NOS Nieuws - Algemeen

Na bijna twee maanden wapenstilstand en relatieve rust in Gaza, heeft het Israëlische leger grootschalige bombardementen uitgevoerd op het bezette Palestijnse gebied. Daarmee heeft Israël het staakt-het-vuren geschonden.

Er zijn volgens de autoriteiten in Gaza meer dan 400 mensen gedood, onder wie veel kinderen.

Betekent dit nu het einde van de wapenstilstand?

Dat is goed mogelijk. Ook vanmiddag voert het leger weer aanvallen uit en Israël wordt daarin gesteund door de Verenigde Staten, zijn machtigste bondgenoot. Hamas zegt overigens dat er nog steeds gesprekken gaande zijn met bemiddelaars en dat het tot een overeenkomst wil komen.

De meeste afspraken van het bestand werden de afgelopen weken al geschonden. Israël sloot de grenzen voor hulpgoederen en de stroomtoevoer werd afgeknepen om Hamas onder druk te zetten. Ook voerde het leger weer geregeld lucht- en droneaanvallen uit. Daarmee werd al duidelijk dat het moeilijk zou worden om de tweede fase van het bestand te bereiken.

Waarom voert Israël weer aanvallen uit op Gaza?

Een paar weken geleden had de tweede fase van het bestand moeten ingaan, maar Israël wilde de voorwaarden veranderen en Hamas dwingen om eerst meer gijzelaars vrij te laten. In die tweede fase zou het Israëlische leger zich permanent moeten terugtrekken uit Gaza, maar ultrarechtse coalitiepartners uit het kabinet van premier Netanyahu willen dit niet.

Netanyahu heeft opdracht gegeven tot deze luchtaanvallen, meldt zijn kantoor. De premier is altijd blijven herhalen dat er pas een einde aan de oorlog kon komen als er een "totale overwinning" op Hamas was behaald.

Netanyahu heeft vaak het verwijt gekregen de oorlog te willen rekken zodat hij kan aanblijven, geen verantwoordelijkheid hoeft af te leggen voor 7 oktober 2023 en rechtszaken over zijn corruptieschandalen kan blijven vertragen. "Politieke overleving door eindeloze oorlog", kopt de kritische Israëlische krant Haaretz vandaag.

Wat betekent de schending voor Palestijnen?

In Gaza is de verslagenheid groot. Palestijnen moeten nu opnieuw vrezen voor hun leven en dat van hun familieleden. Het zorgsysteem is verwoest, waardoor het moeilijk is om gewonden te helpen. Israël heeft evacuatiebevelen uitgegeven voor Palestijnen die vlak bij de Israëlische grens verblijven, zij moeten opnieuw op de vlucht slaan.

Familieleden van omgekomen slachtoffers rouwen in stilte:

Een groot deel van de infrastructuur is door Israëlische bombardementen verwoest, inwoners moeten in het puin zien te overleven. De humanitaire situatie is de afgelopen weken in rap tempo verslechterd. Door het sluiten van de grenzen is er een groot tekort aan voedsel, medicijnen en schoon drinkwater.

Hoe gaat het verder met de gijzelaars die nog vastzitten?

Hamas en andere militante bewegingen houden naar verluidt nog 59 gijzelaars vast. Volgens Israëlische schattingen zijn 24 van hen nog in leven. Het is onzeker wat er nu met de gijzelaars en met lichamen van gijzelaars gaat gebeuren. In de tweede fase zouden de resterende gijzelaars moeten vrijkomen, maar die gaat vooralsnog dus niet in.

Een organisatie die opkomt voor de belangen van de gijzelaars die nog worden vastgehouden, beschuldigt de Israëlische regering ervan "te kiezen voor het opgeven van het leven van de gijzelaars". De organisatie heeft opgeroepen tot een demonstratie voor het kantoor van premier Netanyahu.

Het aantal zware incidenten in de trein tussen Zwolle en Emmen is vorig jaar afgenomen. Het gaat dan om bijvoorbeeld mishandeling en intimidatie van treinpersoneel.

In 2023 waren er nog 44 incidenten, afgelopen jaar daalde dat naar 29. Het aantal zwartrijders nam wel toe, meldt de regionale omroep Oost op basis van cijfers van de provincie Overijssel.

Op het traject, de Vechtdallijn, zijn al jarenlang problemen. Relatief veel mensen reizen zwart en weigeren een legitimatiebewijs te tonen. Daarbij komt het ook geregeld tot fysiek geweld en intimidatie van het treinpersoneel.

De overlast wordt vooral veroorzaakt door 'veiligelanders'. De Arriva-trein wordt veel gebruikt door asielzoekers die op weg zijn naar het aanmeldcentrum in Ter Apel. Sinds april 2023 wordt iedere passagier in de trein gecontroleerd. Voor die intensieve controles, waarbij ook veiligheidsteams worden ingezet, wordt jaarlijks een miljoen euro extra uitgetrokken door de overheid.

De maatregelen lijken effectief, gezien de afname van het aantal zware incidenten. "Daar kunnen we alleen maar blij mee zijn", reageert Wim Eilert van spoorwegvakbond VVMC. "Wat we horen, is dat men blij is met de inzet van extra veiligheidsteams. Ik zou zeggen: doorzetten en wellicht nog uitbreiden."

Standaard gecontroleerd

Het aantal kleinere incidenten als zwartrijden en het niet tonen van een identiteitsbewijs is juist fors toegenomen. In 2023 ging het om zo'n 793 incidenten, vorig jaar waren dat er 1439. In veel gevallen (1334) ging het om zogenoemde B3-incidenten, waarbij een reiziger gefouilleerd wordt omdat die zwartrijdt en zich niet wil legitimeren.

Volgens Arriva valt de stijging te verklaren doordat tegenwoordig iedereen in de trein standaard wordt gecontroleerd. "Oftewel: de zwartrijders zitten al in de trein en lopen alsnog bij de controles tegen de lamp", zegt een woordvoerder.

De vervoerder laat weten positief te zijn over de huidige situatie op de treinverbinding tussen Zwolle en Emmen. "We zien dat het de laatste tijd een stuk rustiger is op de lijn. Ook onze stewards en medewerkers geven aan dat er minder 'gedoe' is", aldus de woordvoerder.

Meer toegangscontroles

Vakbond VVMC is minder positief. "Er zal altijd een groep zijn die geen treinkaartje koopt, ook al weten ze dat de kans groot is dat je wordt gecontroleerd in de trein", zegt bestuurder Eilert. Net als eerder pleit hij voor het herinvoeren van perroncontroles. Iedere reiziger wordt dan bij de toegangspoorten van de stations Zwolle en Emmen gecontroleerd. Wie geen vervoersbewijs heeft, wordt weggestuurd.

Lange tijd werden deze controles ingezet om de overlast in de trein tegen te gaan, maar vorig jaar werd duidelijk dat de perroncontroles niet meer terugkomen. Volgens vervoerder Arriva werd het probleem van overlast met zulke controles namelijk niet opgelost, maar slechts verplaatst.

De provincie Overijssel stelt dat de inzet van het extra treinpersoneel op de Vechtdallijn een positieve bijdrage heeft geleverd aan het veiligheidsgevoel van personeel en reizigers. "Door de 100 procent pakkans bij het reizen zonder geldig vervoerbewijs ontstaan ook meer meldingen", aldus het provinciebestuur.

De georganiseerde misdaad profiteert sterk van politieke spanningen en technologische ontwikkelingen. Dat staat in een rapport van de Europese politiedienst Europol over de stand van zaken van de misdaad in Europa. Het bureau ziet dat de georganiseerde misdaad steeds meer een destabiliserende werking heeft op de samenleving.

"Dit is een wake-up call", zegt Europol-directeur Catherine de Bolle, die concludeert dat de georganiseerde misdaad groeit en gevaarlijker wordt. "Het dna van de georganiseerde misdaad transformeert."

Europol bedoelt daarmee dat een steeds groter deel van de georganiseerde misdaad zich online afspeelt. "De aanpassing gaat sneller dan we ooit hebben gezien", aldus De Bolle. Rekruteren, communiceren, betalingsverkeer, witwaspraktijken: het kan allemaal online.

De ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) werken bovendien als aanjager voor allerlei criminele praktijken. Zaken als cyberaanvallen en online fraude kunnen geautomatiseerd worden. Het is steeds makkelijker om materiaal te fabriceren waarmee mensen onder druk kunnen worden gezet. Misdaadorganisaties werken door AI grootschaliger en sneller, en ze kunnen allerlei veiligheidsmaatregelen omzeilen.

Ontwrichten van samenlevingen

Een grote zorg van de veiligheidsdienst is dat misdaad niet meer hoofdzakelijk draait om geld verdienen, maar steeds vaker gericht is op het ontwrichten van een samenleving. Misdaadorganisaties springen vaker in op politieke spanningen. Dat doen ze al dan niet in opdracht van zogenoemde statelijke actoren (personen gelieerd aan de regering van een land), die criminele netwerken en hun infrastructuur geregeld inzetten voor een politiek doel.

Criminele organisaties mogen dan bijvoorbeeld in dat land opereren in ruil voor hun diensten, zoals cyberaanvallen of desinformatiecampagnes. Ook zegt Europol dat misdaadnetwerken worden gebruikt voor corruptie en witwassen. Zo kunnen regeringen ontkennen dat ze direct betrokken zijn en bijvoorbeeld sancties omzeilen.

Ook maakt het bureau zich zorgen om de vaak jonge mensen die geronseld worden om 'het vuile werk' op te knappen. Zij lopen veel risico en vangen vaak de klappen op, zodat mensen hoger in de organisatie buiten schot blijven.

'Dit is een race'

Europol noemt dit alles zeer destabiliserend voor lidstaten. Het bedreigt de economie, de maatschappij, en laat het vertrouwen van mensen afbrokkelen. De Bolle benadrukt dat Europa zich net zo snel moet aanpassen.

Het bestrijden van die misdaad kunnen de handhavende instanties volgens haar ook niet alleen. Ze pleit voor samenwerking tussen overheden en bedrijven om misdaadnetwerken buiten te houden, en om mensen meer kennis bij te brengen over bijvoorbeeld online fraude.

Google neemt het jonge Amerikaanse cybersecuritybedrijf Wiz over. De zoekgigant betaalt 32 miljard dollar voor de Israëlische start-up met het hoofdkantoor in New York. Daarmee is het de grootste overname tot nu toe voor Google.

Het oude overnamerecord van Google stamt uit 2011, toen er 12,5 miljard dollar werd neergelegd voor telefoonproducent Motorola Mobility. In die jaren wilde Google de concurrentie aangaan met Apple op de markt voor mobiele telefoons.

Voor Wiz legt Google nu dus veel meer neer. Wiz werd vijf jaar geleden opgericht en biedt veiligheidsopties voor het werken in de cloud. Google wil het bedrijf als de overname is afgerond onderbrengen bij de dochter Google Cloud. "Wiz kan alles beschermen wat onze gebruikers in de cloud bouwen en uitvoeren", belooft Google in een persbericht.

Met de nieuwe dochter hoopt Google de concurrentie aan te gaan met de clouddiensten van Microsoft en Amazon. Ook verwacht Google te kunnen profiteren van de kennis die Wiz heeft van veiligheid via kunstmatige intelligentie (AI).

12 miljard waard

De 32 miljard dollar die Google neerlegt, ligt ver boven de geschatte marktwaarde van 12 miljard dollar van Wiz. Vorig jaar bood Google nog 23 miljard dollar voor de start-up. Dat bod werd ingetrokken toen de Amerikaanse mededingingsautoriteit zorgen uitte over de overname. Wiz zou daarna onderzoeken of het naar de beurs kon gaan.

De nu alsnog bekendgemaakte overname moet nog wel worden goedgekeurd door diverse toezichthouders. Mogelijk verwacht Google minder weerstand onder de nieuwe president Trump. Die kondigde eerder aan de regels voor techbedrijven te gaan versoepelen.

Het Trimbos-instituut en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) waarschuwen voor levensgevaarlijke namaak-oxycodonpillen. In die pillen zit geen oxycodon, maar de potentieel dodelijke stof isotonitazepyne.

Afgelopen vrijdag is in Nederland iemand overleden bij wie nep-oxycodonpillen zijn aangetroffen. Uit onderzoek is gebleken dat die pillen online waren gekocht als pijnmedicatie, zonder doktersrecept.

De politie meldt dat het slachtoffer een 30-jarige man is uit Amsterdam. Bekenden van de man hadden de politie gebeld nadat ze geen contact met hem konden krijgen. Toen agenten arriveerden, troffen ze zijn lichaam aan in zijn woning.

De IGJ meldt dat de neptabletten bijna niet van echt kunnen worden onderscheiden. "Ze worden aangeboden via onofficiële websites en sociale media als de pijnstiller oxycodon, zien er ook zo uit en zijn vaak verpakt in de originele blisterverpakking", schrijft de inspectie.

Het is niet bekend hoeveel neptabletten er in Nederland in omloop zijn. "Het is een fenomeen dat al vaker in het buitenland is gesignaleerd", zegt een woordvoerder van het Trimbos-instituut. "In Nederland is het gelukkig heel nieuw en beperkt."

Grote kans op overdosering

Uit onderzoek van het Nederlands Forensisch Instituut is gebleken dat in de pillen die in de Amsterdamse woning lagen een hoge hoeveelheid nitazenen zat. Nitazenen zijn vele malen sterker dan oxycodon en zijn volgens de IGJ vaak al actief bij minder dan een milligram. "Dat maakt het risico op een overdosering groot en dat is levensgevaarlijk."

De pillen die bij de man in Amsterdam waren gevonden, hadden hetzelfde formaat als oxycodon-pillen van 80 milligram. De recherche doet onderzoek naar de dood van de man. In het onderzoek wordt ook gekeken naar de herkomst van de pillen.

Iedereen met informatie over de dood van de man of de handel in de levensgevaarlijke pillen wordt verzocht om contact op te nemen. Mensen die de pillen hebben ingenomen wordt dringend verzocht contact op te nemen met alarmnummer 112.

Afgelopen jaar moest de brandweer 170 keer in actie komen voor een natuurbrand. Dat is veel minder vaak dan het jaar daarvoor, meldt het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV): toen ging het nog om 405 branden.

Het veel lagere aantal natuurbranden is een vrij logisch gevolg van het zeer natte jaar dat we in Nederland achter de rug hebben. In 2024 viel gemiddeld 986 millimeter neerslag, bijna 200 millimeter meer dan normaal.

Na een van de natste lentes ooit en ook een natte julimaand, was augustus een uitschieter wat betreft warmte en droogte. In die maand waren dan ook de meeste natuurbranden. Het vaakst ontstonden die aan het eind van de middag, in de zomer de warmste uren van de dag.

Droger en heter

Van de 170 geregistreerde branden waren er 16 akkerbranden en 66 branden op militair terrein. De brandweer werd 41 keer ten onrechte opgeroepen voor een natuurbrand, bijvoorbeeld omdat er snoeiafval werd verbrand.

Pas sinds kort wordt het aantal natuurbranden in Nederland weer precies bijgehouden; in de jaren 90 werd daarmee gestopt. Er is wel onderzoek gedaan naar de tussenliggende periode. Zo waren er 3667 natuurbranden tussen 2017 en 2022. Vooral in de zeer hete en droge jaren 2018 en 2022 kwamen ze vaak voor.

Omdat droge en hete periodes steeds vaker zullen voorkomen, is de trend nog steeds dat het risico op natuurbranden groter wordt. In het voorbije natte jaar hebben planten en bomen extra kunnen groeien, stelt het NIPV. Mocht er nu een droge en hete periode aanbreken en die vegetatie gaat dood, dan is er ook meer brandbaar materiaal.

Op Waitpinga Beach in het zuiden van Australië zijn tientallen dode zeedieren samen met een mysterieus schuim aangespoeld. Ook zijn tientallen surfers ziek geworden. Ze hebben last van hoestbuien, keelpijn en wazig zicht.

De Environment Protection Authority South Australia (EPA) meldt aan de Australische publieke omroep dat een extreme toename aan algen in het water zorgt voor de problemen. "Dit wordt veroorzaakt door de lange, warme periode met mooi weer, weinig wind en laag water. Dat creëert de juiste omstandigheden voor algenbloei", zegt hoofdwetenschapper marine biologie bij EPA Sam Gaylard. Algen zijn slecht voor het zeeleven en mensen die het water ingaan.

Ongewone omvang

In deze tijd van het jaar komt algenbloei wel vaker voor, aldus Gaylard, maar de huidige omvang is zeer ongewoon. Het schuim strekt zich uit over honderden meters langs het strand. "De golven zijn sinds zondag toegenomen en daardoor breken de algen af, waardoor er schuim ontstaat", aldus Gaylard.

De mogelijkheid bestaat dat de algen zich verder verspreiden over de kust, maar een verandering in het weer kan ook de algenbloei beëindigen.

Waitpinga Beach en het nabijgelegen Parsons Beach blijven de komende tijd gesloten voor bezoekers. Momenteel doen wetenschappers verder onderzoek naar het exacte type alg dat de schade veroorzaakt. De resultaten komen waarschijnlijk volgende week. Het is nog onduidelijk hoelang de stranden gesloten blijven.

Er zijn geen ziekenhuisopnames gemeld in verband met het vervuilde water. De symptomen van de surfers verdwenen vanzelf weer.

De secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, toont zich geschokt door de Israëlische luchtaanvallen op Gaza. Hij roept op om het staakt-het-vuren te respecteren.

Bij de luchtaanvallen van afgelopen nacht kwamen volgens het Gazaanse ministerie van Gezondheid meer dan 400 mensen om het leven. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen burgers en militanten. De aanvallen waren verspreid over de gehele Gazastrook.

In een verklaring roept Guterres op om de humanitaire hulp voor de mensen in Gaza opnieuw op te starten en de door Hamas vastgehouden gijzelaars vrij te laten. Israël zegt de aanvallen te hervatten omdat Hamas een nieuw voorstel voor de verlenging van het staakt-het-vuren heeft verworpen.

Volgens dat plan zou Hamas in die fase de helft van de nog vastzittende gijzelaars moeten vrijlaten. Hamas beschuldigt Israël er op zijn beurt van dat het de bestaande afspraken probeert te ondermijnen.

Ziekenhuizen vol

De ziekenhuizen in de Gazastrook zijn volgestroomd met slachtoffers van de aanvallen. Verschillende media spreken van honderden gewonden. De ziekenhuizen hebben moeite om iedereen te behandelen. Ook is er een tekort aan medicijnen.

Persbureau Reuters beschrijft "stapels lichamen in witte plastic zeilen besmeurd met bloed" in ziekenhuizen.

Het Israëlische leger heeft Palestijnen die aan de grens met Israël wonen opgeroepen om het gebied te verlaten. Op sociale media heeft het leger een kaart gedeeld met "gevaarlijke gevechtszones". Mogelijk duidt die oproep erop dat het Israëlische offensief nog uitgebreid wordt.

Reacties van leiders uit Europa laten nog op zich wachten. Premier Schoof riep via sociale media de partijen Hij al wel op om zich aan het staakt-het-vuren te houden, zonder daarbij specifiek Israël en Hamas te noemen.

Ook hij dringt erop aan om de gijzelaars vrij te laten en humanitaire hulp toe te laten tot de Gazastrook.

Turkije noemt de Israëlische aanvallen in een verklaring "een nieuwe fase in het genocidebeleid tegen de Palestijnen". De Turken vinden de aanvallen onacceptabel.

Gevaarlijke escalatie

Egypte, een van de bemiddelaars tussen Hamas en Israël, heeft de aanvallen scherp veroordeeld en spreekt van een gevaarlijke escalatie. Volgens het ministerie van Buitenlandse Zaken wakkert Israël de spanningen in de regio weer aan en ondermijnt het inspanningen om te de-escaleren. Egypte roept de internationale gemeenschap op "onmiddellijk in te grijpen om Israëls agressie te stoppen".

Hamas zegt dat er nog altijd gesprekken gaande zijn met bemiddelaars over een staakt-het-vuren. Volgens persbureau Reuters zou de terreurorganisatie graag tot een overeenkomst willen komen. Israël heeft daar nog niet op gereageerd.

Dit zijn video's uit Gaza van vandaag:

Een woordvoerder van de Amerikaanse president Trump zegt dat Israël de VS vooraf heeft geïnformeerd over de aanvallen, en dat de VS die steunt.

In een interview met nieuwszender Fox News zegt woordvoerder Karoline Leavitt dat "Hamas, de Houthi's en iedereen die Israël en de VS wil terroriseren een prijs moet betalen". Ze waarschuwt: "De hel zal losbreken."

Hulporganisaties veroordelen aanvallen

Verschillende hulporganisaties veroordelen de aanvallen. Het Rode Kruis ziet dat de collega's van zusterorganisatie Rode Halve Maan er opnieuw hun handen vol aan hebben om gewonden te helpen. De hulporganisatie noemt het een nieuw humanitair dieptepunt met alleen maar verliezers.

"Het staakt-het-vuren heeft de afgelopen weken zoveel levens gered, nu staan de levens van 2 miljoen mensen op het spel", zegt Harm Goossens, directeur van het Rode Kruis, in een verklaring. Het Rode Kruis wijst erop dat er in Gaza een gebrek is aan voedsel, drinkwater en medische apparatuur.

Unicef heeft het over een "dramatische escalatie van het geweld". De kinderrechtenorganisatie van de Verenigde Naties zegt dat de levens van kinderen en gezinnen in Gaza opnieuw ernstig in gevaar zijn.

Unicef roept alle strijdende partijen dringend op het bestand te respecteren. "Als het staakt-het-vuren nu stopt, geven we de kinderen van Gaza willens en wetens op."

Bij een aanhouding in een flat in Amsterdam-Noord zijn vannacht drie agenten gewond geraakt. Twee van hen zijn met steekwonden naar het ziekenhuis gebracht. Een 55-jarige Amsterdammer is gearresteerd.

Rond 01.30 uur kreeg de politie een melding dat iemand aan de Warnsborn spullen naar buiten aan het gooien was. Ter plekke troffen agenten huisraad en veel glas aan op de stoep.

De situatie liep uit de hand toen de politie de bewoner binnen wilde aanhouden. Er ontstond een gevecht waarbij agenten werden gestoken. Daarna kon de verdachte worden gearresteerd met behulp van een stroomstootwapen.

Een van de gewonde agenten kon ter plekke worden behandeld. Zijn twee collega's zijn naar het ziekenhuis gebracht en konden in de loop van de nacht naar huis.

Spullen die naar buiten werden gegooid:

Een proef met perzikpitten onder verschillende speeltoestellen in Urk blijkt geen succes. De kinderen in het park gebruikten de perzikpitten om elkaar mee te bekogelen. Ze worden binnenkort weggehaald, meldt de gemeente.

De gemeente Urk stortte de pitten dit voorjaar als ondergrond onder verschillende speeltoestellen in het Wilhelminapark. Volgens de gemeente waren de perzikpitten een duurzaam alternatief voor het zand dat normaal gesproken wordt gebruikt. Inmiddels blijkt dat de pitten voor een heel ander doel worden gebruikt.

'Ze liggen overal'

Omroep Flevoland nam een kijkje in het park en merkte op dat ze overal in het park lagen, waaronder in het gras en op de skatebaan. En dus niet alleen op de plek waar ze moeten liggen: onder de speeltoestellen.

"De kinderen gooien elkaar er nog net niet mee dood", zei een van de kinderen in het park tegen de omroep. "Als ze spelen, dan doen ze het", zei een ander. Een groepje jongens in het park erkent wel dat ze met de pitten gooien. "Je voelt het best wel even als je wordt geraakt", zegt één van hen.

Ze snappen dat mensen het niet leuk vinden als er met de pitten naar ze wordt gegooid. "Ze liggen overal', vertelde een jongen. "En de skaters, die vallen erover."

Maar volgens deze kinderen van een jaar of 8 zijn het vooral de wat oudere jongens die gericht met de pitten gooien. "Die van 13 en 14 jaar oud, die doen dat."

De pitten leidden onlangs tot kritische vragen in de gemeenteraad. "Waarom is er voor dit materiaal gekozen?", vroeg het CDA zich af? Uit de antwoorden op die vragen blijkt dat de gemeente inmiddels inziet dat de proef geen succes was. "Helaas blijkt in de praktijk dat er veel met dit materiaal (op elkaar) gegooid wordt. Wel een extra speelwaarde, maar niet echt wenselijk", schrijft de gemeente.

Het materiaal wordt dus ook op korte termijn weggehaald en vervangen voor zand. De gemeente heeft al een nieuwe bestemming bedacht voor de perzikpitten. "De bedoeling is om dit product een herbestemming te geven met als functie van bijvoorbeeld mulchlaag in nieuwe plantsoenen."

Minister Wiersma wil weten hoe de Raad van State over haar voorstel denkt om de ondergrens voor de uitstoot van stikstof te verhogen. Met een nieuwe ondergrens van 1 mol per hectare per jaar wil ze zorgen dat minder boeren een natuurvergunning nodig hebben voor hun bedrijf. Het voorstel kwam weken geleden al naar buiten, maar staat nu officieel op papier.

Wiersma wil de grens om stikstof uit te stoten verhogen om het de boeren - maar ook andere bedrijven en bijvoorbeeld bouwprojecten - gemakkelijker te maken. Tot nu toe ligt de rekenkundige ondergrens op 0,005 mol stikstof per hectare per jaar uitstoot. Dat is zo "extreem laag", dat er bijna altijd een vergunning nodig is om stikstof in de natuur te mogen uitstoten.

De minister van Landbouw en Natuur wil de ondergrens optrekken naar 1 mol per hectare per jaar. Dat is volgens haar een wetenschappelijk onderbouwde hoeveelheid; alle uitstoot daaronder is niet goed meer te meten.

Wetenschappelijke onderbouwing

In de Tweede Kamer klonk een paar weken geleden kritiek op het plan, dat de BBB-minister via De Telegraaf naar buiten bracht, en met name op de wetenschappelijke onderbouwing waar ze het over heeft. Wetenschappers zijn namelijk verdeeld over de nieuwe 'rekenkundige ondergrens'. Er zijn ook deskundigen die twijfelen of dit de methode is. Want als veel bedrijven zonder vergunning kleine hoeveelheden stikstof mogen uitstoten, kunnen al die kleine beetjes bij elkaar ervoor zorgen dat het stikstofprobleem in Nederland alleen maar groter wordt.

Wiersma vraagt de Raad van State eerst om "voorlichting" over haar voorstel en niet om een zwaarwegend advies. Ze wil "een juridische toets vooraf, om de onderbouwing nog robuuster te maken". Ze denkt dat de onafhankelijke adviseur van het kabinet een week of tien nodig zal hebben om te reageren

De echte juridische toets zal plaatsvinden in een rechtszaak, waarin de hoogste bestuursrechter, een andere tak van de Raad van State, moet bepalen of de hogere grens juridisch toelaatbaar is.

Koning Willem-Alexander heeft in een toespraak gezegd blij te zijn dat er bij het staatsbezoek aan Kenia ruimte is om te praten over mensenrechten. "De Kenianen willen dat hun rechten als vrije burgers worden gerespecteerd en dat hun stem wordt gehoord", zei de koning.

Hij zei dat het paste bij de "sterke en volwassen relatie" van de twee landen dat er in het bezoek ook aandacht wordt besteed aan de mensenrechten, goed bestuur en het afleggen van verantwoording.

Bekijk een deel van de koning toespraak hier:

Het staatsbezoek van het koninklijk paar aan Kenia ligt gevoelig vanwege de mensenrechtensituatie in het land. De Keniaanse president Ruto heeft afgelopen zomer protesten tegen zijn regering hard neergeslagen. Daarbij werd met scherp geschoten op de vooral jonge demonstranten. Zeker zestig mensen kwamen om het leven.

Hierom klonk er veel kritiek op het bezoek en Kenianen riepen online op om het af te zeggen. Ook Kenianen in Nederland wilden dat het staatsbezoek zou worden geannuleerd.

"Wij waarderen het zeer dat er ruimte is om de zorgen die er leven te bespreken", zei de koning vandaag. Hij wees daarop naar een ontmoeting die hij later vandaag heeft met een aantal jonge Kenianen "om te horen hoe zij tegen ontwikkelingen aankijken. Welke mogelijkheden zien zij om het land waarvan zij houden een bloeiende toekomst te geven waarin iedereen op voet van gelijkheid kan meedoen?"

De koning zei dat rechtszekerheid daarbij een "fundamentele rol" speelt, die ook voor de "economische ontwikkeling van Kenia essentieel is".

Diplomatieke banden

Voorafgaand aan de toespraak van de koning werden door onder meer minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp Reinette Klever verschillende samenwerkingsovereenkomsten ondertekend op het gebied van toerisme, handel, veiligheid, landbouw en visserij.

Kenia is voor Nederland een belangrijk land in Afrika. Al zestig jaar worden er diplomatieke banden onderhouden. Nederland is ook de grootse Europese importeur van goederen uit Kenia.

Beelden van de aankomst van het koningspaar gisteravond:

De laatste piloot uit de Battle of Britain is op 105-jarige leeftijd overleden. John Hemingway overleefde Duitse aanvallen in Frankrijk, luchtgevechten boven Het Kanaal en vijf vliegtuigcrashes.

"Ik heb geluk gehad", zei Hemingway eens over zijn oorlogsdagen. "Ik ben zo vaak neergeschoten maar ben er nog steeds. Anderen werden meteen al neergeschoten als ze de eerste keer de lucht in gingen en dat was het dan."

Hemingway werd in 1919 in Dublin geboren, toen nog onderdeel van het Verenigd Koninkrijk. Als tiener meldde hij zich in 1938 aan voor de Royal Air Force, waar hij als Ier al snel de bijnaam Paddy kreeg. Hemingway was 19 toen hij werd uitgezonden naar Frankrijk, waar hij in 1940 luchtsteun bood aan terugtrekkende troepen.

In zijn nieuwe Hurricane-toestel nam hij de Duitsers onder vuur om de wanhopige evacuatie uit Duinkerken mogelijk te maken. In elf dagen tijd haalde zijn squadron zeker negentig vijandelijke toestellen neer. "Je was met zijn tweeën in de lucht en een van ons zou aan het einde dood zijn", vatte hij zijn krijgshandelingen samen. "Je moest ervoor zorgen dat jij dat niet was."

Ver in de minderheid

Nadat de Slag om Frankrijk was verloren wachtte Hemingway de Battle of Britain, de verbeten luchtoorlog die Hitlers Luftwaffe begon in voorbereiding op een invasie van Groot-Brittannië. Hoewel de RAF-piloten minder ervaring hadden en met 749 tegen 2550 toestellen ver in de minderheid waren, wisten ze maandenlang de aanval af te slaan. Moderne technieken als radardetectie en de wendbare Spitfires en Hurricanes hielpen daarbij, maar mannen als Hemingway maakten het verschil.

"In de geschiedenis van oorlogsvoering hebben nog nooit zovelen zo veel te danken gehad aan zo weinigen", verwoordde premier Churchill in augustus 1940 hun betekenis. De motiverende speech leverde de piloten de erenaam The Few op.

De mislukking van de luchtoorlog maakte duidelijk dat de nazi-oorlogsmachine niet onoverwinnelijk was. "De moed en standvastigheid van Paddy en al onze dappere RAF-piloten droegen bij aan het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog", zegt de huidige Britse premier Starmer in reactie op het overlijden.

Crash na crash

Hemingway ondervond aan den lijve hoe hachelijk de strijd was. Tijdens de Slag om Engeland moest hij twee keer uit zijn geraakte vliegtuig springen. Eén keer eindigde hij in de zee, de andere keer kwam hij in een moeras terecht. In 1941 sprong hij uit zijn toestel toen zijn instrumenten het in slecht weer begaven. Hij brak zijn hand toen hij daarbij de staart van zijn vliegtuig raakte. Aan het eind van de oorlog ontsnapte hij met hulp van partizanen ternauwernood toen hij in Italië neergeschoten was.

Zelfs de weg naar Londen voor een medaille-uitreiking bij de koning was niet zonder hobbels: het toestel waarin hij reisde crashte bij het opstijgen. Ook nu kon Hemmingway uit het wrak ontsnappen.

Voor Hemingway hoorde het gevaar allemaal bij de opdracht die ze hadden te volbrengen. "We waren helemaal niet met roem bezig. We vochten gewoon in de oorlog waarvoor we getraind waren."

Premier Starmer ziet die houding terug bij Hemingways tijdgenoten. "Hij vond zichzelf geen held maar een lucky Irishman die gewoon zijn werk deed, zoals zovelen van zijn generatie. Ondanks alle offers vertelde hij graag over de gelukkige herinneringen en momenten die hij deelde met zijn maten, van wie sommigen nooit terugkeerden."

Zelf dacht Hemingway dan met name in bewondering terug aan zijn kameraad Dickie Lee, die in augustus 1940 sneuvelde. "Je geloofde bij hem je ogen niet. Hij kon alles: ondersteboven op een doelwit schieten en dat raken. Wat een piloot", zei hij decennia later nog met trots in zijn ogen. De 23-jarige Lee werd voor het laatste boven Het Kanaal gezien, toen hij met gebrek aan brandstof en munitie de jacht op drie Duitse toestellen inzette.

Ook na de oorlog bleef Hemingway bij zijn geliefde RAF, hij ging pas twee decennia later als kolonel uit dienst. Sinds het overlijden van de 101-jarige Terry Clark in 2020 gold hij als de laatste van The Few.

"Zijn overlijden is het einde van een tijdperk. Het herinnert krachtig aan alle offers die voor de vrijheid zijn gebracht", schrijft de RAF in reactie op Hemingways overlijden. "Deze rustige, bedaarde, bedachtzame en ondeugende persoon streefde er niet naar om de laatste van The Few te worden, maar hij stond symbool voor iedereen die het luchtruim koos boven over dit groene, aangename land."

Een brandende vrachtwagen heeft vanochtend op de A73 bij Cuijk urenlang geleid tot flinke vertraging. Vanwege de brand was de weg tussen Cuijk en de Maasbrug, ten zuiden van Nijmegen, in beide richtingen afgesloten. Inmiddels is een rijhelft weer vrijgegeven.

De vrachtwagen was geladen met papierrollen en bij de brand kwam veel rook vrij. Bij het blussen van het vuur werd een kraan ingezet waarmee de rollen papier uit de trailer werden geschept en werden ondergedompeld in een container met water. Dat deed de brandweer om te voorkomen dat de brand later weer oplaaide. Rond 14.00 uur meldde de veiligheidsregio dat de vrachtwagen was geborgen.

De A73 in de richting van Nijmegen naar Maasbracht was eerder vandaag al vrijgegeven. Richting Nijmegen is de weg nog altijd dicht. Volgens de ANWB moeten hier nog wat schoonmaakwerkzaamheden plaatsvinden. "Waarschijnlijk geven we rond 15.00 uur weer één rijstrook richting Nijmegen vrij. Als dat het geval is, dan trekken we de omleiding ook in."

Het verkeer wordt voorlopig nog omgeleid via Eindhoven over de A50, de A2 en de A67.

Meer problemen

Volgens Omroep Brabant waren er vanochtend op meer plekken in de omgeving files en vertragingen. Zo zijn er bij de Drechttunnel twee rijstroken dicht vanwege wegwerkzaamheden, waardoor het verkeer vast kwam te staan.

Ook op de A2 bij Eindhoven waren problemen. Daar was de snelweg bij knooppunt Batadorp afgesloten na een ongeluk waar drie auto's bij betrokken waren. Dit leidde tot een kilometerslange file vanaf Nederweert. Het verkeer werd omgeleid via de parallelbaan, de randweg N2. Weggebruikers moesten hier rekening houden met een half uur vertraging. Inmiddels is de weg weer vrijgegeven.

Het lukt ministeries nog steeds niet om zich te houden aan de wettelijke termijn voor het behandelen van informatieverzoeken op basis van de Wet open overheid (Woo). Indieners van Woo-verzoeken moesten afgelopen jaar gemiddeld 188 dagen - ruim een halfjaar - wachten op antwoord van ministeries. De wettelijk maximale termijn voor beantwoording is 42 dagen.

Onderzoek van Open State Foundation, Instituut Maatschappelijk Innovatie en de Universiteit van Amsterdam toont aan dat de gemiddelde termijnen verder zijn opgelopen. In 2023 duurde het gemiddeld 172 dagen voor er een besluit was genomen over een informatieverzoek. Toen was de beantwoording van Woo-verzoeken in slechts 17 procent van de gevallen op tijd; dat percentage bleef afgelopen jaar gelijk.

De beantwoordingstermijnen verschillen sterk van ministerie tot ministerie, maar geen van de ministeries haalt de wettelijke maximale termijn. Het ministerie van Onderwijs is met 99 dagen het snelst. Het ministerie van Justitie en Veiligheid is met 299 dagen verreweg het langzaamst.

Het ministerie van Financiën, dat de afgelopen jaren het traagst was, heeft extra energie gezet op het sneller afhandelen van Woo-verzoeken. Het doet nu gemiddeld 216 dagen over behandeling van een informatieverzoek, eerder was dat gemiddeld 239 dagen.

De ministeries hebben wel meer informatieverzoeken te behandelen. Het aantal gepubliceerde Woo-besluiten van ministeries is toegenomen van 1762 in 2023 naar ruim 2000 afgelopen jaar. In Nederland worden overigens nog steeds weinig informatieverzoeken ingediend in vergelijking met omringende landen.

Lagere overheden zijn sneller

Het behandelen van Woo-verzoeken kan een stuk sneller, zeggen de onderzoekers. Dat laten lagere overheden ook zien. De gemiddelde beantwoordingstermijn van provincies bedraagt 83 dagen; fors minder dan bij de ministeries, maar nog altijd boven de maximale termijn. Bij de waterschappen is dat gemiddeld 61 dagen.

Uit een steekproef onder gemeenten blijkt dat de termijn daar gemiddeld 82 dagen is. De gemeenten Amstelveen en Barneveld bleven gemiddeld binnen de wettelijke termijn. Amsterdam wist de gemiddelde termijn fors te verkorten van 137 naar 63 dagen.

"Ondanks de verder opgelopen gemiddelde afhandeltermijn zien we ook lichtpuntjes", zegt Serv Wiemers, directeur van de Open State Foundation. "Als een bestuursorgaan extra aandacht geeft aan de Woo, zoals de gemeente Amsterdam en het ministerie van Financiën, zien we een daling in de doorlooptijd."

Goedemorgen! Het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima gaat van start in de hoofdstad Nairobi. De Tweede Kamer debatteert met minister-president Schoof over de EU-top eind deze week. Het zal onder andere gaan over het plan voor de herbewapening van Europa.

Eerst het weer: na een koude start is het vanmiddag volop zonnig. Er waait een matige oostenwind en de maximumtemperaturen liggen tussen 8 graden op de Wadden en 12 graden in het zuiden van Limburg.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Israël heeft het bestand met Hamas geschonden. Afgelopen nacht werden grootscheepse aanvallen op Gaza uitgevoerd. Daarbij zijn volgens Palestijnse bronnen zeker 235 doden gevallen.

De Israëlische aanvallen vormen de grootste schending van het staakt-het-vuren sinds het twee maanden geleden is ingegaan. Volgens de Israëlische regering zijn de aanvallen een reactie op het weigeren van het vrijlaten van meer gijzelaars door Hamas.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De gisteren overleden zanger Zanger Rob de Nijs had tijdens zijn leven meerdere grote hits, zoals Ritme van de regen, Malle Babbe en Banger Hart. Hij stond ruim 60 jaar op het podium en verkocht honderdduizenden singles en albums.

Zijn carrière in vogelvlucht:

Fijne dag!

De Amerikaanse astronauten Suni Williams en Barry Wilmore zijn na negen maanden te hebben vastgezeten in ruimtestation ISS begonnen aan hun terugreis naar aarde. Ze zouden eigenlijk een week lang in de ruimte blijven, maar door problemen met een Boeing-capsule konden ze niet terugkeren.

Zondag werd een nieuwe ruimtecapsule van SpaceX en NASA na een geslaagde vlucht gekoppeld aan het ruimtestation. Aan boord was ook een nieuwe groep astronauten met twee Amerikanen, een Japanner en een Rus. Zij hebben Williams en Wilmore afgelost op het ruimtestation.

Wilmore en Williams stapten samen met twee andere andere astronauten in hun Crew Dragon-ruimtevaartuig en koppelden zich los van het ISS om 06.05 uur Nederlandse tijd. Hun terugreis naar de aarde gaat zo'n 17 uur duren. De landing van de capsule voor de kust van Florida staat gepland voor 22.57 uur.

Het moment van het loskoppelen van de capsule met daarin Williams en Wilmore:

Na aankomst worden ze naar het Johnson Space Center van ruimtevaartorganisatie NASA in Houston gevlogen waar ze een aantal dagen zullen blijven voor medische controles. Maandenlang in de ruimte leven kan verschillende effecten hebben op het menselijk lichaam. Zo kunnen spieren verslappen en kan het zicht verslechteren.

Koning Willem-Alexander begint vandaag aan zijn staatsbezoek in Kenia. Het bezoek ligt gevoelig vanwege de mensenrechtensituatie in het land. Er klonken protesten toen bekend werd dat de koning kwam. Daarom zit er veel spanning op het staatsbezoek.

Kenia is voor Nederland een belangrijk land in Afrika. Al zestig jaar worden er diplomatieke banden onderhouden. Nederland is ook de grootse Europese importeur van goederen uit Kenia.

Maar de nieuwe president in Kenia kreeg met protesten tegen zijn regering te maken. Beloftes om de haperende economie uit het slop te trekken kon hij niet snel genoeg waarmaken. De protesten werden hard neergeslagen; er werd met scherp op vooral jonge demonstranten geschoten. Zeker zestig mensen kwamen om het leven.

Dit zijn beelden van het begin van het staatsbezoek:

Toen bekend werd dat er een staatsbezoek zou komen, ontstond er vooral online veel rumoer. Critici zeiden dat de koning het geweld zou legitimeren. Kenianen riepen het koningspaar op om het bezoek af te zeggen. Het leidde tot verraste reacties in Den Haag.

Nederland stuurde uiteindelijk de mensenrechtenambassadeur vooruit om met jongeren in gesprek te gaan. Ook in het programma zal er aandacht voor zijn en is er een gesprek met jongeren.

Een staatsbezoek afzeggen is diplomatiek ondenkbaar. Bovendien vraagt de internationale situatie erom om Afrikaanse landen aan boord te houden bij Europa, ook vanwege de invloed van Rusland en China op het continent. "Als we alleen naar landen gaan die onomstreden zijn, wordt de wereld wel heel klein en kunnen we alleen nog naar België en Zweden", zo zeggen diplomaten.

Het Israëlische leger heeft opnieuw zware aanvallen uitgevoerd in de Gazastrook. De aanvallen vormen de grootste schending van het staakt-het-vuren sinds het twee maanden geleden is ingegaan.

Het Gazaanse ministerie van Gezondheid meldt dat er meer dan 300 doden zijn gevallen bij de aanvallen. Het maakt daarbij geen onderscheid tussen burgers en militanten, maar onder de doden zouden veel kinderen zijn. Ook zouden er nog veel slachtoffers onder het puin liggen. De aanvallen zijn verspreid over de hele Gazastrook.

Bij de ziekenhuizen komen veel slachtoffers binnen:

Volgens de Israëlische regering zijn de aanvallen een reactie op het weigeren van het vrijlaten van meer gijzelaars door Hamas. "Israël gaat vanaf nu met toenemende militaire kracht tegen Hamas optreden", staat in een verklaring van de regering. Bronnen bij het leger zeggen daarnaast tegen Reuters dat het nieuwe offensief "doorgaat zolang het nodig is en verder zal gaan dan luchtaanvallen".

Hamas zegt dat Israël hiermee eenzijdig het staakt-het-vuren beëindigt. Ook waarschuwt de organisatie dat de nieuwe aanvallen gevolgen gaan hebben voor de gijzelaars die nog in Gaza worden vastgehouden.

De Amerikaanse regering is maandag al ingelicht door Israël. Washington zegt dat het de acties van Israël steunt. In een interview met nieuwszender Fox News zegt woordvoerder Karoline Leavitt dat "Hamas, de Houthi's en iedereen die Israël en de VS willen terroriseren een prijs moeten betalen". Ze waarschuwt: "De hel zal losbreken."

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken roept via sociale media alle betrokken partijen op de voorwaarden van het staakt-het-vuren en de gijzelaarsovereenkomst in Gaza te respecteren.

Grenzen afgesloten

De eerste fase van het bestand tussen Israël en Hamas ging op 19 januari in. In die eerste fase moest een deel van de Israëlische gijzelaars vrij komen in ruil voor gevangengenomen Palestijnen. In de tweede fase zouden de resterende gijzelaars vrijkomen en moet Israël zich militair terugtrekken.

Gesprekken tussen delegaties van Israël en Hamas over de tweede fase liepen al stroef en Israël heeft de afgelopen dagen meerdere aanvallen uitgevoerd. Twee weken geleden sloot Israël de grenzen volledig af, een week geleden werd ook de elektriciteit afgesloten.

Voor de aanvallen van afgelopen nacht stond het totale dodental op zeker 150 sinds het ingaan van het bestand.

De inlichtingendiensten AIVD en MIVD hebben vorig jaar weer meer gebruik gemaakt van hun bijzondere bevoegdheden om in het geheim informatie te vergaren dan een jaar eerder. Die stijging komt volgens de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) door internationale spanningen, zoals de oorlog in Oekraïne en de Gazastrook. Het gaat bijvoorbeeld om telefoons afluisteren, camera's plaatsen of internetverkeer aftappen.

In 2024 kreeg de TIB 4445 verzoeken van de twee diensten, schrijft de toezichthouder in het jaarverslag. Dat is een stijging van ruim 30 procent ten opzichte van een jaar eerder. In 2023 steeg het aantal aanvragen met bijna 17 procent.

"Geopolitiek gezien is in 2024 veel gebeurd", schrijft de TIB. De oorlog in Oekraïne en in het Midden-Oosten en de "toenemende dreiging" uit China en Rusland worden genoemd.

Inbreuk op grondrechten

Elke keer dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) gebruik willen maken van hun bijzonder bevoegdheden moeten ze toestemming vragen aan de TIB. Die beoordeelt dan of het verzoek rechtmatig is.

De bijzondere bevoegdheden zijn een inbreuk op de grondrechten, schrijft de TIB. Maar volgens de toezichthouder is dat soms nodig "om de nationale veiligheid te beschermen tegen terrorisme, cyberdreiging, spionage, criminele ondermijning of bedreiging van onze economische veiligheid".

De inlichtingendiensten krijgen bijna altijd toestemming. In 2024 werd 4 procent van de verzoeken afgekeurd. Dat is vergelijkbaar met een jaar eerder.

Zorgen over AIVD

De TIB en de andere toezichthouder, de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD), uitten vorige week hun zorgen over het werk van de AIVD. Volgens de twee toezichthouders houdt de AIVD zich soms bezig met taken die niet bij de inlichtingendienst horen.

In Nederland zijn de politie, de FIOD, de rijksrecherche en de Koninklijke Marechaussee verantwoordelijk voor opsporing, en de AIVD is verantwoordelijk voor inlichtingen. Maar volgens de toezichthouders worden opsporing en inlichtingen steeds meer vermengd. Het komt bijvoorbeeld steeds vaker voor dat de AIVD iemand wil onderzoeken die geen criminele activiteiten uitvoert die een bedreiging zijn voor de nationale veiligheid.

De CTIVD toetst achteraf of de AIVD en MIVD zich houden aan de wet. De toezichthouder kan daarbij meer de diepte ingaan omdat het zelfstandig toegang heeft tot de systemen van de inlichtingendiensten.