NOS Nieuws - Algemeen

Bij Israëlische luchtaanvallen op Gaza zijn zeker tien doden gevallen. Dat meldt het Palestijnse persbureau Wafa. Het Israëlische leger bevestigt op X luchtaanvallen te hebben uitgevoerd, nadat Hamas volgens Israël afspraken in het staakt-het-vuren had geschonden.

Op Telegram schrijft het Israëlische leger dat een "gewapende terrorist" de gele lijn, waarachter het Israëlische leger zich volgens de afspraken in de wapenstilstand met Hamas heeft teruggetrokken, overschreed.

Vervolgens schoot de man op Israëlische militairen. Daarbij raakte niemand gewond. Het leger plaatste op X een filmpje waarop te zien is hoe de man wordt neergeschoten. Israël spreekt van "een flagrante" schending van het bestand, waarna het besloot tot de bombardementen op Gaza.

Een Hamas-functionaris weerspreekt tegenover persbureau Reuters de Israëlische lezing en zegt dat het land "een excuus om te doden" zoekt. Hamas blijft volgens hem toegewijd aan het staakt-het-vuren.

Aanval op auto

De bommen vielen op onder meer de stad Deir al Balah en het vluchtelingenkamp Nuseirat, schrijft Wafa. Verder werden bij een aanval op een voertuig in Gaza-Stad zeker vijf mensen gedood, meldt nieuwszender Al Jazeera.

Een verslaggever van Al Jazeera zegt dat de aanval plaatsvond in een gebied waar ontheemde families verblijven, die zijn teruggekeerd naar Gaza-Stad na het ingaan van het bestand. "Het is een druk gebied, met veel straatverkopers", aldus de journalist. Er zou geen waarschuwing zijn gegeven voor de aanval. "Het kwam dus vanuit het niets, en leidde tot veel paniek en angst."

Sinds het staakt-het-vuren tussen Hamas en Israël op 10 oktober is ingegaan worden nog geregeld gevechten en bombardementen op Gaza gemeld. Zo werden er woensdag nog 25 Palestijnen gedood bij luchtaanvallen op Gaza-Stad en Khan Younis.

Vijftig jaar geleden, op 22 november 1975, werd Juan Carlos uitgeroepen tot koning van Spanje, nadat het land 36 jaar lang geregeerd was door generaal Franco. Sindsdien is Spanje een constitutionele monarchie.

Zo vanzelfsprekend als in andere landen is dat niet. Volgens historicus Kemal Rijken, die een boek schreef over Europese monarchieën vanaf 1940, heeft dat te maken met "een aantal scharnierpunten" in de geschiedenis van Spanje.

De Spaanse koning Alfonso XIII ging in 1931 in ballingschap nadat de linkse republikeinen de verkiezingen hadden gewonnen en de republiek uitriepen. In 1936 kwamen militairen in opstand tegen de linkse regering, wat leidde tot de Spaanse burgeroorlog, die na drie jaar eindigde met een overwinning van rechts en de vestiging van de Franco-dictatuur. Generaal Franco herstelde de monarchie in naam, maar met hemzelf als alleenheerser bij afwezigheid van de koning. En die bleef in ballingschap.

Don Juan

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog kondigde Alfonso's zoon en troonopvolger Don Juan aan dat hij wilde terugkeren naar Spanje en koning wilde worden. Maar dan alleen als Spanje een constitutionele monarchie zou worden naar Brits, Nederlands of Scandinavisch model, met aan het hoofd van het land een koning die zich moet houden aan de grondwet.

"Franco was daartegen", vertelt Rijken. "Hij moest niets van de liberale Don Juan hebben, maar wist dat hij iets met het koningshuis moest doen." Met het oog op zijn nalatenschap sloot Franco een akkoord met Don Juan, waarin werd afgesproken dat diens oudste zoon, prins Juan Carlos, de troon zou bestijgen na Franco's dood.

Juan Carlos werd op 10-jarige leeftijd onder de vleugels van Franco genomen, zegt Rijken. "En tijdens de schaarse contactmomenten met zijn vader werd hem de noodzaak van een democratisch Spanje bijgebracht."

In de jaren 60 werd Juan Carlos steeds zichtbaarder: hij verscheen bij officiële gelegenheden, trouwde met de Griekse prinses Sophia en kreeg kinderen. "De contouren van een koninklijk gezin toonden zich, en het zag er dan ook naar uit dat als Franco zou overlijden, Juan Carlos het direct kon overnemen."

Dat gebeurde op 22 november 1975, twee dagen na Franco's dood. "Als koning toonde Juan Carlos zich vrijwel direct een democraat", vertelt Rijken. "Hoewel er nog een rechts-autoritaire regering was, wist hij hun vertrouwen te winnen en de toenmalige premier aan de kant te zetten. De sociaaldemocraat Adolfo Suárez, die openstond voor een nieuw bestel, verving hem en won de eerste parlementsverkiezingen na Franco glansrijk."

Transición

In 1978 volgde een referendum over de constitutionele monarchie. Daarin werd gekozen voor een democratische grondwet met een monarch zonder politieke macht.

"Maar een heel belangrijk punt", tekent Rijken daarbij aan. "Er is nooit een referendum gehouden over de staatsvorm an sich. Of Spanje een monarchie of een republiek moest worden is dus nooit voorgelegd aan de burgers. Daardoor ontbreekt bij een deel van de Spanjaarden draagvlak voor de monarchie, dat in de kern een ondemocratisch systeem is."

En dat is nog altijd gevoelig punt, zegt de historicus. "In zijn eerste 25 jaar als koning was Juan Carlos geliefd. Hij maakte zich onaantastbaar door in 1981 een couppoging af te wenden en ook had hij charme en de kunde om met iedereen om te kunnen gaan."

Minder populair dan vader

Toen Juan Carlos in de nieuwe eeuw verstrikt raakte in schandalen, verminderde zijn populariteit drastisch. "Het lukte hem niet om uit de problemen te komen en uiteindelijk werd hij in de ogen van velen een clowneske figuur", legt Rijken uit. Zijn zoon Felipe en vrouw Sophia overtuigden hem in 2014 ervan om af te treden, waarna Juan Carlos uit Spanje vertrok.

Felipe is lang niet zo populair als zijn vader ooit was. Als de Spaanse monarchie stand wil houden, zegt Rijken, "is het voor het koningshuis zaak om de weg naar de moderniteit te blijven vinden en het draagvlak voor het systeem te vergroten, want een referendum over de staatsvorm wordt niet verwacht."

Correspondent Spanje en Portugal Miral de Bruijne:

"Uit peilingen van de afgelopen jaren blijkt dat net iets meer dan de helft van de Spanjaarden voor de monarchie in zijn huidige staat is. Felipe VI is dan misschien niet zo populair als zijn vader in zijn hoogtijdagen, maar hij is zeker populairder dan zijn vader in zijn laatste jaren als koning.

De koning en koningin hebben sinds hun aantreden in 2014 er alles aan gedaan de monarchie te promoten. Ze hebben een drukke agenda en proberen waar het kan zich te profileren als een modern koningshuis.

Een opvallend moment was vorig jaar na de watersnoodramp in Valencia. Premier Sanchez, regio-president Mazón en de koning werden daar met modder bekogeld. Maar in plaats van terug te gaan naar zijn auto, ging Felipe met de mensen in gesprek.

Dit is typerend voor zijn manier van regeren. En ook als je kijkt naar de volgende generatie, lijkt het koningshuis opvallend aan populariteit te winnen. Troonopvolgster prinses Leonor is erg populair onder Spanjaarden.

Amsterdam wil heel graag een schone stad zijn, maar lijkt alleen maar viezer te worden. Ondanks de aanstelling van tientallen toezichthouders die soms hoge boetes uitdelen, stapelt de troep zich op.

"Veel mensen denken: dit ene zakje maakt niet het verschil, maar als je even niet oplet staat er binnen de kortste keren een hele inboedel naast", zegt een toezichthouder bij AT5.

Afval trekt afval aan, stelt gedragswetenschapper Kees Keizer. "Het is een veelkoppig monster", zegt hij. "We zien zelfs dat mensen bij het zien van rommel sneller geneigd zijn andere regels te overtreden."

Met 14 miljoen bezoekers per jaar, 930.000 inwoners en een historische binnenstad vol smalle straten is het schoonhouden van Amsterdam geen makkelijke opgave, zo weet iedereen. Maar dan nog lijkt de stad de greep op het afvalmonster kwijt te raken.

Een goed, of eerder slecht voorbeeld is de Tweede van Swindenstraat in Amsterdam-Oost. De straat ligt vol plastic flesjes, luiers en rottend fruit. Vuilniszakken worden opengescheurd door statiegeldzoekers. Soms duurt het dagen of zelfs weken voordat de troep wordt opgeruimd.

Zeer vies

De situatie in die straat is niet uniek. Veel Amsterdammers noemen hun buurt "zeer vies". Vorig jaar waren er bijna 160.000 meldingen van bewoners over grof afval en vervuilde containerlocaties. Waar er in 2023 nog 14 meldingen per 100 inwoners werden gedaan, steeg dat vorig jaar naar 17 per 100 inwoners.

Uit een gemeentelijke peiling blijkt dat alleen het woningtekort meer frustratie oproept bij Amsterdammers.

Vaak wordt gewezen naar de drukte in de stad als oorzaak van het groeiende afvalprobleem. Maar er speelt meer. Zo kampt Stadsreiniging Amsterdam intern met grote problemen. Medewerkers spreken van een angstcultuur, zo meldde AT5 onlangs. Klachten over werkdruk, kapotte voertuigen en onveilige situaties zouden vaak worden genegeerd door leidinggevenden. Gevolg is dat het ziekteverzuim relatief hoog is en een aantal voertuigen onbruikbaar is.

Bovendien moeten medewerkers van de dienst sinds enkele jaren verplicht door de hele stad werken in plaats van in een eigen vaste wijk. Dat gaat ten koste van hun gevoel van veiligheid en trots, zeggen zij zelf.

Team Bijplaatsingen

Om een eind te maken aan de hoeveelheid troep die naast de container wordt geplaatst, is in 2020 het Team Aanpak Bijplaatsingen begonnen. Toezichthouders zoeken naar herleidbare informatie op achtergelaten dozen en in afvalzakken. Wordt die informatie gevonden, dan krijgt degene die het afval verkeerd heeft aangeboden een waarschuwing of een boete. Voor particulieren kan het gaan om een boete van 110 euro. Bij bedrijven loopt het bedrag op tot 550 euro.

Het team begon met 14 toezichthouders. Inmiddels zijn dat er 53. Vorig jaar werden ruim 11.000 boetes uitgedeeld, dit jaar tot en met oktober bijna 9000. Maar het merkbare effect op straat is nihil.

"Het is in Amsterdam puur een mentaliteitskwestie", zegt een van de toezichthouders terwijl hij op de troep naast een afvalcontainer wijst. "Er is nog plek genoeg in deze container. Waarom maak je het karton niet klein en duw je het er dan in?"

"Ik kom uit Rotterdam en daar speelt dit probleem niet zo erg als hier", stelt een collega-toezichthouder. "Amsterdam spant echt de kroon." Verbijsterd constateren de toezichthouders dat veel Amsterdammers uit angst voor een boete herleidbare informatie uit hun afval weghalen en adresetiketten van dozen wegsnijden.

Andere maatregelen

"Beboeten kan onderdeel van de oplossing zijn, maar dan moet het wel samengaan met andere maatregelen", reageert gedragswetenschapper Kees Keizer van de Rijksuniversiteit Groningen.

Hij vindt vooral dat de gemeente ervoor moet zorgen dat inwoners hun afval makkelijk kwijt kunnen. "In Amsterdam is de leefruimte kleiner dan in veel andere gemeenten. Mensen gaan hun afval echt niet dagenlang in huis bewaren", zegt hij. "Het is dus niet heel vreemd dat sommige inwoners hun afval niet weer mee naar binnen nemen wanneer een container vol blijkt."

Ook moet de gemeente zorgen dat het er netjes uitziet rondom containers. "Je moet eigenlijk uitstralen: iedereen ruimt zijn rommel op en als gemeente zetten we daar vol op in", zegt Keizer. Nu wordt er veel in de vroege ochtend schoongemaakt, wanneer het rustig is en bijna niemand het ziet. "Je kunt reinigers beter op drukke momenten inzetten, dat heeft veel meer effect."

Een kind van 6 is gisteren bij Maastricht door de politie uit de auto van de vader gehaald. De politie vond het niet verantwoord om het kind nog langer in de auto te laten zitten omdat zijn vader achter het stuur zat terwijl hij verschillende soorten drugs had gebruikt.

Agenten hebben het kind naar de moeder gebracht, meldt L1 Nieuws. Het kind is ook aangemeld bij Veilig Thuis, dat gaat kijken of het kind bij de vader wel in goede handen is.

De auto werd gisteren op een afslag van de A79 bij Maastricht aan de kant gezet. De politie had een tip gekregen dat de automobilist een vuurwapen zou hebben. Dat bleek niet te kloppen, maar uit een test bleek dat de man onder invloed was van verdovende middelen.

De speekselproef wees uit dat hij cocaïne, amfetamine en cannabis had gebruikt. Vanwege die test werd ook een bloedproef afgenomen. Daarvan is de uitslag nog niet bekendgemaakt.

Personeel van de Koninklijke Luchtmacht heeft gisteravond vanaf de grond geprobeerd om drones neer te halen die boven vliegbasis Volkel werden gezien. Dat gebeurde met wapens, meldt het ministerie van Defensie in een persbericht.

De drones werden tussen 19.00 en 21.00 uur gezien door bewakingspersoneel, waarna militairen van de luchtmacht in actie kwamen. Het ging in eerste instantie om vijf drones, en op een later moment waren het er ongeveer 10, zegt minister van Defensie Brekelmans. De drones zijn volgens Defensie daarna weggevlogen en niet teruggevonden.

Defensie wil verder niets kwijt over de manier waarop de drones zijn gezien of welke wapens zijn ingezet. Brekelmans zegt tegen de NOS dat dat niet wordt gedeeld vanwege veiligheidsredenen, omdat "mogelijke tegenstanders dan ook weten wat voor type wapens we in zo'n situatie inzetten."

Ook is onduidelijk wat voor drones het waren. De marechaussee heeft gezocht naar mogelijke bestuurders van de drones, maar die zijn niet aangetroffen.

Defensie doet nog onderzoek naar "wie of wat er precies achter de drones zit", zegt de defensieminister.

Alertheid tonen

Dat Defensie dit nieuws nu naar buiten brengt, bekent volgens hoogleraar War Studies Frans Osinga niet per se dat een dergelijke verdedigingsactie nooit eerder is gebeurd. "In het verleden werd dit nooit gemeld", zegt hij. Dat Defensie dat nu wel doet, vindt hij opvallend.

"De krijgsmacht wil daarmee waarschijnlijk zeggen dat ze alert zijn. Daarnaast denkt Osinga dat Defensie zo, na alle dronewaarnemingen in Europa van de laatste tijd, aan de burger wil laten zien dat het wel degelijk optreedt tegen de drones. En daarmee ook het signaal te geven: "Blijf weg met die drones."

Vaker drones gezien

Woensdag werden boven de haven van Terneuzen ook drones gezien door burgers. Zij waarschuwden de politie. Ook medewerkers van het havenbedrijf Nort Sea Port signaleerden de drones. "Het waren er meer dan we ooit gezien hebben", zei een woordvoerder tegen Omroep Zeeland.

De politie kon niet achterhalen waar de drones vandaan kwamen of door wie ze bestuurd werden. Het is niet duidelijk of het ging om professionele drones of die van hobbyisten.

Vliegvelden en militaire terreinen

De afgelopen weken leidden drones in verschillende Europese landen tot onrust. In onder meer Duitsland, Polen, Litouwen, Roemenië, Noorwegen en Denemarken werden boven luchthavens en militaire terreinen drones gezien.

Ook in België werden de afgelopen tijd boven meerdere luchthavens en militaire bases in het land drones waargenomen. Daarom wordt het luchtbewakingscentrum versterkt.

De Belgische minister Francken van Defensie kondigde ook aan dat er wordt gesproken over het aanschaffen van counterdronesystemen, die drones kunnen ontdekken en onderscheppen. Daarnaast stuurt het Verenigd Koninkrijk een anti-droneteam naar België om het land te ondersteunen.

In Iran woedt een bosbrand in een gebied dat op de lijst van Unesco-werelderfgoed staat. Het gaat om de Hyrcaanse bossen, in het noorden van het land. De Verenigde Naties spreken van "hartverscheurende beelden".

De brand woedt al een tijd in de noordelijke regio Mazandaran, grenzend aan de Kaspische Zee. Het vuur wordt aangewakkerd door harde wind en doordat het erg droog is in het gebied. Ook is het moeilijk voor de hulpdiensten om alle brandhaarden te bereiken.

Volgens de directeur van het milieu-instituut van de Verenigde Naties gaat het om een van de laatste niet-tropische regenwouden op aarde. "Iraniërs verliezen een natuurlijk erfgoed dat ouder is dan de Perzische beschaving", zegt Kaveh Madani.

De Hyrcaanse bossen staan sinds 2019 op de lijst van Unesco-werelderfgoed. Volgens Unesco gaat de geschiedenis van het woud 50 miljoen jaar terug. Het staat bekend om de biodiversiteit en de vele dieren. Zo verblijven er 180 soorten vogels en 58 verschillende zoogdieren, waaronder de Perzische luipaard.

Extreme droogte

Iran zegt te onderhandelen met andere landen over hulp. Turkije stuurt vandaag twee vliegtuigen en een helikopter. Aan boord zijn zeker acht bemanningsleden die moeten helpen bij het blussen. Volgens staatspersbureau Irna is er nu acht hectare aan bos verwoest door de brand.

Volgens klimaatwetenschappers is het in Iran op dit moment extreem droog en die droogte zou zich niet hebben voorgedaan zonder klimaatverandering door fossiele brandstoffen. Ook is er een watercrisis.

De Iraanse regering spreekt van een noodsituatie en heeft daarom de toevoer van drinkwater naar hoofdstad Teheran 's nachts afgesloten. President Pezeshkian overweegt zelfs de 16 miljoen inwoners in Teheran te evacueren als de droogte aanhoudt.

Eerder deze maand begon Iran al met het kunstmatig opwekken van regen in het noordwesten van het land. Dat werd gedaan door met vliegtuigen zilverjodide en zout in de wolken te sproeien. De bedoeling is dat dat vervolgens regen veroorzaakt.

Verschillende leiders van Europese landen zien het 28-puntenplan voor Oekraïne als een basis die nog wel extra werk vereist. In een gezamenlijke verklaring zeggen de leiders van dertien landen, onder wie premier Schoof, samen met EU-Commissievoorzitter Von der Leyen dat het Amerikaanse plan belangrijke elementen bevat om tot een duurzame vrede te komen. Welke elementen dat zouden zijn, staat niet in de verklaring.

De leiders maken zich zorgen over het voorgestelde punt dat Oekraïne maximaal 600.000 militairen mag houden. "Dit maakt Oekraïne kwetsbaar voor toekomstige aanvallen", staat in de verklaring.

Ook vinden de leiders dat grenzen niet met geweld mogen worden gewijzigd. Mogelijk doelen ze op het punt in het plan dat de door Rusland bezette gebieden in de Donbas Russisch grondgebied worden.

De leiders benadrukken dat ze de Amerikaanse inspanningen om vrede te brengen in Oekraïne zeer verwelkomen.

Praten in Zwitserland

Oekraïne maakte bekend dat het "in de komende dagen" in Zwitserland in gesprek gaat met een afvaardiging van de Verenigde Staten, om te praten over een raamwerk voor een vredesdeal in de oorlog met Rusland. Dat schrijft Roestem Oemjerov, secretaris van de nationale defensie- en veiligheidsraad van Oekraïne, in een bericht op sociale media.

In een eerste versie van het bericht schreef Oemjerov dat ook Europese landen zich zouden aansluiten bij de gesprekken. Het is niet duidelijk waarom hij dit in een aangepaste versie van het bericht verwijderde.

"Oekraïne benadert dit proces met een helder beeld van zijn belangen", schrijft Oemjerov. Hij spreekt verder van "een andere fase van de dialoog" die nu enkele dagen aan de gang is en bedankt de Amerikanen "voor hun bereidheid tot een inhoudelijke discussie".

Het is niet bekend waar de gesprekken in Zwitserland plaatsvinden. Vorig jaar organiseerde Zwitserland een internationale vredesconferentie over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Die top was nabij Luzern.

Deze week kwam naar buiten dat er wordt gewerkt aan een 28-puntenplan waarmee een einde moet komen aan de oorlog, die in februari 2022 begon met de Russische invasie van Oekraïne. Het plan zou zijn opgesteld door Amerikaanse en Russische diplomaten, zonder betrokkenheid van Oekraïne en de rest van Europa.

Wat staat er in het 28-puntenplan?

Dit is een aantal van de afspraken die in de gelekte stukken staan:

Het plan zou donderdag door de Oekraïense president Zelensky zijn ontvangen. Gisteren richtte Zelensky zich in een speech tot de Oekraïners, waarin hij zei dat zijn land zich "op een van de moeilijkste momenten in zijn geschiedenis" bevindt.

Oekraïne moet volgens Zelensky kiezen tussen twee moeilijke scenario's: het verlies van zijn waardigheid of het verliezen van de Verenigde Staten als partner. Verder riep hij de bevolking op om de eenheid in het land te bewaren. "Volgende week zal erg lastig worden."

De Belarussische president Loekasjenko heeft gratie verleend aan 31 Oekraïners die in Belarus veroordeeld waren voor strafbare feiten. De vrijlatingen zijn op verzoek van Oekraïne en zijn onderdeel van afspraken met de Amerikaanse president Trump, citeert het Belarussische staatspersbureau Belta een woordvoerder van Loekasjenko.

De gevangenen worden op dit moment overgedragen. Volgens de woordvoerder is het een gebaar van goede wil en "om voorwaarden te scheppen voor het oplossen van het gewapende conflict in de naburige staat".

Rusland is bondgenoot van Belarus en Loekasjenko stelde zijn grondgebied beschikbaar voor de inval in Oekraïne in 2022. Oekraïne heeft nog niet gereageerd op het vrijlaten van de gevangenen.

Sancties VS

Dictator Loekasjenko is al meer dan dertig jaar aan de macht. Het Westen legt geregeld sancties op aan Belarus en Loekasjenko heeft politieke gevangenen eerder gebruikt als ruilmiddel om sancties te laten opheffen. Na de Russische inval in Oekraïne werden de westerse sancties tegen Belarus zwaarder.

Eerder dit jaar liet Belarus ook al tientallen politieke gevangenen vrij na Amerikaanse druk. In ruil daardoor hief de VS sancties tegen de nationale vliegmaatschappij van Belarus op. Daardoor kon de maatschappij weer onderhoudswerkzaamheden afnemen en onderdelen bestellen.

Correspondent Rusland Geert Groot Koerkamp:

"Met de vrijlating van weer een groep gevangenen - een groep Oekraïners en op verzoek van het Vaticaan ook twee katholieke priesters - geeft Loekasjenko een schot voor de boeg, met het oog op onderhandelingen met de Verenigde Staten die volgens hem in december zullen plaatsvinden.

Het vrijlaten van politieke gevangenen is voor hem een traditioneel gebaar dat is bedoeld om westerse gesprekspartners gunstig te stemmen, als tegenwicht tegen de grote afhankelijkheid van Rusland. Die tactiek had geregeld succes tot aan 2022, toen Belarus actieve steun verleende aan de Russische inval in Oekraïne en aan elk dialoog abrupt een eind kwam.

Dat is veranderd na het aantreden van Donald Trump. Loekasjenko heeft gemerkt dat Trump bereid is tot concessies, wat heeft geleid tot de vrijlating van vele tientallen gevangenen, onder wie verschillende prominenten. In het kielzog van de Amerikanen zoeken nu ook andere landen als Polen en het Vaticaan voorzichtig de dialoog.

Dat neemt niet weg dat de repressie in Belarus vooralsnog onverminderd doorgaat. Volgens mensenrechtengroepen telt het land nog altijd meer dan 1100 politieke gevangenen."

De Italiaanse zangeres Ornella Vanoni is op 91-jarige leeftijd overleden, melden Italiaanse media. Vanoni was wereldwijd bekend doordat het lied L'Appuntamento, dat verscheen in 1970, gebruikt werd in de film Ocean's Twelve uit 2004.

Vanoni groeide op in een welgesteld gezin in Milaan, als dochter van een ondernemer in de farmaceutische industrie. Later ging ze naar school in Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk en studeerde ze aan de hogeschool voor dramakunsten in Milaan.

Aan het begin van haar carrière was ze theateractrice en in diezelfde tijd begon ze met zingen. In de jaren 60 verschenen haar eerste studioalbums. Haar eerste muziek ging over de criminele onderwereld in Milaan, waardoor ze de bijnaam cantante della mala (zangeres van de onderwereld) kreeg.

Later richtte Vanoni zich op verschillende muziekgenres, zoals jazz, bossa nova en pop. Met de nummers Senza fine (Eindeloos) en Che cosa c'e (Wat is er), beide geschreven door haar toenmalige liefde Gino Pauli, wist ze hits te scoren. In 1964 won ze de zangwedstrijd Festival di Napoli. Ook was ze meermaals deelnemer aan het bekende songfestival van San Remo.

De Italiaanse krant Corriere della Sera omschrijft haar als "een verfijnd icoon, met een onmiskenbare stem en een elegante, sensuele manier van zingen". Buiten haar muziekcarrière bleef ze ook acteren. Ze stond ze in theaters en speelde ze in de jaren 60 en 70 in een aantal films, zoals Amori pericolosi.

Vanoni had een rijk liefdesleven, waar ze openhartig over sprak. Zo vertelde ze in Italiaanse tijdschriften met regelmaat over haar al dan niet geheime verhoudingen. In haar theaterjaren had ze een affaire met de getrouwde regisseur Giorgio Strehler, die dertien jaar ouder dan zij was.

Met zakenman Lucio Ardenzi trouwde Vanoni en kreeg ze een zoon, Cristiano. Dat huwelijk hield geen stand, wat volgens de zangeres kwam doordat ze nog steeds hield van haar voormalige minnaar Gino Pauli. Met hem kwam ze op muzikaal gebied weer samen in 1985, toen ze samen een plaat opnamen en op tournee gingen.

Volgens de Corriere della Sera maakte Vanoni tot op het laatste moment grapjes over de dood. "Ik heb de jurk al, die is van het merk Dior. De kist moet goedkoop zijn, omdat ik wil dat die verbrand wordt", zei ze daarover. "Daarna wil ik in de zee gegooid worden, in Venetië zou leuk zijn."

Confrontatie hangt in de lucht in Venezuela. Het nationale leger is gemobiliseerd en burgermilities bereiden zich voor op oorlog. Ze staan oog in oog met een Amerikaanse vloot en troepenmacht vlak voor de kust. De massale Amerikaanse troepenopbouw is bedoeld om de druk op te voeren op de Venezolaanse leider Nicolas Maduro.

President Trump beschuldigt Maduro van leidinggeven aan een drugskartel. Er staat een premie van 50 miljoen dollar op zijn hoofd en het Cartel de los Soles komt maandag op de officiële Amerikaanse lijst van terroristische organisaties.

Het is voor het eerst in meer dan dertig jaar dat Washington zo veel militaire macht inzet in Zuid-Amerika. De architect van deze Amerikaanse troepenopbouw is niet Trump zelf, maar zijn buitenlandminister, Marco Rubio. "Hij is de belangrijkste kracht in Washington die regime change wil in Venezuela", zegt Latijns-Amerika-analist Phil Gunson vanuit de Venezolaanse hoofdstad Caracas.

Rubio (54) is geboren en getogen in Miami. Net als veel andere kinderen van Cubaans-Amerikaanse immigranten was hij al jong een fel tegenstander van de communistische Cubaanse revolutieleider Fidel Castro en van linkse Latijns-Amerikaanse politiek in het algemeen.

Tegen bondgenoot van links Cuba

Als lid van de Amerikaanse senaat, van 2011 tot begin dit jaar, groeit Rubio uit tot een van de invloedrijkste politici op buitenlandgebied. Cuba is voor hem een terugkerend thema. Hij verdedigt voortdurend het Amerikaanse economische embargo tegen Havana en roept op tot een politieke omwenteling op het eiland. En het roer moet ook om in Venezuela, zegt Rubio herhaaldelijk, omdat Caracas een nauwe bondgenoot is van Cuba en het regime economisch steunt.

"Rubio gelooft in het exporteren van Amerikaanse waarden naar de rest van de wereld", zegt Gunson, die werkt voor de denktank International Crisis Group. "De huidige operatie in de Caribische Zee is niet alleen gericht tegen Maduro, maar is een waarschuwing aan de hele regio: werk je samen met ons, dan heb je niets te vrezen, maar ga niet met ons sollen."

De huidige Amerikaanse operatie in de Caribische Zee lijkt op de gunboat diplomacy van vroeger. In de late 19de en 20ste eeuw zette Washington keer op keer de marine in om de wil van de VS door te drukken. Dat gebeurde onder meer in Mexico, Nicaragua en Cuba, en voor het laatst in Panama in 1990.

"De VS probeert heel Zuid-Amerika weer binnen de eigen invloedssfeer te krijgen, zoals het was aan het eind van de 19de eeuw," zegt Gunson.

Verschillende doelen

Op korte termijn hoopt Rubio dat de militaire druk Maduro ervan overtuigt om op te stappen of dat zijn hoge officieren hem afzetten, denkt Gunson. Wat Rubio betreft zou dat idealiter gevolgd worden door een machtsoverdracht aan de oppositie, "maar zowel de Amerikanen als de Venezolanen weten dat je de politieke realiteit na een omwenteling niet in de hand hebt, tenzij je Amerikaanse grondtroepen aan land hebt."

Dat laatste werkt in het voordeel van Maduro, denkt Gunson, want anders dan de havik Rubio is Trump terughoudend als het gaat om een invasie en een militaire bezetting van Venezuela. "Maduro denkt wellicht deze storm te kunnen uitzitten."

Sleutelfiguur Rubio was niet de enige die de militaire druk wilde opvoeren. Trumps naaste adviseur Stephen Miller is er ook enthousiast over, net als het Pentagon. "Al deze mensen rond Trump hebben verschillende doelen voor ogen met de campagne tegen Venezuela," zegt Gunson. "Rubio wil regime change, anderen willen Venezolaanse migranten in de VS sneller kunnen deporteren of denken de drugshandel zo te kunnen bestrijden. Rubio was slim en machtig genoeg om ze allemaal achter dit plan te krijgen."

VS-correspondent Rudy Bouma:

"Marco Rubio had al tijdens de eerste regeerperiode van Trump grote invloed op diens Venezuela-beleid. Hoewel hij toen slechts senator was, noemden diplomaten hem wel 'de schaduwminister voor Latijns-Amerika'. Dankzij Rubio ging Trump over tot strenge sancties, het erkennen van oppositieleider Juan Guaidó als legitieme winnaar van de verkiezingen in 2019 en dreigde de Amerikaanse regering toen al met een militaire optie. Nu Rubio minister van Buitenlandse Zaken is, heeft hij Trump tot een nog agressievere aanpak kunnen bewegen.

Voor Trump is regime change in dictaturen geen doel op zich. Hij kan prima overweg met dictators, zoals Poetin en Kim Jong-un, en hij steunt rechtse autoritaire leiders in Latijns-Amerika. Trump heeft vooral zijn oog laten vallen op de rijke oliebronnen van Venezuela, liet hij vorig jaar tijdens een campagnetoespraak nog doorschemeren.

Als de militaire druk op Venezuela uiteindelijk leidt tot het opstappen van Maduro, slaat Trump vele vliegen in één klap: olie, het beperken van de Venezolaanse migrantenstroom, een ideologische overwinning op het socialisme, maar ook het indammen van Chinese invloed in Venezuela."

De Braziliaanse oud-president Jair Bolsonaro is gearresteerd door de federale politie. Dat bevestigen zijn advocaten aan persbureau Reuters.

Over de reden van de aanhouding is niets bekendgemaakt, behalve dat die werd uitgevoerd op basis van een arrestatiebevel van het hooggerechtshof. De oud-president werd in september veroordeeld tot ruim 27 jaar cel voor het beramen van een staatsgreep. Hij werd toen niet vastgezet, maar onder huisarrest geplaatst.

Vorige maand tekenden de advocaten van Bolsonaro hoger beroep aan tegen de veroordeling, maar dat werd vorige week afgewezen. Vanaf komende week zou hij zijn celstraf moeten gaan uitzitten. Lokale media schrijven dat de aanhouding mogelijk is verricht om "de openbare orde te handhaven".

Nina Jurna, correspondent Latijns-Amerika:

"Dat het hooggerechtshof vanmorgen in alle vroegte de federale politie toch al opdracht gaf om Bolsonaro op te pakken komt omdat er volgens rechter Alexandre de Moraes vluchtgevaar dreigde. Bolsonaro zou vrijdagnacht geprobeerd hebben zijn enkelband kapot te maken.

Daardoor was er een risico 'voor het verstoren van de openbare orde', zei De Moraes. Dat zou onder meer te maken hebben met een gebedsdienst die de komende avond gepland is door Bolsonaro's zoon Flavio.

Via sociale media riep Flavio Bolsonaro de afgelopen dagen aanhangers op om zaterdagavond massaal naar het appartementencomplex van Bolsonaro te komen waar hij al vier maanden in huisarrest met enkelband zit, voor een wake. Bolsonaro is nu overgebracht naar het hoofdkwartier van de federale politie in Brasilia en wordt daar nu in een speciale ruimte vastgehouden. De verwachting is dat het hooggerechtshof in spoedzitting later vandaag bijeenkomt."

Bolsonaro's advocaten hebben meermaals gepleit voor een huisarrest in plaats van een gevangenisstraf. Ze wijzen daarbij op verschillende gezondheidsproblemen.

Hij werd tijdens een campagnebijeenkomst in 2018 in de buik gestoken. Daarna is hij meerdere keren opgenomen en heeft hij operaties ondergaan in verband met die aanval.

1500 aanhoudingen

De 70-jarige Bolsonaro was van 2019 tot 2022 president van Brazilië. Hij deed in 2022 een nieuwe gooi naar het presidentschap, maar verloor van de huidige president Lula. Duizenden aanhangers van Bolsonaro bestormden in januari 2023 in de hoofdstad Brasilia het Braziliaanse parlement, het presidentieel paleis en het hooggerechtshof. De politie verrichte 1500 aanhoudingen.

Bolsonaro stond ruim honderd dagen onder huisarrest. Hij moest een enkelband dragen en mocht geen sociale media gebruiken. Hij mocht alleen nog bezocht worden door zijn familieleden en advocaten.

De schaatsbaan van Winterwijk is vanochtend voor het eerst dit seizoen opengegaan. Om 08.15 uur konden de eerste schaatsers de baan op, even later waren zo'n vijftig tot zestig mensen rondjes aan het rijden.

Inmiddels is het ijs zodanig gesmolten dat de baan weer dicht is.

"Fantastisch!", aldus een van de vroege vogels bij Omroep Gelderland. "Ik hoorde vanmorgen dat de baan open was. Dus ik heb me snel aangekleed en ben deze kant op gegaan. Het is een wonderbaan."

De Winterswijkse IJsvereniging (1887) heeft het bevriezingsproces de laatste jaren geperfectioneerd. Millimeter voor millimeter wordt water over de speciale, witte baan gesproeid. Het hoeft dan maar eventjes te vriezen en er ontstaat een mooie ijsvloer.

Het was even spannend

Toch ging het niet helemaal vanzelf. "Het was even spannend", zegt voorzitter Auke Spijkstra. "Want het hield vannacht op met vriezen. Maar vanmorgen hadden we 5 millimeter, en dat was genoeg."

Spijkstra is trots, want hoe professioneel het er ook aan toe gaat, geen van 'zijn' medewerkers wordt er voor betaald. "Weet je wat het is, het zijn allemaal vrijwilligers hè, die superenthousiast worden als de mogelijkheid van vorst ook maar een beetje in de lucht hangt."

Eerste in Nederland

Afgelopen nacht hebben ploegen van twee man per keer steeds drie uur gewerkt. "Doordat onze baan wit is, vriest het beter aan. Ik weet niet zeker of we de eerste in Nederland zijn, maar ik denk niet dat er andere banen al open zijn", aldus Spijkstra vanochtend.

De schaatspret in Winterwijk duurde maar een paar uur. Rond het middaguur sloot de ijsvereniging de baan omdat het ijs onbetrouwbaar werd.

In de haven van Los Angeles is brand uitgebroken op een vrachtschip. De burgemeester van de Amerikaanse stad heeft bewoners van omliggende wijken opgeroepen om binnen te blijven en een veilige plek op te zoeken. Het containerschip heeft gevaarlijke stoffen aan boord.

Er is niet bekendgemaakt om welke stoffen het gaat. De brand is nog altijd niet geblust.

De One Henry Hudson kwam woensdag aan uit Tokio en voer onder de vlag van Panama. Volgens de brandweer brak de brand gisteravond lokale tijd uit op een van de lagere dekken en verspreidde het vuur zich vervolgens over meerdere verdiepingen. Ook was er een explosie te horen.

Ademhalingsapparatuur

De 23 bemanningsleden hebben het in 2008 gebouwde schip veilig verlaten. Niemand is gewond geraakt.

Meer dan honderd brandweerlieden bestrijden het vuur. Zij dragen speciale ademhalingsapparatuur vanwege de gevaarlijke stoffen die in het vrachtruim zijn opgeslagen. De autoriteiten monitoren de luchtkwaliteit in de omgeving. De haven van Los Angeles is een van de drukste havens van Noord-Amerika.

Zo wordt de brand op het containerschip geblust:

In Colombia is een grote lading drugs onderschept die op het punt stond naar Nederland verscheept te worden. Volgens president Petro gaat het om de grootste drugsvangst van de afgelopen tien jaar.

In totaal werd 14 ton cocaïne in beslag genomen in de haven van Buenaventura, de belangrijkste havenstad aan de westkust van Colombia. Het Colombiaanse ministerie van Defensie zegt dat de drugs in een container met bestemming Nederland zaten.

Het ministerie heeft berekend dat daardoor voorkomen is dat 35 miljoen 'doses' cocaïne verhandeld en gebruikt zijn. De lading had volgens de autoriteiten een waarde van omgerekend ongeveer 337 miljoen euro.

Op beelden op het X-account van president Petro zijn speurhonden te zien:

De Colombiaanse nieuwssite RCN Noticias schrijft dat de drugs in tientallen zakken van 50 kilo zaten. Het is niet duidelijk of bij de operatie mensen zijn opgepakt.

"Mijn voormalige commandant mocht me niet en stuurde me op zelfmoordmissies, maar ik kwam altijd terug. Toen deserteerde ik", zei de Oekraïense militair Jevgen (38) dit jaar tegen de Duitse omroep DW. Hij ging uiteindelijk terug het leger in, maar dat doet lang niet iedereen.

Het aantal strafzaken in Oekraïne tegen afwezige militairen is fors gestegen, komt naar voren uit cijfers van het Openbaar Ministerie in het land. De statistieken over afwezigheid zijn niet heel secuur, maar wijzen op een groeiend gevaar voor Oekraïne.

Militairen aan het front zien desertie als een van de grootste uitdagingen om de strijd vol te houden, vertellen ze aan de NOS.

Vele tienduizenden strafzaken

Tot en met oktober dit jaar zijn 21.600 strafzaken wegens desertie geregistreerd en zijn 162.500 onderzoeken gestart naar militairen die zonder toestemming afwezig waren. Het gaat om mensen zoals Jevgen, die in principe nog wel willen terugkeren.

Ter vergelijking: over heel vorig jaar werden 23.300 desertiestrafzaken geregistreerd en 67.800 onderzoeken naar militairen die zonder toestemming afwezig waren. Die tweede categorie is in twee jaar tijd explosief gestegen. Vorig jaar kwam Kyiv daarom met een tijdelijke regeling: overtreders kregen geen straf als ze terugkeerden op hun post.

Wat is het verschil?

Een militair deserteert als hij dienst weigert, wegvlucht en niet van plan is terug te keren. Afwezigheid zonder toestemming is een andere vorm van dienstweigering. Op beide delicten staan jarenlange celstraffen.

De tweede categorie is zeer breed. Een militair die na verlof wegblijft van zijn eenheid en bijvoorbeeld officieel bezwaar aantekent tegen zijn commandant of werkomstandigheden, valt eronder.

Die militair kan oogluikend in een andere eenheid worden opgenomen. Als de soldaat Oekraïne uit vlucht, kan alsnog een desertiezaak worden gestart.

Jevgen bleef anderhalve maand zoek. "Ik childe een beetje, want ik had al jaren geen vakantie gehad", vertelde hij in april aan DW. De man uit Marioepol had tien jaar op rij tegen het Russische leger gevochten. "De oorlog had me verwoest." Uiteindelijk meldde hij zich bij de militaire politie en kwam hij bij een andere brigade terecht.

Het is gissen in hoeveel van de vele tienduizenden zaken de bewuste militair later de wapens weer heeft opgepakt. Volgens kenners zitten in de statistieken dubbeltellingen, bijvoorbeeld van mensen die vaker afwezig zijn geweest.

Maar er kunnen ook meer zaken zijn dan de statistieken laten zien. Een Oekraïense commandant zei onlangs dat er juist meer militairen gevlucht zijn, maar dat het vaak niet wordt geregistreerd.

'Gewelddadig ronselen speelt een rol'

"Ongeacht hoeveel het er precies zijn, het belangrijkste is de trend", zegt Ian Proud. Hij is verbonden aan de Amerikaanse denktank Quincy Institute for Responsible Statecraft, werkte jarenlang als Britse diplomaat in Rusland en volgt de oorlog in Oekraïne op de voet.

Proud ziet een verband met de groeiende weerstand onder burgers tegen de zogenoemde 'busificatie'. Dat is de hardhandige manier waarop dienstplichtige Oekraïners worden geronseld.

Op sociale media gaan talloze beelden rond, aangewakkerd door pro-Russische kanalen, van Oekraïense mannen die van de straat worden geplukt. Soms worden ze geslagen en met busjes afgevoerd. Op andere filmpjes komen omstanders ertegen in actie.

Deze videobeelden zijn op locatie en tijd geverifieerd door de NOS. Ze zijn gedeeld als voorbeelden van busificatie. Dat lijkt inderdaad aannemelijk, maar is niet volledig te controleren:

Het Oekraïense leger blijft vastberaden tegen de invasiemacht vechten, zegt Oekraïne-specialist Julia Soldatiuk-Westerveld (Clingendael). Maar de militairen staan aan het front onder groeiende druk, zoals in de stad Pokrovsk die langzaam wordt omsingeld.

"Het is niet meer als aan het begin van de oorlog, toen meer mensen gemotiveerd waren hun land te verdedigen. Nu betekent naar het front gaan dat de kans klein is dat je terugkomt." Dat vooruitzicht maakt het er niet makkelijker op mensen te rekruteren zonder enige militaire ervaring, legt ze uit.

'Deserteren uit Russisch leger is moeilijker'

Ondertussen trommelt Moskou maandelijks naar schatting zo'n 30.000 nieuwe militairen op. Hoeveel Russen deserteren is onduidelijk. Vorig jaar stond in onafhankelijke Russische media dat er in drie jaar oorlog tienduizenden waren gevlucht.

"Het is veel moeilijker uit het Russische leger te vluchten dan uit het Oekraïense", zegt Rusland-kenner Mark Galeotti, onder meer verbonden aan de Britse denktank RUSI. Achter de frontsoldaten staan andere eenheden die moeten voorkomen dat Russen zich terugtrekken. "En je kan in Rusland niet zomaar een treinkaartje kopen zonder je paspoort."

Correspondent Christiaan Paauwe sprak in januari in Moldavië met gevluchte Oekraïense militairen:

Poetin heeft de tijd aan zijn kant, denkt Galeotti. Rusland lijdt zeer zware verliezen, maar kan die beter compenseren. "Oekraïne kan dit oorlogstempo niet nog een jaar volhouden, denk ik." Beide partijen verliezen volgens hem, maar Kyiv sneller dan Moskou.

"Ik denk dat de cijfers op zichzelf niet zo veel zeggen", zegt Soldatiuk-Westerveld. "Beslissend is de houding van westerse partners van Oekraïne." Simpel gezegd: zolang Europese bondgenoten Kyiv openlijk blijven steunen, kan het land zich blijven verdedigen.

Proud denkt dat Oekraïne voorlopig nog voldoende militairen heeft om door te vechten, maar dat het land de oorlog langzaam verliest. "Het beste zou een vredesdeal zijn. Die zal pijnlijk worden voor Oekraïne, maar niet zo pijnlijk als nog eens tienduizenden mensen verliezen."

Goedemorgen! In Den Haag demonstreren jonge slachtoffers van de toeslagenaffaire en in Zuid-Afrika begint de G20-top.

Eerst het weer: vandaag is het droog en schijnt geregeld de zon. Bij een matige zuidenwind wordt het 3 tot 6 graden. Zondag valt van enige tijd sneeuw of natte sneeuw, later gaat de natte sneeuw over in regen. Na het weekend blijft het wisselvallig bij maxima rond een graad of 7.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Demissionair minister Karremans twijfelde één dag na zijn ingreep bij chipfabrikant Nexperia of die maatregel wel zin had. Daarom mengde hij zich actief in een zaak die een dag later bij de rechter speelde, blijkt uit een brief in handen van de NOS.

Karremans heeft juist gezegd dat beide dingen los van elkaar staan. Hoogleraar Ondernemingsrecht Harm-Jan de Kluiver noemt het "merkwaardig" dat een minister zo snel twijfelt aan een maatregel.

De ingreep van Karremans leidde tot een hoogoplopend diplomatiek conflict met China. Pas deze week schortte hij de maatregel op.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Femke Kok heeft haar goede vorm voortgezet. Na haar wereldrecord op de 500 meter vorige week, was ze afgelopen nacht de snelste op de 1000 meter in Calgary. Het podium was volledig Nederlands: Isabel Grevelt werd tweede en Marrit Fledderus derde.

Fijne dag!

Republikeins Congreslid en Trump-criticus Marjorie Taylor Greene verlaat in januari het Huis van Afgevaardigden. Dat heeft ze bekendgemaakt in een video en brief op sociale media.

Greene stond sinds het begin van haar politieke carrière nauw aan de zijde van president Trump, maar nam de afgelopen maanden publiekelijk afstand. Ze viel hem onder meer aan vanwege zijn standpunt over documenten rond de rijke zedendelinquent Jeffrey Epstein. Zo zei ze dat het Witte Huis er goed aan zou doen alle documenten vrij te geven die duidelijkheid moeten geven over de schaal van het misbruik door Epstein.

Trump plaatste daarna op Truth Social dat Greene vooral "klaagt" en gefrustreerd is, omdat hij haar niet zou terugbellen. Verder noemde hij Greene een "tierende gek" en zei hij dat ze naar "uiterst links" is afgedreven.

Brief van vier pagina's

De 51-jarige Greene zit sinds 2021 in het Huis van Afgevaardigden voor een district in de staat Georgia. Trump zei onlangs dat hij de kandidaat zal steunen die het volgend jaar tegen haar opneemt bij de tussentijdse verkiezingen, "als de juiste persoon zich verkiesbaar stelt".

Greene zegt in de video dat het haar besluit is om te stoppen en dat ze haar achterban een haatcampagne wil besparen. "Ik wil mijn district niet opzadelen met een strijd die wordt aangejaagd door de president voor wie we allemaal hebben gevochten," zegt ze. Op 5 januari legt ze haar functie neer.

Naast de video plaatste Greene ook een vier pagina's tellende brief waarin ze op Trump reageert. Daarin schrijft ze onder meer dat ze het Amerikaanse volk altijd op de eerste plaats zal zetten. "Opkomen voor Amerikaanse vrouwen die op hun veertiende zijn verkracht, verhandeld en misbruikt door rijke en machtige mannen zou er niet toe moeten leiden dat ik een verrader word genoemd en word bedreigd door de president van de Verenigde Staten, voor wie ik heb gestreden."

Bekijk hier een fragment uit de video:

In de video noemt ze het "oneerlijk en verkeerd" dat Trump haar aanviel omdat ze het soms niet met hem eens was. "Loyaliteit moet van twee kanten komen," zei ze. "We moeten kunnen stemmen naar ons geweten en de belangen van ons district vertegenwoordigen, dat is letterlijk onze functienaam."

Trump heeft Greene's vertrek bij ABC News "geweldig nieuws voor het land" genoemd. Hij zegt niet op de hoogte te zijn geweest van haar besluit. "Nee, het maakt niet uit, weet je. Maar ik vind het geweldig," zei hij. "Ik denk dat ze gelukkig zou moeten zijn."

Minister Karremans twijfelde direct na zijn ingreep bij chipfabrikant Nexperia of die maatregel wel zin had. Daarom mengde hij zich actief in de zaak die een dag later bij de rechter speelde. Dat blijkt uit een brief die in handen is van de NOS. Karremans zegt juist keer op keer dat zijn ingreep en de zaak bij de rechter los van elkaar staan.

Door in te grijpen kon hij belangrijke beslissingen bij Nexperia tegenhouden als die de chipproductie in Europa in gevaar zouden brengen. Volgens de demissionaire minister van Economische Zaken was de maatregel noodzakelijk, omdat het "een kwestie van dagen en uren" zou zijn voordat de Chinese directeur van Nexperia het bedrijf zou "leegtrekken" en naar China zou verplaatsen. Hij greep in met een bevel op basis van een wet uit 1952 die nog nooit eerder was gebruikt.

In het Nexperia-bestuur waren ook zorgen over de Chinese topman. Een aantal bestuursleden stapte daarom op 1 oktober, een dag na de ingreep van Karremans, naar de Ondernemingskamer. Dat is een speciale rechter die beslist over ruzies binnen bedrijven.

Brief naar de rechter

Diezelfde dag stuurde de landsadvocaat namens de minister een brief naar die rechter. Daarin staat dat Karremans vreest dat zijn bevel wordt genegeerd. Volgens Karremans is "allerminst zeker" dat er naar zijn bevel wordt geluisterd.

Er dreigen "op hele korte termijn cruciale bedrijfsprocessen, goederen en kennis verloren te gaan door verplaatsing ervan naar locaties buiten Europa", staat in de brief. Daarmee zou "een feitelijk onomkeerbare situatie" ontstaan. "Een spoedig optreden van de Ondernemingskamer kan dat voorkomen."

Ministerie ontkent

In een reactie aan de NOS blijft de demissionaire minister erbij dat het bevel nodig was en volledig losstaat van de procedure bij de Ondernemingskamer. "Deze ziet alleen toe op het belang van een bedrijf, terwijl het bevel gaat over het brede publieke belang", schrijft een woordvoerder van de minister.

Karremans ontkent ook dat hij de rechter nodig had. "De minister had niet de Ondernemingskamer nodig om (succesvol) in te grijpen met het bevel."

Onafhankelijke deskundigen zien dat anders. "Het is merkwaardig dat de minister zo snel twijfelt of zijn maatregel wel zin heeft", zegt Harm-Jan de Kluiver, hoogleraar Ondernemingsrecht bij de Radboud Universiteit.

"Uit de brief blijkt dat de minister op dat moment hevig twijfelde aan het middel waarmee hij ingreep", zegt ook Steef Bartman, voormalig hoogleraar Ondernemingsrecht aan de Universiteit Leiden en de Universiteit Maastricht. "De minister wilde snel en hard ingrijpen. De rechtszaak was voor hem óók een mogelijkheid om zijn doel te bereiken."

De deskundigen denken niet dat de rechter zich onder druk heeft laten zetten door de brief. "De minister kan zoveel willen, maar de Ondernemingskamer beslist uiteindelijk zelf", zegt Bartman.

Nadat de Nexperia-bestuursleden, met steun van de minister, naar de Ondernemingskamer waren gestapt, besloot de rechter bij "hoge uitzondering" om de Chinese directeur van Nexperia nog diezelfde dag aan de kant te zetten.

Ingreep niet teruggedraaid

De vraag is waarom Karremans zijn unieke ingreep toen niet terugdraaide, want de situatie leidde tot een politieke rel met China. De meeste chips van Nexperia worden in fabrieken in China gemaakt, maar die mochten het land niet meer uit. Dat had vooral voor de auto-industrie grote gevolgen. Automakers hebben de chips nodig: zonder Nexperia-chips kan een auto de fabriek niet uit.

"Je weet dat zo'n maatregel een tegenreactie gaat oproepen", zegt hoogleraar De Kluiver. "Als de Chinese directeur aan de kant is gezet, wat is dan precies nog het nut van het bevel?"

Pas afgelopen woensdag schortte Karremans zijn ingreep op. Hij zag toen geen gevaar meer dat Nexperia zijn chipproductie naar China zou verplaatsen, omdat de rechter de Chinese directeur begin oktober al had geschorst.

"Waarom trek je dat bevel niet onmiddelijk in?", zegt De Kluiver. "Waarom gebeurde dat niet begin oktober? Ik heb me dat vanaf het begin afgevraagd. Deze brief bevestigt dat er geen goede reden meer was om dat bevel overeind te houden. Een schorsing van de Chinese directeur was namelijk precies wat Karremans wilde bereiken."

China

Het Chinese ministerie van Handel reageerde afgelopen woensdag gematigd positief op het intrekken van het bevel door Karremans, maar is nog niet tevreden. China vindt dat de zaak bij de Ondernemingskamer een duurzame oplossing nog in de weg staat.

Het aantal kinderen dat werd meegenomen bij de ontvoering op een katholieke kostschool in het westen van Nigeria is opgelopen tot ruim 300. Volgens een lokale christelijke organisatie zijn daarnaast twaalf leraren ontvoerd.

Eerder werd gezegd dat er zeker tientallen kinderen en personeelsleden waren gekidnapt, maar exacte aantallen ontbraken nog. Het hoofd van de christelijke organisatie komt nu, na een uitgebreidere telling, op een veel groter aantal ontvoerde mensen uit.

De ontvoering was in de nacht van donderdag op vrijdag op St. Mary's School in Papiri, in de deelstaat Niger. Gewapende mannen drongen de school binnen en namen leerlingen mee, vermoedelijk in voertuigen. Een beveiliger zou tijdens de aanval zijn neergeschoten.

Van de kinderen ontbreekt vooralsnog elk spoor. Er wordt gevreesd dat de ontvoerders met hen de wildernis zijn ingetrokken. Militairen en veiligheidstroepen zijn inmiddels in het gebied ingezet.

Criminele bendes

Wie er achter de ontvoering zit, is nog onduidelijk. In Nigeria worden dergelijke ontvoeringen vaak gepleegd door criminele bendes die losgeld eisen. Vooral vrouwen en kinderen zijn een doelwit, omdat zij hogere bedragen opleveren.

De lokale overheid had eerder gewaarschuwd voor een verhoogd risico op ontvoeringen en scholen daarom opgedragen gesloten te blijven. Toch opende St. Mary's School de deuren, zegt de deelstaatregering. "St. Mary's besloot te heropenen zonder toestemming of melding, en stelde zo leerlingen en personeel bloot aan een vermijdbaar risico," aldus de staatssecretaris van Niger.

Afgelopen maandag werden ook al 25 schoolmeisjes en een leerkracht ontvoerd in het plaatsje Maga, in het noordwesten van het land. Een andere leraar en een bewaker van de school werden doodgeschoten toen ze meisjes probeerden te beschermen. Woensdag werden in Centraal-Nigeria twee bezoekers van een kerk gedood bij een aanval door gewapende mannen. De predikant en enkele andere aanwezigen werden ontvoerd.

President Trump en de aanstaande burgemeester Mamdani van New York lijken de strijdbijl te hebben begraven. De twee ontmoetten elkaar voor het eerst sinds de verkiezing van Mamdani. Het gesprek in het Witte Huis ging vooral over hun gezamenlijke doelen in plaats van over hun meningsverschillen.

De ontmoeting was op verzoek van Mamdani, een socialistische Democraat. Er werd vooraf verwacht dat het gesprek gespannen zou verlopen. De Republikeinse president noemde Mamdani eerder een "100% communistische gek" en een "volslagen idioot". Mamdani op zijn beurt noemde de regering-Trump "autoritair" en omschreef zichzelf als "Donald Trumps ergste nachtmerrie."

Maar van die vijandigheid was weinig te merken. De twee spraken onder meer over betaalbare huisvesting en de hoge kosten van boodschappen en nutsvoorzieningen. Mamdani maakte tijdens zijn campagne succesvol gebruik van de onvrede over de inflatie om kiezers te bereiken. Trump zei dat hij dat herkent. "Ik denk dat hij sommige conservatieven echt zal verrassen," zei de president in de Oval Office.

Volgens Trump willen ze allebei de criminaliteit terugdringen, en hij denkt dat ze het daarover goed met elkaar kunnen vinden. Mamdani zei andersom dat hij ernaar uitkijkt om samen te werken om New York voor iedereen betaalbaar te maken.

Fascist

Op de vraag van een journalist aan Mamdani of hij Trump een fascist vindt, onderbrak de president hem: "Zeg maar gewoon ja, ik vind het niet erg!" Op een ander moment werd Mamdani gevraagd waarom hij met het vliegtuig naar Washington is gegaan in plaats van de trein. Trump zei toen dat de Mamdani, die nog wel officieel moet worden geïnstalleerd als burgemeester, hard werkt en vliegen sneller is. "Ik zal voor je opkomen", voegde Trump toe.

Nieuwsuur maakte eerder deze video over de pijlsnelle opkomst van Mamdani:

De warme toon van het gesprek staat in schril contrast met de harde woorden tijdens de verkiezingscampagne. Aan de vooravond van de stembusgang schreef Trump op sociale media nog: "Ik ben ervan overtuigd dat New York een totale economische en sociale ramp wordt als Mamdani wint."

Maar die toon is inmiddels een stuk milder. Toen Trump werd gevraagd of hij zich thuis zou voelen in New York onder de aanstaande burgemeester, zei de president: "Dat zou ik echt, vooral na deze ontmoeting".