Het moederbedrijf van de socialemediaplatforms WhatsApp, Facebook en Instagram heeft de afgelopen weken stilletjes zo'n 50 accounts verwijderd of geblokkeerd die draaien om lhbti-, queer- of abortus-onderwerpen. Daarbij zegt het techbedrijf dat die accounts de regels van de platforms hebben overtreden, maar levert daarbij geen hard bewijs, zo meldt The Guardian op basis van een eigen inventarisatie.
Onder de slachtoffers zit ten minste één Nederlands account, het Amsterdamse The Queer Agenda. Dat brengt nieuws over queer-feestjes en foto-exposities. Oprichter Jackie van Gemert zegt dat hun Instagram-account ineens geblokkeerd werd door Meta, zonder dat er uitleg gegeven werd over de reden. Niet veel later was het account zelfs helemaal verwijderd, net als het privé-account van Van Gemert en een van haar oud-collega's. De organisatie is daarmee ineens 11.000 volgers verloren. Van Gemert: "Je bent ineens je werk en de toegang tot je community kwijt."
Mensenhandel?
Uit een screenshot dat Van Gemert deelde met de NOS blijkt dat een geautomatiseerd systeem van Meta The Queer Agenda heeft aangemerkt als een account dat de regels overtrad, zoals het "promoten van mensenhandel voor seksuele doeleinden". Zij zelf denkt dat het systeem is aangeslagen op foto's van mensen in een club met weinig kleding aan. Maar, zo zegt ze, "ik weet niet wat daar anders aan zou zijn dan influencers in bikini op het strand." En die worden op Insta gewoon toegestaan.
Meta zegt in een reactie aan The Guardian dat de regels op zijn sociale media voor iedereen gelijk zijn, en ook zo worden gehandhaafd. Maar het lijkt er toch op dat Meta het specifiek gemunt heeft op queer- en lhbti-accounts en accounts die beheerd worden door sekswerkers of die informatie bieden over toegang tot abortus. Dat zegt Repro Uncensored, een organisatie die gevallen van censuur bijhoudt op sociale media, vooral op het gebied van gender en seksualiteit.
Het probleem is daarbij, zo zegt die organisatie, dat Meta een systeem van kunstmatige intelligentie gebruikt om overtredingen van de eigen regels vast te stellen, bijvoorbeeld als het gaat om naakt of mensenhandel. Maar dat systeem wordt gemanipuleerd doordat tegenstanders van abortus of genderdiversiteit campagnes aan het voeren zijn om zulke accounts massaal te rapporteren als accounts die de regels overtreden.
Conservatieve koerswijziging
Lotje Beek van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom (BOF) noemt het in een reactie "schandalig" dat er tientallen accounts zoals The Queer Agenda de afgelopen tijd zijn geblokkeerd, maar zegt dat het "in lijn ligt met wat we vaker zien bij Meta. Vlak na de verkiezing van Trump bleek al dat mensen niet meer konden zoeken op de term '#democrats', en bepaalde abortus-accounts werden eerder ook al verwijderd."
Net als Van Gemert legt zij de link met het tweede presidentschap van Trump, en de conservatieve koerswijziging die Meta-topman Mark Zuckerberg begin dit jaar aankondigde.
Voor de duidelijkheid, zegt Beek, "Meta mag regels stellen op de eigen platforms, zo lang dat in lijn is met de wet. Als het gaat om bijvoorbeeld kinderporno móet het bedrijf zelfs ingrijpen. Maar ook zaken die wettelijk toegestaan zijn, zoals bijvoorbeeld naaktfoto's, mogen geweerd worden als het bedrijf dat niet passend vindt op de eigen platforms."
Maar, zo zegt Beek, als er accounts worden geblokkeerd moet dat wel altijd goed gemotiveerd worden. Én er moet een mogelijkheid zijn voor de eigenaars van zulke accounts om bezwaar te maken. En dat doet het bedrijf nu niet goed.
'Europese Commissie moet ingrijpen'
Beek wijst erop dat de blokkade van sommige queer- en abortus-accounts weer werd opgeheven, nadat de eigenaars hadden geklaagd bij Meta. In zulke gevallen gaf het bedrijf vaak de eigen automatische controle op overtredingen de schuld van zulke onterechte verbanningen. Beek wijst erop dat "het wel erg vaak progressieve platforms zijn, die de dupe worden van zulke 'technische fouten".
Hoe dan ook is het in strijd met Europese wetgeving als socialemedia-accounts of posts met een bepaalde ideologische of politieke insteek strenger beoordelen dan andere. "De Europese Commissie moet hier ingrijpen: de wet moet worden nageleefd, en anders moeten er sancties worden opgelegd aan Meta."
'Vertrouw niet op andermans platform'
Dat kan nog wel even duren, erkent Beek, en haar tip aan organisaties zoals The Queer Agenda is dan ook: "Probeer niet te afhankelijk te zijn van één platform, en probeer mensen te trekken naar je eigen platform of site, zodat je je bereik zelf in de hand hebt."
Dat is ook exact wat The Queer Agenda van plan is, zegt Van Gemert: die organisatie heeft inmiddels een eigen website in de lucht, en denkt nu ook aan groepen op Signal, een non-profitconcurrent van WhatsApp. "Daarnaast willen we offline beginnen, doormiddel van bijvoorbeeld een magazine."