NOS Nieuws - Algemeen

NAVO-chef Rutte verwacht dat NAVO-bondgenoten de komende dagen meer investeringen in de Oekraïense verdediging aankondigen. De secretaris-generaal van het militaire bondgenootschap zei dat op een persconferentie voorafgaand aan de ontmoeting met ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO-landen, morgen in Brussel.

Gisteren kondigde de Nederlandse demissionaire minister van Defensie Brekelmans al aan dat Nederland 250 miljoen euro bijdraagt aan een nieuw steunpakket voor Oekraïne. Dat geld wordt besteed aan Amerikaanse luchtverdedigingssystemen, munitie en ander militair materieel.

Het volledige steunpakket kost in totaal 500 miljoen euro, dus andere landen zullen daaraan moeten meebetalen.

Staakt-het-vuren

Rutte zegt blij te zijn met de inspanningen van de VS om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Hij is ervan overtuigd dat die inspanningen op de lange termijn zullen leiden tot een blijvend staakt-het-vuren tussen Oekraïne en Rusland.

Rutte wijst erop dat er nog dagelijks Russische aanvallen zijn op Oekraïne. Ook moeten China en Noord-Korea niet uit het oog worden verloren, omdat zij Rusland daarin bijstaan, stelt Rutte.

Plan-Trump

Over het 28-puntenplan van Trump, dat uit de koker van Rusland en de VS komt, wilde de NAVO-baas niet al te veel kwijt. Rutte noemt dit plan een goede eerste aanzet voor besprekingen over een mogelijk bestand.

In het plan staan plannen waarbij Oekraïne grote concessies zou moeten doen. Zo zou het land onder meer de oostelijke Donbas-regio moeten afstaan aan Rusland, het leger moeten inkrimpen en zou het nooit lid mogen worden van de NAVO.

Volgens critici kwam dit plan neer op Oekraïense overgave. De eerste plannen worden volgens Rutte niet gebruikt als leidraad voor een uiteindelijke overeenkomst voor een mogelijk staakt-het-vuren.

Europese leiders kwamen kort na de presentatie van het plan-Trump zelf met een tegenvoorstel, dat veel gunstiger is voor Oekraïne. Zo stond daar wel in dat een Oekraïens lidmaatschap van de NAVO mogelijk zou zijn.

Toen Rutte daar vandaag naar werd gevraagd, herhaalde hij dat dat alleen kan als alle landen het daarover eens zijn. "En die consensus is er op dit moment niet."

Delegatie VS in Moskou

Dat VS-buitenlandminister Rubio morgen niet bij het overleg met de buitenlandministers van de NAVO-landen zal zijn, is volgens Rutte geen reden tot zorg. "Hij werkt heel hard, ik accepteer dat hij er morgen niet is."

Rubio voerde afgelopen weekend in Florida gesprekken met de Oekraïense delegatie over de beëindiging van de oorlog in Oekraïne.

Ondertussen is de Amerikaanse speciale gezant Witkoff net weer aangekomen in Moskou om daar te praten over een mogelijk akkoord.

President Zelensky van Oekraïne zelf is hoopvol. "Er zijn nu betere kansen dan ooit om de oorlog te beëindigen."

PostNL had zes jaar geleden concurrent Sandd niet mogen overnemen. Dat oordeelt het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) vandaag opnieuw. Ondanks dat de rechter de overname eerder al had verboden, drukte toenmalig staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken de overname er indertijd toch door.

En ook dat mocht niet, zo oordeelt het College van Beroep voor het bedrijfsleven vandaag in hoger beroep. Daarmee is de overname definitief verboden.

Sandd liet zich in 2019 overnemen omdat het bezorgen van brievenbuspost steeds minder lucratief werd. Dat kwam omdat er steeds minder brieven en kaarten werden verzonden.

Toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) verbood de overname, omdat er dan nog maar één postbezorger zou zijn. Een monopolist zou niet in het voordeel van consumenten zijn. Toenmalig staatssecretaris Keijzer veegde alle bezwaren van tafel, omdat de postbezorging anders niet "betaalbaar, beschikbaar en betrouwbaar blijft in een sterk krimpende markt".

Problemen niet zo nijpend

De rechter verscheurde die goedkeuring vandaag. In het vonnis staat dat PostNL op dat moment nog zeker drie tot vijf jaar "onder economisch aanvaardbare omstandigheden" de brievenbuspost zoals wettelijk verplicht had kunnen rondbrengen. Oftewel: de financiële problemen waren indertijd niet zo nijpend dat er geen andere keuze was dan het opslokken van de enige concurrent.

Eerder dit jaar eiste PostNL nog subsidie om de post rond te brengen. Ook toen concludeerde een rechtbank dat de situatie niet zo dringend was als geschetst. Dat komt mede omdat er ook reclame- en overheidspost wordt bezorgd.

In het hoger beroep over de overname van Sandd zegt de rechter dat dit heeft geleid tot "mededingingsproblemen". Consumenten en bedrijven hadden tot die tijd iets te kiezen, daarna niet meer: "Als PostNL en Sandd niet zouden samengaan, zou Sandd concurrentiedruk blijven uitoefenen op PostNL voor de zakelijke partijenpost en de losse post."

Later bezorgen

Inmiddels gaat het bij PostNL niet veel beter met de brievenbuspost. Het bedrijf leegt de brievenbussen minder vaak en krijgt de komende jaren ook meer tijd om post te bezorgen. Ook die keuze van de minister leidt tot minder service voor consumenten, waarschuwde de ACM onlangs nog.

Onduidelijk is wat de uitspraak in de praktijk betekent. Omdat Sandd inmiddels volledig is opgeslokt door PostNL kan de overname niet meer worden teruggedraaid.

Wat er wel moet gebeuren adviseert de rechter niet. "Het is aan betrokkenen bij de nationale markt voor postdiensten daarin hun positie te bepalen."

Op de slotdag van zijn eerste buitenlandse reis heeft paus Leo XIV in Libanon stilgestaan bij de grote explosie in de haven van Beiroet. In 2020 kwamen zeker 220 mensen om het leven toen daar bijna 3000 ton ammoniumnitraat ontplofte. De leider van de Rooms-Katholieke Kerk bad bij een monument voor de slachtoffers, legde een bloemenkrans en sprak met overlevenden en nabestaanden.

In de Libanese hoofdstad riep het 70-jarige hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk op tot gerechtigheid. Ruim vijf jaar na de dodelijke explosie is nog steeds niemand veroordeeld en zitten nabestaanden met vragen. "Het land moet een eind maken aan de straffeloosheid en ervoor zorgen dat er gerechtigheid geschiedt", zegt Cecile Roukoz die haar broer bij de explosie verloor.

Ook de 15-jarige zoon van Mireille Khoury kwam om het leven. Ze wees in het bijzijn van de paus naar het gebouw waar ze voorheen woonde, in de buurt van de haven. "Onze kinderen zijn thuis vermoord", zei ze voorafgaand aan de ontmoeting tegenpersbureau AP. "Ze werden gedood, omdat iemand ammoniumnitraat in de belangrijkste haven van de stad had opgeslagen, vlak bij een woonwijk."

Omhelzing

In Libanon is ongeveer een derde van de bevolking christen. De dodelijke explosie waarbij ook duizenden mensen gewond raakten vond plaats bij een wijk waar vooral christenen wonen. De overlevenden en nabestaanden hielden in het bijzijn van de paus foto's vast van hun omgekomen dierbaren. De kerkleider omhelsde een vrouw die daarom vroeg, sprak troostende woorden en gaf rozenkransen.

Eerder vandaag bracht de kerkelijk leider een bezoek aan een ziekenhuis voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, een groep die in Libanon al snel aan het kortste eind trekt. "We mogen de meest kwetsbare mensen niet vergeten", zei de paus.

Vredesmissie

Na de emotionele gesprekken met nabestaanden van de dodelijke explosie hield paus Leo XIV net als in Turkije een afsluitende mis. Volgens het Vaticaan waren hier 150.000 mensen bij aanwezig. De grote mis was het slotstuk van de eerste buitenlandse reis van paus Leo XIV. De reis begon dit weekend in Turkije waarna de Amerikaans-Peruaanse paus zondag naar Libanon ging.

Hij noemde zijn eerste buitenlandse reis een vredesmissie en zei meermalen te hopen op vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten.

Drugskoeriers die op Schiphol worden betrapt, krijgen voortaan een lagere straf dan landelijk de norm is. Daarmee wil de rechtbank scheefgroei voorkomen ten opzichte van straffen in grotere drugszaken. Dat heeft de rechtbank Noord-Holland, die veel Schiphol-zaken behandelt, bekendgemaakt.

Een Colombiaanse verdachte die vandaag is veroordeeld, smokkelde ongeveer 5 kilo cocaïne naar Nederland. Volgens de landelijke richtlijnen zou hij daarvoor een gevangenisstraf van 36 tot 38 maanden moeten krijgen. De rechtbank Noord-Holland heeft hem veroordeeld tot twee jaar.

De rechtbank stelt dat Schiphol-koeriers onderaan staan in de organisatie en relatief kleine hoeveelheden drugs vervoeren. In de grotere zaken staan verdachten terecht die in de top van een organisatie zitten en waarin het om grote hoeveelheden drugs gaat, tot honderden kilo's.

Verhouding zoek

De verhouding tussen de straffen voor de koeriers en voor de drugsbazen voor wie ze werken is volgens de rechtbank scheefgegroeid. In grote drugszaken sluiten verdachten steeds vaker een deal met het Openbaar Ministerie (OM), wat leidt tot fors lagere straffen. De Schiphol-koeriers worden daardoor naar verhouding te zwaar gestraft en dat vindt de rechtbank onrechtvaardig.

Vanaf nu kunnen Schiphol-koeriers rekenen op een celstraf tot acht maanden en/of een taakstraf voor het smokkelen van maximaal 1,5 kilo harddrugs. Op 1,5 tot 5 kilo staat 6 tot 24 maanden celstraf en voor 5 tot 20 kilo moeten ze 20 tot 36 maanden de gevangenis in.

De Nederlandse staat heeft te lang achterover geleund en te weinig actie ondernomen tegen PFAS-vervuiling. Dat betogen vijf milieuorganisaties vandaag voor de Haagse rechtbank. Zij eisen dat de staat met een verbod komt op PFAS-lozingen en dat de vervuiling snel wordt aanpakt. Volgens de staat zijn de eisen onhaalbaar.

Volgens de eisers, de milieufederaties van kustprovincies Zeeland, Noord- en Zuid-Holland en Friesland en de Stichting Gezond Water, heeft de overheid te weinig gedaan en te laat. De organisaties worden bijgestaan door Knoops Advocaten.

"In het PFAS-dossier rijden we 150 km per uur in de bebouwde kom terwijl de staat rustig vergadert of dat wellicht op termijn anders zou moeten", aldus een van de advocaten. Belangrijke alarmsignalen over onder meer de gevaren voor de gezondheid die naar voren kwamen bij het schandaal rondom chemiebedrijf Chemours zijn genegeerd. "Er gebeurde helemaal niks."

Wat is PFAS?

PFAS is een groep chemische stoffen die schadelijk kunnen zijn en niet of nauwelijks afbreken, waardoor ze steeds meer in het milieu voorkomen. Ze kunnen schadelijk zijn voor het immuunsysteem, de vruchtbaarheid, het ongeboren kind en organen als de lever en de schildklier. Ook kunnen ze kanker veroorzaken. Ze komen vaak voor in producten die water- of vuilafstotend zijn, zoals impregneersprays, waterproof make-up en meubelbekleding.

Ook wijzen de advocaten erop dat PFAS-lozingen gewoon doorgaan, waarbij ze verwijzen naar de berichtgeving van de NOS en Nieuwsuur gisteren over de lozingen door afvalverwerker CFS in Limburg. Bovendien blijkt uit onderzoek van het RIVM dat de meeste Nederlanders te veel PFAS binnenkrijgen.

Waar Denemarken en Vlaanderen onlangs nog een verbod afkondigden op PFAS-houdende bestrijdingsmiddelen, blijft Nederland volgens de advocaten achter. En dat terwijl snelle actie juist geboden is, zeggen zij. Ze eisen dat de lozing van PFAS wordt stopgezet en dat bodem- en waterlocaties met PFAS-vervuiling binnen twee jaar worden gesaneerd.

'Vroeger zwommen we erin'

Ook de milieuclubs zelf kwamen aan het woord. "PFAS-vervuiling blijft een enorme zorg. Het lijkt of niemand erover gaat", betoogde Ira von Harras van de Zeeuwse Milieufederatie aan het begin van de lange en druk bezochte zitting. Zelf woont ze vlakbij de Westerschelde. "Een belangrijke levensader die mij lief is. Vroeger zwommen we erin en plukten we lamsoor. Helaas is dit nu een van de meest vervuilde wateren."

Ook Egbert Lobée van de Stichting Gezond Water woont niet ver van de Westerschelde. Als fervent moestuinier maakt hij zich grote zorgen over het advies om niet langer dagelijks uit zijn tuin te eten vanwege een teveel aan PFAS. Bij hem is al vastgesteld dat hij te veel PFAS in zijn bloed heeft.

Teveel om op te ruimen

Landsadvocaat Pels Rijcken zegt de zorgen van de milieuorganisaties te delen en "in te zetten op het verminderen van de verspreiding van PFAS in het milieu, het beperken van de blootstelling en het vergroten van de kennis".

Toch zegt de staat redelijkerwijs niet aan de eisen van de milieuclubs te kunnen voldoen omdat er zoveel PFAS aanwezig is in het Nederlandse milieu. "De PFAS-concentraties in Nederland zijn zodanig dat dit onmogelijk is binnen twee jaar."

Daarom is het effectiever om in te zetten op een Europees PFAS-verbod, waar Nederland een van de initiatiefnemers van is, zo betoogt de landsadvocaat. "De Nederlandse samenleving wordt buitensporig geschaad als de aanpak van de PFAS-problematiek te streng is."

De rechtbank in Den Haag doet op 11 februari uitspraak.

De bezuinigingen bij de publieke omroep raken ook de programmering van de Evangelische Omroep (EO). De omroep beschikt vanaf 2027 over "fors minder budget" voor programma's over geloven en stopt daarnaast met alle documentaires en fictieve series, staat in een persbericht.

De afgelopen jaren maakte de omroep series als De Joodse Raad en De Vuurwerkramp en films als De Terugreis. Daarvoor verdwijnt het budget. Van treinprogramma Rail Away verschijnen na volgend jaar geen nieuwe afleveringen meer; alleen komend jaar worden nog een paar nieuwe afleveringen opgenomen.

Het tv-programma EO Metterdaad dreigt ook van de buis te verdwijnen. Het bestaat al meer dan vijftig jaar, en maakt hulpverlening wereldwijd zichtbaar. Er zijn al 53 seizoenen van het programma uitgezonden.

"De NPO geeft vanaf 2027 geen geld meer voor de productie, maar de EO vindt de missie van EO Metterdaad essentieel en onderzoekt daarom actief hoe het programma toch kan blijven bestaan", schrijft de omroep. Volgens de EO blijft de stichting rond het programma hoe dan ook bestaan "zodat het zich in kan blijven zetten voor de mensen wereldwijd, die leven in onrecht, nood en armoede".

'Hart van de EO'

"Minder budget voor programma's over het geloof raakt het hart van de EO", schrijft de omroep in een persbericht. Daar zit "de grootste pijn", zegt EO-directeur Arjan Lock. "Deze beslissing raakt niet alleen onze collega's, maar ook het publiek en iedereen die zich verbonden voelt met onze missie."

Ondanks dat er minder geld overblijft voor de levensbeschouwelijke programmering blijven de televisieprogramma's De Verandering en Nederland Zingt wel bestaan.

Ook bij NPO Radio 5 worden veranderingen doorgevoerd. Een woordvoerder laat weten dat het nog niet duidelijk is hoe die veranderingen eruit gaan zien en wat de impact daarvan gaat zijn voor de programma's van de EO.

Blauw Bloed

Eerder werd al bekend dat het budget voor de EO-programma's Enkeltje Verweggistan en Blauw Bloed vanaf 2026 wordt gehalveerd, waardoor ook bij deze programma's het een en ander verandert.

Hoeveel banen door de bezuinigingen gaan verdwijnen bij de EO, is nog niet duidelijk, schrijft de omroep.

Meiden krijgen vaker een te laag schooladvies dan jongens. Uit onderzoek van het agentschap DUO van het ministerie van Onderwijs blijkt dat ze allebei even goed scoren op de eindtoets, maar toch uitstromen naar andere richtingen in het voortgezet onderwijs. Ze blijken die valse start in leerjaar drie vaak zelf te hebben goedgemaakt, terwijl jongens in dat jaar juist vaker lager terecht zijn gekomen dan hun onderwijzer verwachtte.

Het DUO-onderzoek keek naar drie ijkmomenten voor leerlingen in het laatste schooljaar: het voorlopig advies dat een leraar opstelt, de prestaties op de eindtoets en het definitieve advies dat de leraar nog kan aanpassen naar aanleiding van dat toetsresultaat. Daarnaast werd gekeken of die adviezen overeenkomen met de daadwerkelijke schoolkeuze van de kinderen in het derde jaar.

Het blijkt dat jongens en meiden ongeveer gelijk scoren op de eindtoets, maar leraren meiden gemiddeld genomen lager inschatten. Het blijkt dat leraren ook bijna nooit hun voorlopige advies corrigeerden, hoewel de eindscore leidend moet zijn voor het definitieve advies.

Kloof groeit

De kloof is ook de afgelopen jaren toegenomen: in het schooljaar dat eindigde in 2018 gingen evenveel jongens als meiden naar de havo of het vwo, zes jaar later is er 3 procent verschil. Dat betekent dat circa 2500 meiden dat jaar een lager advies ontvingen.

In elk van de onderzochte jaren bleken er meer jongens een vwo-advies te hebben gekregen dan meiden, terwijl die vaker dan jongens de eindtoets op vwo-niveau afsloten.

De kinderen blijken in de loop van het voortgezet onderwijs alsnog op de juiste plek terecht te komen. In jaar drie zitten er in de havo en het vwo meer meiden dan jongens, terwijl jongens dan vaker terecht zijn gekomen in het praktische onderwijs. Precies het omgekeerde beeld van hun schooladvies dus.

Geen verbetering te zien

Er is niet onderzocht wat de oorzaak is van de discrepantie, maar het DUO-rapport geeft wel enkele hypotheses. Zo zou de intelligentie van meiden minder snel worden erkend door ouders en docenten, treden jongens vaker op de voorgrond en werkt de nadruk op rekenen ten koste van taal in het nadeel van meiden.

De puberteit die bij meisjes eerder begint speelt volgens socioloog Sara Geven ook mogelijke een rol. "Bij het schooladvies kijken ze niet alleen naar de toetsresultaten, maar ook naar andere kenmerken. Meisjes zitten vaak eerder in de puberteit. Het gedrag dat daarbij hoort, kan hen in de weg staan."

DUO wijst erop dat scholen sinds schooljaar 2023/2024 verplicht zijn het voorlopige schooladvies te heroverwegen als de eindtoets een beter resultaat laat zien. Hoewel het nog te vroeg is om daarover definitieve conclusies te trekken, lijken scholen volgens DUO desalniettemin er "niet noemenswaardig voor te kiezen" meisjes een beter advies te geven.

Bij de aankomende gemeenteraadsverkiezingen in maart wordt in Borne (Overijssel) weer met een groot stembiljet gestemd. Borne deed sinds 2024 mee aan een proef met een kleiner stembiljet, maar trekt zich nu als enige gemeente terug.

Volgens de gemeente zijn de 76 ongeldig uitgebrachte stemmen bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen reden voor het besluit. Daarnaast willen raadsleden bij de gemeenteraadsverkiezingen met hun naam op het biljet staan om verwarring te voorkomen, schrijft RTV Oost.

Kleiner stembiljet

Het kleine stembiljet heeft een A3 formaat, oftewel een kleine 30 bij 42 centimeter. Op de bovenste helft staan de logo's en namen van alle partijen. Daaronder staat een lijst met nummers om de kandidaat te kiezen.

Er staan geen namen van kandidaten op. Daar is geen plaats voor. In elk stemhokje ligt een boekje met de namen van de kandidaten.

Zowel het stemmen als het tellen ging een stuk sneller met het nieuwe biljet, bleek tijdens de proef. Ook inwoners reageerden na de Europese Verkiezingen overwegend positief op het gebruik van het nieuwe stembiljet. Toch kleven er volgens de gemeente ook nadelen aan de kleinere versie: stemgerechtigden moeten niet één, maar twee bolletjes aankruisen. Voor zowel de partij als de kandidaat.

Niet iedereen deed dat, waardoor 76 van de 16.256 stemmen ongeldig waren. Ook staan er geen namen, maar nummers op het stembiljet. Raadsleden vrezen dat ze bij de aankomende verkiezingen in maart daardoor moeilijker te vinden zijn op het biljet.

Borne was een van de vijf gemeenten die meedoen aan de proef met het compacte stembiljet. Die begon in 2024, in aanloop naar de Europese Verkiezingen. In Alphen aan den Rijn, Midden-Delfland, Boekel en Tynaarlo wordt tijdens de gemeenteraadsverkiezingen wel nog met het kleine stembiljet gestemd. Het experiment wordt nauw gevolgd door het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Het huidige verbod op hulp bij zelfdoding blijft staan. Het gerechtshof in Den Haag zette vandaag een streep door het beroep dat door de Coöperatie Laatste Wil en enkele particulieren was aangetekend tegen de Nederlandse Staat.

Het hof heeft de vorderingen afgewezen en is het eens met de eerdere uitspraak van de rechtbank in 2022.

Alleen artsen is onder strenge voorwaarden toegestaan om mensen te helpen doodgaan, door bijvoorbeeld euthanasie of het geven van een dodelijk middel.

Coöperatie Laatste Wil vindt dat mensen zelf moeten kunnen bepalen wanneer ze hun leven beëindigen. De vereniging had mede daarom in 2021 met dertig burgers een zaak aangespannen. Het huidige verbod op hulp bij zelfdoding zou "het recht op een menswaardig en zelfgekozen levenseinde" beperken. Maar de rechtbank ging hier bij de uitspraak in 2022 niet in mee.

Europees Verdrag

Ook beargumenteerde de coöperatie dat de wet in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, waarin staat dat iedereen recht heeft op respect voor zijn privéleven.

Dat verdrag schrijft ook voor dat "het openbaar gezag niet mag inmengen in de uitoefening van dit recht, dan voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is". Volgens de Coöperatie Laatste Wil is ook deze bepaling in strijd met de Nederlandse wet.

Volgens de rechtbank gaat het verdrag niet zo ver dat iemand ook recht heeft om hulp te krijgen bij zelfdoding. Ook is de staat volgens de rechtbank niet verplicht om een "waardige zelfdoding" mogelijk te maken.

Bovendien stelt de rechter dat landen ook het recht op leven moeten beschermen, wat inhoudt dat Nederland zo veel mogelijk "moet voorkomen dat kwetsbare personen in een opwelling hun leven beëindigen".

Middel X

Een 80-jarige man werd begin dit jaar veroordeeld tot een jaar voorwaardelijke celstraf omdat hij een jonge vrouw (32), die kampte met een bipolaire stoornis, had aangezet tot zelfdoding met het zelfdodingspoeder X. Dit middel zelf is niet strafbaar, maar zodra het wordt verspreid valt dit onder hulp bij zelfdoding.

De 32-jarige kocht het middel, waarna de man haar aanmoedigde en instructies gaf om het te gebruiken. Drie weken na hun eerste contact overleed zij. Ze kenden elkaar via de Coöperatie Laatste Wil.

De vereniging denkt nu een legale zelfdodingmethode te hebben gevonden, een zogenoemde zelfdodingskraag die strakker wordt als er lucht in wordt gepompt. Naarmate de twee opblaasbare ballonnetjes in de kraag strakker gaan zitten, drukken ze heviger op de halsslagaders en zenuweinden in de nek, waarna de gebruiker buiten bewustzijn raakt en doodgaat.

Het is nog niet duidelijk of dit middel daadwerkelijk binnen de wet valt. De kraag zit nog in de laatste testfase.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

De Belgische politie heeft in opdracht van het Europese Openbaar Ministerie (EPPO) invallen gedaan bij het Europacollege in Brugge en de diplomatieke dienst van de Europese Unie in Brussel. Drie mensen zijn opgepakt, onder wie rector Federica Mogherini, die eerder EU-buitenlandchef was, zo melden meerdere media.

Een woordvoerder van de Europese Commissie gaf geen commentaar op de vraag of er personeel van de diplomatieke dienst (EEAS) is aangehouden. Voorafgaand aan de invallen deed EPPO het verzoek om de immuniteit van verschillende verdachten op te heffen, dit werd toegekend, schrijft het Openbaar Ministerie in een verklaring.

De politie deed invallen bij verschillende gebouwen van de Europese instellingen en in de woningen van de verdachten. Een woordvoerder van de Europese Commissie bevestigt aan persbureau Reuters dat er vandaag politie aanwezig was bij het gebouw van de EEAS in Brussel.

EPPO is een onderzoek gestart naar mogelijke fraude met Europees geld om diplomaten op te leiden. De Europese antifraudedienst OLAF heeft de verdenking als eerste gerapporteerd, zij ondersteunen ook bij het onderzoek.

Opleiding junior-diplomaten

Het onderzoek zou zich richten op het negen maanden durende opleidingsprogramma European Union Diplomatic Academy voor junior-diplomaten. Dat programma werd in de periode 2021-2022 na een aanbestedingsprocedure door de EEAS toegewezen aan het Europacollege.

Mogelijk was het Europacollege, vóór de officiële publicatie van de aanbesteding door de EEAS, al op de hoogte van de selectiecriteria van de aanbestedingsprocedure. Er zouden volgens EPPO ernstige vermoedens zijn dat artikel 169 van het financieel reglement van de EU werd geschonden, "en dat vertrouwelijke informatie over de aanbesteding werd gedeeld met een van de kandidaten".

In wateren rond de betwiste Senkaku-eilanden, in de buurt van Taiwan, is het tot een confrontatie gekomen tussen schepen van China en Japan. De kustwachten van beide landen claimen dat de ander zich illegaal in het gebied bevond en dat ze elkaars vaartuigen het gebied hebben uitgejaagd.

Volgens de Chinese kustwacht was een Japanse vissersboot illegaal bij de Senkaku-eilanden, die ook door China worden geclaimd en door hen Diaoyu-eilanden worden genoemd. De Japanse kustwacht meldt dat twee schepen van de Chinese kustwacht rond de eilanden zijn onderschept omdat ze een vissersboot benaderden.

Wat er precies is voorgevallen wordt niet duidelijk, maar het lijkt een nieuwe escalatie in het conflict tussen China en Japan, dat draait om Taiwan. Taiwan wordt al decennia onafhankelijk bestuurd, maar China ziet het eiland als een afvallige provincie die desnoods met geweld onder gezag van de Communistische Partij gebracht moet worden. Dat is voor China een binnenlandse aangelegenheid waar andere landen zich niet mee moeten bemoeien. Japan ziet Taiwan niet als onafhankelijke staat, maar is tegen eenzijdige verandering van de huidige situatie.

'Militaire reactie'

Vorige maand zei de nieuwe Japanse premier Takaichi dat een eventuele Chinese aanval op Taiwan een militaire reactie vanuit Tokio zou kunnen betekenen. Dat stuitte op woede vanuit Peking. Takaichi spreekt zich nadrukkelijker uit over mogelijk militair optreden dan haar voorgangers, die zich doorgaans voorzichtiger uitdrukten over de situatie rond Taiwan.

Als reactie op de Japanse bemoeienis kwam China met een aantal economische drukmiddelen. Zo riep China zijn burgers op om niet naar Japan te gaan, wat binnen een paar dagen leidde tot annulering van een half miljoen vliegtickets naar Japan. Ook stopte China de import van allerlei Japanse producten en beklaagde Peking zich bij de Verenigde Naties over het "onacceptabele" gedrag van Japan.

Eilandjes

De Senkaku-eilanden vormen een onbewoonde eilandengroep in de Oost-Chinese Zee, in de buurt van Taiwan. Het grootste eiland is ongeveer 4 vierkante kilometer; dat is de helft van Rottumerplaat. De eilandengroep staat onder Japans bestuur, maar China zegt de eilandengroep in de 14e eeuw ontdekt te hebben en maakt er daarom aanspraak op.

Het geschil over de eilandjes komt bij vrijwel elk diplomatiek conflict weer bovendrijven. Vandaar dat het incident met de schepen rond het eiland vandaag ook binnen het Taiwan-conflict wordt geplaatst.

Tot nu toe werd de ruzie voornamelijk via economische en diplomatieke wegen uitgevochten. Zo werd onlangs nog een hoge Japanse ambtenaar naar Peking gestuurd om de boel te sussen, maar dat haalde weinig uit. Deze confrontatie op zee markeert een verdere escalatie van het conflict.

Correspondent Japan Anoma van der Veere:

"Het incident kreeg in Japan ruime media-aandacht en wordt door commentatoren onmiddellijk geduid als een bewuste poging van China om de grenzen van het toelaatbare op te rekken. Het is een tactiek die bekendstaat als salami slicing: door telkens net iets verder te gaan, probeert Peking de status quo langzaam naar structureel te verschuiven. In dit geval om Japan ertoe te bewegen zich militair afzijdig te houden bij een mogelijk conflict rond Taiwan.

Toch lijkt die druk in Japan averechts te werken. De voortdurende schendingen van Japanse territoriale wateren versterken onder de bevolking juist het gevoel dat de Chinese dreiging reëel is. Premier Takaichi's harde opstelling tegenover China, eerder nog omstreden, wint daardoor steeds meer aan steun, ondanks zorgen over de economische gevolgen en het risico op een militaire escalatie."

De Indiase overheid heeft smartphonebedrijven de opdracht gegeven om een verplichte staatsveiligheidsapp te installeren op alle telefoons. De maatregel kan rekenen op kritiek van privacy-experts. Ook is de verwachting dat fabrikant Apple niet akkoord zal gaan.

Volgens de regering is de app essentieel om "ernstige gevaren" voor de cyberveiligheid te bestrijden. Hij zou Indiërs beschermen tegen cyberdreigingen en moet hulp bieden bij het opsporen van gestolen toestellen. Sinds begin jaar zouden met de app al meer dan 700.000 telefoons zijn teruggevonden.

Het bevel dat op 28 november is uitgevaardigd, geeft smartphonebedrijven 90 dagen de tijd om ervoor te zorgen dat de overheidsapp Sanchar Saathi vooraf wordt geïnstalleerd op nieuwe toestellen. De app kan dan ook niet meer verwijderd worden door gebruikers.

Voor bestaande toestellen moet de fabrikant software-updates naar telefoons sturen. Dat schrijft het ministerie in een bevel naar fabrikanten. Het is niet openbaar, maar ingezien door onder meer persbureaus AP en Reuters.

Zorgen over privacy

"Dit is het begin. Dit is de overheid die kijkt hoe ver ze kunnen gaan", zegt digitale veiligheidsexpert Nikhil Pahwa tegen persbureau AP. "Zodra een overheidsapp verplicht is geïnstalleerd op onze toestellen, wat weerhoudt hen ervan om in de toekomst andere apps te verplichten? Die kunnen worden gebruikt voor surveillance."

Pahwa maakt zich zorgen dat de overheid de app in de toekomst gebruikt voor verdere surveillance. "Telefoons zijn onze persoonlijke ruimte. We willen de keus hebben erop te zetten wat we willen", aldus Pahwa. "De overheid ontneemt ons keuze."

Ook wordt verwezen naar een vergelijkbaar bevel dat in Rusland werd uitgevaardigd in augustus. Daarin stond dat de staatsberichtenapp MAX vooraf op telefoons geïnstalleerd moest worden.

Apple

Naar verwachting zal er ook weerstand komen vanuit technologiefabrikant Apple. Het bedrijf zou interne richtlijnen hanteren die het vooraf installeren van apps van derden op de toestellen verbiedt. Dit geldt ook voor apps van overheden. In het verleden heeft Apple soortgelijke verzoeken van overheden afgewezen.

"Er zal waarschijnlijk worden gezocht naar een middenweg in plaats van een verplichte voorinstallatie", zegt Tarun Pathak van marktonderzoeksbureau Counterpoint tegen Reuters. Zo zouden ze kunnen onderhandelen met het bedrijf over een optie om gebruikers te stimuleren de app zelf te installeren.

Smartphonegiganten Apple, Google, Samsung en Xiaomi hebben nog niet gereageerd op het bevel.

India is een van de grootste telefoonmarkten ter wereld met 1,2 miljard gebruikers.

Oud-staatssecretaris Michel van Hulten is gisteren op 95-jarige leeftijd overleden, meldt zijn zoon aan persbureau ANP. De oud-politicus leed aan uitgezaaide prostaatkanker.

Hij was staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Den Uyl namens de Politieke Partij Radikalen (PPR), een partij die later opging in GroenLinks.

Van Hulten werd geboren in Batavia, het huidige Jakarta in Indonesië en studeerde sociografie aan de Universiteit van Amsterdam. In 1971 trad hij toe tot de Eerste Kamer, waarna hij anderhalf jaar later overstapte naar de Tweede Kamer. In 1973 werd hij staatssecretaris in het kabinet-Den Uyl.

Tachograaf

Als bewindspersoon voerde hij in 1974 de tachograaf in, toen nog een papieren kaart waarmee rij- en rusttijden van vrachtwagenchauffeurs worden geregistreerd. Dat leidde tot acties waarbij vrachtwagenchauffeurs het registratiekaartje doorscheurden, omdat werkgevers en chauffeurs zonder vast dienstverband het niet eens waren met de opgelegde arbeidsvoorwaarden.

Ook was Van Hulten verantwoordelijk voor de verplaatsing van het hoofdkantoor van de PTT, het huidige PostNL, van Den Haag naar Groningen. In 1979 verliet hij de landelijke politiek omdat hij zich niet kon vinden in de keuze voor Ria Beckers als fractievoorzitter van de PPR. Hij was het bovendien niet eens met de koers van de partij.

Vanaf eind jaren 70 werkte hij ruim tien jaar voor de Verenigde Naties in Mali, New York, Burkina Faso en Maleisië. Vanaf 1994 sloot hij zich aan bij verschillende partijen, zoals D66, de Partij van de Arbeid en de ouderenpartij 50Plus. Voor die partij stond hij in 2011 op de kandidatenlijst voor de Eerste Kamer.

In 2014 deed Van Hulten nog mee met de verkiezingen voor de Europese Parlementsverkiezingen voor ikkiesvooreerlijk.eu, maar de partij kreeg geen zetel.

Aan de vooravond van nieuwe gesprekken met de VS claimt Rusland de fel bevochten Oekraïense stad Pokrovsk volledig in handen te hebben. Oekraïne ontkent dat, en ook experts zetten vraagtekens bij de bewering van het Kremlin. Ze wijzen erop dat het claimen van de overwinning Poetin op dit moment bijzonder goed uitkomt.

Het Russische leger heeft beelden gepubliceerd van het centrale plein in de Oekraïense stad, waar de Russen al meer dan een jaar in een hevige strijd zijn verwikkeld. Te zien is dat militairen ongestoord een Russische vlag ontvouwen. Verder tonen dronebeelden het totaal verlaten en zwaar beschadigde stadscentrum. Het is niet te verifiëren wanneer de beelden zijn gemaakt, maar volgens Rusland was dat gisteren.

Kijk hier het propagandafilmpje:

Het Kremlin bracht ook een propagandavideo naar buiten waarin president Poetin deze ontwikkelingen te horen krijgt. Gekleed in camouflagekleding bezoekt hij een commandocentrum op een onbekende locatie, waar opperbevelhebber Gerasimov hem de update geeft, naar verluidt afgelopen zondag. "Onze troepen hebben de stad Krasnoarmejsk bevrijd", meldt hij, met de Russische naam voor de Oekraïense stad.

"Dit is een belangrijke ontwikkeling, we begrijpen allemaal hoe belangrijk", reageert Poetin. "Dit brengt een uitkomst dichterbij van de taken die we hadden aan het begin van de speciale militaire operatie." Poetin duidt de oorlog in Oekraïne nog steeds aan met die eufemistische Russische benaming.

Of de situatie echt zo gunstig is als de Russen voorspiegelen, valt te betwijfelen. Oekraïne biedt al maanden taai verzet in de stad en militaire experts zien de afgelopen dagen geen significante ontwikkelingen. Russische troepen hebben het grootste deel van de stad in handen, maar in de buitenwijken vinden nog steeds straatgevechten plaats.

De Oekraïense legereenheid in de stad herhaalde vanmorgen tegen persbureau Reuters dat er in het noordelijk deel van de stad nog wordt gevochten, net als de voorgaande weken. Ook president Zelensky, op bezoek in Parijs, ziet geen wezenlijke veranderingen. "Rusland heeft aanvallen uitgevoerd, maar geen succes geboekt. Er wordt zeker nog intensief gevochten in Pokrovsk en elders aan het front."

Rusland noemt dat achterhoedegevechten, maar toch schrijft ook het toonaangevende Institute for the Study of War in zijn jongste analyse nog geen bewijs te hebben gezien dat Russische troepen heel Pokrovsk in handen hebben. "Het Kremlin kan de verovering vroegtijdig hebben aangekondigd - zoals het eerder deed bij andere Oekraïense plaatsen - om de Amerikaans-Russische onderhandelingen in Moskou te beïnvloeden."

Later vanmiddag spreekt Poetin namelijk opnieuw met een Amerikaanse afvaardiging, onder wie toponderhandelaar Witkoff en Trumps schoonzoon Jared Kushner. Het is het eerste gesprek met de Russische leider sinds Oekraïne met Europese bondgenoten significante wijzigingen eiste in Trumps plan van 28 punten.

Ruslandcorrespondent Geert Groot Koerkamp:

"Het is ongetwijfeld niet toevallig dat de beelden van Poetins bezoek in militair tenue aan het commandocentrum op maandagavond werden verspreid, aan de vooravond van zijn gesprek met Witkoff. Ze onderstrepen nog eens wat Poetin al vaker heeft betoogd: dat het Russische leger overal gestaag oprukt en dat Oekraïne niet bij machte is die opmars te stuiten.

Poetin heeft eerder gezegd dat er wat hem betreft twee manieren zijn om de strijd te staken: Oekraïne moet de eigen troepen terugtrekken uit de Donbas. Gebeurt dat niet, dan zal Rusland dat met militaire middelen bewerkstelligen. Poetin heeft het daarbij steeds over de grote verliezen aan mensen en materieel die Oekraïne daarbij lijdt, maar rept met geen woord over de enorme verliezen aan Russische kant. Dat is niet echt een signaal van iemand die zegt: we gaan morgen met de Amerikanen aan de onderhandelingstafel zitten om zo snel mogelijk een eind te maken aan al deze ellende."

Twee weken geleden kwam het plan van Trump naar buiten, met daarin voorstellen die verregaande concessies zouden vragen van Oekraïne. Daarin stonden schijnbaar een op een Russische eisen in als het opgeven van Oekraïens grondgebied, het beperken van de legermacht en een verbod op NAVO-lidmaatschap. In overleg met Europese leiders kwam Oekraïne daarna met een tegenvoorstel, waarin meer concessies van Rusland en Amerikaanse veiligheidsgaranties werden geëist.

Het Kremlin zal de geclaimde overwinning in Pokrovsk inzetten bij de ontmoeting met Witkoff vandaag om te beweren dat Oekraïne een verloren strijd voert en beter snel kan instemmen met Trumps 28-puntenplan, is de verwachting. Een uitgebreide reactie op het Europese tegenvoorstel ligt daarbij niet voor de hand: Kremlin-woordvoerder Peskov liet gisteren al weten terughoudend te zullen zijn met commentaar.

"De megafoonstand is niet bevorderlijk voor succes, en daar zijn wij op uit. Dus we zijn niet van plan de discussie via de media te voeren."

Verwoeste stad

Voor de oorlog was Pokrovsk een stad met 60.000 inwoners, maar bijna de gehele bevolking is inmiddels gevlucht voor het oorlogsgeweld. De stad ligt volledig in puin door de aanhoudende gevechten.

Pokrovsk gold als een strategisch gelegen stad, als kruispunt in toevoerwegen naar het front. Een Russische overwinning hier zou ook een belangrijke stap zijn in de verovering van de Donbas, de Oekraïense regio die Poetin geheel in handen wil krijgen. Oekraïne heeft daarom alles op alles gezet om de Russische opmars hier te stuiten, met enorme verliezen aan beide zijden tot gevolg.

Het is netbeheerder Tennet gelukt om ruimte vrij te maken op het overvolle stroomnet in Noord-Brabant. Op het stroomnet komt de komende twee jaar 805 megawatt stroom bij, vergelijkbaar met een derde van de huidige elektriciteitsvraag van de provincie.

"Omdat het elektriciteitsverbruik in Brabant minder hard stijgt dan we eerder dachten, komt er ruimte vrij op het net die we nu kunnen gebruiken", zegt directeur netplanning Robert Kuik van Tennet bij Omroep Brabant.

De uitbreiding van het stroomnet is goed nieuws voor bedrijven die willen groeien of verduurzamen en voor de woningbouw. "Voor een provincie waar het net in 2022 vol zat, is dit een enorme opsteker. Zo kunnen we bedrijven helpen verduurzamen, woningen bouwen en economische groei mogelijk maken", zegt Kuik.

Versterken van netwerk

De netbeheerder werkt inmiddels op meer dan vijftig plekken in Brabant aan het versterken van het netwerk. In Geertruidenberg opent volgend jaar een extra transformator, goed voor 200 megawatt in West-Brabant. "Een jaar later plaatsen we daar nog een transformator bij en openen we een nieuw hoogspanningsstation in Tilburg. Daarmee komt er in Oost-, Zuid- en Zuidwest-Brabant nog eens 405 megawatt extra ruimte op het net", zegt Kuik.

Gedeputeerde van de provincie Noord-Brabant Bas Maes noemt de uitbreidingen een belangrijke stap. "Het helpt nog niet iedereen, maar energie is een basisbehoefte voor woningbouw en economische groei. We moeten blijven uitbreiden zodat steeds meer bedrijven en huishoudens aangesloten kunnen worden."

Werk aan de winkel

In het noordoosten van de provincie blijft de vraag naar stroom de komende jaren groter dan het netwerk aankan, benadrukt de netbeheerder. Die problemen zullen mogelijk niet voor 2033 opgelost zijn, omdat er eerst een nieuw hoogspanningsstation in Wijchen (Gelderland) moet worden gebouwd.

In West-Brabant kan Tennet meteen extra stroom beschikbaar stellen. Een deel daarvan gaat naar Enexis, de regionale netbeheerder, die nu uitrekent welke bedrijven hiermee geholpen kunnen worden. Ondernemers op de wachtlijst krijgen in februari bericht.

Kuik benadrukt dat bedrijven en huishoudens zelf kunnen helpen om overbelasting te voorkomen. "Spitsmijden blijft noodzakelijk. Wie stroom vooral buiten piekuren gebruikt, creëert ruimte op het net. Ook energiebesparing helpt de druk te verlagen."

Om de stortvloed aan pakketjes uit China het hoofd te bieden, komt de EU met nieuwe regels voor de import van goedkope producten van buiten de EU. Essentieel onderdeel van die plannen: een nieuw op te richten Europees douaneagentschap.

Nederland hoopt het nieuwe douanekantoor, dat naar verwachting goed is voor zo'n 250 banen, naar Den Haag te halen. Maar de concurrentie uit andere landen is stevig. Nog acht kandidaten doen een gooi naar het agentschap: Frankrijk, Spanje, Portugal, Kroatië, Italië, Polen, Roemenië en België. Vanmiddag trapt Nederland zijn lobby af met een officiële presentatie van de kandidatuur op de EU-ambassade in Brussel.

Het nieuwe orgaan moet ervoor zorgen dat EU-landen controle krijgen over wat er allemaal de Unie binnenkomt en dat de douanes van de 27 EU-landen beter gaan samenwerken.

Te veel pakketjes

"Nederland is een logische vestigingsplaats voor de Douaneautoriteit", schreef demissionair staatssecretaris van Financiën Heijnen vorige week in een Kamerbrief. "Ons land beschikt over een Douane met internationale erkenning voor hun expertise."

Volgens de staatssecretaris is Den Haag geschikt vanwege de goede voorzieningen voor medewerkers, zoals huisvesting en internationale scholen. Daarnaast noemt hij de belangrijke logistieke rol die Nederland speelt binnen de EU: "Ongeveer een derde van alle goederen die de EU binnenkomen, gaat via de twee Nederlandse mainports: de Rotterdamse haven of luchthaven Schiphol."

Douanes worstelen met de enorme hoeveelheid pakketjes die via bestellingen op sites als Temu, AliExpress en Shein de EU binnenkomen. Volgens de Europese Commissie importeerden EU-burgers vorig jaar bijna 4,6 miljard laagwaardige producten (onder de 150 euro) via online bestellingen. Dat is een verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor.

Ruim 90 procent van die producten kwam uit China. Veel van die producten voldoen niet aan de Europese kwaliteitseisen op het gebied van veiligheid en milieu. Nederlandse toezichthouders waarschuwden al dat het onmogelijk is om alle pakketten goed te controleren. Ook andere EU-landen ervaren die problemen.

'Hoeveelheid troep ongelooflijk'

Daarom komt de EU met nieuwe regels. Zo verdwijnt de vrijstelling van invoerrechten voor pakketjes onder de 150 euro. Daarbovenop wil de Europese Commissie nog eens 2 euro aan administratiekosten per verzending gaan rekenen voor het extra werk dat douaniers hebben aan de bergen pakketjes.

De hoop bij de EU is dat de heffingen ertoe leiden dat webwinkels grotere pakketten met veel dezelfde producten tegelijk gaan versturen in plaats van containers vol met verschillende kleine pakketjes. Dat is voor de douane veel makkelijker controleerbaar en leidt voor consumenten tot minder administratiekosten.

De Europese Commissie, de lidstaten en het Europees Parlement onderhandelen nog over die regels. Volgens Dirk Gotink (NSC), hoofdonderhandelaar namens het Europees Parlement, zijn Europese maatregelen tegen de pakketjesinvasie hard nodig. "De hoeveelheid troep die nu de EU binnenkomt is ongelooflijk", zegt hij. "Het zijn producten die maar een paar keer gebruikt worden en dan op de vuilnisbelt terechtkomen."

De nieuwe Europese douaneautoriteit moet een belangrijke rol spelen bij de aanpak van dit probleem. De douanes van de EU-landen werken op dit moment nauwelijks samen, zegt Gotink. "Bijna alles wordt nationaal geregeld."

Het agentschap gaat straks de data van alle binnenkomende pakketten in de EU verzamelen. Op die manier ontstaat een beter beeld van wat er wordt ingevoerd en kunnen douanes doelgerichter controles uitvoeren, legt Gotink uit. "Dan kan je gezamenlijke risicoanalyses maken en onze markt beter beschermen tegen partijen die proberen via iedere achterdeur hun rotzooi bij ons naar binnen te krijgen."

Uiteindelijk beslissen de lidstaten en het Europees Parlement waar het agentschap komt, maar over de procedure wordt nog onderhandeld. In 2017 haalde Nederland al het Europees Medicijnagentschap (EMA) binnen. Toen waren er maar liefst negentien kandidaatsteden. Het is nu aan Nederland om aan andere lidstaten en aan Europarlementariërs te bewijzen dat Den Haag de meest geschikte locatie is.

Een tanker die vaart onder Russische vlag zegt te zijn aangevallen. Dat melden Turkse autoriteiten, het schip zou zelf melding hebben gemaakt van de aanval. Het schip voer op dat moment zo'n 130 kilometer ten noorden van Turkije in de Zwarte zee, bij Sinop. Afgelopen vrijdag werden ook twee Russische olietankers aangevallen, Oekraïne claimde de verantwoordelijkheid van die aanvallen.

Het schip Midvolga-2 was onderweg van Rusland naar Georgië, volgens de Turkse maritieme autoriteiten met een vracht zonnebloemolie. De dertien bemanningsleden zouden ongedeerd zijn.

Hoewel er niet veel details bekend zijn, zeggen Turkse media dat het schip is aangevallen door drones. Dat was vrijdag ook het geval, toen de vermoedelijke Oekraïense drones brand veroorzaakten op Russische tankers.

Volgens de Turkse president Erdogan zijn de aanvallen op schepen in de Zwarte Zee onacceptabel. Hij waarschuwde "alle betrokken partijen".

"De oorlog tussen Rusland en Oekraïne is duidelijk een bedreiging geworden voor de veiligheid van de scheepvaart in de Zwarte Zee. Ook de aanvallen op schepen vrijdag wijzen op een zorgwekkende escalatie", sprak de Turkse president.

De twee vaartuigen die toen werden aangevallen behoren tot de Russische schaduwvloot, die volgens de database van OpenSanctions wordt gebruikt om de sancties tegen Moskou te omzeilen. De schepen voeren onder de Gambiaanse vlag.

Oekraïne gaf beelden vrij waarop te zien is hoe de tankers afgelopen vrijdag door zeedrones werden aangevallen:

Dagen nadat orkaan Ditwah het eiland over trok, gaat in Sri Lanka de zoektocht naar overlevenden verder. Door zware regenval hebben grote delen van het Zuid-Aziatische land nog steeds te maken met hoogwater en aardverschuivingen. Terwijl hulpverleners dag en nacht doorwerken is er langzaam ook ruimte voor kritische vragen over hoe het zo kon misgaan.

"Er zijn nog steeds duizenden mensen die vastzitten in overstromingsgebieden die moeilijk te bereiken zijn", zegt Ahmed Yasir, die de hulpverlening coördineert voor de Serendib Foundation, een ngo. Het dodental is inmiddels opgelopen tot boven de 400 en honderden mensen worden nog vermist.

Te laat

Volgens Yasir kwam de evacuatie laat op gang, omdat het leger een tekort aan boten had. Burgers waren daardoor op zichzelf aangewezen. Met eigen boten en gehuurde boten probeerde zij zo veel mogelijk mensen te redden.

Een van hen is Amodya Alwis: "Er was vooraf geen enkele centrale planning, vooral de eerste dagen was het de gemeenschap die samenkwam. Pas op zaterdag kwam het leger in actie."

Het is de zwaarste overstroming die de 32-jarige Alwis heeft meegemaakt. "Van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat vaar ik op mijn boot op zoek naar mensen en dieren die vechten voor hun leven."

Ook Yasir ziet hoe de Sri Lankaanse gemeenschap in deze crisis samenkomt, maar het compenseert het tekort aan middelen niet.

"Mensen koken massaal, dus er is voor nu genoeg eten, maar we hebben een groot tekort aan schoon water, medicijnen en verzorgingsproducten", legt Yasir uit.

Beide mannen zijn voorzichtig met kritiek uiten op de overheid. In Sri Lanka, zeggen ze, zijn burgers nou eenmaal vaak op zichzelf aangewezen.

Nieuwe crisis

President Dissanayake zegt dat zijn land momenteel een van de grootste natuurrampen meemaakt sinds jaren. Hij wordt als nieuwe president, net een jaar aan de macht, nu op de proef gesteld.

Na jaren van wanbeleid en corruptie onder president Rajapakse kwam Sri Lanka in 2022 in een economische crisis terecht. Na de verkiezingswinst van Dissanayake was er veel hoop onder de bevolking dat hij het land uit het economische slop zou trekken. Voor orkaan Ditwah lag de Sri Lankaanse economie op koers om met 4,6 procent te groeien dit jaar. Economen stellen dat, door de impact van de ramp, nu bij naar ongeveer 4 procent.

Nog meer dan bij de tsunami in 2004 is de infrastructuur door Ditwah geraakt. Herstel daarvan vergt veel nieuwe investeringen van de overheid. Daarnaast is er de langetermijnschade aan landbouw en de toeristenindustrie.

Ditwah is een nieuwe klap voor een land dat net weer aan het opklimmen was. Daarom willen veel Sri Lankanen nu niet al te kritisch zijn op de overheid.

Tegelijkertijd waarschuwen critici dat deze regering fouten uit het verleden herhaalt. Bijvoorbeeld door minder aandacht te hebben voor de noden van de Tamil-gemeenschap, die een minderheid vormt in Sri Lanka.

Wie wordt gewaarschuwd

"Het viel mij op dat mensen klaagden over het gebrek aan weeralarmen, informatie over overstromingsgevaar en wegafsluitingen in het Tamil via overheidskanalen", zegt onderzoeker Sanjana Hatutowa die gespecialiseerd is in sociale media en politiek.

Hatutowa bekeek 68 berichten die de nationale centrale voor rampenbestrijding in de dagen voorafgaand aan de orkaan verstuurde op haar Facebookpagina. Dat is een belangrijke bron van informatie voor Sri Lankanen.

"In Tamil is er geen enkele waarschuwing verstuurd over aardverschuivingen terwijl dat wel gedaan werd in het Singalees, dat door de meerderheid van de Sri Lankanen wordt gesproken", aldus Hatutowa.

Singalees-sprekers werden in real-time van informatie voorzien over wegafsluitingen. Tamil-sprekers die dezelfde routes moesten afleggen, hadden geen idee welke alternatieve routes veilig waren om te nemen.

"Wij maakten ons ook zorgen over de berichten die de eerste dagen alleen in het Singalees en het Engels beschikbaar waren", zegt hulpverlener Yasir. "Nadat er klachten waren binnengekomen, zag ik dat er inmiddels Tamil-sprekende vrijwilligers zijn om de hulplijnen te bedienen."

Tropisch eiland

Hoewel er begrip is voor de moeilijke situatie waarin de overheid zich nu bevindt, vinden Sri Lankanen dat er geleerd moet worden van deze ramp. Daarom moet er ruimte zijn voor kritische vragen over het missen van inclusieve waarschuwingssystemen vooraf en de paraatheid van de overheid bij dit soort rampen.

"Sri Lanka is een tropisch eiland dat elke paar jaar overstromingen meemaakt, ze zullen door klimaatverandering alleen maar vaker voorkomen", zegt Alwis.

De politie dreigt een 3D-reconstructie openbaar te maken als de man die in 2009 een meisje in Bilthoven verkrachtte zich niet meldt. Het 15-jarige slachtoffer was onderweg uit school toen de man haar in het Panbos aanviel.

Het meisje werd die middag, 4 september, van haar fiets getrokken en met een vuilniszak over het hoofd het bos in gevoerd. Hoewel er DNA-sporen werden gevonden is er na al die jaren nooit een dader opgepakt.

De politie zegt dat momenteel op basis van verklaringen van het slachtoffer de laatste hand wordt gelegd aan een 3D-model van de man. Als hij zich niet zelf meldt, zal dat binnenkort openbaar worden gemaakt.

"Met name zedendaders zijn vaak bang dat hun naam en gezicht bij het grote publiek bekend wordt. Daarom gelooft de politie dat de dader mogelijk zichzelf zal willen melden om publicatie te voorkomen", redeneert een woordvoerder. "Dat biedt dus een extra kans om tot een oplossing in de zaak te komen."

De politie heeft eerder succesvol een 3D-model ingezet. In 2021 werd een 'levensechte reconstructie' gemaakt na de verkrachting van twee meisjes in 2010. Daarover kwamen 300 tips binnen, waarvan er een leidde naar de dader. De man werd vorig jaar veroordeeld tot zes jaar cel.

Het 3D-model uit 2021 dat een tip opleverde die leidde naar de dader:

De man die nu gezocht wordt was 16 jaar geleden ongeveer tussen de 30 en 40. Het gaat om een gezette man van 1,80 meter lang, met donker haar en een lichte huidskleur. Verder viel hij op door zijn onverzorgde uiterlijk: zijn haar was vettig, hij was ongeschoren en rook naar alcohol.

De politie noemt het opvallend dat de man te voet in bosgebied was. "Mogelijk kwam hij uit de omgeving, verbleef hij daar tijdelijk op een vakantiepark of bij een instelling maar het is ook mogelijk dat hij in de buurt een auto of een ander vervoersmiddel geparkeerd had staan."

Beloning

Het slachtoffer laat in een brief aan de politie weten dat een arrestatie voor haar belangrijk is. "Nog steeds moet ik leven met de afschuwelijke herinneringen", schrijft ze. "Ik heb moeten vechten om mijn leven weer op orde te krijgen. En nog steeds ben ik extra alert als ik naar buiten ga."

Vanavond besteedt het tv-programma Opsporing Verzocht aandacht aan de zaak. Voor de gouden tip is een beloning van 10.000 euro uitgeloofd.

De dader kan zich melden via tiplijn 0800-6070 of op een politiebureau. Ook is er een nieuw Ik-meld-mezelfformulier online gezet om het proces te vergemakkelijken. De politie laat weten dat door het DNA-profiel snel kan worden gecheckt of iemand de waarheid spreekt.

Een terminaal zieke Ajax-fan die als allerlaatste wens heeft om bij een thuiswedstrijd van zijn club te zijn, mag vanmiddag in een lege Johan Cruijff Arena het restant van de wedstrijd tegen FC Groningen bijwonen. Dat bevestigt een woordvoerder van stichting Wensenambulance Noord-Holland.

De Amsterdammer ligt sinds september in een hospice en heeft niet lang meer te leven. Zondagavond was hij bij de wedstrijd aanwezig, maar die werd na zes minuten stilgelegd vanwege het massaal afsteken van vuurwerk door de harde kern van Ajax. Na de hervatting ging het meteen weer mis, waarna de wedstrijd op last van de Amsterdamse burgemeester Halsema definitief werd gestaakt.

Door het vuurwerkincident worden de laatste 84 minuten van Ajax-FC Groningen vanmiddag om 14.30 uur gespeeld in een lege Johan Cruijff Arena. Op één iemand na: de terminaal zieke man mag wél aanwezig zijn, schrijft AT5.

'Steeds slechter'

"Heel bijzonder", zegt voorzitter van stichting Wensenambulance Milco de Vries. "Ik had er eigenlijk een hard hoofd in, maar mijn complimenten voor de gemeente Amsterdam en Ajax. Blijkbaar hebben ze zich dit zo aangetrokken dat ze een uitzondering willen maken. Deze man is een Ajax-fan in hart en nieren."

Een vrijwilliger van Wensenambulance Noord-Holland die betrokken is bij het vervullen van de laatste wens, vertelde gisteren in een interview hoe teleurgesteld de man was door de afgelasting van de wedstrijd. "Hij leefde echt enorm naar deze dag toe. Dus het is gewoon heel erg triest, dat dit door het vuurwerk teniet wordt gedaan".

Al bij het begin van de wedstrijd had de vrijwilliger het gevoel dat het mis kon gaan. "We kregen oordopjes van de EHBO-post, toen was ik al een beetje bang", zei hij.

Toen bij de hervatting opnieuw vuurwerk op het veld werd gegooid, besloten ze meteen om de man met de ambulance terug te brengen. Scheidsrechter Bas Nijhuis staakte daarop de wedstrijd definitief omdat hij de veiligheid van spelers en supporters niet meer kon garanderen.