NOS Nieuws - Algemeen

Het plan om CO2 van de industrie in oude gasbellen onder de Noordzee op te slaan pakt voordelig uit voor het bedrijfsleven. Zo zeer dat de Rijksoverheid zichzelf tekort doet, concludeert de Algemene Rekenkamer in een onderzoek naar het project Porthos.

In dat project wordt CO2 via pijpleidingen onder de Rotterdamse haven opgeslagen in de Noordzee. Vanaf 2026 zal onder meer van Shell en ExxonMobile CO2 van de Rotterdamse Botlek opgevangen en opgeslagen worden.

De verschillen tussen wat het bedrijven oplevert en wat de overheid eraan overhoudt zijn dusdanig dat de Rekenkamer adviseert om in de toekomst de opbrengsten van dergelijke projecten anders te verdelen.

Omstreden techniek

Het opvangen en opslaan van CO2 is een omstreden techniek. Tegenstanders vinden dat je beter kan investeren in alternatieve schone technieken in plaats van afhankelijk te blijven van fossiele brandstoffen en te investeren in het opvangen van de uitstoot.

Milieugroep Mobilisation for the Environment (MOB) spande een rechtszaak aan om de aanleg van de CO2-opvang tegen te houden, maar kreeg van de rechter geen gelijk.

Over de politieke keuze om met de opslag door te gaan, doet de Rekenkamer geen uitspraak. "Het kabinet heeft ervoor gekozen die techniek in te zetten, wij hebben voor het eerst en bij uitzondering vooraf onderzocht of het doelmatig is", aldus Barbara Joziasse van de Algemene Rekenkamer.

Volgens de Rekenkamer levert het project een significante bijdrage aan het Nederlandse klimaatdoel in 2030. Tegen die tijd wordt er 2,3 megaton koolstofdioxide afgevangen. Over de hele looptijd van het project tot 2042 loopt dat op tot 34,6 megaton. Dat is ongeveer een tiende van de totale doelstelling voor de grote industrie.

"Het kabinet ging er aanvankelijk vanuit dat het daarvoor zo'n 1,8 miljard euro aan subsidies kwijt zou zijn. Maar dat is waarschijnlijk veel minder tot misschien wel bijna niets", zegt Joziasse. Door de almaar oplopende prijzen van het afkopen van CO2 wordt het afvangen en opslaan goedkoper, waardoor subsidies niet nodig zijn.

Lusten en lasten

De industrie profiteert flink van het project, maar de overheid in veel mindere mate, stelt de Rekenkamer. Voor de industrie kan het rendement oplopen tot 34,2 procent, terwijl het voor de overheid - indirect eigenaar van Porthos - hooguit 2,2 procent is. Terwijl de overheid wel opdraait voor alle kosten van tegenslagen of risico's op bijvoorbeeld lekkages van CO2 in de toekomst.

"Het is een kwestie van de lusten en de lasten", stelt Joziasse. "Het bedrijfsleven heeft de voordelen, terwijl de overheid de lasten draagt." De overheid profiteert niet evenredig mee bij een hoger rendement. De Rekenkamer adviseert die kosten en baten bij toekomstige projecten beter te verdelen.

Demissionair minister Jetten van Klimaat en Energie sluit zich aan bij de bevindingen van de Rekenkamer. Hij wijst er wel op dat dit het eerste project is om CO2 op te vangen en op te slaan. Bij volgende projecten zegt hij meer aandacht te zullen besteden aan een evenwichtiger verdeling van de baten en risico's.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het reisadvies voor Frankrijk aangescherpt vanwege terreurdreiging. Het reisadvies is verhoogd van groen, het laagste niveau, naar geel.

Afgelopen weekend verhoogde de Franse regering het dreigingsbeeld naar het hoogste niveau naar aanleiding van de terreuraanslag in een concertzaal in Moskou. Frankrijk bestempelt die dreiging nu als 'waarschijnlijk'.

Het verhoogde risico geldt volgens de Franse overheid vooral in grotere steden, zegt het Nederlandse ministerie. "U kunt naar Frankrijk reizen, maar wees in heel Frankrijk extra alert. Houd u aan de aanwijzingen van de Franse autoriteiten."

Afgelopen maandag werd bekend dat Frankrijk nog eens 4000 militairen vrijmaakt voor de bewaking van drukke plaatsen en gebouwen. Het weekend daarvoor werden al 3000 militairen gemobiliseerd in het kader van de antiterrorisme-operatie Sentinelle.

Islamitische Staat

Die militairen gaan in heel Frankrijk locaties beveiligen zoals stations, scholen, religieuze gebouwen en theaters. Daarbovenop komen dus nog 4000 extra militairen die snel inzetbaar zijn als dat nodig is. Premier Attal had dat bekendgemaakt in een reactie op de aanslag in Moskou.

President Macron zei dat Islamitische Staat in de afgelopen maanden heeft geprobeerd om aanslagen te plegen in Frankrijk. Die pogingen zouden zijn verijdeld.

Eind vorig jaar paste Nederland het reisadvies aan voor de Franse hoofdstad. Na een dodelijk steekincident bij de Eiffeltoren ging het advies ook van groen naar geel. Vorige maand schakelde Buitenlandse Zaken weer terug naar het laagste risiconiveau.

Tata Steel Nederland kan hulp krijgen van de overheid om de fabriek in IJmuiden te verduurzamen. Dat heeft het demissionaire kabinet vandaag bekendgemaakt. Voorwaarde is wel dat de staalfabriek de komende jaren meer doet aan het bestrijden van overlast en het tegengaan van gezondheidsschade voor omwonenden.

De voormalige Koninklijke Hoogovens maken nu staal van ijzererts en steenkool. Het bedrijf wil in 2030 voor de helft over op gas - en later waterstof - en wil meer schroot gaan recyclen. Bij deze verduurzaming heeft Tata naar eigen zeggen forse financiële steun nodig van de overheid.

Het kabinet heeft verschillende varianten bekeken voor de betrokkenheid van de overheid bij toekomst van de staalfabriek in IJmuiden. Die vijf varianten kwamen voort uit onderzoek van oud-minister Hans Wijers en bankier Frans Blom.

Omdat het kabinet het van belang vindt om de staalindustrie voor Nederland te behouden en geen 9000 mensen op straat wil zetten, kan Tata steun van de overheid krijgen. Het bedrijf moet dan wel aanvullende maatregelen nemen zoals eerder al werd vastgesteld in het rapport van de Expertgroep Gezondheid IJmond.

Het gaat dan bijvoorbeeld over het eerder sluiten van kooksgasfabriek 2 en/of het versneld afdekken van de opslag van grondstoffen. Dat zou de overlast voor de omgeving verminderen, maar zet wel het verdienmodel van de staalfabriek onder druk. Het bedrijf zou dan duurdere cokes moeten importeren in plaats van het goedkopere steenkool.

De staalfabriek investeert op dit moment 300 miljoen euro in overlastbestrijding. Zo heeft Tata de naar eigen zeggen grootste afzuiginstallatie ter wereld op de staalfabriek gezet. Ook bouwt de fabriek een metershoge wand tussen het bedrijfsterrein en het strand. Hoe aanvullende maatregelen gefinancierd moeten worden en wat de rol van de overheid hierbij zou zijn is onduidelijk.

Het rapport van Wijers en Blom schetst een positief beeld van de toekomst van Tata Steel, als het in staat is schoon en duurzaam te worden. De onderzoekers wijzen onder meer op de gunstige ligging aan de Noordzee met een eigen zeehaven.

Die ligging zorgt ook voor toegang tot duurzame elektriciteit van windparken op de Noordzee. Hiermee kan groene waterstof geproduceerd worden. Door dit vooral te doen bij een overschot aan elektriciteit, kan Tata helpen toekomstige problemen op het elektriciteitsnet op te lossen.

Verder produceert Tata volgens de onderzoekers efficiënter dan vergelijkbare fabrieken elders in Europa. De voormalige Koninklijke Hoogovens dreigen wel achterop te raken nu onder meer Frankrijk en Duitsland hun staalfabrieken al miljardensteun hebben toegezegd.

Dat is ook de reden dat het kabinet ondanks de demissionaire status de onderhandelingen met Tata begint. Bovendien bedreigen rechtszaken van omwonenden tegen het staalbedrijf de continuïteit van het bedrijf.

Nog geen garantie voortbestaan Tata Steel Nederland

De intentie van politiek Den Haag om Tata te helpen met de verduurzaming wil nog niet zeggen dat het ook lukt. Niet alleen aanvullende milieumaatregelen zullen een harde eis zijn voor de hulp. Er zullen ook langetermijngaranties gevraagd worden van de Indiase eigenaar Tata Steel Limited.

Naarmate de overheid meer geld in de staalfabriek steekt, zal ze ook meer zeggenschap willen over de gang van zaken bij het bedrijf. En hoewel het demissionaire kabinet de onderhandelingen met Tata begint, zal finale besluitvorming ook gedragen moeten worden door de partijen die nu onderhandelen over een nieuw kabinet.

Hoeveel geld Tata nodig heeft van de overheid is onbekend. Er circuleren al lange tijd berichten over een bedrag van een miljard euro of meer, maar dit is nooit formeel bevestigd. Bij de presentatie van het Wijers-rapport voor de pers werd per ongeluk een overzicht getoond waarop een investering van 0,5 tot 2 miljard euro te zien was.

Waar de staalfabriek in IJmuiden vooral bergen kritiek over zich heen kreeg de afgelopen jaren, zijn er nu ook positievere signalen. Tata lijkt te kunnen profiteren van het groeiende besef in Den Haag dat behoud van dit soort grote bedrijven van belang is voor de economische toekomst van Nederland.

Bovendien zou het sluiten van de fabriek de overheid dwingen tot een gigantisch kostbare bodemsanering, voordat het terrein geschikt zou zijn voor bijvoorbeeld nieuwe woonwijken. In de presentatie van Wijers werd een bedrag van 12 miljard euro genoemd.

Het plan was al grotendeels uitgelekt en vandaag heeft het kabinet er een besluit over genomen: er gaat 2,5 miljard euro naar de regio Eindhoven voor de verbetering van het ondernemingsklimaat voor de microchipsector.

Demissionair minister Adriaansens (Economische Zaken) noemt die sector, met de Veldhovense chipmachinebouwer ASML voorop, van groot belang voor het verdienvermogen van Nederland en voor de werkgelegenheid. "Dit soort bedrijven verdienen het geld voor Nederland."

Het grootste deel van het geld komt van het Rijk (1,7 miljard) en de rest komt van de regio zelf, zei Adriaansens na de ministerraad. Het geld is bedoeld voor 'talentontwikkeling', infrastructuur en woningen.

'Mooi speelveld'

Wat betreft infrastructuur gaat het geld vooral naar verbetering van snelwegen en spoorverbindingen rond Eindhoven. Van het geld voor talentontwikkeling profiteert onder meer de Technische Universiteit Eindhoven. Ook mbo- en hbo-opleidingen in de regio krijgen een deel.

Het kabinet steekt tot en met 2030 in totaal 450 miljoen euro in het opleiden van meer en beter geschoolde technici. Ook daarna komt daarvoor structureel 80 miljoen euro per jaar extra beschikbaar. In diezelfde periode moeten in de regio bijna 20.000 extra woningen worden gebouwd.

ASML waarschuwde onlangs dat het zorgen heeft over het vestigingsklimaat in Nederland. Als dat niet verbetert, zou het bedrijf volgens topman Peter Wennink kunnen besluiten investeringen in verdere groei te verplaatsen naar het buitenland.

Of dat hiermee is afgewend, zei Adriaansens niet zeker te weten. "Ik denk dat we hier een heel mooi speelveld mee hebben gecreëerd, maar bedrijven beslissen uiteindelijk zelf", aldus de minister. "Ik heb er wel vertrouwen in", voegde ze er nog aan toe.

In het centrum van Amstelveen is een man aangehouden die in een lijnbus had geroepen dat hij een pakketje met explosieven bij zich had. De man van 67 uit Den Haag was ingestapt bij luchthaven Schiphol.

De politie kwam in actie nadat inzittenden melding hadden gemaakt van een andere passagier die een 'verdacht pakketje' bij zich zou hebben. De bus werd daarop door de politie gevolgd met onder meer een helikopter.

Handen omhoog

De chauffeur kreeg de opdracht om de bus te parkeren bij het busstation in Amstelveen, waarna de politie de omgeving afzette. Alle reizigers moesten uitstappen en de man werd bij het verlaten van het voertuig aangehouden door een arrestatieteam. Getuigen melden aan regionale omroep NH dat zij zagen hoe iemand met zijn handen omhoog de bus uit werd geleid.

Uit onderzoek bleek dat in het verdachte pakketje geen explosieven zaten. De man wordt verdacht van in ieder geval bedreiging. De Koninklijke Marechaussee gaat onderzoeken waarom de man in de bus dit gedrag vertoonde.

Specialistische eenheden in het afgezette gebied rondom de bus:

In de Thaise stad Lopburi is een speciale politie-eenheid opgericht om duizenden agressieve apen onder controle te krijgen. Na eerdere mislukte pogingen is de nieuwe methode naar verluidt al een stuk effectiever, zo meldt de Bangkok Post.

De nieuwe eenheid is sinds maandag actief en uitgerust met katapulten om de brutale apen te verjagen. Eerder gebruikte de politie verdovingspijltjes voor de makaken, maar omdat deze pas na 5 minuten werken konden de beesten vluchten of op gebouwen klimmen.

Al jarenlang teisteren duizenden apen het leven van de bewoners in de Thaise stad. Hoewel de dieren juist eerst een toeristische trekpleister waren waar de stad van profiteerde, ging het tijdens de coronacrisis de verkeerde kant op. De dieren, die sindsdien niet meer gevoed werden door de vele toeristen, werden agressiever en vindingrijker.

The Guardian maakte een aantal jaar geleden onderstaande video over de duizenden apen:

Inwoners zijn zo wanhopig dat terrassen en tuinen worden afgeschermd met netten en tralies. "Wij leven in een kooi en de apen leven daarbuiten", zei een van de inwoners destijds tegen The Guardian.

Een massaal sterilisatieprogramma kon de apenpopulatie ook niet terugbrengen. Sterker nog, doordat de apen zich laafden aan zoete drankjes, ontbijtgranen en snoep werd hun seksleven juist aangewakkerd. "Hoe meer ze eten, hoe meer energie ze hebben en dus planten ze zich meer voort", zegt een van de eigenaren van een tempel in de omgeving.

De nieuwe katapulten van de speciaal opgerichte eenheid moeten de apen nu verjagen en wegkrijgen uit de stad. De makaken zijn een beschermde diersoort onder de Wildlife Conservation and Protection Act. Volgens een recent onderzoek leven er zo'n 5700 apen in de gelijknamige provincie Lopburi.

De werkzaamheden aan de Prinses Margriettunnel in de A7 tussen Joure en Sneek duren een jaar langer dan gedacht. Het werk is op zijn vroegst eind 2025 klaar, meldt Rijkswaterstaat.

Rijkswaterstaat noemt het een "tegenvaller voor weggebruikers en de omgeving", maar zegt dat de werkzaamheden veel complexer zijn. Er wordt een bouwmethode gebruikt waarbij de grondwaterstand niet verlaagd hoeft te worden. Dat duurt langer, maar geeft minder kans op schade aan omliggende bebouwing.

"Wij kunnen wel meer snelheid maken, maar dan moeten we de tunnel helemaal afsluiten voor verkeer", zegt woordvoerder Anne van der Meer tegen Omrop Fryslân. "Dat zou voor veel overlast zorgen in de omliggende dorpen."

Sinds februari is er tijdens werkzaamheden per rijrichting één rijstrook open en mag daar maximaal 50 kilometer per uur worden gereden.

Ontwerpfout

De tunnel werd in december 2022 plots afgesloten omdat een deel van het wegdek omhoog kwam. Dat bleek omhoog te zijn geduwd door grondwater. Dat kwam door een ontwerpfout.

Half juni 2023 begon Rijkswaterstaat met de aanleg van de nieuwe fundering.

Van de Nederlanders die op 6 juni willen gaan stemmen bij de Europese verkiezingen, is een kwart van plan dat op de PVV te doen, meldt onderzoeksbureau Ipsos I&O in een peiling op eigen initiatief. Daarmee zou de partij van Geert Wilders, die in 2019 geen enkele zetel haalde, negen zetels krijgen.

In totaal krijgt Nederland 31 zetels. In 2019 waren dat er 26.

In de Peilingwijzer scoort de PVV de laatste maanden hoger, maar PVV-sympathisanten zijn minder vaak van plan ook voor het Europees Parlement te gaan stemmen. In de peiling van Ipsos I&O zegt ruim de helft van de ondervraagden zeker te gaan stemmen, maar dat is vrijwel zeker een overschatting. In 2019 zei 54 procent zeker te gaan stemmen en kwam de opkomst uit op 42 procent.

Tweede in deze peiling is GroenLinks-PvdA, die met iets minder dan 20 procent van de stemmen 7 zetels zou krijgen. Dat zijn er twee minder dan in 2019, toen GroenLinks en de PvdA apart meededen en de PvdA met Frans Timmermans als lijsttrekker met 6 zetels verrassend de grootste partij werd.

In het Europees Parlement horen GroenLinks en PvdA bij verschillende fracties. De PvdA is aangesloten bij de sociaaldemocratische S&D-fractie, GroenLinks bij de Europese Groenen. De PVV maakt deel uit van Identiteit en Democratie, met het Franse Rassemblement National (voorheen Front National) en het Duitse Alternative für Deutschland (AfD).

In de peiling is de VVD met 6 zetels derde, een winst van 2.

Nul zetels voor NSC

Opvallend is dat NSC op 0 zetels wordt gepeild. Slechts 1 op de 6 ondervraagden die bij de Tweede Kamerverkiezingen van november voor NSC kozen, zegt opnieuw op de partij van Pieter Omtzigt te willen stemmen.

D66, CDA en Volt worden gepeild op 2 zetels. D66 zou daarmee het huidige aantal zetels behouden, het CDA zou er twee verliezen en Volt zou er twee winnen.

De BBB, de Partij voor de Dieren en SGP staan op 1 zetel. Forum voor Democratie zou zijn drie zetels verliezen. De SP, die in 2019 geen enkele zetel haalde, lijkt opnieuw op nul uit te komen, al komt de partij wel - net als vijf jaar geleden- dicht bij een zetel.

Dat geldt voor meer partijen. De kiesdrempel is 3,22 procent. NSC, CU, SP en FvD zitten daar net onder, maar hebben volgens de onderzoekers zeker nog kans op een zetel, terwijl BBB, PvdD en de SGP ook nog onder de kiesdrempel terecht kunnen komen. De verschillen tussen deze zeven partijen zijn klein.

Sowieso wordt de opkomst een belangrijke factor. Een hogere opkomst lijkt in het voordeel van de PVV.

Lijsttrekkers

Uit het onderzoek komt verder naar voren dat de lijsttrekkers weinig bekendheid genieten. In 2019 was Frans Timmermans bekend bij meer dan twee derde van de kiezers. Geen van de huidige lijsttrekkers komt daarbij zelfs maar in de verste verte bij in de buurt.

Het bekendst zijn nog Bas Eickhout (GL-PvdA) en Malik Azmani (VVD) met 11 respectievelijk 10 procent. Beiden lopen al langer mee. Eickhout is samen met de Duitse Terry Reintke spitzenkandidaat voor de Europese Groenen.

Verkiezingsthema's

Van de Nederlandse ondervraagde kiezers zegt 46 procent dat immigratie en asiel belangrijke thema's zijn voor hun stemkeuze. 33 procent noemt klimaatverandering en 30 procent internationale veiligheid en oorlogen.

Landbouw speelt maar voor 11 procent van de kiezers een belangrijke rol, net iets minder dan het thema natuur. Wel is natuur voor 30 procent van de GL-PvdA-kiezers belangrijk.

Overigens leven de Europese verkiezingen nog nauwelijks, constateert Ipsos I&O-onderzoeker Peter Kanne. "De meeste kiezers gaan bij hun keuze af op wat ze van deze partij zien in de landelijke politiek, slechts één op acht kijkt primair naar de Europese politiek. Terwijl er voldoende belangrijke inhoudelijke kwesties zijn die om publiek debat vragen. Denk aan immigratie, de oorlogen in Oekraïne en Gaza en het klimaat."

Het gaat in Nederland "echt de verkeerde kant op" met het toenemend antisemitisme. Dat zei demissionair premier Rutte voorafgaand aan de ministerraad vanochtend.

"Ik maak me grote zorgen dat mensen met een Joodse achtergrond op dit moment worden lastiggevallen vanwege die achtergrond en vanwege de situatie in Israël", zei Rutte. "Daar heeft die persoon niets mee te maken."

Volgens de minister-president is niet zozeer de vraag wat 'Den Haag' hiertegen doet, maar moet de samenleving het "collectief met elkaar oppakken". "We zijn een van de meest open landen van de wereld. Daar hoort dit bij, dat je elkaar aanspreekt op gedrag."

Volgens Rutte is het "te makkelijk" om alleen naar de politiek te kijken:

Rutte refereerde onder meer aan het verstoren van een optreden van Lenny Kuhr afgelopen weekend door pro-Palestijnse activisten. Zij werd een terrorist genoemd en werd beschuldigd van genocide.

Naar aanleiding van dit voorval werd staatssecretaris Gräper (Cultuur) dinsdag al naar de Tweede Kamer geroepen. Zij zei toen dat er na de ministerraad van vandaag een statement van het kabinet zou komen.

Veel Kamerleden vonden dat maar een slappe reactie en later die dag kwamen dertien van de vijftien partijen uit de Kamer met een een gezamenlijke oproep om "op te staan" tegen Jodenhaat. "Laat niemand meer zwijgen, stop antisemitisme nu", schreven ze onder meer.

Sinds de aanval van Hamas op Israël begin oktober vorig jaar en daaropvolgende oorlog in de Gazastrook is het aantal antisemitische incidenten in Nederland sterk toegenomen.

Rusland heeft geen plannen om een NAVO-land aan te vallen, zoals Polen of Tsjechië. "Het idee dat we een ander land zullen aanvallen is complete onzin", zei president Poetin. In Oost-Europa wordt al langer gewaarschuwd dat Rusland na Oekraïne ook andere landen in het vizier heeft. Maar dat is volgens Poetin dus nonsens.

De Russische president deed zijn uitspraken over de NAVO in het bijzijn van luchtmachtpiloten. "We hebben geen agressieve bedoelingen met deze staten", zei Poetin volgens het Kremlin, die de tekst van de bijeenkomst heeft gedeeld.

Dit zei Poetin tegen de luchtmachtpiloten:

Poetin zei dat de bevolking van Polen en Tsjechië onterecht bang wordt gemaakt voor een aanval. "Het is gewoon weer een manier om hun bevolking te misleiden, meer aan defensie uit te geven en de mensen daarvoor te laten betalen."

De Russische president heeft vaker gezegd dat er geen plan is om de NAVO aan te vallen. Eind vorig jaar zei de Amerikaanse president Biden dat Rusland een NAVO-land gaat aanvallen als het de oorlog in Oekraïne wint. Die opmerking noemde Poetin toen ook "complete onzin".

Wat de woorden van Poetin waard zijn is lastig te zeggen, gezien bijvoorbeeld de uitspraken rond Oekraïne begin 2022. Toen had Rusland een grote troepenmacht opgebouwd langs de grens met Oekraïne. Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken noemde het "absurd" dat Rusland plannen had om Oekraïne binnen te vallen, waar westerse landen voor vreesden. Maar dat gebeurde alsnog, enkele weken later, in februari.

Poetin werd ook gevraagd naar de F-16-gevechtsvliegtuigen die westerse landen aan Oekraïne hebben beloofd. Nederland is een van de landen die de gevechtsvliegtuigen gaat leveren, samen met België, Denemarken en Noorwegen. Volgens de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken moeten de toestellen in de komende maanden naar Oekraïne komen.

"Als ze F-16's leveren, en blijkbaar piloten trainen, zal dit de situatie op het slagveld niet veranderen," zei Poetin. "We zullen de vliegtuigen vernietigen, net zoals we vandaag tanks, pantservoertuigen en andere uitrusting vernietigen, waaronder meervoudige raketwerpers."

Oekraïne en zijn westerse bondgenoten denken juist dat de straaljagers zullen helpen in de oorlog tegen Rusland, bijvoorbeeld doordat ze de Russische kruisraketten beter kunnen onderscheppen. De F-16's zijn een stuk geavanceerder dan de verouderde Oekraïense jachtvliegtuigen en hebben bijvoorbeeld een radar die verder kan kijken.

De Tweede Kamer wil op zeer korte termijn, het liefst nog vandaag, een brief van het kabinet over de berichten dat Nederlandse politici betaald zouden zijn door Rusland om pro-Russische standpunten in te nemen. Als de berichten kloppen, wil de Kamer begin volgende week een debat houden over de kwestie.

Aanleiding is het nieuws dat Tsjechië zegt een Russisch desinformatienetwerk te hebben ontmanteld. De website Voice of Europe speelde daarin een sleutelrol. Politici uit verschillende landen, waaronder Nederland, zouden zijn benaderd en in sommige gevallen zijn betaald om in de aanloop naar de Europese verkiezingen het bestaansrecht van Oekraïne in twijfel te trekken.

Man en paard

"Als dit waar is, dan wil ik weten: wie zijn dat? Ik wil man en paard horen. Welke partijen gaat het om?", zei PVV-leider Wilders toen hij het debat aanvroeg. Hij wil zo snel mogelijk een brief ontvangen van demissionair minister De Jonge van Binnenlandse Zaken, die zowel over het verkiezingsproces als over de inlichtingendiensten gaat.

Hij kreeg steun van zo ongeveer de hele Kamer voor zijn voorstel. Verschillende Kamerleden noemden de berichten "zeer ernstig". Een meerderheid wil absoluut niet vertrouwelijk worden geïnformeerd door het kabinet. "Alles moet openbaar en transparant", zei BBB-leider Van der Plas.

Wilders heeft zich in het verleden nog wel eens positief uitgelaten over de website Voice of Europe. Ernaar gevraagd zegt hij nu dat hij zich belazerd voelt.

"Ja, ik wist het niet natuurlijk. Dus ja, dat kan gebeuren. Maar wij hebben gelukkig nooit een cent van wie dan ook, direct of indirect, uit dat land ontvangen, ook niet via een website. Maar het is wel kwalijk. Want we hebben binnenkort Europese verkiezingen en als die worden beïnvloed met grote sommen geld, dan is dat heel kwalijk."

Ook NSC-leider Omtzigt wil dat de kwestie "met grote spoed" moet worden uitgezocht. "Wij steunen als Nederland voluit Oekraïne en dan zou het zeer ongewenst zijn als er geld vanuit Rusland aangenomen wordt, linksom of rechtsom."

Forum

Op de website Voice of Europe komen regelmatig politici van Forum voor Democratie aan het woord. De partij van Baudet steunt Rusland in het conflict met Oekraïne.

Er is tot nu toe geen bewijs dat Forum zich laat beïnvloeden of betalen door Moskou, maar andere partijen in de Kamer wijzen erop dat de boekhouding van Forum, en stichtingen die aan de partij zijn verbonden, niet erg transparant is.

Gisteren leidde dat nog tot een aanvaring tussen Baudet en GroenLinks-PvdA-Kamerlid Klaver. Klaver vroeg naar jaarcijfers van een stichting die Baudet in 2014 oprichtte om activiteiten rond het Oekraïne-referendum te organiseren, maar Baudet bleef daar vaag over.

Na afloop van het debat zei Baudet dat hij Klaver "op zijn bek" zou slaan als hij er nog een keer naar vroeg. Inmiddels heeft hij excuses aangeboden voor die bedreiging.

Charkiv, de tweede stad van Oekraïne met ruim een miljoen inwoners, is het zwaarste slachtoffer van de jongste Russische luchtaanvallen.

De belangrijkste elektriciteitscentrale van de stad is hard geraakt vorige week, in de nacht van donderdag op vrijdag. De verwachting was dat het minstens een jaar zou duren om de centrale repareren. Dat gaat wellicht sneller. En ook slaagt het elektriciteitsbedrijf erin om de stad van stroom te voorzien, door verschillende leidingen om te leggen met veel kunst- en vliegwerk.

Per wijk krijgen huishoudens nu enkele uren stroom per dag, ongeveer een uur of vijf. Dat betekent dat mensen weer kunnen koken en hun appartement kunnen bereiken met de lift. Flats hebben alleen elektriciteit en geen gas. Dit weekend, toen de stroom compleet was uitgevallen, was de situatie "gespannen", vertelt hulpverlener Dmitri Gorjatsjki. Omdat het onmogelijk was om een simpele maaltijd te bereiden.

Geen water

Geen elektriciteit betekent ook geen water. "Dat is ellende voor een gezin met kinderen", zegt vrijwilliger Oleksandr Sirenko. Volgens hem maken mensen er het beste van. "Mensen koken op vuurtjes op de binnenplaats. Ze laten zich niet meer bang maken door de terroristische buurman. We weten van wie het komt."

Nieuwe aanvallen kunnen de precaire situatie veranderen en de stroomvoorziening weer in gevaar brengen. Wat het gevolg is van een luchtaanval van gistermiddag is onduidelijk. Bekend is alleen dat de Russen voor het eerst sinds het begin van de oorlog weer vliegtuigbommen hebben afgeworpen op Charkiv. Die kwamen terecht in een woonwijk op een binnenplaats en er zou ten minste één dode zijn gevallen.

Het gaat waarschijnlijk om dezelfde slimme bommen waarmee de Oekraïners zijn verdreven uit Avdiivka, het stadje in de Donbas dat eind februari viel. De bommen maakten de positie van de verdedigers onmogelijk. Bewoners van Charkiv vragen zich op sociale media af waaraan ze de haat van Poetin te danken hebben.

Sirenko zegt dat vertrekken geen optie is: "We proberen kalm te blijven en ons aan te passen, want ons land is in oorlog." Hulpverlener Gorjatsjki klinkt aanzienlijk somberder. Hij distribueert voedsel onder de allerzwaksten die geen kant op kunnen. Die zijn voor hem de voornaamste reden om te blijven, hen wil hij niet in de steek laten. Maar het leven voor zijn familie, vrouw en kind, is er niet gemakkelijker op geworden.

Omdat er geen straatverlichting meer is, durft Gorjatsjki's vrouw niet meer naar buiten. "Er zijn steeds vaker overvallen, omdat het donker is en er verder niemand is." Zijn 6-jarige zoontje zit veel thuis. "Alles is online. Hij ziet geen klasgenoten en heeft geen enkel fysiek contact. Dat is heel slecht." Gistermiddag wilde hij een bezoek brengen aan zijn nieuwe school in het volgend leerjaar. Maar dat ging niet door: luchtalarm, schuilkelder.

"De stemming in de stad is grijs. Iedereen probeert de moed erin te houden en te blijven glimlachen. Maar als je dan met iemand praat, wordt het heel somber. De fundamenten van het normale leven zijn aangetast. Iedereen maakt zich zorgen," zegt Gorjatsjki tijdens het zoveelste luchtalarm. Videobellen doet hij, zittend op het toilet in de badkamer, de enige plek in huis zonder ramen. "Dit is de veiligste plek."

De Israëlisch-Amerikaanse psycholoog Daniel Kahneman, die in 2002 de Nobelprijs voor Economie toegekend kreeg, is op 90-jarige leeftijd overleden. Dat melden zijn vrouw en zijn werkgever Princeton University.

Kahneman werd vooral bekend met zijn werk over het belang van intuïtie bij het nemen van financiële beslissingen, en stond samen met vaste academische partner Amos Tversky aan de basis van de wetenschappelijke discipline behavioral economics (gedragseconomie). Zijn boek over dit onderwerp voor een groot publiek, Thinking, Fast and Slow, werd in 2011 een bestseller.

Centrale gedachte daarbij is dat de mens veel minder rationeel handelt bij het beslissen over een nieuwe baan of een grote aankoop dan tot dan toe werd aangenomen: intuïtie speelt een grote rol bij zo'n beslissing, en die wordt door de mens dan achteraf goedgepraat als weloverwogen besluit.

Gouden eieren

Zo kwamen Kahneman en Tversky in de jaren 70 tot de conclusie dat de meeste mensen intenser reageren op financieel verlies dan op even grote winst, en dat dit kan leiden tot vasthouden aan de status-quo, zelfs tegen het eigenbelang in. Dit principe kreeg later de naam loss aversion (afkeer van verlies).

Kahneman kreeg in 2002 in zijn eentje de Nobelprijs voor Economie, omdat zijn academische partner Tversky al in 1996 was overleden. De twee werkten decennialang zo intensief samen dat ze een muntje opgooiden bij de vraag wie de eerste auteur mocht worden bij hun eerste gezamenlijke publicatie, en daarna die eer simpelweg om-en-om op zich namen.

"Amos en ik deelden het wonder dat we samen de gans bezitten die gouden eieren legde - een gezamenlijke geest die beter was dan die van ons individueel", zo memoreerde Kahneman later over zijn partner.

Kahneman legt kort uit waar zijn werk om draait:

In het Gelderse Elst heeft vannacht brand gewoed in geparkeerde auto's in dezelfde straat. Door de hitte van de vlammen sprong ook het glas in ramen en voordeuren van zeven huizen, schrijft Omroep Gelderland.

Bewoners schrokken rond 03.00 uur 's nachts wakker. "Mijn ouders slapen aan de straatkant dus die werden als eerste wakker. Het was ongelooflijk warm en onderdelen vlogen alle kanten op", vertelt Elma Skeho, eigenaar van een van de beschadigde auto's.

"Mijn vader wilde mijn auto nog redden dus die rende door de straat. Alle buren waren in paniek, het was niet te doen", zegt ze tegen Omroep Gelderland:

Drie auto's zijn volledig verwoest. Enkele andere geparkeerde voertuigen raakten beschadigd.

Omdat het vuur tegelijkertijd aan beide kanten van de straat woedde, gaat de politie uit van brandstichting. De politie is nog op zoek naar getuigen en camerabeelden.

De gemeente Westerwolde krijgt acht extra boa's voor meer toezicht in Ter Apel, waar het landelijke aanmeldcentrum voor asielzoekers staat. Er is sprake van toenemende overlast in het dorp vanwege het overvolle aanmeldcentrum.

Waarnemend burgemeester Leendert Klaassen meldt dat een deel van de extra boa's volgende week begint. Het gaat volgens RTV Noord om een zogenoemde 'flexpool' onder leiding van de gemeente Groningen. Dat is een groep boa's die vanaf 2 april in de hele provincie kan worden ingezet. Hun eerste werkplek wordt dus Ter Apel.

Meer incidenten op straat

In het aanmeldcentrum mogen niet meer dan 2000 mensen verblijven, oordeelde de rechter eerder dit jaar. Echter verblijven er met regelmaat meer mensen, waardoor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) hoge dwangsommen moet betalen.

Volgens de gemeente neemt de druk op het dorp toe door de grote aantallen asielzoekers. Het aantal winkeldiefstallen is volgens waarnemend burgemeester Klaassen weliswaar afgenomen, maar het aantal "overige incidenten" neemt toe, zegt hij. Het gaat om incidenten in de openbare ruimte, maar wat dat precies inhoudt, wil hij niet toelichten.

Ook de sluiting van de sobere opvang voor mogelijke overlastgevers, de zogenoemde procesbeschikbaarheidslocatie (pbl), draagt volgens de gemeente bij aan het hoge aantal incidenten. De gemeente hoopt dat die opvang snel weer open kan na wat aanpassingen.

Buitenslapers

De burgerwacht in Ter Apel zei eind februari dat er een toename is van het aantal asielzoekers dat buiten slaapt in het dorp. Klaassen heeft hier geen exacte cijfers van maar wil dat de extra boa's, die ook in de avonduren worden ingezet, kunnen handhaven op asielzoekers die buiten overnachten.

In Japan zijn vier mensen overleden na het innemen van cholesterolremmers. Kobayashi Pharmaceuticals, het bedrijf dat het supplement produceert, geeft toe dat er twee sterfgevallen zijn gemeld. Vandaag bevestigde de Japanse premier Kishida nog twee andere sterfgevallen in een Kamerdebat.

Een van de overleden patiënten begon in 2021 met het innemen van dit supplement en is in februari dit jaar plotseling gestorven vanwege nierfalen. In totaal zijn 106 mensen opgenomen in het ziekenhuis met soortgelijke klachten. De verwachting is dat het aantal slachtoffers in de komende dagen flink oploopt. De Japanse overheid heeft een grootschalig onderzoek aangekondigd.

Dat de zaak nu pas aan het licht komt, is zorgwekkend voor Japanners. De overleden patiënten begonnen in 2021 en 2022 met het gebruiken van de supplementen, maar het populaire product Benikoji Chole-help is pas recent teruggeroepen en lag tot voor kort nog op de planken van grote drogisterijen en supermarkten.

'Gepaste maatregelen'

Benikoji wordt in Japan wijdverspreid gebruikt, in zowel supplementen als voedselproducten. Het bestanddeel bestaat uit een mix van een schimmel en gestoomde rijst, een proces dat een roodkleurig goedje oplevert. Het consumeren hiervan zou 'slechte cholesterol' in het bloed moeten verlagen. Het wordt daarom in veel gezondheidsproducten gebruikt die beweren 'natuurlijk' te zijn. Omdat het een supplement betreft, is het zonder recept te verkrijgen in de winkel.

Ondanks de vrije verkrijgbaarheid waren er jarenlang signalen dat er gezondheidsrisico's aan verbonden waren. Volgens de Japanse autoriteit voor voedselveiligheid zijn eerder al meldingen gedaan over mogelijke gezondheidsproblemen als gevolg van regelmatig gebruik.

In 2014 deed Zwitserland alle benikoji-producten in de ban en de Franse overheid waarschuwde het publiek te overleggen met een arts voor inname. Onder de huidige EU-maatregelen mogen veel producten die het middel bevatten niet meer verkocht worden, maar van een volledig verbod is geen sprake.

Grootschalig onderzoek

In Japan probeert de overheid nu grip te krijgen op de situatie. "We nemen gepaste maatregelen als dat nodig is", verklaarde premier Kishida in een Kamerdebat vanochtend. De overheid kondigt vandaag een grootschalig onderzoek aan naar mogelijke misstanden bij de farmaceut Kobayashi.

De regeringswoordvoerder heeft aangegeven dat alle beschikbare informatie wordt overhandigd aan de Wereldgezondheidsorganisatie. Het ministerie van Volksgezondheid houdt vandaag een spoedsessie met voedselveiligheidsexperts en geeft aan op basis hiervan officieel advies uit te vaardigen over het gebruik van benikoji. Een minister zegt ongeveer 7000 producten te evalueren die beweren speciale gezondheidsvoordelen op te leveren.

In Osaka, de stad waar het overgrote deel van de productie plaatsvindt, heeft de gemeente direct stappen ondernomen om de producten uit de schappen te halen. Supplementen die gemaakt worden van de gefermenteerde rode rijst zijn onder een verscherpte hygiënewet nu verboden. De gemeente heeft een spoedonderzoek ingesteld naar 52 lokale bedrijven die het ingrediënt hebben gekocht van Kobayashi, en in hun eigen producten hebben verwerkt.

Alhoewel de productie van benikoji giftige stoffen kan veroorzaken, geeft het bedrijf achter de supplementen aan dat het een veilige bacteriestam gebruikt in het productieproces. De benikoji wordt in een eigen fabriek gemaakt en vervolgens verscheept naar derde partijen die het originele bestanddeel verwerken in een reeks supplementen.

In totaal nemen 170 bedrijven het product af van Kobayashi. Vertegenwoordigers zeggen dat ze geen onveilige bestanddelen hebben gevonden die mogelijk de oorzaak kunnen zijn van de gezondheidsproblemen. Desondanks heeft Kobayashi op vrijwillige basis vijf producten teruggeroepen, waaronder 300.000 pakketten Benikoji Chole-help.

Forum voor Democratie-leider Baudet heeft spijt van zijn uitspraken in de richting van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Klaver. Dat heeft Kamervoorzitter Bosma van Baudet gehoord in een telefoongesprek. Baudet dreigde Klaver gisteren na afloop van een Kamerdebat "op zijn bek te slaan".

Volgens Bosma heeft Baudet zich naar eigen zeggen laten meeslepen "in de felheid van het debat". De Kamervoorzitter voegde eraan toe dat Baudet dat zelf ook naar buiten zal brengen. Bosma is hier "heel blij mee".

De Kamervoorzitter had Baudet ontboden voor een gesprek vanochtend, maar de FvD-leider is niet gekomen. "Hij stelde dat hij hier niet kon zijn en dat hij een andere afspraak had", zei de Kamervoorzitter daarover.

Baudet kan niet geloven dat Klaver zich echt bedreigd heeft gevoeld

Enige tijd na de verklaring van Bosma zette de FvD-leider inderdaad op X dat hij zich "te veel heeft laten opjuinen" door Klaver en dat hij het niet had moeten zeggen. Hij biedt zijn excuses aan.

Volgens Baudet was er overigens geen sprake van "echte bedreigingen". Hij kan ook niet geloven dat Klaver zich echt bedreigd heeft gevoeld: "Hij rende naar de meester, naar Martin Bosma en ging klikken." De FvD-leider vindt "het hele circus dat er nu omheen ontstaat echt heel belachelijk".

Dat Baudet "in verband met een kickboxtraining" niet op de voorgestelde tijd naar de voorzitter kon, heeft hij naar eigen zeggen gisteravond direct aan Bosma laten weten.

De Kamervoorzitter had Baudet ontboden voor een gesprek vanochtend, maar de FvD-leider is niet gekomen:

Baudet was door Bosma uitgenodigd voor een gesprek naar aanleiding van het dreigement van de FvD-voorman aan het adres van Klaver na een debat. Dat debat ging over een initiatiefwet van Forum voor Democratie om een referendum te houden over het Nederlandse lidmaatschap van de EU.

In het debat zelf waren er al heftige botsingen tussen Baudet aan de ene kant en Klaver en D66-Kamerlid Paternotte aan de andere kant. Klaver en Paternotte stelden Baudet kritische vragen over zijn mogelijke banden met Rusland.

Stukken van Stichting

Toen de voorzitter het debat had beëindigd, dreigde Baudet Klaver "op zijn bek te slaan" als hij nog een keer naar stukken van de Stichting Forum voor Democratie zou vragen. Die stichting richtte Baudet in 2014 op om de activiteiten rond het Oekraïne-referendum te organiseren.

In een brief aan Baudet noemde Kamervoorzitter Bosma de bedreiging door Baudet "volstrekt onaanvaardbaar". Volgens hem zijn grenzen en fatsoensnormen overschreden en is ook het aanzien van Kamer en politiek geschaad. En vandaag herhaalde Bosma dat het gedrag van de FvD-voorman van gisteren niet te tolereren is: "Je kan niet als Kamerleden onderling elkaar met geweld gaan bedreigen."

Kamervoorzitter: hier is nooit aan gedacht

De Kamervoorzitter voegde eraan toe dat bij recente aanpassingen van het Reglement van Orde van de Kamer er nooit aan is gedacht dat "we geweldsincidenten in de plenaire zaal zouden kunnen hebben buiten de vergadering om". Hij gaat er met het Kamerbestuur over praten hoe hier in de toekomst mee moet worden omgegaan.

Bosma is er zelf voor om voortaan iemand in dit soort gevallen te kunnen schorsen. Volgens hem zijn er in elk geval nu geen sancties van de Kamer tegen Baudet mogelijk.

Klaver zei vandaag dat de woorden van Baudet echt bedreigend waren. "En ik vind het een verkeerd signaal aan de rest van Nederland. Hij is een grens ver overgegaan." De GroenLinks-PvdA-politicus laat het er nu verder bij en zal geen aangifte doen tegen Baudet. Klaver wil wel nog steeds antwoord op de vragen over de stukken die hij gisteren heeft gevraagd.

Klaver vindt dat de uitspraken van Baudet hier niet horen:

Bosma vindt het "een belangrijk iets" dat Klaver zich bedreigd heeft gevoeld. "Maar de intentie van Baudet lijkt me positief, namelijk dat hij dit hele verhaal uit de wereld wil hebben", zei de Kamervoorzitter vanmorgen. Ook Bosma onderneemt geen nadere stappen tegen de FvD-voorman.

Tsjechië heeft naar eigen zeggen een pro-Russische desinformatiecampagne blootgelegd waarbij de nieuwssite Voice of Europe een sleutelrol speelde. Met hulp van pro-Russische politici in een aantal Europese landen werd volgens het Tsjechische ministerie van Buitenlandse Zaken geprobeerd om "de territoriale integriteit, soevereiniteit en vrijheid" van Oekraïne ter discussie te stellen.

De Tsjechische krant Denik N schrijft, op basis van gesprekken met inlichtingenbronnen, dat politici ook betaald zijn. Bijdragen zouden onder meer bedoeld zijn voor hun campagnes.

Onder anderen politici uit Duitsland, Frankrijk, Polen, België, Hongarije en ook Nederland zouden zijn benaderd, en sommige van hen gefinancierd. De autoriteiten in Tsjechië hebben dat niet bevestigd en ook geen namen genoemd. De campagne zou bedoeld zijn om de Europese verkiezingen van juni te beïnvloeden.

Vriend van Poetin

Tsjechië heeft sancties ingesteld tegen de firma achter de vanuit het land opererende Voice of Europe en tegen twee individuen. Een van hen is de pro-Russische Oekraïense politicus Viktor Medvedtsjoek, die achter de financiering zou zitten. Medvedtsjoek is goed bevriend met president Poetin en werd kort na de Russische inval in Oekraïne vastgezet na beschuldigingen van terrorisme-financiering. In september 2022 werd hij door Oekraïne overgedragen aan Rusland, in ruil voor enkele honderden gevangengenomen Oekraïense strijders van het Azov-bataljon. Oekraïne heeft Medvedtsjoek overigens zijn nationaliteit afgenomen.

Ook de Oekraïens-Israëlische Artem Martsjevsky is door de Tsjechen op een sanctielijst gezet. Hij zou zijn aangestuurd door Medvedtsjoek om de site te leiden en anti-Oekraïnese propaganda en desinformatie te verspreiden. Er zouden journalisten zijn betaald voor pro-Russische beïnvloeding en ook zouden leden van het Europees Parlement zijn benaderd om invloed te verkrijgen. Denik noemt specifiek politici van radicaal-rechtse partijen, waaronder het Duitse Alternative für Deutschland (AfD).

Door de sancties zijn bankrekeningen bevroren en Medvedtsjoek en Martsjevsky mogen Tsjechië niet meer in. De website van Voice of Europe, ook actief op Facebook en X, is volgens de autoriteiten niet uit de lucht gehaald maar volgens premier Fiala kan het medium hierdoor niet meer opereren vanuit Praag. Het lijkt er overigens dat de site ten minste vanuit Nederland niet meer bereikbaar is.

Militaire steun dwarsbomen

Dat Rusland met desinformatie en propaganda invloed probeert uit te oefenen op het Oekraïne-beleid van westerse landen en de EU is niet nieuw. Vorige week nog legden de Verenigde Staten sancties op aan twee Russische bedrijven die via online-campagnes proberen om westerse steun aan Oekraïne te dwarsbomen.

Volgens The New York Times gaat het online niet meer alleen om het opzetten van fake-accounts op sociale media, maar ook om het opzetten van websites die grote gelijkenis vertonen met reguliere websites van gevestigde media. Doel is om discussies te laten ontbranden over de westerse militaire steun aan Oekraïne, waarbij uitspraken binnen die discussie vallen binnen de vrijheid van meningsuiting.

De Tsjechische onthullingen hebben geleid tot zorgen bij Tweede Kamerpartijen. De Kamer heeft het kabinet om een brief gevraagd en een debat aangevraagd.

Beleggers hebben vorig jaar 11.700 meer woningen verkocht aan mensen die er zelf gaan wonen dan andersom. Dat is een record, concluderen onderzoekers op basis van Kadasterdata in economenblad ESB. Met name particuliere beleggers besloten uit te stappen.

De cijfers zijn een bevestiging van eerdere signalen, maar woonminister Hugo de Jonge ontkent tot nu toe dat er sprake is van een verkoopgolf. Volgens de economen in ESB kijkt de minister verkeerd. In 2023 werden minder huurwoningen gekocht én minder huurwoningen verkocht dan een jaar eerder, maar om te zien wat er met de voorraad aan huurwoningen gebeurt, moet je volgens de onderzoekers naar het verschil tussen aankopen en verkopen kijken. En dat verschil is dus flink.

Het is wel de vraag hoe onwenselijk de verkoop van huurwoningen is, omdat dit kopers meer kansen geeft en eerdere grootschalige opkoop kan corrigeren. Tussen 2016 en 2020 kochten beleggers juist een groot aantal woningen op. Daarna is door (het uitzicht op) strengere regelgeving het sentiment onder verhuurders omgeslagen. Zo ligt de overdrachtsbelasting ondertussen op 10,4 procent en gaat een deel van de huurwoningen in de vrije sector onder het uitgebreidere puntenstelsel vallen. Dat betekent dat de huur mogelijk omlaag moet.

Uit de data blijkt dat met name goedkopere huurwoningen, waarvoor dit laatste geldt, verkocht worden. Het betekent wel dat huishoudens die te veel verdienen voor een sociale huurwoning en te weinig om kans te maken op een koopwoning, verder in de verdrukking kunnen komen.

Langs de Franse Golf van Biskaje spoelen al jarenlang grote aantallen dode dolfijnen aan. Ze komen op zee terecht in vissersnetten en raken daarin verstrikt. Ze kunnen dan niet meer naar de oppervlakte om te ademen, waardoor ze stikken. Vissers gooien de dieren gewond of dood weer terug in zee.

Dit jaar heeft de Franse regering voor het eerst een tijdelijk visverbod afgekondigd voor een bepaalde categorie boten. Dat verbod gold van eind januari tot eind februari. En het blijkt effect te hebben gehad. Het aantal dolfijnen dat in die periode in netten terechtkwam en dood aanspoelde, is drastisch gedaald. Dat blijkt uit onderzoek van instituut Pelagis, dat is verbonden aan de Universiteit van La Rochelle.

In de winter van 2022-2023 had 70 procent van alle onderzochte dode dolfijnen sporen van verwondingen door vissersnetten. Tijdens het visverbod deze winter had slechts 4 procent zulke verwondingen. "Het aantal dieren dat overleed in vissersnetten is dus enorm gedaald", aldus onderzoekster Hélène Peltier.

De uitkomsten zijn een grote steun in de rug voor Franse milieuorganisaties. Die beklagen zich al jaren bij de overheid over de dolfijnensterfte voor de Franse Atlantische kust.

Elke winter spoelen er honderden dode dolfijnen aan in de Golf van Biskaje. Vorig jaar werd een 'record' geboekt: toen eindigden in vijf maanden tijd bijna 1500 dode dolfijnen en daaraan verwante dieren op de stranden en rotsen in het gebied: dat zijn er tien per dag. En dat is nog maar het topje van de ijsberg.

"Als er duizend dolfijnen aanspoelen langs de kust, zijn er in werkelijkheid 5000 tot 10.000 dood: de meeste zinken gewoon naar de zeebodem", aldus bioloog Olivier van Canneyt van onderzoekscentrum Pelagis. Hij en zijn collega's spreken van een jaarlijks terugkerend bloedbad.

Volgens schattingen overwinteren er elk jaar zo'n 200.000 dolfijnen in de Golf van Biskaje. De watertemperatuur is daar dan namelijk gematigd en in het gebied zwemmen ook de vissen die ze eten. Maar dat zijn vaak dezelfde vissen waar ook Franse vissers op af komen. En die gebruiken regelmatig netten waar de dolfijnen in verstrikt raken.

De dolfijnensterfte was al jaren gaande zonder dat de overheid ingreep. De Europese Commissie heeft de Franse regering erover bij herhaling op de vingers getikt, mede omdat het om een beschermde diersoort gaat. In juli 2022 vroeg de commissie om het inzetten van sonarapparatuur en camera's op Franse vissersboten om de 'bijvangst' van dolfijnen tegen te gaan. Maar Parijs kwam nauwelijks in beweging.

Visverbod

In 2021 stapten drie milieuorganisaties naar de Franse Raad van State. Dat had wel effect. De raad gaf de organisaties vorig jaar gelijk en maande de regering om in actie te komen. Er zou in de winter een maand lang een zone moeten worden ingesteld met een visverbod.

De regering moet zo'n advies opvolgen. Maar de autoriteiten besloten een hele serie uitzonderingen in te stellen voor bepaalde groepen vissers. Die uitzonderingen werden vervolgens van tafel geveegd door de Raad van State. "Zo lukt het niet om de sterfte onder de dieren voldoende terug te dringen." Uiteindelijk kondigde de Franse regering aan dat de Golf van Biskaje een visvrije zone werd van 22 januari tot 20 februari dit jaar.

De milieuorganisaties noemden dat een stap in de goede richting. Maar het zou niet genoeg zijn. "Door maar een maand te stoppen met vissen zullen massaal dolfijnen blijven aanspoelen. Zo'n verbod moet langer duren", liet Défense des Milieux Aquatiques weten. De dolfijnen overwinteren doorgaans van december tot en met april in de Golf van Biskaje. Milieuorganisatie France Nature Environment berekende dat een visverbod van drie maanden de dolfijnsterfte met gemiddeld 44 procent zou terugdringen.

De Franse regering wil zover nog niet gaan. Het visverbod van een maand zal de komende jaren worden herhaald.