Ruim dertig landen steunen de oprichting van een speciale commissie die schadeclaims in verband met de oorlogsschade in Oekraïne gaat behandelen. Tientallen landen zijn vandaag aanwezig in de 'internationale stad van vrede en recht' voor de oprichting van deze commissie.
Dat had wat de Oekraïense president Zelensky betreft al jaren eerder gemoeten. "Op zijn minst in 2014, maar eigenlijk gezien de hoeveelheid oorlogen die Rusland is begonnen of heeft gesteund, zou dit al veel eerder moeten zijn gedaan", zei hij in het World Forum in Den Haag.
Naar verwachting zullen 35 landen vandaag het oprichtingsverdrag tekenen, kondigde secretaris-generaal Alain Berset van de Raad van Europa aan. "Dat is ongekend voor de eerste dag."
Rusland heeft de afgelopen jaren veel slachtoffers gemaakt en schade aangericht in Oekraïne, sinds de invasie in februari 2022. Drie jaar geleden werd besloten dat er een commissie moet worden opgericht om Oekraïne te compenseren.
Ruim 80.000 claims
In 2023 werd al een register opgericht om de individuele schadeclaims te verzamelen. Bij dat register zijn al meer dan 80.000 claims binnengekomen. Ruim veertig landen hebben zich aangesloten bij het register. Berset nodigde ook landen die niet zijn aangesloten bij de Raad van Europa uit om zich aan te sluiten bij het verdrag.
De Raad van Europa
De Raad van Europa is een mensenrechtenorganisatie waarbij 46 landen zijn aangesloten. De organisatie staat los van de Europese Unie. De lidstaten van deze instantie hebben allemaal het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens getekend.
Het Europees Hof van de Rechten van de Mens houdt toezicht op de naleving van de verplichtingen die de landen zijn aangegaan.
Rusland was tot 2022 lid van de raad, maar werd na de grootschalige inval in Oekraïne uit de organisatie gezet.
De commissie zal zetelen in Den Haag. Demissionair minister Van Weel (Buitenlandse Zaken) benadrukt dat het doel van de commissie is om de claims die de Oekraïners indienen geldig te verklaren, maar dat er geen garantie is dat ze worden uitbetaald.
Dat moet door Rusland gebeuren, zei Van Weel. "Zonder verantwoordingsplicht kan een conflict niet volledig worden opgelost. Een deel daarvan is ook het vergoeden van de schade die is aangericht." Ook demissionair premier Schoof zei dat de Russische daden niet ongestraft kunnen blijven. "Vandaag draait om rechtvaardigheid."
Eerder op de dag sprak Zelensky de Tweede Kamer toe. Daar zei hij dat Rusland doordrongen moet worden van de regels die gelden in de wereld, om te voorkomen dat het land opnieuw een oorlog begint. "Rusland zegt op de een of andere manier altijd onschuldig te zijn", zei Zelensky. Hij noemde Rusland een "veelpleger, die ervan overtuigd is dat hij nooit gepakt zal worden".
De commissie moet naast compensatie voor Oekraïne ook een helder signaal afgeven voor de toekomst, zei EU-buitenlandchef Kallas. "Als je een oorlog begint, zul je ook verantwoordelijk gehouden worden."
Russische tegoeden
Het vergoeden van de schade zou bijvoorbeeld kunnen door gebruik te maken van bevroren Russische tegoeden. Onderling zijn de landen die bij de Raad van Europa zijn aangesloten het daar nog niet over eens.
Die route heeft wel de voorkeur van Nederland, zei Schoof tijdens een persconferentie met Zelensky op het Catshuis in Den Haag. De bevroren Russische tegoeden zijn cruciaal volgens Zelensky. "Ik zie geen mogelijkheid om zonder deze steun sterk te staan."
Het oprichtingsverdrag van de nieuwe schadecommissie zal ingaan zodra het door 25 van de ondertekenaars is geratificeerd. Dat betekent onder meer dat de nationale parlementen ermee in moeten stemmen. Het verdrag gaat in op voorwaarde dat er genoeg geld is vrijgemaakt om de eerste werkzaamheden te financieren.
Zelensky reist deze weken langs Europese steden. Voor Den Haag deed hij ook Londen, Rome, Vaticaanstad en Berlijn aan. De Oekraïense president zal ook langsgaan op Paleis Huis ten Bosch voor een ontmoeting met koning Willem-Alexander.