NOS Nieuws - Algemeen

Polen kan rekenen op een ongeëvenaarde poging van Rusland om de verkiezingen te beïnvloeden. Daarvoor waarschuwt de Poolse minister van Digitale Zaken en vicepremier Krzysztof Gawkowski. Op 18 mei gaan de Polen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen.

Volgens Gawkowski is vooral het feit dat Polen een belangrijk doorvoerpunt is voor hulp aan Oekraïne reden voor sabotage, cyberaanvallen en desinformatiecampagnes van Rusland.

Warschau is al maanden alert op pogingen van Rusland om online invloed op de verkiezingen uit te oefenen, vooral na de Russische inmenging in de verkiezingen in Roemenië in november. Daar was sprake van grootschalige cyberaanvallen en vermoedens dat Rusland de stembusgang op andere manieren probeerde te beïnvloeden. De eerste ronde van de presidentsverkiezingen werd daarop ongeldig verklaard wegens misleiding van de kiezers. Pas afgelopen zondag konden de Roemenen opnieuw naar de stembus.

Rusland spreekt steeds tegen dat het probeert verkiezingen in andere landen te beïnvloeden.

'Verkiezingsparaplu'

Polen maakte in februari een beveiligingsprogramma bekend, de 'verkiezingsparaplu' genoemd, om zich te beschermen tegen Russische cyberaanvallen. Het programma moet desinformatie tegengaan en ook in kaart brengen hoe campagnes van kandidaten worden gefinancierd. Verkiezingscomités worden getraind om beïnvloeding te herkennen.

Oppositiepartij PiS noemde de verkiezingsparaplu een aanval op de democratie in Polen en beloofde zijn eigen maatregelen te nemen om de verkiezingen vrij, eerlijk en zonder inmenging te laten verlopen.

Vicepremier Gawkowski zei vandaag bij de opening van de Defence24 Days-conferentie van de defensie-industrie dat er desinformatie wordt verspreid, maar dat er ook hybride aanvallen worden uitgevoerd op cruciale infrastructuur, om op die manier het land lam te leggen.

Volgens hem zijn er al cyberaanvallen uitgevoerd op water- en rioleringsbedrijven, elektriciteitsbedrijven en overheidsinstellingen. Het aantal aanvallen is meer dan verdubbeld ten opzichte van vorig jaar, zegt Gawkowski. Er zouden meer dan 600.000 aanvallen zijn geweest. "Meer dan in elk ander EU-land". Details gaf hij niet.

"Terwijl ik deze toespraak houd, worden er in Polen iedere minuut meer dan tien incidenten bij cruciale infrastructuur geconstateerd." Hij benadrukte dat Polen zich daartegen beschermt en waarschuwde dat het Poolse cyberleger ook weet hoe het zo nodig kan terugslaan.

Snel geld

Al eerder waarschuwde hij de Poolse bevolking voor Russische diensten die mensen voor een paar duizend euro rekruteren om de verkiezingen van binnenuit te beïnvloeden. "Mensen die zich daarvoor laten gebruiken, belanden in de gevangenis", zei Gawkowski.

Volgens de Poolse regering was er in maart een cyberaanval op de Poolse ruimte-organisatie. Vorig jaar werd vermoedelijk ook het nationale persbureau PAP aangevallen door Rusland.

Ook op de grond breidt Polen de verdediging aan zijn grenzen uit. Het werkt aan het Oost-Schild, een verdedigingslinie om tanks tegen te houden aan de grenzen met Rusland (bij Kaliningrad) en Belarus. Een fysieke barrière, die wordt gecombineerd met monitorsystemen tegen drones, een versterkt gsm-netwerk, bunkers en nieuwe wegen en bruggen.

Pro-Europees versus rechts-conservatief

Bij de presidentsverkiezingen neemt Rafal Trzaskowski (53) van de pro-Europese Burgercoalitie het op tegen Karol Nawrocki (42) van de rechts-conservatieve partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS).

Nawrocki is historicus en heeft geen ervaring in de politiek. Trzaskowski is nu burgemeester van de hoofdstad Warschau en lid van de partij van de huidige premier Donald Tusk. Die hoopt op winst van zijn kandidaat, om de hervormingen van zijn regering te kunnen doorvoeren. Vertrekkend president Duda is van de oppositie (PiS) en houdt bepaalde hervormingen tegen, bijvoorbeeld op het gebied van de rechtsstaat.

Er zijn ook nog andere kandidaten. Als geen van de kandidaten op 18 mei een meerderheid van 50 procent haalt, volgt op 1 juni een tweede ronde.

Als het kabinet het plan doorzet om de huren van sociale woningen te bevriezen, komt ruim de helft van de Nederlandse woningbouwcorporaties snel in de financiële problemen. Investeren in nieuwbouw en verduurzaming zal daardoor moeilijk worden.

Daarvoor waarschuwt Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), een organisatie die garant staat voor leningen die corporaties aangaan voor het bouwen van nieuwe woningen. WSW heeft berekend wat de impact is van de huurbevriezing op de financiën van de woningbouwcorporaties.

Minder nieuwbouw

Het kabinet wil dat de huren van sociale huurwoningen dit jaar en volgend jaar niet worden verhoogd. Daardoor lopen corporaties veel inkomsten mis. WSW verwacht dat 140 van de 262 woningbouwcorporaties de komende vijf jaar in de problemen komen.

Als woningbouwcorporaties willen bijbouwen hebben ze geld nodig. Het waarborgfonds staat garant voor de leningen bij de bank: mocht een corporatie onverhoopt de leenlast niet kunnen dragen, dan zorgt het fonds ervoor dat de corporatie er niet aan onderdoor gaat en kan er door worden gebouwd. Voor zo'n borgstelling moet een corporatie er wel financieel goed genoeg voor staan.

Maar als de financiële situatie van de corporaties door de huurbevriezing verslechtert, kan het waarborgborgfonds niet meer garant staan voor een lening. "Corporaties zullen door de gemiste inkomsten minder kunnen lenen. Daardoor kunnen ze minder investeren in nieuwbouw, renovatie en verduurzaming," schrijft het fonds.

Kapitaal in stenen

WSW denkt dat het kabinet het vermogen van woningbouwcorporaties overschat. "Het vermogen van corporaties zit in het bezit, in de stenen." Het fonds wijst erop dat dit vermogen niet zomaar meegerekend kan worden bij het aangaan van nieuwe leningen.

Soms kunnen corporaties ook voor elkaar garant staan: staat de één er slechter voor, dan kan de ander inspringen. Dat zal niet langer gaan, verwacht WSW, omdat op de langere termijn alle woningbouwcorporaties alle zeilen moeten bijzetten om financieel gezond te blijven.

Verantwoordelijk minister Keizer kwam niet zelf met het plan voor de huurbevriezing. De gesprekken over de voorjaarsnota werden gedaan door de fractievoorzitters van de coalitiepartijen. Over de gemaakte afspraken zei ze: "Had ik dit liever anders gezien? Ja natuurlijk."

Totaal onverwacht heeft Friedrich Merz, die vandaag als nieuwe bondskanselier van Duitsland zou beginnen, bij een eerste stemming geen meerderheid gekregen. Dit betekent, zegt correspondent Charlotte Waaijers in podcast De Dag, een ernstige politieke beschadiging nog vóór hij eventueel van start kan als bondskanselier. Het zal hoe dan ook politiek pijn lijden door de gang van zaken vandaag.

Wat is er aan de hand en wat betekent deze historische stemming voor de monsterklus waar Merz eigenlijk zo snel mogelijk mee aan de slag wil?

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Het kabinet wil dat gemeenten bij de komende verkiezingen meer mensen met een beperking bij stembureaus inzetten. Zij kunnen als ervaringsdeskundige andere beperkte kiezers helpen.

Op deze manier moeten de verkiezingen toegankelijker worden. In Nederland zijn 2 miljoen mensen in enige mate beperkt. Zij zijn bijvoorbeeld doof of slechtziend, of hebben een licht verstandelijke beperking. Uit onderzoek blijkt dat deze groep het lastiger vindt om te gaan stemmen.

Het idee van de ervaringsdeskundigen in stembureaus is niet nieuw: de laatste Tweede Kamerverkiezingen stonden ze al in zo'n 200 gemeenten. Zij kregen daarbij begeleiding van iemand anders. Het kabinet maakt de inzet van de ervaringsdeskundigen niet verplicht.

Tolk op afstand

In het 'actieplan' van minister Uitermark van Binnenlandse Zaken staan nog meer ideeën om de verkiezingen toegankelijker te maken. Ze wil bijvoorbeeld ook dat gemeenten communiceren wat de drukke en rustige tijden zijn in stembureaus. Zo kunnen mensen die drukte vermijden beter bepalen wanneer ze hun stembiljet komen invullen.

Ook moeten zo veel mogelijk gemeenten minstens één stembureau met een tolk op afstand hebben. Leden van het stembureau kunnen op elk moment contact opnemen met de tolk, die vervolgens een gesprek ter plekke kan vertalen.

Bij vorige verkiezingen konden gemeenten zo'n tolk op afstand ook al gratis inzetten. Daaraan werkten toen tientallen gemeenten mee. Ook een tolk wordt niet verplicht.

Het kabinet wil ook dat er bij elke komende verkiezing debatten in begrijpelijke taal worden gehouden. Daarnaast gaat het experiment met kleinere stembiljetten door.

Hulp bij het stemmen

Minister Uitermark is ook nog bezig met een wetsvoorstel dat het makkelijker moet maken om hulp te krijgen in het stemhokje. Dat is aan strenge regels gebonden, omdat anders iemands stem beïnvloed kan worden.

Leden van het stembureau mogen op dit moment alleen iemand helpen die door een fysieke beperking echt niet zelf kan stemmen. De bedoeling is dat met de nieuwe wet ook mensen met bijvoorbeeld een licht verstandelijke beperking hulp kunnen krijgen in het stembureau.

Het wetsvoorstel moet in werking zijn voordat de volgende verkiezingen op de agenda plaatsvinden, dat zijn de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026. Als het huidige kabinet voor die tijd valt, kan het zijn dat daarvoor nog Tweede Kamerverkiezingen zijn.

De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth ontslaat 20 procent van zijn viersterrengeneraals en admiraals. Dat zijn de hoogste officieren in de Amerikaanse strijdkrachten. Ook 10 procent van de generaals en marineofficieren lager in rang moet op zoek naar een andere baan.

"Meer generaals en admiraals leveren niet meer successen op", zegt Hegseth. Het tegendeel is eerder waar, zei hij toen hij werd aangesteld.

Geen wraakoefening

Hegseth stuurde in februari ook al een aantal hoge militairen naar huis, onder wie mannen van kleur en vrouwen. Voor hij minister werd, klaagde hij dat er te veel hoge militairen zijn die niets doen tegen "onzin op het gebied van sociale gerechtigheid, gender en klimaat".

Toch gaat het bij deze ontslagronde volgens hem niet om een wraakoefening, maar om een maatregel die de "strategische alertheid" zal maximaliseren. Wat hij daarmee bedoelt, is niet duidelijk. Wel stelt hij dat de VS door deze stap zijn "positie als de dodelijkste strijdmacht ter wereld kan handhaven".

De Amerikaanse strijdkrachten tellen op dit moment rond de 40 viersterrengeneraals en meer dan 800 andere topmilitairen. Het is nog niet bekend wie er moet opstappen.

Topgeheime chatgroep

Hegseth is oud-militair en een voormalig televisiepresentator. Eind april kwam hij onder vuur te liggen, omdat hij en andere hooggeplaatsten op Signal geheime informatie deelden over een aanval op Houthi-rebellen in Jemen.

Dat lekte uit omdat Nationaal Veiligheidsadviseur Mike Waltz per ongeluk de hoofdredacteur van het tijdschrift The Atlantic aan de deelnemers had toegevoegd.

De Amerikaanse filmwereld is niet te spreken over het aangekondigde plan van president Trump voor de Amerikaanse filmindustrie. Hij zei dit weekend importtarieven van 100 procent te willen heffen op alle films die buiten de Verenigde Staten zijn gemaakt. Volgens hem sterft Hollywood "een snelle dood".

Trump wees met de vinger naar buitenlandse overheden die Amerikaanse filmmakers en studio's aantrekken om producties op buitenlandse grond te filmen. Dit is een gecoördineerde actie van andere landen en het vormt een bedreiging voor de nationale veiligheid, schreef de president op Truth Social.

In Hollywood wordt daar anders over gedacht. Volgens de filmindustrie heeft de president niet nagedacht over de mogelijke gevolgen van het plan. Dit zou het einde kunnen betekenen van een "iconische industrie", zegt een ingewijde tegen CNN. "Het zou ervoor kunnen zorgen dat alle huidige producties compleet zullen stilvallen."

Bovendien zou het moeilijk zijn om het beleid te handhaven. Zo is het onduidelijk welke regels gelden voor films die maar voor een klein gedeelte in het buitenland zijn opgenomen.

Trumps claim dat Hollywood stervende is, wordt ook betwist. Het Amerikaanse entertainmentplatform Variety schrijft dat de bioscoopcijfers van 2025 juist erg goed zijn. De binnenlandse inkomsten zijn met 15,8 procent gestegen ten opzichte van vorig jaar, aldus het platform.

Engeland, Canada en Nieuw-Zeeland

Vicevoorzitter Jay Sures van talentbureau United Talent Agency zegt tegen CNN dat de tarieven van Trump in hun huidige vorm niet logisch zijn. Hoewel Amerikaanse filmmakers graag in hun thuisland een productie maken, is het volgens Sures goedkoper om de hele cast naar het buitenland te vliegen en daar te laten verblijven.

Grote Hollywoodproducties als Wicked en Barbie werden gefilmd in Londen. Buurland Canada maakt het met belastingvoordelen aantrekkelijk voor Hollywoodfilmmakers om over de grens te filmen. De bioscoophit Nosferatu werd in Canada opgenomen. En ook Chicago uit 2002, hoewel het verhaal zich afspeelt in de gelijknamige Amerikaanse stad, is voor het grootste gedeelte in het buurland gefilmd.

Minecraft, dat nu populair is in de bioscoop, werd opgenomen in Nieuw-Zeeland. Scènes die zich afspelen in een fictief stadje in de Amerikaanse staat Idaho werden eigenlijk opgenomen in het Nieuw-Zeelandse Huntly.

"De mogelijkheid om aan de andere kant van de oceaan een film te produceren is veel goedkoper", zegt Sures. Het plan van Trump kan volgens hem de filmindustrie compleet tot stilstand brengen. En dat is geen goed vooruitzicht voor Hollywood, dat nog herstellende is van de langdurige filmstaking in 2023 en de coronapandemie.

Canadese mediaproducenten zeggen dat het plan een "aanzienlijke verstoring" zal zijn voor hun culturele sector en "economische moeilijkheden" zal veroorzaken. Australië en Nieuw-Zeeland hebben gezegd dat ze zullen opkomen voor hun eigen filmindustrieën.

Enkel een aankondiging

Mogelijk is het plan enkel een aankondiging. Gisteren zei de president dat hij om de tafel zou gaan zitten met verschillende filmmakers en productiemaatschappijen voordat hij een definitief besluit neemt. "We gaan het gesprek aan met de industrie, ik wil er zeker van zijn dat zij blij zijn met het plan", aldus Trump.

Feit is dat de timing van de aankondiging bijzonder is. Volgende week start het filmfestival in het Franse Cannes, waar veel filmdistributeurs van plan zijn om Amerikaanse filmrechten te verkopen.

Het Europees Parlement heeft in Straatsburg ingestemd met een voorstel om de regels rondom de bescherming van de wolf versneld te veranderen. De normale procedures duren te lang, zo vindt een meerderheid van het parlement; overmorgen volgt al het finale oordeel.

Dan stemt het parlement over het voorstel van de Europese Commissie om de wolf minder bescherming te gunnen. De status gaat dan van 'strikt beschermd' naar 'beschermd'. Als de Europarlementariërs instemmen met dat voorstel, kunnen landen toestemming gaan geven om de wolf te gaan afschieten.

"Ik ga voor het afschieten van de wolf stemmen", zegt Bert-Jan Ruissen van de SGP. Hij is aanjager van de strijd in het Europees Parlement tegen de wolf. Een meerderheid in het EP wil het makkelijker maken om de wolf af te schieten. "De wolf zorgt voor veel overlast", zegt Ruissen. "Bestuurders willen wel ingrijpen, maar kunnen dat nu niet. Dat moet snel veranderen."

Overigens betekent de steun in het Parlement voor de verlaagde status nog niet dat er vanaf deze week al daadwerkelijk in Nederland wolven afgeschoten mogen worden. Daarvoor zal staatssecretaris Rummenie ook de Nederlandse regels moeten aanpassen.

Bijna uitgestorven

De wolf geniet nu nog de status van strikt beschermde diersoort. Omdat de wolf in Europa bijna was uitgestorven, wilde de EU de soort beschermen met een strikt verbod op de jacht. En die status heeft bijzonder goed gewerkt, vindt bijvoorbeeld Bas Eickhout, Europarlementariër van GroenLinks/PvdA. "De wolf is zich nog aan het herstellen. Wetenschappers stellen dat dat goed is voor het ecosysteem, en dat verder herstel van de populatie nodig is."

Met dank aan de Europese bescherming is het aantal wolven in de EU aanzienlijk toegenomen en het dier is weer terug in alle Europese landen. Grote landen tellen inmiddels meer dan duizend individuele wolven en het leefgebied van de dieren groeit.

Volgens de Europese Commissie leidt deze groei van de wolvenpopulatie echter inmiddels tot toenemende conflicten met de mens, vooral omdat de wolf ook vee aanvalt.

Politieke druk

Hoewel de Europese Commissie concludeerde dat de impact van de wolf op Europese schaal gering was en de schade voor de veestapel op landelijk niveau acceptabel is, kwam de Commissie eerder dit jaar toch met het voorstel de Europese Habitat-richtlijn aan te passen.

Vanuit verschillende lidstaten is er grote politieke druk uitgeoefend op Brussel: met name boeren beklaagden zich over de schade die de wolf aanricht onder hun veestapels. De Europese Commissie was daar gevoelig voor en concludeerde dat de concentratie wolven op lokaal niveau leidt tot te grote druk op bepaalde regio's.

Wel moeten landen ook in de toekomst zorgvuldig met de wolf omgaan. Het dier is straks weliswaar niet strikt beschermd, maar blijft wel een beschermde diersoort. EU-landen moeten hun wolvenpopulaties daarom blijven monitoren en dat betekent dat ook Nederland in de gaten moet houden welke roedels wolven waar rondlopen, en hoe de soort zich ontwikkelt.

Elke zes jaar moeten landen ook de Commissie informeren over de status van de wolf.

Gezondheidstechnologiebedrijf Philips verwacht dit jaar veel last te hebben van de handelsoorlog die door de Verenigde Staten is gestart. Dat zegt Philips bij de presentatie van de cijfers over het eerste kwartaal van 2025. President Trumps importheffingen zullen tussen de 250 en 300 miljoen euro aan schade opleveren, schat het Eindhovense bedrijf in.

Het bedrijf heeft het over onzekere economische omstandigheden. Trump heeft weliswaar een deel van zijn afgekondigde importtarieven opgeschort, maar Philips gaat ervan uit dat ze later dit jaar, in juli, alsnog van kracht worden.

"Er is grote onzekerheid in de markt gekomen met de onduidelijkheid over de importtarieven", zegt topman Roy Jakobs, die bang is dat Philips verschillende keren met importtarieven te maken zal hebben. "Neem een MRI-scan, die bestaat uit 5000 componenten uit verschillende delen van de wereld."

China en VS

Ook zal Philips naar verwachting last krijgen van de slechte verhoudingen tussen de Verenigde Staten en China. Sowieso ziet het bedrijf de verkoop van gezondheidsapparaten afnemen in China. Mede daardoor loopt de totale omzet van het bedrijf terug met 2 procent naar ruim 4 miljard euro. "De economie van China is nog steeds niet terug op het niveau van voor corona", zegt Jakobs.

Volgens de topman is er wel goede hoop dat China meer gaat investeren in de gezondheidszorg en wordt er ook geprobeerd om de Chinese consument meer te laten uitgeven. Philips verkoopt wel meer in de Verenigde Staten. Dat zorgt voor een kleine winst onderaan de streep, namelijk 72 miljoen euro in het afgelopen kwartaal.

PostNL

Ook PostNL kwam vandaag met de cijfers over het eerste kwartaal. En ook de post- en pakketbezorger maakt zich zorgen over de gevolgen van importheffingen.

"De recente ontwikkelingen rondom mondiale tarieven versterken de economische onzekerheid", zegt de nieuwe topman Pim Berendsen. "Al is het nu nog te vroeg om te zien wat de impact zal zijn op het online shoppen en of er een afkoeling van de economie komt."

Het bedrijf verwerkte weliswaar meer pakketjes, maar opnieuw een stuk minder post. In de afgelopen drie maanden handelde PostNL bijna 7 procent minder af dan in dezelfde periode een jaar geleden. Daardoor maakte PostNL een verlies van 17 miljoen euro in het eerste kwartaal.

Theo Weterings (66) stopt op 31 augustus als burgemeester van Tilburg. Hij is dan bijna acht jaar burgemeester van de Brabantse stad geweest.

Hij maakt zijn ambtsperiode, die tot 2029 zou duren, niet af. Weterings ziet de intensiteit van zijn werk en de lange werkweken naar eigen zeggen steeds meer als een beperking. Hij doet de ambtsketen af zodat hij "de komende jaren tijd en ruimte voor gezamenlijke activiteiten" met zijn echtgenote heeft, schrijft hij in een verklaring.

Geboortestad

Weterings (VVD) werd geboren in Tilburg en groeide er ook op. In de stad begon ruim veertig jaar geleden ook zijn politieke carrière, als raadslid. Hij zegt dat hij het burgemeesterschap in Tilburg, sinds 2017, altijd met veel plezier heeft gedaan. "Inwoners en een stad om trots op te zijn. Dat gevoel ervaar ik nog steeds elke dag. Een gevoel dat me zal bijblijven ook nu ik afscheid ga nemen als uw burgemeester."

De econoom was hiervoor burgemeester van Beverwijk en Haarlemmermeer. Ook was hij raadslid in Tilburg (1982-1985) en Diemen (1986-1990) en raadslid en wethouder van Rijswijk (1994-2001). Tussen 1999 en 2001 was hij Statenlid van de provincie Zuid-Holland.

Coffeeshops

Weterings maakte zich de laatste jaren hard voor legalisatie van de wietteelt- en verkoop. Hij is, net als de Bredase burgemeester Depla, groot voorstander van het wietexperiment, dat in beide steden in 2023 al werd gestart. Later sloten ook andere gemeenten zich aan.

"Gedogen, dat is zo'n raar woord, dat kennen we alleen in Nederland. Laat het legaal worden, dan hoort het echt thuis in alle wijken van Tilburg. Net als het café en de slijterij. Waarbij we jongeren natuurlijk wel op de gevaren van verslaving moeten wijzen", zei hij eerder tegen Omroep Brabant.

Slachtoffers en nabestaanden maken vaker niet dan wel gebruik van hun spreekrecht bij rechtszaken. Onderzoeksprogramma Pointer vroeg schattingen op bij het Openbaar Ministerie.

Vorig jaar gold het spreekrecht voor ongeveer 25.000 rechtszaken, blijkt uit die cijfers. In ruim een op de vijf zaken deden slachtoffers en nabestaanden hun verhaal in de rechtszaal.

Dat gebeurde meestal via een schriftelijke slachtofferverklaring. Bij 4200 rechtszaken was dat het geval. Bij 1500 andere strafzaken lazen een advocaat of de mensen zelf een verklaring voor in de rechtszaal.

'Helende werking'

Waarom er in de meeste gevallen geen gebruik wordt gemaakt van het spreekrecht, is niet duidelijk, zegt Pointer.

Uit eerder onderzoek bleek wel dat het spreekrecht positief uitpakt voor slachtoffers. "Het spreekrecht heeft absoluut een helende werking", zegt Rogier Sonneveldt, een rechter in het hoger beroep, tegen het onderzoeksprogramma. "De voornaamste functie van het spreekrecht is bijdragen aan herstel en aan verwerking van wat mensen is aangedaan. In mijn ervaring kan het slachtoffers heel erg helpen als ze zich door een rechter gehoord voelen."

Zussen van Gino

Een rechtszaak waarbij gebruik werd gemaakt van het spreekrecht, was bijvoorbeeld die waar de zussen van Gino aan het woord kwamen. Het jongetje werd in 2022 in Limburg seksueel misbruikt en gedood. "Ik zou het zo graag een keer willen uitschreeuwen", zei een van hen in oktober in de rechtszaal tegen verdachte Donny M. "Hoe jij alles van mij hebt afgepakt. Hoe zwart het bij mij vanbinnen is geworden."

Begin dit jaar gebeurde het ook in de zaak tegen de 'Erasmus-schutter' Fouad L. Daar richtten familieleden van de doodgeschoten moeder Marlous en dochter Romy zich tot de verdachte.

Mensen maakten er de afgelopen jaren wel vaker gebruik van dan voorheen. "We hebben de cijfers van de afgelopen vijf jaar", zegt Pointer-journalist Tom Veldhuijzen. "En in 2019 gebeurde het in ongeveer 2600 van de 20.000 zaken." Dat komt neer op ongeveer 13 procent.

In 2023 werd het spreekrecht uitgebreid. Zo mogen ook stief- en pleegfamilie het woord voeren. Ook zijn verdachten inmiddels verplicht om daarbij aanwezig te zijn.

Kritisch

Advocaten zijn kritisch over het spreekrecht. De Nederlandse Orde van Advocaten zei eerder al te vinden dat het op gespannen voet staat met het uitgangspunt dat een verdachte onschuldig is tot het tegendeel is bewezen.

Daarnaast komen er veel emoties bij kijken. "Dat maakt ook indruk op mij", zegt raadsheer Sonneveldt. "Maar tegelijkertijd rijst dan de vraag: heeft dat invloed op de straf? Ik denk dat we voldoende getraind zijn om dat te kunnen scheiden en onderzoek heeft ook uitgewezen dat de uitbreiding van het spreekrecht geen invloed heeft gehad op de hoogte van de straf."

Hij zou graag zien dat er meer regels en richtlijnen komen. "Ik heb meegemaakt dat slachtoffers de verdachte uitmaakten voor monster. Of dat nabestaanden de urn van het slachtoffer op tafel zetten." Soms gebeurt het dat de rechtbank ingrijpt. Dat gebeurde in de zaak van de Almelose kruisboogschutter. Hij werd een monster en losgeslagen beest genoemd. Dat ging wat de rechters betreft te ver en ze verzochten de spreker zich in te houden.

Bussenbouwer Ebusco is voorlopig uit de acute geldproblemen. De faillissementsaanvraag tegen het bedrijf is ingetrokken en de rechtszaak over het faillissement gaat vandaag niet door, meldt Ebusco.

Het Brabantse Ebusco maakte vorige week bij de publicatie van de jaarcijfers bekend dat er een faillissementsaanvraag tegen het bedrijf was ingediend vanwege niet betaalde rekeningen.

In februari had de al langer in financiële moeilijkheden verkerende bussenbouwer 22 miljoen euro aan werkkapitaal gekregen van drie investeerders. Batterijproducent Green Innovation uit Taiwan beloofde 10 miljoen euro over te maken, maar vooralsnog kwam slechts de helft. Daardoor kon Ebusco de rekeningen niet meer betalen.

Gisteravond meldde Ebusco dat de resterende 5 miljoen euro uit Taiwan alsnog is overgemaakt. Omdat daarmee de facturen konden worden betaald, blies de toeleverancier die vandaag het faillissement wilde aanvragen de zaak af.

Daarmee is Ebusco nog lang niet uit de problemen. Als het bedrijf er niet in slaagt de productie op te schroeven en bussen op tijd af te leveren bij klanten kunnen nieuwe geldproblemen ontstaan. Voor te late leveringen moet het bedrijf boetes betalen.

Boetes

Vorig jaar dreigde Ebusco ook al eens om te vallen. De productie kwam nagenoeg tot stilstand nadat diverse vervoersbedrijven enkele grote bestellingen uit onvrede over late leveringen hadden geannuleerd. Op de Amsterdamse beurs was een aandeel van Ebusco nog slechts enkele dubbeltjes waard.

Uiteindelijk slaagde het bedrijf er ternauwernood in om extra geld op te halen bij investeerders. Door een reorganisatie vielen er vlak voor kerst ruim honderd ontslagen: ruim een op de zes medewerkers.

Ebusco profiteerde lang van de groeiende vraag naar elektrische bussen. De groei stokte toen het bedrijf de productie van bussen van China overhevelde naar eigen land. Door de coronacrisis kwamen veel onderdelen niet meer aan. Ook had Ebusco last van een tekort aan personeel. Door dit alles kreeg Ebusco bestelde bussen niet op tijd af.

De beoogde bondskanselier van Duitsland Friedrich Merz heeft in de eerste stemming in de Bondsdag onverwachts geen absolute meerderheid gekregen voor zijn benoeming. De uitslag was 310 stemmen voor en 307 tegen. Merz had 316 stemmen nodig om te worden benoemd.

De voorzitter van de Bondsdag maakte de uitslag bekend:

Gisteren ondertekenden de leiders van CDU en CSU en van de SPD hun coalitieakkoord. De partijen hebben samen 328 zetels in de Bondsdag, wat betekent dat een aantal van hun parlementariërs tegen de coalitie hebben gestemd of zich van stemming hebben onthouden.

Het is voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis van het land dat het parlement een beoogd bondskanselier wegstemt. De zitting in de Bondsdag werd geschorst voor overleg binnen de fracties. Om 15.15 uur wordt er opnieuw gestemd, melden Duitse media.

De leider van de CDU-fractie in de Bondsdag Jens Spahn heeft een dringend beroep gedaan op de parlementariërs om alsnog 'ja' te zeggen tegen Merz. "Heel Europa, misschien wel de hele wereld kijkt mee naar de stemming", zei Spahn. "Ik doe een beroep op iedereen om zich van zijn bijzondere verantwoordelijkheid bewust te zijn."

Merz moet de opvolger worden van Olaf Scholz (SPD), die sinds eind 2021 bondskanselier was. Het nieuwe kabinet wil de Duitse economie na jaren van krimp weer laten groeien.

AfD-leider Alice Weidel reageert op X opgetogen over de uitkomst van de stemming. Het laat volgens haar zien op wat voor "zwak fundament" de beoogde coalitie is gebouwd. De AfD pleit voor nieuwe verkiezingen.

Vanuit de SPD heeft partijleider Lars Klingbeil kort gereageerd. "We gaan met de andere democratische fracties kijken hoe het proces verdergaat." Volgens hem staat de SPD volledig achter Merz.

CDU-kopstuk Carsten Linnemann wil snel een nieuwe stemming in de Bondsdag, bij voorkeur nog vandaag. "Europa heeft een sterk Duitsland nodig. Daarom kunnen we niet dagenlang wachten." Hij sluit uit dat zijn partij een andere kandidaat naar voren schuift: "Merz is de juiste kandidaat op het juiste moment." Ook CDU-fractievoorzitter Jens Spahn benadrukt dat Merz opnieuw wordt voorgedragen.

Franziska Brantner van de Groenen spreekt op X van een treurige gang van zaken die niet alleen de toekomstige regering maar ook "ons land en het vertrouwen in onze democratie schaadt".

Door de onverwachte tegenstand voor Merz blijft Scholz, die gisteren afscheid nam, langer aan als bondskanselier.

Voor de verkiezingen maakte onze correspondent Chiem Balduk dit profiel van Merz:

Tentamenweek of niet, studenten, promovendi en andere medewerkers van de afdeling Aardwetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam voeren vandaag actie. Ze proberen het voorgenomen besluit om hun studie en banen weg te bezuinigen tegen te houden. En niet alleen zij maken zich zorgen: ook het werkveld luidt de noodklok. Een petitie tegen het plan is al meer dan 8000 keer getekend.

Studenten en promovendi met veel kennis van onder meer kritieke grondstoffen zijn hard nodig voor de energietransitie, zegt men ook buiten de muren van de VU. De ongeveer tachtig bachelor- en masterstudenten die de studie in Amsterdam jaarlijks trekt, zijn harder nodig dan ooit, klinkt het. Ook bijvoorbeeld voor de opslag van CO2 onder de grond en kustbescherming is hun kennis nodig.

"VU, hef niet je aardwetenschappen-afdeling op!", schrijft hoofdgeoloog van de Geologische Dienst Nederland, Michiel van der Meulen van TNO, in een oproep op LinkedIn. "Als ze dit besluit doorzetten, keren ze hun rug naar de samenleving en de toekomst", gaat hij verder. "Of het nou voor een beter milieu is, meer welvaart of grotere autonomie - voor Nederland, Europa of de wereld: aardwetenschappers leveren een essentiële bijdrage."

Hoog niveau

Voorzitter Bob Hoogendoorn van het Koninklijk Nederlands Geologisch-Mijnbouwkundig Genootschap (KNGMG) valt hem bij. "Er is echt geen werkloze afgestudeerde op dit moment. Er is enorm veel vraag naar." Bovendien is de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek aan de VU van wereldniveau, benadrukt hij. Niet goedkoop weliswaar, mede door het veldwerk, maar wel erg goed.

Dat zegt ook kennisinstituut Deltares, dat in Nederland een grote rol heeft in het onderzoek naar de bodem en water. "Deltares heeft een sterke relatie met de VU. We delen kennis, studenten studeren bij ons af of lopen bij ons stage. En een aantal van onze medewerkers komt daar ook vandaan, heeft daar een gedeelde aanstelling of is gedetacheerd", zegt wetenschappelijk directeur Bart van den Hurk, zelf ook gedetacheerd aan de VU.

"Aardwetenschappers zijn hard nodig voor de energietransitie, aangezien veel oplossingen in de ondergrond liggen", zegt Van den Hurk. "En ook als het gaat om klimaatmitigatie en -adaptatie zijn aardwetenschappers cruciaal. Van het duurzaam beheren en beschermen van onze grondwatervoorraden tot het zoeken van voldoende zand voor kustbescherming."

De universiteit legt de bezuiniging, ingegeven door structurele tekorten bij aardwetenschappen, uit als een "strategische keuze" waarbij onderzoek en onderwijs zich nu gaan richten op de hedendaagse klimaatverandering en urgente vraagstukken als natuurrampen en klimaatsystemen. "We begrijpen dat dit een ingrijpend plan is voor studenten en medewerkers. We doen onze uiterste best om in deze onzekere tijd betrokken medewerkers en studenten zo goed mogelijk te informeren."

Niettemin spreekt ook wetenschapsorganisatie NWO zijn zorgen uit. "NWO maakt zich ernstig zorgen over de bezuinigingen, de kwaliteit van wetenschap en de financiering ervan."

De kennis in Nederland over de aarde is "eigenlijk een soort puzzel", legt Hoogendoorn van het KNGMG uit. "Er is ook een studie aardwetenschappen aan de Universiteit Utrecht, en bijvoorbeeld een technische variant in Delft. Maar het is allemaal heel nauw op elkaar afgestemd, zonder overlap. Je haalt nu een belangrijke kaart uit het kaartenhuis."

"Vanuit Delft zitten ze goed in de sommetjes, in Utrecht heb je bijvoorbeeld paleomagnetisme", omschrijft Hoogendoorn het werkveld. "En aan de VU zit heel veel systeemkennis. Vooral het lab waarmee de VU bijvoorbeeld sediment dateert is internationaal bekend. Er zijn volgens mij maar drie plekken in de wereld waar ze dat doen. Niet alleen de VU heeft dus een probleem: je haalt er ook internationaal meteen de stekker uit."

Betrokkenheid

Ook bijvoorbeeld de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed maakt gebruik van faciliteiten en kennis van de afdeling, net als grote ingenieursbureaus. Daarnaast hebben grote namen in de industrie, zoals Boskalis en Shell, veel aardwetenschappers nodig vanwege hun kennis over de bodem. En ook Energie Beheer Nederland (EBN) kan voor bijvoorbeeld vraagstukken over aardwarmte niet zonder dit soort kennis.

De VU laat aan de NOS weten te waarderen dat het werkveld erg betrokken is. "De realiteit blijft echter dat de afdeling Aardwetenschappen langdurig te maken heeft met structurele financiële tekorten, ondanks eerdere reorganisaties en gedeeltelijk steun van andere afdelingen. Deze structurele tekorten zijn niet langer mogelijk gezien de bezuinigingsopgave waar we als faculteit, maar ook als universiteit in haar geheel, nu voor staan."

Het KNGMG hoopt dat er nog gesprekken volgen met de vele instituten en bedrijven in binnen- en buitenland die gebruikmaken van de kennis en faciliteiten van de VU. "We begrijpen dat de kosten hoog zijn voor de VU, en dat er financiële problemen zijn, maar dit is rücksichtslos. Dit moet je niet zelfstandig als instituut doen. Verschillende organisaties willen het gesprek aangaan. Verken nu eerst goed samen wat de mogelijkheden zijn voordat je iets afbreekt dat je niet snel weer opbouwt."

De Sudanese havenstad Port Sudan ligt vanochtend opnieuw onder vuur. RSF-paramilitairen hebben volgens militaire bronnen aanvallen met drones uitgevoerd op onder meer de luchthaven, de haven en hotels.

In de stad klinken explosies en er zijn branden gemeld door getuigen. Over de omvang van de schade en over slachtoffers is nog niets bekend. Het lijkt erop dat het vliegverkeer vrijwel stilligt.

Zondag werd Port Sudan voor het eerst sinds het begin van de oorlog direct getroffen door een aanval. De RSF-militie vuurde ook toen drones af op de stad, die fungeert als tijdelijke hoofdstad.

Omdat de officiële hoofdstad Khartoem al snel na het uitbreken van de burgeroorlog het toneel werd van gevechten, zijn de autoriteiten en veel hulporganisaties juist uitgeweken naar Port Sudan. Ook miljoenen ontheemden zijn ernaartoe gevlucht.

Bij de aanval van zondag was een militaire basis doelwit. Gisteren had de RSF het gemunt op oliedepots in de stad.

De aanvallen op Port Sudan worden gezien als vergelding voor aanvallen door het staatsleger op een vliegveld in Zuid-Darfur. Dat gebruiken de paramilitairen om wapens, waaronder drones, te importeren.

De oorlog in Sudan brak uit in april 2023, door een conflict over de machtsverdeling in het land. Door de strijd tussen de RSF en het leger zijn zo'n twaalf miljoen mensen op de vlucht geslagen. Van de ruim vijftig miljoen inwoners kampt ongeveer de helft met hongersnood, volgens de VN. Hulporganisaties spreken van de grootste humanitaire crisis wereldwijd.

Zowel het leger als de RSF heeft zich volgens de VN en hulporganisaties schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden, vooral in de regio Darfur. De zwaarste beschuldigingen zijn gericht tegen de RSF, die volgens onder meer Human Rights Watch etnische zuiveringen heeft begaan.

Wat er allemaal speelt in Sudan, en hoe burgers daaronder lijden, zie je in deze uitlegvideo uit juni 2024:

Het Oekraïense leger zegt dat het nog altijd in de Russische regio Koersk aanwezig is en daar met de Russen in gevecht is. Op een kaartje dat het leger op sociale media deelt, is te zien dat de aanwezigheid beperkt zou zijn tot een gebied van enkele tientallen vierkante kilometers.

Eind vorige maand claimde Rusland dat het weer de volledige controle over de regio had, wat Oekraïne meteen ontkende. Dat land was Koersk in augustus vorig jaar binnengevallen.

De autoriteiten in Koersk meldden gisteren al dat Oekraïne luchtaanvallen op de regio had opgevoerd. Daarbij zouden drie mensen zijn gedood en zeven gewond zijn geraakt.

Inwoners van plaatsen langs de grens met Oekraïne zijn naar veiliger gebied gebracht. In de stad Rylsk is volgens de gouverneur van Koersk de elektriciteit uitgevallen na een Oekraïens bombardement op een stroomverdeelstation.

Aanvallen op Oekraïne

Ondertussen gaan ook de Russische luchtaanvallen op Oekraïense plaatsen door. Bij bombardementen op de Oost-Oekraïense stad Charkiv zijn volgens de burgemeester zeker twee slachtoffers gevallen. Hij vermeldt niet of het om doden of gewonden gaat.

Onder meer een grote markthal werd geraakt:

De Apekop, de oude trein met de bolle neus, is vanaf vandaag weer terug op het spoor. Vervoerder Keolis zet de treinen de komende twee jaar in op het traject tussen Amersfoort en Ede-Wageningen. De reguliere treinen worden in de tussentijd opgeknapt.

In 2016 werd afscheid genomen van de Mat '64, zoals de Apekop eigenlijk heet. De trein heeft bankjes in plaats van stoelen en ramen die open kunnen. Er is geen airco en geen wifi aan boord.

Het is voor de manager van het traject, Harina Reuvers, een hereniging met een oude bekende. "Ik ben sinds 1989 werkzaam in het openbaar vervoer, ik heb de opleiding tot machinist gevolgd in 2007 en heb mijn examens op deze historische trein gedaan", zegt ze tegen RTV Utrecht.

'Ze staan te trappelen'

Volgens Reuvers zijn machinisten enthousiast over de terugkeer van de trein, die in 1961 werd geïntroduceerd. "Ze staan te trappelen om deze te kunnen besturen. De Apekop heeft namelijk nog een mechanische bediening, hij is echt wel wat ouder."

Machinist Michiel Dermois: "Het is een prachtige trein om mee te rijden. Hij rijdt wat ouderwetser, dus je bent wat meer machinist op deze trein."

Zaterdag maakte een van de oude treinen al een proefrit:

Er is voor de gepensioneerde trein gekozen omdat die net zo veel capaciteit heeft als modernere treinen. Het tijdelijk lenen van toestellen van de NS is namelijk niet zo eenvoudig, zegt Keolis-manager Reuvers. "Uiteindelijk zijn we daarom bij de Apekop uitgekomen."

De Mat '64 rijdt in principe alleen in de ochtendspits of bij onvoorziene omstandigheden. De eerste trein vertrok vanochtend om 06.55 uur vanaf Amersfoort Centraal.

Afgelopen weekend was er al een proefrit met de Apekop. Die trok veel liefhebbers. "De oude bankjes in plaats van stoelen, dat zit zo fijn", zei een jongen die mee mocht.

Het is het meest vooraanstaande modefeest ter wereld: het Met Gala in New York. Het jaarlijkse benefiet voor de textiel- en kostuumafdeling van het Metropolitan Museum of Art kende afgelopen nacht een indrukwekkende parade van beroemdheden. Hun opdracht? Een eerbetoon brengen aan dandyism en de mode van de zwarte man.

Dat is namelijk het thema van de nieuwe tentoonstelling die in het museum begint. Superfine: Tailoring Black Style toont kledingstukken, schilderijen en foto's die de stijl van zwarte dandy's vertegenwoordigen. De tentoonstelling laat zien hoe hun mix van Afrikaanse en Europese stijl het bredere modebeeld heeft beïnvloed.

"Het is een bijzonder thema, want het is al ruim twintig jaar geleden dat de modetentoonstelling van het Met over mannenmode ging. En het is helemaal bijzonder dat er nu voornamelijk werk van zwarte ontwerpers en artiesten te zien is die zich daarop hebben toegelegd", zegt Linda Gümüs Gerritsen, hoofdredacteur van de Nederlandse Vogue.

"Buiten dat het cultureel-historisch interessant is, past dit in de beweging dat mannenmode steeds belangrijker gevonden wordt. Op de mannenmodeweken komt steeds meer publiek af en er is meer uitwisseling tussen mannen- en vrouwenmode."

Vanwege het thema ging de aandacht op de rode loper voor de verandering dan ook eens uit naar de outfits van mannelijke genodigden. Onder meer rappers A$AP Rocky en Bad Bunny, acteur Colman Domingo en F1-coureur Lewis Hamilton maakten hun opwachting in een opvallend tenue. Toch konden ook anderen met het thema uit de voeten, bleek bijvoorbeeld uit de outfits van actrice Whoopi Goldberg en de non-binaire singer-songwriter Janelle Monáe.

De inspiratie voor de opvallende couturestukjes komt dus uit de wereld van de zwarte dandy's. Dandy's zijn 'heertjes', mannen die veel waarde hechten aan persoonlijke stijl en verzorging. Black dandyism beslaat echter meer en komt voort uit het koloniale verleden.

In de 18e eeuw werd het onder de elite een trend om tot slaaf gemaakte jongens opvallend te kleden, in dure stoffen, om de welvaart van hun eigenaren duidelijk te maken. Later werd die manier van kleden juist een vorm van protest voor deze jongens en mannen, en een route naar een beter leven.

"Tot slaaf gemaakten realiseerden zich dat kleding en een bepaald soort uitstraling hen vooruit konden helpen in sociale kringen", zegt stylist en model Yaw Tiëku Appiah. "Dat ze zo van het stigma van het slaaf-zijn af konden komen."

De zwarte dandy draagt maatwerk. Pakken met strakke lijnen, vaak van luxueuze stoffen in opvallende kleuren. "Dat doet iets voor zijn image. Het valt op. Je vraagt je af wat hij doet, waar hij vandaan komt, waar hij op school heeft gezeten", zegt Tiëku. "Het is een vorm van zelfexpressie. Het doorbreekt stigma's en versterkt tegelijk het zelfbeeld, de waardigheid en zichtbaarheid van de zwarte man."

Nederlandse modeontwerpers

Anna Wintour, hoofdredacteur van de Amerikaanse Vogue, is al sinds de jaren 90 organisator van het modespektakel. Dit jaar koos zij zanger en creatief directeur van modemerk Louis Vuitton Pharrell Williams, Lewis Hamilton, A$AP Rocky en Colman Domingo als medeorganisatoren. Niet toevallig allemaal mannen die geroemd worden om hun persoonlijke stijl.

Gümüs Gerritsen vermoedt dat er tussen de outfits van de honderden genodigden ook creaties van Nederlandse modeontwerpers zitten. Zoals van Duran Lantink, die onlangs werd aangesteld tot creatief directeur van Jean Paul Gaultier. "En ik heb begrepen dat ontwerpduo Botter betrokken was."

Bezoekers van het Met Gala betalen 75.000 dollar voor een kaartje, al schuiven de grootste beroemdheden vaak gratis aan bij tafels die gekocht zijn door modemerken. Met het evenement is dit jaar 31 miljoen dollar opgehaald. Een recordbedrag, liet de museumdirecteur weten.

De Amerikaanse president Trump wil illegale immigranten in de VS die vrijwillig terugkeren naar het land waar ze vandaan komen 1000 dollar betalen. Dat heeft het ministerie van Binnenlandse Veiligheid bekendgemaakt. De overheid helpt die migranten ook bij de terugkeer.

Het ministerie laat in een persbericht weten dat immigranten die een speciale app gebruiken waarmee ze aangeven van plan te zijn terug te keren, "minder snel" in aanmerking komen voor opsluiting en gedwongen vertrek.

"Als je hier illegaal bent, is zelf-deportatie de beste, veiligste en meest kosteneffectieve manier om de Verenigde Staten te verlaten en arrestatie te voorkomen", aldus minister Noem.

Het ministerie meldt al een ticket te hebben betaald voor een immigrant die wil terugkeren naar Honduras. Voor de komende twee weken zouden al meer tickets zijn geboekt.

Verkiezingscampagne

De gedwongen deportatie van illegaal in de VS verblijvende migranten was een van de hoofdthema's van de verkiezingscampagne van Trump. Daar probeert zijn regering de laatste maanden werk van te maken, maar het blijkt een dure en complexe opdracht.

De regering wil het Congres om meer geld vragen voor het uitzettingsbeleid, maar daarnaast wordt dus ook geprobeerd illegale immigranten in de VS te verleiden tot 'zelf-deportatie'. Dat gaat gepaard met spotjes op tv met dreigende taal en beelden van arrestaties en mensen die naar een gevangenis in El Salvador worden gestuurd.

Hoe effectief het zelf-deportatie-programma is, moet nog blijken. Uit een studie uit 2011 van het Migration Policy Institute en het European University Institute bleek dat er wereldwijd tientallen soortgelijke programma's zijn uitgeprobeerd. Op een paar uitzonderingen na bleken die niet erg effectief.

Goedemorgen! Vandaag start in Rotterdam het herdenkingsproject 'De namen van 14 mei'. En de Amerikaanse president Trump ontvangt de Canadese premier Carney in het Witte Huis.

Eerst het weer: Vanochtend vooral in het noorden wolkenvelden en kans op wat regen. In het zuiden ook geregeld zon. Vanmiddag zo goed als droog. Het wordt 13 tot 16 graden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De verdachten die zaterdag een aanslag zouden hebben willen plegen bij een concert van Lady Gaga in Rio de Janeiro wilden de lhbti-gemeenschap treffen. Volgens de politie was haat tegen niet-heteroseksuele geaardheid het motief.

De Amerikaanse zangeres spreekt zich vaak uit voor lhbti'ers, veel van haar fans zijn dat ook. Zo zei ze in een toespraak tijdens World Pride in New York dat ze "een kogel voor hen" zou opvangen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In veertien steden zijn gisteren Bevrijdingsfestivals gehouden, die druk werden bezocht. Bezoekers van het festival in Zwolle spraken zich uit over vrijheid:

Bekijk de beelden hier:

Fijne dag!

De politie telde het afgelopen jaar 12.500 keer agressie en geweld tegen agenten. Dat is ongeveer net zo veel als eerdere jaren en nog altijd veel te hoog, vindt de politie.

"De samenleving is sinds corona verhard", verklaart Henk van Dijk, programmamanager geweld tegen politieambtenaren. "Mensen staan op tegen elkaar, maar ook tegen de overheid. Als politie zitten wij in de frontlijn."

Voor de coronaperiode schommelde het aantal geweldsincidenten rond de 10.000 per jaar, daarna steeg het naar ruim 12.000. Zolang de sfeer in de samenleving niet verbetert, zal het geweld volgens Van Dijk vermoedelijk niet snel afnemen.

Mishandeling

Vorig jaar ging het in bijna de helft van de gevallen om verbaal geweld. De politie telde ruim 5300 beledigingen. Daarnaast werd bijna 3000 keer verzet gepleegd tijdens een aanhouding.

Meer dan duizend agenten maakten melding van een vorm van mishandeling. Zo werden politiemensen belaagd tijdens pro-Palestijnse protesten en door voetbalhooligans. De politie registreerde vorig jaar 139 pogingen tot doodslag en 46 zware mishandelingen.

Volgens Van Dijk heeft al het geweld grote impact op politiemensen. "Mensen beseffen niet welke schade ze aanrichten. Fysiek en mentaal."

ME'er Sharon kreeg tijdens haar werk ammoniak in haar gezicht. In de video vertelt ze over haar ervaringen:

De politie telde ruim 1200 gevallen van bedreiging. Doxing, het online zetten van namen, adressen of telefoonnummers van agenten, werd vorig jaar 23 keer gemeld. Het is voor het eerst dat dit cijfer landelijk is bijgehouden.

"De absolute aantallen lijken misschien niet hoog, maar zo'n aantal zegt niets over de enorme impact die het heeft", zegt Van Dijk. "Het bedreigen en intimideren van politiemedewerkers in hun privéleven gaat ver over de grens." Sinds vorig jaar is doxing strafbaar en zijn er ook enkele mensen voor veroordeeld.

Jaarwisseling

De politie noemt de jaarwisseling een "terugkerend jaarlijks dieptepunt" waarbij politiemensen op straat bekogeld worden met vuurwerk. De politie is dan ook blij dat de Tweede Kamer heeft ingestemd met een landelijk vuurwerkverbod.

Toch is zo'n verbod niet zaligmakend, waarschuwt Van Dijk. Zeker de komende jaarwisseling niet, wanneer er nog wel vuurwerk afgestoken mag worden. Hij verwacht dat er pas op de langere termijn minder vuurwerkgeweld zal zijn.

Publieke taak

Niet alleen agenten, maar ook andere hulpverleners krijgen regelmatig te maken met geweld. Onder werknemers van ov-bedrijven, zorgverleners en andere mensen met een publieke taak daalde het aantal incidenten licht, van 3561 incidenten in 2023 naar 3458 vorig jaar.

Volgens Van Dijk is dat allerminst goed nieuws. Hij denkt dat er simpelweg minder vaak aangifte is gedaan en zegt dat daaraan gewerkt moet worden.

Het Openbaar Ministerie registreerde het afgelopen jaar 9100 verdachten van geweld tegen mensen met een publieke taak. Zo'n 60 procent van de zaken wordt aan de rechter voorgelegd, de rest handelt het OM zelf af met bijvoorbeeld een boete of een (voorwaardelijk) sepot.