Na de WK's voetbal in Rusland en Qatar hoopten mensenrechtenorganisaties op een voor hen vlekkeloze editie in 2026, maar aan de vooravond van de loting voor het WK in Amerika, Canada en Mexico slaan zij opnieuw alarm. "Dit WK zou mensenrechten moeten waarborgen, niet ondermijnen", zegt Minky Worden van Human Rights Watch (HRW).
"Na de mensenrechtencatastrofes op de afgelopen WK's zou het nu anders worden", vertelt Worden in een kantoor in Washington op een steenworp afstand van het Witte Huis. De Verenigde Staten zijn geen Qatar, waar rond het WK volgens mensenrechtenorganisaties enkele honderden tot mogelijk duizenden arbeidsmigranten omkwamen, maar ook nu dreigen mensenrechten het onderspit te delven. "Met minder dan 200 dagen tot het begin van dit WK zijn de rechten niet gewaarborgd", meent ze.
Het komende WK is het eerste waarbij de rechten van spelers en fans, werknemers en journalisten met actieplannen beschermd zouden worden. Maar wie enkele maanden voor de aftrap mensenrechtenactivisten spreekt, heeft niet de indruk dat 's werelds beste voetballers gaan neerstrijken in the land of the free.
"De risico's voor mensen in en buiten de Verenigde Staten zijn een stuk groter dan een jaar geleden", stelt Worden. "Miljoenen fans die naar de Verenigde Staten komen om hun nationale team aan te moedigen, lopen het risico aan de grens te worden tegengehouden." Dat is de afgelopen tijd meerdere malen gebeurd, vanwege uitspraken op sociale media bijvoorbeeld of deelname aan pro-Palestinaprotesten.
"We zijn bang dat spelers en fans door deze intimidatiepraktijken niet van het spel en het toernooi kunnen genieten", zegt Daniel Noroña van Amnesty International. Hij wijst ook op wat hij de "buitensporige inzet" van politie noemt. Zorgen zijn er ook over de Nationale Garde die Trump in meerdere speelsteden posteerde en over de mogelijke inzet van de immigratie-agenten van ICE. "Het bijwonen van een voetbalwedstrijd mag nooit leiden tot willekeurige detentie of deportatie."
Zorgen niet nodig
Allemaal niet nodig, die zorgen, zegt Andrew Giuliani. "Het is een fictief verhaal dat de president mensen niet zou verwelkomen in de VS." Hij is de zoon van Rudy Giuliani, de man die ooit burgemeester was van New York. Net als zijn vader geldt Andrew als een vertrouweling van president Trump.
Hij geeft leiding aan de FIFA World Cup Task Force die in opdracht van het Witte Huis de organisatie van het WK in goede banen moet leiden. "Kom alsjeblieft naar de VS, maar doe dat legaal", is zijn oproep.
Het bezit van een kaart voor een wedstrijd geeft je niet de garantie dat je Amerika in mag. Daar waarschuwde minister Rubio van Buitenlandse Zaken al voor. Wel krijgen voetbalfans voorrang op andere visumaanvragers bij Amerikaanse ambassades en consulaten. "Een ticket is geen visum, maar we plaatsen je wel vooraan in de wachtrij", zei Rubio.
Nederlandse voetbalfans hebben in de meeste gevallen geen visum nodig. Wel moeten ze vooraf online een ESTA-vergunning aanvragen. Dat geeft de autoriteiten de mogelijkheid om te checken of er redenen zijn om de aanvrager niet toe te laten, bijvoorbeeld omdat hij een strafblad heeft.
Volgens Giuliani staat veiligheid bovenaan, in een WK dat meer teams en tientallen extra wedstrijden telt: "Er is geen enkele tolerantie voor wie hierheen komt met de bedoeling problemen te veroorzaken." Wat hij daarmee precies bedoelt, zei hij niet. "We zullen er alles aan doen om die mensen al voor aankomst in de Verenigde Staten te onderscheppen."
Politie in actie
Voetbalfans van binnen en buiten de Verenigde Staten kregen met het WK voor clubteams afgelopen zomer al een klein voorproefje. Voorafgaand aan het toernooi liet de grenspolitie via Facebook weten suited and booted te zijn; in uniform en paraat, vrij vertaald, zouden ze zich rond de wedstrijden laten zien. Vanwege zorgen bij het publiek en onder druk van de FIFA werd de post enkele dagen later weer verwijderd.
Loting WK voetbal live bij de NOS
De loting voor het WK voetbal in Washington is op 5 december live te zien bij de NOS. De uitzending begint om 17.55 uur en is te zien via deze livestream op NOS.nl en de NOS-app en op NPO 1.
Tijdens datzelfde WK enterden immigratie-agenten een plezierjacht van het Spaanstalige medium Telemundo. Aan boord waren FIFA-functionarissen en ook de burgemeester van Miami. De actie zou bedoeld zijn om de immigratiestatus van bemanningsleden te controleren, maar leidde tot veel ophef.
Tijdens de finale in New Jersey werd een asielzoeker voor het oog van zijn kinderen afgevoerd en zonder proces gedeporteerd.
Ook in de speelsteden zijn ze inmiddels bekend met ICE, Trumps gevreesde immigratiepolitie. "Tussen januari en oktober zijn daar al meer dan 90.000 mensen door ICE opgepakt", stelt Worden van HRW. "Belangrijk daarbij is dat de overgrote meerderheid, ruim 70 procent, niet eens een strafblad had. Dat zijn ook de mensen die dit WK mogelijk maken."
Mensenrechtenorganisaties maken zich zorgen en waarschuwen de FIFA:
Of ICE ook tijdens het WK doorgaat met invallen en arrestaties is onduidelijk, maar het ligt wel voor de hand. "Ik ken de president al 25 jaar", zegt Giuliani. "En ik weet dat de president niets zal uitsluiten als dat Amerikaanse burgers veiliger maakt." Over mensenrechten lijkt de Taskforce-baas niet te willen praten. "We zorgen ervoor dat het veilig is en we zo gastvrij mogelijk zijn."
Hoe dat te rijmen is met uitspraken van zijn baas? De president noemde WK-deelnemer Haïti in zijn eerste termijn een shithole country: een achterlijk land. Somaliërs bestempelde hij als "uitschot" dat terug moet naar waar ze vandaan komen.
Giuliani daarover: "De president heeft een unieke stijl, niet zo gepolijst. Ik denk dat dat precies is waarom hij zo'n effectieve leider is, de ideale gastheer voor dit geweldige WK, het grootste ooit."