NOS Nieuws - Algemeen

Ruim 8000 foto's die illegaal zijn gemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben een Unesco-status gekregen. Het gaat om de collectie van de zogeheten 'Ondergedoken Camera', een Amsterdamse groep fotografen die de gevolgen van de Duitse bezetting in beeld bracht. De collectie is toegevoegd aan het Nederlandse register in het Memory of the World van Unesco.

Een kerngroep van veertien fotografen legde in de oorlog zaken vast waar om veiligheidsredenen vaak nauwelijks beeld van bestaat: wapentransporten, sabotageacties, onderduikers, het vervalsen van persoonsbewijzen en de illegale pers. Ook gingen ze de straat op om het leed in de hongerwinter en andere gevolgen van de Duitse bezetting clandestien te fotograferen.

"De foto's zijn stiekem gemaakt, bijvoorbeeld vanuit een jas of een fietstas, want fotograferen was levensgevaarlijk", zegt curator Claartje van Dijk van fotomuseum Foam. Daar is vanaf 2 mei een overzichtstentoonstelling over de collectie te zien. "Ze zijn vaak gemaakt met een rolleiflex camera. Dat is een camera die je niet voor je gezicht houdt: je kijkt er van bovenaf in. Omdat er vaak stiekem en gehaast werd gewerkt, was de kwaliteit niet altijd optimaal. De foto's waren vaak met een scheve horizon of niet helemaal scherp gesteld."

De opnames bleken beeldbepalend voor onze kijk op die periode. Emmy Andriessen kiekte bijvoorbeeld een vermagerd jongetje dat met zijn pannetje op weg was naar de gaarkeuken, Cas Oorthuys wachtte aan de rand van Amsterdam stadgenoten op die terugkwamen van hongertochten op het platteland. Ook waren er meerdere fotografen op de Dam aanwezig toen de Duitsers daar op 7 mei nog een bloedbad aanrichtten.

Doel van de foto's was om de Nederlandse regering in ballingschap te laten zien dat er dringend hulp nodig was in Nederland. "Het verzet wilde de noodklok luiden. Daarnaast was het een manier om voor de toekomst vast te leggen wat er in de hongerwinter gebeurde."

De fotocollectie krijgt de status omdat die volgens Unesco een unieke inkijk biedt in de Tweede Wereldoorlog. "Deze foto's hebben de laatste fase van de oorlog op een heel gestructureerde manier in beeld gebracht, door samenwerking in de illegaliteit", zegt een woordvoerder. "Ze laten een uniek en indringend tijdsbeeld zien van de Tweede Wereldoorlog."

Het is voor het eerst in Nederland dat een collectie die alleen uit foto's bestaat de Unesco-status voor documenten krijgt. "In andere collecties spelen foto's soms een bijrol", zegt een woordvoerder van de Nederlandse Unesco Commissie. "De archieven van de Koninklijke Maatschappij de Schelde bestaan bijvoorbeeld uit veel papierwerk en hebben hier en daar wat ondersteunende foto's."

Fotograaf Cas Oorthuys was een van de veertien kernleden van de groep, die daarnaast de steun kreeg van een groot aantal amateurfotografen, enkele laboranten, dokawerkers en koeriers. Oorthuys fotografeerde onder meer mensen die tijdens de hongerwinter overleden en die zonder kist werden opgebaard in de Zuiderkerk in Amsterdam. Na de oorlog groeide hij uit tot een toonaangevende fotograaf in Nederland.

Kleinzoon Casper Oorthuys is nu trots op het werk van zijn opa. "Als kind ben ik opgegroeid met zijn archief en als tiener wilde ik niets weten van de oorlog. Het trauma van mijn grootouders was te aanwezig. Nu vind ik het ontzettend moedig dat mijn opa de gruwelen van de oorlog en onderdrukking in beeld heeft gebracht."

Het aantal verkeersdoden in Nederland is voor het tweede jaar op rij gedaald, blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In 2024 kwamen in Nederland 675 mensen om door een verkeersongeluk. Dat zijn negen verkeersdoden minder dan een jaar eerder en zeventig minder dan in 2022.

Het CBS vergelijkt de cijfers ook met het jaar 2000, toen er 1166 verkeersdoden waren. Vorig jaar waren er daarmee 42 procent minder verkeersdoden dan aan het begin van deze eeuw.

Ouderen kwetsbaar

De meeste slachtoffers van dodelijke verkeersongelukken vorig jaar zaten op de fiets. Het aantal inzittenden van personenauto's dat omkomt in het verkeer is juist het meest gedaald.

Vooral ouderen zijn kwetsbaar: de meeste verkeersdoden in 2024 waren 80-plussers. Dat is een verschuiving ten opzichte van 25 jaar geleden, toen vooral jongeren tussen de 20 en 30 slachtoffer waren.

Ouderen komen vaker om door een fietsongeluk, waar jongeren juist vaker omkomen door een auto-ongeluk.

E-bike

Van alle fietsers die vorig jaar omkwamen door een verkeersongeluk, zat bijna de helft op een e-bike. De meeste van hen, 60 procent, kwamen om het leven door hoofdletsel.

Hoewel Nederland een echt fietsland is, zijn fietshelmen onder Nederlanders minder populair. Mensen vinden ze lelijk, niet lekker zitten, en bijna niemand draagt ze. Dat moet veranderen, vindt minister Madlener van Infrastructuur.

Gemiddeld vier op de tien slachtoffers op de fiets overleden nadat ze in botsing kwamen met een auto. In de meeste andere gevallen ging het om een eenzijdig ongeluk, bijvoorbeeld doordat mensen ongelukkig ten val kwamen.

Minder dodelijke auto-ongelukken

Over de afgelopen 25 jaar daalde het aantal verkeersdoden het hardst tussen 2000 en 2010, omdat er toen minder mensen in personenauto's dodelijk verongelukten.

In 2024 hadden 220 inzittenden van een personenauto een dodelijk ongeluk, in 2000 waren dat er 543. In de laatste tien jaar ligt het aantal fatale slachtoffers in een auto op gemiddeld 213 per jaar.

Het aantal brom- en snorfietsers dat omkomt in het verkeer is in de afgelopen 25 jaar nog nooit zo laag geweest. In 2024 kwamen dertig mensen op een brom- of snorfiets om het leven.

De man die brandstichtte in de ambtswoning van de gouverneur van Pennsylvania zegt dat de oorlog in Gaza aanleiding was voor de aanslag. De 38-jarige Cody Balmer zei tegen de politie dat "ons volk al te veel heeft moeten doorstaan vanwege dat monster", staat in een huiszoekingsbevel.

Balmer drong in de nacht van zaterdag op zondag de woning binnen door over een hoog hek te klimmen en een ruit in te slaan. Hij gooide molotovcocktails in twee kamers, die grote schade aanrichtten. Daarna vluchtte hij weg, maar binnen een uur belde hij de politie om te bekennen.

Bij de aanslag raakte niemand gewond. Gouverneur Josh Shapiro werd met zijn vrouw en vier kinderen op tijd door bewakers geëvacueerd. Het gezin had kort daarvoor nog de eerste avond van het joodse paasfeest gevierd. Een foto daarvan deelde Shapiro op sociale media.

Tegen de politie zei Balmer dat hij een grote haat koestert tegen Shapiro vanwege diens positie over de Gaza-oorlog. Shapiro heeft zich in het verleden uitsproken voor Israëls recht op zelfverdediging, naar aanleiding van het bloedbad dat Hamas aanrichtte. Hij is overigens ook kritisch over de manier waarop premier Netanyahu de oorlog aanpakt.

In de politieverklaring spreekt Balmer over dingen die Shapiro "het Palestijnse volk wil aandoen" en zegt dat de Democraat "moet ophouden met mijn vrienden te laten vermoorden". Hij bekent ook dat hij Shapiro wilde aanvallen met de hamer die hij had meegenomen. Een antisemitisch motief is niet vastgesteld.

Eerder werd al bekend dat Balmer een psychiatrisch verleden heeft. Hij was enige tijd opgenomen vanwege een bipolaire stoornis, die hijzelf overigens ontkent te hebben. Volgens zijn advocaat wijzen zijn verklaringen aan de politie "op de verwoestende gevolgen van een ernstige psychische stoornis".

Shapiro geldt als een rijzende ster binnen de Democratische partij: in 2023 won hij de gouverneursverkiezingen in de belangrijke Amerikaanse swingstate van een uitgesproken Trump-aanhanger. Vorig jaar werd hij genoemd als een van de mensen die Kamala Harris als vicepresident overwoog.

In een persconferentie wilde Shapiro niet speculeren wat de woorden van Balmer precies betekenen. "Die vraag moeten de aanklagers beantwoorden, dat is niet aan mij."

Hij wil dat de aanslag niet zijn leven gaat beïnvloeden. "Niets kan mij ervan weerhouden mijn werk als gouverneur te doen of trots en openlijk mijn geloof te belijden", vertelde hij de pers. Wel was het volgens hem moeilijk het geweld aan zijn kinderen uit te leggen.

Politiek geweld

In de VS worden parallellen getrokken met andere politieke aanslag van de afgelopen tijd. Zo werd in 2022 de man van de prominente Democraat Nancy Pelosi met een hamer aangevallen door een verwarde man. Ook was Trump als presidentskandidaat twee keer doelwit van een mislukte aanslag.

"Dit soort geweld heeft geen plaats in onze samenleving, wat je motief ook is. Zo lossen we onze meningsverschillen niet op", reageerde Shapiro na de aanslag op hem en zijn gezin. "Dit geweld moet stoppen."

President Trump sprak eerder deze week ook zijn afschuw uit over de aanval en zei dat zoiets nooit mag gebeuren. Hij noemde Balmer "waarschijnlijk van lotje getikt" en voegde er ongevraagd aan toe dat de verdachte "waarschijnlijk geen fan van Trump" was.

Goedemorgen! De rechter doet uitspraak in het kort geding tegen een conservatief christelijke stichting dat de organisatie van de Week van de Lentekriebels aanspande. En de Italiaanse premier brengt een bezoek aan het Witte Huis.

Eerst het weer: Er is vandaag veel bewolking met vooral in het oosten soms wat regen. Elders blijft het droog met in het westen ook af en toe zon. Maxima liggen tussen 11 en 14 graden. De komende dagen blijft het licht wisselvallig met tijdens het weekend geleidelijk meer zon en oplopende temperaturen.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Een ruime meerderheid van de Nederlanders steunt klimaatmaatregelen, zoals investeringen in verduurzaming en bescherming tegen de gevolgen van overstromingen. Toch is er weinig vertrouwen in het kabinet: slechts één op de tien is tevreden over het klimaatbeleid. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau.

Zorgen over het klimaat leven het sterkst onder hoogopgeleiden, vrouwen en mensen boven de 65 jaar. Jongeren tussen 18 en 25 jaar blijken juist minder bezorgd over het klimaat, hoewel nog altijd de meerderheid zich zorgen maakt.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Nicolas Hojac en Philipp Brugger beklommen in de Zwitserse Alpen in 15 uur en 30 minuten de Eiger, Mönch en Jungfrau. Het oude record was 25 uur uit 2004.

Bekijk de beelden hieronder:

Fijne dag!

Ze was als enige Europese regeringsleider aanwezig op Trumps inauguratie als president. Ze investeerde in een vriendschap met Elon Musk, die haar "nog mooier van binnen dan van buiten" noemde. En haar uitnodiging om te spreken op het conservatieve Amerikaanse CPAC-congres in februari gebruikte ze om banden te smeden met vooraanstaande figuren in de Republikeinse Partij.

Nu is het moment aangebroken waarop de Italiaanse premier Meloni de vruchten wil plukken van die relaties. Vandaag is ze in Washington om met Trump te spreken over de importheffingen op Europese producten. Ook de Italiaanse economie wordt daardoor sterk geraakt.

"De ambitie van Meloni om een brug te vormen tussen de Europese Unie en Trump, is in lijn met de aanpak die Italië al sinds 1945 heeft", stelt analist Leo Goretti, die voor denktank Istituto Affari Internazionali het Italiaanse buitenlandbeleid volgt. "Italië beschouwt de relatie met de VS als fundamenteel voor de nationale veiligheid. De EU is vooral belangrijk voor de economie."

Toch zijn er ook andere redenen voor Meloni's band met Trump. Als nationalist bewondert ze zijn Make America Great Again-filosofie. En als conservatief is ze het eens met zijn anti-woke-standpunten over diversiteit en lhbti-rechten. In eigen land beperkte ze de rechten van lesbische ouderparen en maakte ze draagmoederschap illegaal, zelfs als dat gebeurt in het buitenland.

Hypocrisie

Dat Trump met Meloni zaken wil doen, is daarom geen toeval. Maar het feit dat juist zij namens de EU zal proberen de gesprekken met de Amerikaanse president weer vlot te trekken, leidt bij sommige andere lidstaten tot bezorgdheid. "Als we nu bilaterale gesprekken hebben, breekt dat ons momentum," stelde de Franse minister van Industrie Marc Ferracci.

Zijn Italiaanse collega, minister voor Europese Zaken Tommaso Foti, beschuldigde de Fransen daarop van hypocrisie: "Waarom is alles ok als president Macron naar Washington gaat, maar hebben we een probleem als Meloni gaat?"

De vrees dat Meloni alleen namens Italië een deal wil sluiten met Trump, acht politiek analist Goretti ongegrond. "Ideologisch staat Meloni misschien dichter bij Trump, maar feit is dat de Italiaanse economie veel afhankelijker is van de Europese gemeenschappelijke markt dan van de VS. De helft van de Italiaanse export gaat naar de EU, slechts 10 procent naar de VS."

"Meloni's hart mag dan wel in Washington liggen, haar hoofd is als premier van Italië toch echt in Brussel", zegt hij.

Meloni zelf noemde het idee dat ze zou moeten kiezen tussen Washington en de EU in een interview met de Financial Times "oppervlakkig" en "kinderachtig". "Italië kan goede relaties hebben met de VS. Als Italië iets kan doen om een confrontatie tussen de VS en Europa te vermijden en om bruggen te bouwen, dan doe ik dat."

Eurosceptische achterban

In eigen land blijft Meloni benadrukken dat zij vooral het Italiaanse belang voor ogen heeft. Dat heeft ook te maken met de binnenlandse politiek, stelt Goretti: "Meloni's achterban is nogal eurosceptisch. Daardoor is er altijd de verleiding om in de retoriek ook kritiek te leveren op Brussel en de EU."

Daarbij speelt mee dat Meloni's coalitiegenoot Matteo Salvini, de nog eurosceptischere partijleider van de rechtse Lega, haar steeds vaker openlijk uitdaagt. "Meloni moet daardoor extremere ideologische standpunten innemen, om geen stemmen aan Lega kwijt te raken", zegt Gorretti. "Maar in de praktijk werkt ze goed samen met de EU."

Met het bezoek aan Trump neemt Meloni in elk geval een risico, stelt de analist. "Ze zet haar prestige op het spel. Als ze met lege handen terugkomt, zonder gemeenschappelijke verklaring, kan dat gezien worden als een politieke mislukking."

Dat het in de Oval Office niet makkelijk zal worden, ziet Meloni zelf ook in. "Ik voel helemaal geen druk over hoe het zal gaan", grapte ze dinsdag in een toespraak tot een zaal vol Italiaanse ondernemers.

Bij een verkeersongeval vannacht op de A12 bij Nieuwerbrug aan den Rijn (Zuid-Holland) is een 33-jarige man uit Rotterdam om het leven gekomen. De man kwam rond 00.10 uur met zijn auto in botsing met een vrachtwagen.

De toedracht van het incident is nog onduidelijk en wordt door de politie onderzocht. De bestuurder van de vrachtwagen raakte niet gewond.

Op het moment van het ongeval waren meerdere rijstroken gemarkeerd met een rood kruis vanwege wegwerkzaamheden. Tussen Nieuwerbrug en Woerden was de weg afgesloten en er was een omleiding ingesteld.

Vanwege het ongeval was de rijbaan tussen Reeuwijk en Nieuwerbrug enige tijd dicht.

Het aantal kinderen in armoede dat is geholpen met het krijgen van basisbehoeften, zoals kleding, is het afgelopen jaar opnieuw gestegen. Dat staat in een rapport van Nationaal Fonds Kinderhulp, dat vandaag heeft aangemerkt als de Dag van de Kinderarmoede. Daarmee wordt aandacht gevraagd voor de gevolgen van armoedestress voor kinderen en jongeren.

Over de afgelopen vier jaar ziet Kinderhulp zelfs een "zorgwekkende" stijging van 40 procent in de aanvragen voor basisvoorzieningen. Daarbinnen is volgens Kinderhulp een duidelijke trend zichtbaar: ging het voorheen om aanvragen voor grotere uitgaven zoals een bed of laptop, zijn het de laatste jaren steeds vaker aanvragen voor basale producten, zoals kleding en menstruatieproducten.

Kinderhulp stelt dat het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft lijkt te dalen, terwijl het aantal hulpvragen toeneemt. "De aanhoudende inflatie lijkt hier een belangrijke oorzaak van", staat in het rapport.

Meer verzorging, minder dagjes uit

In 2024 werden 37.427 kinderen geholpen, tegen 35.721 het jaar ervoor. Met geld van donateurs, sponsoren en partners van Kinderhulp werden het afgelopen jaar in totaal 118.551 aanvragen toegekend. De aanvragen voor persoonlijke verzorgingsproducten (43 procent) en schoolkosten basisonderwijs (91 procent) namen sterk toe, die voor dagjes uit (-43 procent) nam sterk af.

Kinderhulp is er voor kinderen van 0 tot 21 jaar. De leeftijden die het meest werden geholpen zijn 12 en 11. In de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Gelderland werden de meeste kinderen en jongeren geholpen.

'Nood is hoog'

"Wij merken dat de nood hoog is", zegt Jacqueline Kremer-Duzijn van Kinderhulp. "Ondanks andere voorzieningen, zoals regelingen vanuit de gemeente of collega-fondsen, is onze hulp als vangnet nog zo hard nodig. Dat is zorgwekkend, want kinderen mogen nooit de dupe worden van armoede. Ons rapport roept op tot actie."

De organisatie wijst op de schaamte, stress en het schuldgevoel die kunnen ontstaan bij kinderen die leven in armoede. Sociale uitsluiting, kansenongelijkheid en pesten worden genoemd als mogelijke gevolgen.

Wetenschappers zeggen de sterkste tekenen tot nu te hebben gevonden van mogelijk buitenaards leven. In de atmosfeer van een andere planeet dan de aarde is de aanwezigheid aangetoond van gassen die op aarde uitsluitend door biologische processen ontstaan. Er is dus geen direct bewijs van buitenaards leven gevonden.

Het gaat om de planeet genaamd K2-18b, die zich op 124 lichtjaar afstand bevindt van onze planeet, 2,6 maal zo groot is en 8,6 keer de massa heeft van de aarde. De ontdekking werd gedaan met de James Webb-ruimtetelescoop.

De gassen die zijn gesignaleerd zijn dimethylsulfide (DMS) en dimethyldisulfide (DMDS). Op aarde worden deze gassen geproduceerd door levende organismen, vooral door micro-organismen als algen. Volgens de onderzoekers betekent dit dat K2-18b mogelijk vol zit met microbieel leven, "wellicht zoals we dat in de oceanen op aarde zien".

'Keerpunt'

De ontdekking is potentieel baanbrekend, maar de onderzoekers benadrukken dat de bevindingen met de nodige voorzichtigheid moeten worden bekeken en dat er meer observaties nodig zijn.

Toch zijn de onderzoekers enthousiast. "Dit is een keerpunt in de zoektocht naar leven buiten het zonnestelsel. We hebben aangetoond dat het met de huidige middelen mogelijk is om biosignaturen te detecteren op potentieel bewoonbare planeten", aldus astrofysicus Nikku Madhusudhan van de Universiteit van Cambridge en hoofdauteur van de studie die is gepubliceerd in The Astrophysical Journal Letters.

K2-18b ligt in de zogeheten 'bewoonbare zone', wat betekent dat er vloeibaar water mogelijk is vanwege de gematigde temperatuur. In 2019 werd bekend dat er waterdamp was gevonden. In 2023 ontdekte de James Webb-telescoop methaan en kooldioxide op de exoplaneet, die draait rond de rode dwerg K2-18; een ster die kleiner en minder helder is dan de zon.

Door een grote stroomstoring in Puerto Rico zitten zo'n 1,4 miljoen mensen op het eiland zonder stroom. Dat heeft de energiemaatschappij waar de problemen spelen bekendgemaakt.

Ministens 78.000 klanten van de maatschappij hebben bovendien geen kraanwater en er wordt gewaarschuwd dat de problemen niet binnen 48 of 72 uur zijn opgelost. De gedupeerden wonen verspreid over het hele eiland, dat zo'n 3,2 miljoen inwoners telt.

Centrales stilgevallen

De storing ontstond door het plotseling stilvallen van elektriciteitscentrales. Het is nog niet duidelijk wat daarvan de oorzaak is. De gouverneur van Puerto Rico, Jenniffer González, zegt dat er hard wordt gewerkt aan een oplossing.

De storing begon even na 12.30 uur lokale tijd. In de hoofdstad San Juan waren tientallen bedrijven genoodzaakt vroegtijdig te sluiten. Ook gaan professionele honkbal- en basketbalwedstrijden niet door.

Puerto Rico kampt al jaren met een gebrekkige infrastructuur en grote stroomstoringen. De laatste grote storing was afgelopen oudjaarsavond, toen het hele eiland net voor de jaarwisseling vrijwel zonder stroom kwam te zitten.

Een ruime meerderheid van de Nederlanders vindt het belangrijk dat er maatregelen worden genomen tegen klimaatverandering, zoals investeringen in verduurzaming. Nog meer steun is er voor plannen die het land beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals hogere dijken en meer groen in de stad.

Zorgen over het klimaat leven het sterkst onder hoogopgeleiden, vrouwen en mensen boven de 65 jaar. Jongeren tussen 18 en 25 jaar blijken juist minder bezorgd over het klimaat, hoewel nog altijd de meerderheid zich zorgen maakt.

Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

Het SCP heeft voor het eerst gevraagd naar de mening van Nederlanders over aanpassingen aan de gevolgen van klimaatverandering, zoals zeespiegelstijging en hogere temperaturen. Degenen die meededen leggen de verantwoordelijkheid voor overstromingsrisico's en het opvangen van de schade vooral bij de overheid.

Weinig deelnemers geven aan voorbereid te zijn op overstromingen. Slechts een op de zes mensen heeft thuis een noodpakket met water en houdbaar eten. En een kwart weet hoe groot het overstromingsrisico voor zijn of haar huis is.

Minder vertrouwen kabinet

Het SCP stelt vast dat het vertrouwen in het klimaatbeleid van het kabinet fors is afgenomen. Circa één op de tien mensen is tevreden over wat het kabinet bereikt. Zo'n zes op de tien mensen vinden dat het kabinet nu te weinig doet tegen klimaatverandering. Twee jaar geleden, onder het toenmalige kabinet, was dat ongeveer de helft.

Ten opzichte van twee jaar geleden zijn de verschillen tussen praktisch en theoretisch geschoolde deelnemers kleiner. In beide groepen heeft nu slechts een op de tien het gevoel dat er bij het maken van beleid rekening wordt gehouden met de mening van mensen zoals zij.

Deelnemers waren met name negatief over een gebrek aan daadkracht en wat ze "zwalkend" of "wispelturig" beleid noemen. Genoemde voorbeelden zijn de belasting op elektrisch rijden en het afschaffen van de salderingsregeling, wat ertoe leidt dat zonnepanelen minder snel worden terugverdiend. "Eerst mensen bewegen om zonnepanelen aan te schaffen", schreef een deelnemer, "en dan de voordelen ervan weer wegnemen".

Niet bovenaan het lijstje

Een kleiner deel vindt juist dat het kabinet te hard loopt. In de optiek van diegenen is de inspanning een "druppel op de gloeiende plaat" als grote landen niet even hard hun uitstoot van broeikasgassen naar beneden brengen.

Ook vindt een deel klimaat relevant, maar minder belangrijk dan bijvoorbeeld armoedebestrijding, het aanpakken van de woningnood of criminaliteitsbestrijding. "Het voelt alsof klimaat niet bovenaan het lijstje moet", schreef een deelnemer. "Maar zeker ook niet van het lijstje af hoor."

Het SCP doet al langer onderzoek naar de mening van Nederlanders over klimaatbeleid. Circa één op de vijf noemde klimaat eind vorig jaar uit zichzelf als een belangrijk thema. Sinds 2017 noemen steeds meer mensen klimaat in deze enquête, al is het inmiddels niet meer zo hoog als op de piek.

Wel subsidie, geen belasting

Het SCP ziet ook al langer dat algemene steun voor klimaatbeleid niet automatisch betekent dat mensen enthousiast zijn over losse klimaatplannen. Er is veel steun voor maatregelen waar burgers van profiteren. Zo is driekwart voor subsidie op isolatie. En twee derde voor subsidies op warmtepompen.

Verboden, belastingen en beperkingen zijn minder populair, zeker als het gaat om alledaagse uitgaven. Een vliegbelasting ziet volgens het SCP ruim de helft nog wel zitten, maar een vleestaks gaat bijna de helft dan weer te ver. Ook het verlagen van de maximumsnelheid op de snelweg is een stuk minder populair.

Ook niet alle technologieën zijn even geliefd. Ruim zeven op de tien Nederlanders zijn voor het verduurzamen van de industrie en het produceren van groene waterstof. De helft is uitgesproken voor investeringen in kernenergie. En één op de drie wil dat de overheid geld steekt in het opslaan van CO2 onder de zeebodem.

Bij de jaarlijkse Musical Awards is Elisabeth de grote winnaar van de avond geworden. De musical over de Oostenrijkse keizerin won maar liefst zes prijzen, waaronder die voor beste grote musical, beste bijrol en aanstormend talent. Het was de 25e editie van de uitreiking.

Elisabeth was in totaal twaalf keer genomineerd. Frozen, Moulin Rouge! De Musical en Onze Jordaan kregen elk tien nominaties. De award voor beste vrouwelijke hoofdrol ging naar Vajèn van den Bosch, voor haar vertolking van Elsa in Frozen. In de categorie mannen won Martijn Noort, die de hoofdrol speelt in Moulin Rouge.

Ann Van den Broeck (Elisabeth) en Darren van der Lek (Shrek) werden bekroond met de prijs voor beste bijrol.

Beste familiemusical

Onze Jordaan won in de categorieën beste regie, beste geluidsontwerp en beste oorspronkelijke Nederlandse musical. De musical over het leven van de Franse activist en zangeres Josephine Baker kreeg de prijs voor beste kleine musical.

Het publiek koos 40-45 De Musical als beste musical, en Belle en het Beest werd uitgeroepen tot beste familiemusical.

Het zuiden van Zwitserland en het noorden van Italië hebben te kampen met noodweer. De nationale weerdiensten hebben een rood weeralarm afgegeven vanwege de extreme neerslag.

Aan de zuidkant van de Zwitserse Alpen, vooral in het westelijke Tessin en het zuidoostelijke Wallis, kan in 48 uur lokaal tot 200 millimeter neerslag vallen. Hoog in de bergen, boven de 2200 meter, wordt meer dan twee meter sneeuw verwacht. De Grote Sint Bernardtunnel tussen Zwitserland en Italië is vanwege de hevige sneeuwval afgesloten voor zwaar vrachtverkeer.

Over Noord-Italië trekt een storm met verwoestende regenbuien, vooral in de regio's Piemonte, Lombardije en de Aostavallei, in het grensgebied met Frankrijk en Zwitserland. Daar wordt tot wel 350 millimeter neerslag verwacht.

Vanwege overstromingen en aardverschuivingen zijn een snelweg en enkele hoofdwegen afgesloten en rijden de treinen op de Simplon-lijn tussen Italië en Zwitserland niet meer.

In de hoger gelegen delen van de Aostavallei en in Piemonte kan lokaal twee meter sneeuw vallen. Er is daarom een lawinewaarschuwing afgegeven.

Waterpeil rivieren stijgt snel

Reddingsdiensten hebben twee mensen uit een auto gered die in de buurt van Turijn in een rivier terecht was gekomen. Ook het waterpeil van de rivier Po stijgt snel. De verwachting is dat die binnen 24 tot 36 uur een kritieke waarde bereikt. Voor de Italiaanse kust in de Middellandse Zee worden golven tot drie meter hoog verwacht.

Daarnaast gelden ook oranje weerwaarschuwingen voor onweersbuien in Piemonte en in het Franse departement Savoie.

Ongewoon vochtige lucht

Het noodweer wordt veroorzaakt door een krachtig lagedrukgebied boven de Golf van Genua. Het weersysteem pompt ongewoon vochtige lucht tegen de zuidflank van de Alpen aan, met als gevolg stortregens, zware sneeuwval en gevaarlijke omstandigheden op en naast de pistes.

In de getroffen gebieden verblijven normaal gesproken veel toeristen tijdens de paasvakantie. Het is nog niet duidelijk hoe groot de schade is die door het noodweer is aangericht.

Als klein jongetje logeerde hij er, maar nu heeft hij zelf de sleutel. Dennis Botbijl (29) uit Burgh-Haamstede stond op de wachtlijst voor een huurwoning en kreeg per toeval de woning van zijn grootmoeder toegewezen.

"Ik kon het niet geloven toen ze belden dat ik het huis had", vertelt Botbijl aan Omroep Zeeland. Hij stond anderhalf jaar op de wachtlijst en had gereageerd op meerdere huurhuizen in de Zeeuwse plaats.

Bij uitgerekend deze woning was het raak. "Dit huis ken ik al bijna dertig jaar. Ik ben hier grotendeels opgegroeid, omdat ik vaak bij mijn oma was", zegt hij. "Het is nu net alsof ik aan het logeren ben, alleen mijn oma woont hier niet meer. Die woont een paar honderd meter verderop."

Hij is dolgelukkig met zijn oude vertrouwde, maar nieuwe woning. "Ik ben hier opgegroeid, ben hier naar school gegaan, de meeste van mijn vrienden wonen hier. Waarom zou ik dan in een flatje in Rotterdam gaan wonen als ik ook hier kan zitten?"

Oma woont vlakbij

De 90-jarige Lenie Botbijl woont nu iets verderop in de straat. Zij verhuisde omdat de woningcorporatie haar een nieuwe, levensloopbestendige woning aanbood.

"Het is toch wat ruimer", glundert ze. "De douche is groter en de wasmachine is beneden. Het enige waar ik aan moest wennen was de keuken in de woonkamer. Maar daar heb ik nu geen erg meer in."

Ze wilde eigenlijk nooit weg uit haar hoekhuis, waar ze 57 jaar heeft gewoond. Ze kwam er met haar man en haar zoontje van één jaar oud toen het net af was. "Ik heb er ook dertig jaar alleen gewoond, want mijn man is jong overleden." Het huis zit volgens Botbijl vol herinneringen: zo trouwde de vader van kleinzoon Dennis bijvoorbeeld vanuit huis.

Ze is blij dat haar kleinzoon nu op haar oude adres woont. "Ik vind het fijn. En als ik daar nu kom, is het toch niet meer mijn huis." Ook vindt ze het fijn dat haar kleinzoon in de buurt woont.

"Je kan sneller even iets voor elkaar doen. Ik kan dan wel niet zo veel meer, maar ik kan nog wel eens een pakketje aanpakken." En Dennis doet ook af en toe iets voor zijn oma, zegt hij. "Af en toe een boodschapje, dan maak ik een lijstje."

"Het tijdperk waarin ngo's dit land regeerden, is voorbij", stelde de Slowaakse premier Fico nadat hij in 2023 de parlementsverkiezingen had gewonnen. Het omstreden wetsvoorstel dat dat moet bewerkstelligen, is zojuist aangenomen door het Slowaakse parlement.

Volgens de populistische regering is de wet bedoeld om de financiering van maatschappelijke organisaties transparanter te maken. Maar tegenstanders vrezen dat de wet zal worden gebruikt om organisaties die kritisch zijn op de overheid de mond te snoeren.

De zogenoemde Wet voor niet-gouvernementele organisaties (organisaties die onafhankelijk zijn van de overheid) hangt al lange tijd boven de markt. Het eerste voorstel, waarin ngo's met buitenlandse geldschieters zouden worden aangeduid als 'buitenlandse agenten', werd meer dan een jaar geleden ingediend. Fico zegt dat zo'n wet nodig is om "obscure politieke beïnvloeding via lobbyorganisaties" tegen te gaan.

'Lobbygroep'

Sindsdien werd het voorstel meermaals aangepast en afgezwakt, onder meer na kritiek van de commissaris voor de mensenrechten van de Raad van Europa, Michael O'Flaherty. De coalitie stelde eerst voor om ngo's niet als 'buitenlandse agenten' te bestempelen, maar als 'organisaties met buitenlandse steun'.

Later werd dat label veranderd in 'lobbygroep', maar een duidelijke definitie van lobbyen ontbrak. Wie als 'lobbygroep' betiteld zou worden, zou belanden in een speciaal register. Uiteindelijk werd dit onderdeel van de wet door het parlement geblokkeerd.

Wat overblijft is de verplichting voor ngo's om hun donateurs op te geven en uitgebreide lijsten van functionarissen openbaar te maken. Ook worden er boetes ingevoerd voor administratieve fouten.

Chaotische procedure

Duizenden Slowaken gingen de afgelopen weken de straat op om te demonstreren tegen de 'Russische wet'. Die bijnaam ontstond vanwege gelijkenissen met de Russische aanpak van ngo's, die daar ook vaak het stempel 'buitenlandse agenten' krijgen.

Ook in de huidige vorm krijgt de wet veel kritiek. Volgens Via luris, een organisatie die zich inzet voor onafhankelijke rechtspraak, is de wet in strijd met de grondwet, met het recht op privacy en de vrijheid van meningsuiting. Daarnaast zou de wet niet te verenigen zijn met Europese wetgeving.

Het doel van de wet is om "de activiteiten van maatschappelijke organisaties te stigmatiseren en te beperken", concludeerde Via luris. De oppositie wil in beroep gaan bij het Constitutionele Hof.

Er klinkt niet alleen kritiek op de inhoud, maar ook op het proces. Fico's coalitie diende vlak voor de stemming twee omvangrijke amendementen in om het wetsvoorstel aan te passen. "Zelfs een wild zwijn heeft geen idee waarover hier gestemd gaat worden", zei oppositielid Branislav Vančo voorafgaand aan de stemming - een Slowaakse uitdrukking om zijn frustratie over de chaotische procedure te uiten.

Machtsmisbruik en corruptie

Tijdens zijn premierschap voerde Fico met regelmaat hervormingen door die in strijd zijn met de rechtstaat en de Europese regelgeving. Door de publieke omroep te hervormen kreeg de overheid meer controle over publieke televisie- en radiozenders.

Ook besloot de regering al om de straffen voor corruptie te verlagen en de afdelingen van het Openbaar Ministerie en de politie die zich richten op corruptieonderzoek op te heffen. Mogelijk zou hij daar zelf profijt van hebben; Fico en andere leden van zijn partij zijn in verband gebracht met georganiseerde misdaad, machtsmisbruik en corruptie.

Ook het buitenlandbeleid van de regering leidde tot grote protesten. Nadat de premier in december plotseling in het Kremlin opdook, gingen Slowaken wekenlang massaal de straat op.

Hongarije

In Hongarije werd jaren geleden ook al een wet van kracht waarmee ngo's kunnen worden bestempeld als 'buitenlandse agent', vergelijkbaar met het oorspronkelijke voorstel van de Slowaakse regering, dus.

Door kritiek van de Europese Unie en een vonnis van het Europees Hof ging de wet weer van tafel. Die was in strijd met het Europees recht, oordeelde het hof.

Vorig jaar werd ook in Georgië een soortgelijke wet aangenomen, ondanks grootscheepse demonstraties.

Een federale rechter in de VS zegt genoeg bewijs te hebben verzameld om de regering van president Trump te kunnen vervolgen voor de deportaties naar El Salvador. De gedaagden zouden genoeg tijd hebben gehad om hun handelen te corrigeren of toe te lichten, maar dat zou niet voldoende zijn gebeurd.

De overheid heeft volgens rechter James Boasberg het bevel om de vliegtuigen met gedeporteerden te laten omkeren niet opgevolgd. Daarom kan de regering worden beschuldigd van minachting van de rechtbank. Boasberg waarschuwt dat hij de zaak zal doorzetten als de overheid de fout niet rechtzet.

Dat zou kunnen door de gedeporteerden die naar El Salvador zijn uitgezet, alsnog terug te halen naar de VS. De gevangenen moeten vervolgens gebruik kunnen maken van het recht om hun uitzetting aan te vechten, aldus Boasberg.

In maart werden ruim 250 Venezolanen en Salvadoranen uitgezet naar een beruchte terrorismegevangenis in El Salvador. Volgens de Amerikaanse autoriteiten ging het om zware criminelen en bendeleden.

Advocaten en mensenrechtenorganisaties wijzen er echter op dat in veel gevallen gebrekkig bewijs is geleverd voor deze beschuldigingen. Tatoeages of uitlatingen op sociale media leken al voldoende reden om te worden uitgezet.

Vijandelijke invasie

Trump maakte voor de uitzettingen gebruik van een oorlogswet uit 1789, de Alien Enemies Act, die slechts drie keer eerder is ingezet. Volgens het Witte Huis komt illegale immigratie neer op een vijandelijke invasie. Een federale rechter verbood het gebruik van deze wet, maar op dat moment was het vliegtuig met de gedeporteerden al vertrokken richting Midden-Amerika.

Een van de gedeporteerden was de 29-jarige Kilmar Armando Abrego Garcia, die een speciale status heeft. Hij vluchtte in 2011 naar de VS vanwege bendegeweld in El Salvador. In 2019 bepaalde een rechter dat hij niet mocht worden uitgezet naar zijn geboorteland.

De immigratiedienst zegt dat dit bevel van de rechter door een "administratieve fout" niet is meegenomen in het papierwerk, waardoor de man toch werd uitgezet. Het Hooggerechtshof droeg de regering op om Abrego Garcia terug te halen, maar die zegt dat dat niet kan omdat hij al in een ander land zit.

Het project dat de waterveiligheid in Limburg moet vergroten rond beken en zijrivieren van de Maas kampt met flinke achterstanden. Afgelopen jaar is maar liefst ruim 10 miljoen euro op de plank blijven liggen, bijna de helft van de jaarbegroting. Dat meldt de regionale omroep L1 op basis van de halfjaarlijkse rapportage van het programma Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL).

WRL is een samenwerkingsverband van de provincie Limburg, alle 31 gemeenten, Waterschap Limburg en het ministerie. Het project is in het leven geroepen na de watersnood in 2021 en heeft als doel om Limburg in de toekomst beter te beschermen en voor te bereiden op extreme wateroverlast.

'Opbouwende fase'

Uit het rapport blijkt dat de voortgang bij WRL veel trager verloopt dan gepland. Er is daardoor minder geld dan gepland uitgegeven. Eerder werd ervan uitgegaan dat 8 miljoen euro niet uitgegeven zou worden, maar nu blijkt die onderbesteding dus opgelopen tot meer dan tien miljoen euro, op een begroting vorig jaar van 24 miljoen euro.

"De rapportage laat zien dat er achter de schermen veel gebeurt, maar nog niet alles is direct zichtbaar", schrijft gedeputeerde Michael Theuns in het voorwoord van de rapportage. "We zitten nog steeds in een opbouwende fase met diverse uitdagingen."

Die vertragingen vallen onder meer te wijten aan gebrek aan personeel en trage besluitvorming. Zo blijkt uit het rapport dat WRL voor een derde van het aantal functies geen mensen heeft.

Een ander probleem is dat WRL nog steeds geen 'echte' organisatie is, wat leidt tot onduidelijkheid over de rol en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen.

Probleem rijkssteun

Naast deze problemen binnen het programma dreigen ook miljoenen euro's rijkssteun verloren te gaan, omdat de rijkssubsidie eind dit jaar zou aflopen.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft in totaal ruim 32 miljoen euro steun toegezegd aan het project. Om wat lucht te krijgen, is afgesproken dat de subsidietermijn met een jaar wordt verlengd tot eind volgend jaar.

Voor dit jaar werkt WRL met een begroting van 27 miljoen euro. Dat bedrag bestaat onder meer uit de miljoenen die vorig jaar op de plank bleven liggen. Of het WRL dit jaar gaat lukken om het hele bedrag te besteden, moet nog blijken.

Langzamerhand wordt duidelijk hoe de coalitiepartijen hun plannen uit de voorjaarsnota willen betalen. Zelf benadrukken ze de hele dag al vooral waar ze blij mee zijn, maar achter de schermen is voorzichtig te horen wat het slechte nieuws is.

Morgen, als de ministerraad over de bijgestelde begroting heeft gesproken, komen er meer details, maar nu is al duidelijk dat alle werkenden iets meer inkomstenbelasting gaan betalen. Dat heeft te maken met de heffingskorting en de arbeidskorting, die niet gaan meegroeien met de inflatie zoals gebruikelijk is.

Volgens ingewijden levert dat zo'n 1,2 miljard euro op. Dat geld kan gebruikt worden om een andere belasting, de btw op cultuur, sport en de krant, definitief niet te verhogen.

Ook ministeries gaan er iets van merken. De budgetten die zij hebben gaan ook niet meer meestijgen met de inflatie. Het is niet duidelijk of dat voor alle departementen in dezelfde mate gaat gelden.

Geld van ene spoorlijn naar de andere

Verder wordt er veel met geld geschoven. De 1,9 miljard euro extra voor de aanleg van de Nedersaksenlijn tussen Enschede en Groningen wordt betaald met geld dat nu nog gereserveerd is voor een andere geplande spoorlijn, de Lelylijn tussen Lelystad en Groningen.

Ook andere plannen voor infrastructuur, zoals voor de verbreding van een weg in Twente en aanpassing van een sluis in de Afsluitdijk, worden betaald uit het potje voor de Lelylijn. Dat potje is als gevolg van deze voorjaarsnota leeg, zeggen ingewijden. Dat doet vooral in Friesland pijn, waar ze al lang uitkijken naar de Lelylijn.

Sommige geplande investeringen worden uitgesteld. Zo worden plannen die voor volgend jaar op de rol stonden doorgeschoven naar 2027, om nu meer geld over te houden. Bronnen zeggen dat dat ook geldt voor een aantal investeringen in de zorg.

Zorg moet 600 miljoen besparen

Op het ministerie van Volksgezondheid wordt dit jaar meer uitgegeven dan de bedoeling was. Dat geld, volgens ingewijden ongeveer 600 miljoen euro, moet volgend jaar bezuinigd worden.

De voorjaarsnota bevat ook slecht nieuws voor mensen van wie hun baan op de tocht staat. De duur van de ww-uitkering die ze krijgen wordt met een half jaar verkort naar maximaal 18 maanden. Dat stond al aangekondigd in het hoofdlijnenakkoord van vorig jaar. De regeringspartijen hebben nu overeenstemming bereikt over de invoering ervan.

Morgen praat het kabinet dus over de voorjaarsnota. Dat is geen formaliteit, want vandaag bleek al dat verschillende bewindspersonen nog niet zijn bijgepraat over de inhoud. Het is niet ondenkbaar dat zij onaangenaam verrast zijn door zaken die hun portefeuille raken.

Dat speelde eind vorig jaar ook bij zorgminister Agema. Zonder dat zij het wist was besloten dat ze 165 miljoen euro moest bezuinigen op medische zorgopleidingen om bezuinigingen op het ministerie van Onderwijs terug te draaien. Uiteindelijk wist ze een alternatief te vinden binnen haar eigen begroting.

Grote thema's vooruitgeschoven

In de aanloop naar de voorjaarsnota werd veel gesproken over urgente zaken waar extra geld naartoe moest, zoals het stikstofprobleem, de klimaatdoelstellingen, de asielketen en het cellentekort. Maar die onderwerpen schuift de coalitie grotendeels vooruit.

Waarschijnlijk horen we pas richting Prinsjesdag hoe de partijen ermee omgaan. Dat is zeker een bittere pil voor PVV-staatssecretaris Coenradie (Justitie). Zij lobbyde intensief voor meer cellen en cipiers, maar daar is nu geen geld voor vrijgemaakt. Het betekent dat gedetineerden voorlopig vervroegd vrij zullen blijven komen.

Na meer dan 24 uur aan een stuk door onderhandelen is de coalitie het eens over de voorjaarsnota. Het is lang geleden dat dit soort sessies tot diep in de nacht duurden.

"Ik moest wel even fronsen toen ik vanmorgen op NOS.nl keek", zegt onderzoeker Roxanne Bongers van het Nederlands Herseninstituut. "Ik dacht, het moet pittig zijn geweest en misschien wel minder productief dan je zou willen."

De onderhandelaars kregen te maken met twee processen die elkaar versterken, zegt Bongers. "Als je slaaptekort hebt opgebouwd, worden de concentratie en het omgaan met emoties minder. Dus wordt het moeilijker om beslissingen te nemen, je wordt impulsiever. Je kan je daar bij een nachtdienst tegen wapenen door vooraf alvast te gaan slapen. Maar de onderhandelaars zijn niet gisteravond met onderhandelen begonnen, maar de dag ervoor."

Er is onderzoek gedaan naar rijvaardigheid als je 17 tot 19 uur wakker bent. Dan is je rijprestatie vergelijkbaar met iemand die een half promille alcohol in zijn bloed heeft. "En als je langer dan 19 uur wakker bent, is het alsof je 1 promille in je bloed hebt", zegt Bongers.

Bioritme

Behalve met een slaaptekort kregen de onderhandelaars ook met verstoring van hun bioritme te maken. "Ons lichaam gaat ervan uit dat we 's nachts slapen. We komen automatisch in een slaapstand, wat het extra lastig maakt om door te werken 's nachts. Daardoor worden de effecten van het slaaptekort nog sterker".

Dit betekent natuurlijk niet automatisch dat de onderhandelaars verkeerde beslissingen hebben genomen, zegt Bongers. Ze kan vanuit haar deskundigheid alleen zeggen dat deelnemers het zichzelf lastiger hebben gemaakt, omdat ze tegen hun eigen slaap moesten vechten.

"We hebben helemaal niet geslapen, nog geen minuut, maar het was het waard", zei PVV-leider Wilders:

Het nachtelijk doorhalen voor deze voorjaarsnota doet historicus Johan van Merriënboer van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen nog het meest denken aan de periode net na de Tweede Wereldoorlog, toen de latere IMF-directeur Piet Lieftinck minister van Financiën was (1945-1952).

Het lukte ministers zelden om meer geld voor hun portefeuille vrij te krijgen dan Lieftinck verantwoord vond. "Dat was een man, die liet het gewoon op het fysieke uithoudingsvermogen van de minister aankomen", zegt Van Merriënboer. "Tot diep in de nacht of tot het vroege ochtendgloren werd zo'n minister op de pijnbank gelegd. Ze gingen er dan bijna helemaal aan onderdoor."

Op hun nummer gezet

Berucht zijn ook de onderhandelingen ten tijde van het 'vechtkabinet' Den Uyl (1973-1977), maar in dat kabinet gingen ook de gewone ministerraadvergaderingen bijna wekelijks door tot diep in de nacht. "Bij Den Uyl ging het vooral om het debat", aldus Van Merriënboer. "Dat gold voor alle mogelijke onderwerpen, ook begrotingsvoorbereidingen."

Met de kabinetten-Lubbers kwam daar een eind aan. "Als er knopen moesten worden doorgehakt, liet hij ministers één voor één binnenkomen in het Torentje. Hij wist er soms meer van dan de vakminister en dan werden ze op hun nummer gezet. Dat zie ik Schoof niet doen."

In een woning in Hellevoetsluis is vanmiddag het lichaam van een dode vrouw gevonden. De politie gaat ervan uit dat het slachtoffer door een misdrijf om het leven is gekomen. In verband met de vondst is een 31-jarige man uit Diemen aangehouden.

Het overleden slachtoffer werd even na 14.30 uur ontdekt in een huis in de Molenstraat. Volgens de politie is de 63-jarige vrouw de bewoonster van de woning.

Enige tijd later werd de 31-jarige verdachte aangehouden op verdenking van betrokkenheid. Dat gebeurde op de A4 ter hoogte van Delft.

Onthoofd

De politie doet onder meer onderzoek in de woning en de directe omgeving. Ook de auto waarin de verdachte reed, is in beslag genomen voor onderzoek. "Over de toedracht is nog veel onduidelijk", zegt de politie.

De politie kan bij de regionale omroep Rijnmond alleen bevestigen dat ze uitgaan van een misdrijf en onderzoek doen. Ook over de relatie tussen de man en vrouw kunnen ze nog niets zeggen.

De Telegraaf meldt dat de dode vrouw onthoofd is aangetroffen in de woning. In de auto van de verdachte zou een hoofd zijn aangetroffen. De verdachte zou de zoon zijn van het slachtoffer.

Het Brabantse provinciebestuur moet samen met agrarische piekbelasters en milieuorganisaties om tafel om een oplossing te zoeken voor hun conflict over stikstof. Dat heeft de rechtbank Oost-Brabant geoordeeld.

De provincie krijgt een half jaar de tijd om te zorgen voor flink minder stikstofneerslag in overbelaste natuurgebieden, maar direct boerderijen sluiten gaat de rechter te ver.

Mobilisation for the Environment en Vereniging Leefmilieu, die veel stikstofzaken voeren tegen de overheid, stapten naar de rechter omdat het provinciebestuur weigert geldige vergunningen van boeren in te trekken.

De actiegroepen vinden dat nodig omdat die veehouderijen dicht bij overbelaste Natura 2000-gebieden liggen en zo veel stikstofneerslag op die beschermde natuur veroorzaken.

Gevoelige zaak

De zaak ligt gevoelig, want waarom zouden individuele boeren met geldige vergunningen hun bedrijf moeten sluiten om het stikstofprobleem op te lossen? Met onder meer dat argument weigerde het provinciebestuur dan ook om de vergunningen in te trekken.

Bovendien vindt de provincie het sluiten van de veehouderijen onnodig, omdat landelijke uitkoopregelingen voor boeren en provinciale maatregelen de stikstofneerslag al verminderen.

Dit soort rechtszaken, waarbij wordt gevraagd om bedrijven te sluiten vanwege het milieu, wordt vaker aangespannen, maar de rechtbank Oost-Brabant koos voor een onconventionele aanpak: een van de rechters ging langs bij boerenbedrijven en sprak gezamenlijk met alle betrokkenen.

"Met zijn allen aan de keukentafel is alles op tafel gekomen wat iedereen, ook de boeren, bezighoudt", zegt de persrechter. De rechtbank bewandelde deze weg omdat het om een "lastige en ingewikkelde" keuze gaat: het belang van de natuur versus dat van individuele boeren.

'Vergunningen vogelvrij'

Vanuit de agrarische sector werd dan ook met ingehouden adem afgewacht hoe het oordeel van de rechter zou uitvallen. De angst was dat alle stikstofvergunningen van boeren "vogelvrij" zouden worden als de rechter de milieuorganisaties gelijk zou geven, schreef hoofdredacteur Esther de Snoo van boerenblad De Nieuwe Oogst eerder over de zaak. Ook boerenorganisatie LTO liet al aan de NOS weten zich zorgen te maken over de zaak.

Maar de rechter gaat dus niet zo ver als boeren vreesden. Toch zal de agrarische sector niet helemaal gerustgesteld zijn, want komende tijd moeten provinciebestuur en milieuorganisaties om tafel om maatregelen te bedenken die moeten leiden tot minder stikstofneerslag in beschermde natuur, samen met de betrokken boeren.

"Dat zijn echt piekbelasters in de Natura 2000-omgeving", zegt persrechter Lieneke de Klerk over de bedrijven die de milieuorganisaties graag gesloten zien worden. "Dat moet binnen een jaar met passende maatregelen tegengegaan worden."

De rechtbank is duidelijk: er moet veel minder stikstof in de overbelaste natuurgebieden terechtkomen en de huidige aanpak schiet tekort. Ook de uitkoopregelingen voor veehouderijen leveren te weinig stikstofwinst op voor de Brabantse natuurgebieden. "Het is helemaal niet duidelijk op welke termijn dat uitkopen van boeren effect gaat hebben", zegt de persrechter.

Opnieuw naar de rechter

Toch gaat het de rechtbank te ver om de boerenbedrijven te sluiten. De persrechter erkent dat sluiting meteen een stuk minder stikstofneerslag op overbelaste gebieden zou betekenen.

"Alleen is dat wel een héél verstrekkende maatregel. Dat is echt een beslissing voor het college (van Gedeputeerde Staten), dat een belangenafweging moet maken tussen enerzijds het natuurbelang en anderzijds het belang van de boeren."

Hoe de provincie die belangenafweging uiteindelijk maakt, moet de komende tijd blijken. "Het college moet een afweging maken wat van de boeren verwacht moet en mag worden", zegt de persrechter. "De boeren kunnen ook aanreiken wat zij eventueel kunnen doen. Als je met elkaar om tafel gaat zitten kun je dat met elkaar bespreken."

Binnen een half jaar moet de provincie met een besluit komen. Als de provincie dan nog steeds te weinig doet om de stikstofneerslag te verminderen, kunnen de milieuorganisaties opnieuw naar de rechter. Binnen een jaar moet de stikstofneerslag daadwerkelijk flink lager zijn.