NOS Nieuws - Algemeen

Medewerkers van tankstations worstelen met de strengere legitimatiecontroles bij de verkoop van tabaksproducten. Dat blijkt uit een telefonische rondgang langs tankstations in het hele land.

Sinds 1 oktober moet iedereen die tabak koopt zich bij de pomphouder legitimeren, ongeacht hoe oud iemand is. Dat wordt de 100 procentscontrole genoemd.

Medewerkers gaan daar wisselend mee om. "Iemand van 70 geen sigaretten mee mogen geven, dat is toch raar?"

Tankstations zijn, naast tabakswinkels, de enige plek in Nederland waar nog tabak mag worden verkocht aan mensen vanaf 18.

Het idee voor de 100 procentscontrole komt van de brancheorganisaties. Als iedereen zich moet legitimeren, voorkomt dat onvrede en agressie, zo denken de brancheorganisaties. De strenge controles moeten voorkomen dat mensen jonger dan 18 rookwaren kopen.

Een medewerker van een pomp in Rotterdam zegt dat de regel juist agressie en verwarring opwekt. Dat is de reden dat volwassenen bij deze pomp gewoon tabak kunnen kopen, ook als ze niet laten zien hoe oud ze zijn.

Een medewerker van een pompstation in Almelo zei kort na invoering van de nieuwe regel al dat de controles haar zwaar vielen. "Vroeg in de ochtend word ik al uitgescholden en dat gaat de hele dag zo door", zei ze tegen RTV Oost. Andere medewerkers in Overijssel herkenden dat beeld.

Gewenning

Maar branchevereniging Bovag ziet verbetering: "De incidentele onrust die we in het begin zagen, zien we nu steeds minder. Hoewel gedragsverandering tijd kost, zien wij vooral gewenning."

Een deel van de tankstations vindt de regel desondanks vreemd. Een medewerker van een tankstation in Borne zegt: "Ik ga een man van 80 toch niet vragen om zijn legitimatie? Dus nee, ik ga niet iedereen controleren."

Anderen houden zich er wel aan. Een medewerker van een pompfiliaal in Groningen zegt: "Voor sommige ouderen is het gênant dat ik moet vragen om hun legitimatie, die hebben er moeite mee. Het is een heel rare regel, maar we houden ons er wel aan."

De brancheverenigingen willen dat het personeel de controles blijft uitvoeren. "Wij zijn er nog steeds van overtuigd dat dit systeem van gelijke monniken, gelijke kappen het juiste is en we zien gelukkig dat het merendeel gelooft in het succes van het collectief", zegt een woordvoerder van Bovag.

Er wordt overigens niet gehandhaafd op de controles. Het gaat om een dringend advies vanuit de brancheverenigingen.

Gezichtsscanner

Een manier voor pomphouders om geen mondelinge 100 procentscontrole uit te voeren, is een gezichtsscanner. Dat is een apparaat met camera dat met behulp van kunstmatige intelligentie inschat of iemand jonger of ouder is dan 25 jaar. Bij mensen die volgens het apparaat oud genoeg zijn voor de aankoop van tabaksproducten, springt het apparaatje op groen. In dat geval hoeft personeel dus niet meer om een legitimatiebewijs te vragen.

Dat werkt in de praktijk erg goed, zegt een pompmedewerker in Tilburg. "Zonder zo'n kastje is het een gedoe. Klanten zijn echt heel tevreden."

Het is niet duidelijk hoeveel tankstations gebruikmaken van zo'n slimme camera. In 2024 waren er naar schatting zo'n honderd NIX18-automaten in Nederland, maar er zijn ook andere, vergelijkbare apparaten op de markt om te schatten hoe oud iemand is.

"De reacties zijn positief, zowel van ondernemers als van klanten. Dus wat ons betreft is dit een prima toevoeging", zegt de branchevereniging.

Overigens mogen tabaksproducten vanaf 2030 alleen nog worden verkocht bij speciaalzaken.

De Oekraïense president Zelensky zegt dat hij samen met zijn Europese bondgenoten een aangepast voorstel voor een eind aan de oorlog naar de Verenigde Staten heeft gestuurd. Daarin staat onder meer dat er eerst een referendum gehouden moet worden voordat kan worden nagedacht over het afstaan van territorium aan Rusland.

"De Russen willen de hele Donbas hebben, maar wij accepteren dat niet", zei Zelensky tegen journalisten. "Ik geloof erin dat het Oekraïense volk deze vraag wil beantwoorden. Of het nou met verkiezingen of met een referendum is, Oekraïners moeten hun zegje kunnen doen."

Het aangepaste plan omvat twintig punten. Er is ook een voorstel voor veiligheidsgaranties en de wederopbouw van het land meegestuurd naar het Witte Huis, heeft Zelensky laten weten aan journalisten.

Reactie op plan VS

Het voorstel is een reactie op het plan van de VS dat enkele weken geleden als een bom insloeg bij Europese landen, onder meer vanwege de zware concessies die Oekraïne zou moeten doen aan Rusland. Zelensky en zijn Europese bondgenoten gingen daarop aan de slag met een eigen voorstel. Dat is nog niet openbaar gemaakt.

Zelensky zegt dat de VS een "vrije economische zone" wil in het oosten van het land. Rusland heeft het op zijn beurt over een gedemilitariseerde zone. "Oekraïense troepen zouden dan de regio Donetsk moeten verlaten en het veronderstelde compromis is dat Russische troepen dit territorium niet mogen betreden", aldus Zelensky.

Over hoe de veiligheidsgaranties eruit zouden moeten zien, is nog niets duidelijk. Met name daarover en over het grondgebied dat Oekraïne zou moeten opgeven is er veel verdeeldheid als het gaat over de onderhandelingen tussen de VS, Rusland en Oekraïne.

In het kabinet is knallende ruzie ontstaan over de mestplannen van demissionair minister van Landbouw Wiersma (BBB), die boeren meer mest wil laten uitrijden. Ingewijden spreken over hoogoplopende onderlinge conflicten vanwege mogelijke gevolgen voor de waterkwaliteit.

Het ministerie van Landbouw en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, waar waterkwaliteit onder valt, staan lijnrecht tegenover elkaar. Premier Schoof heeft zich al meerdere keren met de kwestie bemoeid in een poging te bemiddelen.

Saillant is dat Wiersma in conflict is met een partijgenoot, demissionair minister van Waterstaat Tieman. Bronnen meldden aan de NOS dat Tieman, die in het verleden als bestuurder bij het waterschap van Delfland werkte, wekenlang tevergeefs heeft geprobeerd om de plannen van Wiersma aan te passen.

Tieman onder druk gezet

Zijn ambtenaren hadden er grote zorgen over. Tieman probeerde dit bij zijn collega Wiersma meerdere keren aan te kaarten, maar kreeg te horen: "De inhoud is een gepasseerd station, een politiek besluit".

Het liep zo hoog op dat de BBB zijn eigen minister Tieman dreigde zijn portefeuille af te nemen als hij niet met het mestplan zou instemmen. Tieman ontkent dit tegenover de NOS niet. De BBB zegt in een reactie: "Niet aan de orde".

Uiteindelijk ging Tieman overstag, maar zijn staatssecretaris, VVD'er Aartsen, niet. Wiersma wil haar plannen per 1 januari in laten gaan maar er zijn komende week nog overleggen op hoog niveau.

Wiersma wil met haar plannen regels voor boeren versoepelen op plekken waar de waterkwaliteit goed is. Die boeren zouden mest en bestrijdingsmiddelen dichter langs sloten en water mogen gebruiken. Vanwege de slechte waterkwaliteit in ons land gelden daar nu nog ruime bufferstroken. In sommige gevallen zouden boeren onder voorwaarden ook meer mest uit mogen rijden.

'Helpt Nederland niet van slot'

De grote zorgen van ambtenaren van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat blijken uit ambtelijke stukken in handen van de NOS.

De ambtenaren baseren zich op rapporten en berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving en Wageningen Environmental Research. Ze zeggen dat "de waterkwaliteit in veel gebieden zal verslechteren", de "uitstoot van stikstof zal toenemen" en dit "Nederland niet van het slot helpt". Het op deze manieren ontzien van boeren zou in strijd zijn met de Nitraatrichtlijn en de Kaderrichtlijn Water. Ze raden het kabinet dan ook af met het plan akkoord te gaan.

Ook waarschuwen ze voor de gevolgen voor het zuiveren van ons drinkwater. Drinkwaterbedrijven zeggen al langer dat het steeds moeilijker wordt om het water te zuiveren, waardoor de prijzen omhoog gaan.

Ook de Europese Commissie en de landsadvocaat waarschuwen voor grote problemen als de plannen van Wiersma doorgaan. In een vertrouwelijke brief, ook in handen van de NOS, waarschuwt de landsadvocaat voor een "tweede stikstofcrisis in de maak".

'Wiersma volgt ambtelijk advies regelmatig niet op'

De ambtenaren van Infrastructuur en Waterstaat vrezen ook voor eindeloze rechtszaken zoals in de stikstofcrisis. Als maatregelen worden ingevoerd en weer worden teruggedraaid kunnen de kosten enorm oplopen. Ambtenaren schrijven ook dat "bekend is dat landbouwminister Wiersma het eigen ambtelijke advies regelmatig niet opvolgt, ten nadele van de waterkwaliteit en de uitstoot van stikstof".

Het ministerie van Landbouw zegt in een reactie dat de mestplannen "neutraal" uitpakken voor de waterkwaliteit en niet tot verslechtering leiden. Landbouw spreekt van een "langer proces" waarin "keuzes zijn gemaakt op basis van wetenschappelijke rapporten" en na "zorgvuldige weging".

Het kabinet praat vermoedelijk volgende week door over de kwestie. De bedoeling van Wiersma was om de mestplannen per 1 januari in te laten gaan, maar bronnen op het ministerie van Landbouw gaan ervan uit dat die datum niet wordt gehaald.

Waarom is de waterkwaliteit in ons land slecht?

Door de rivieren die ons land in stromen komt al veel verontreiniging mee. Daarnaast zijn we een klein en dichtbevolkt land met veel intensieve landbouw en industrie, dus we lozen zelf ook nog veel stoffen.

Onze natuur is er volgens vele rapporten slecht aan toe: kwetsbare planten en dieren worden bedreigd en het RIVM waarschuwt dat de drinkwaterkwaliteit onder druk staat.

25 jaar geleden al werd door de Europese lidstaten afgesproken om de kwaliteit van het water te verbeteren. De afspraken staan in de zogeheten Kader Richtlijn Water (KRW).

Alle landen mochten daarin zelf beslissen hoe ze hun doelen uiterlijk in 2027 zouden halen. Nederland is al tijden het slechtste jongetje van de klas en we krijgen regelmatig vanuit Brussel een tik op de vingers.

Om te voorkomen dat te veel meststoffen en bestrijdingsmiddelen in het water komen, moeten boeren sinds 2023 tussen hun land en aangrenzende sloten en water zogeheten bufferstroken aanhouden: brede stroken land waarop geen mest of bestrijdingsmiddelen mogen worden gebruikt.

Om de boeren tegemoet te komen - minder bruikbare grond betekent immers minder inkomsten - bedacht BBB-minister Wiersma een plan om de regels te versoepelen.

De panelen op de begraafplaats in Margraten met uitleg over de rol van zwarte Amerikaanse soldaten tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn daar weggehaald uit angst voor de regering-Trump. Het was geen opdracht vanuit het Witte Huis.

Dat blijkt uit interne e-mails van de zogenoemde American Battle Monuments Commission (ABMC) die alle 26 overzeese Amerikaanse begraafplaatsen beheert, waaronder Margraten. De mails zijn bij de Amerikaanse overheid opgevraagd door de Jewish Telegraph Agency.

Uit de mailwisseling blijkt dat ABMC-voorzitter Charles Djou op 19 maart ingreep in Margraten. Hij deed dat direct nadat president Trump een decreet uitvaardigde dat 'discriminerende gelijkheidsideologie' moest tegengaan. Elke verwijzing naar diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit werd door Trump verboden.

Djou schreef meteen een mailtje naar zijn staf om te benadrukken dat de ABMC aan dat decreet moest voldoen. Dat is opvallend, want de monumentencommissie viel niet onder het decreet van Trump.

Problemen

De commissievoorzitter wilde van zijn mensen weten of er in bezoekerscentra exposities waren die "voor problemen zouden kunnen zorgen". Het paneel in Limburg over het racisme waar zwarte soldaten in het leger én thuis mee te maken kregen, werd al snel genoemd en moest van Djou weg.

"Om boosheid van de regering te vermijden", schrijft Djou letterlijk in een mailtje. Op zijn minst totdat er "een nieuwe regering in 2029" is, voegde hij daar later aan toe.

Ook een tweede paneel, over een van de zwarte soldaten die meewerkte bij het herbegraven van de 8000 gesneuvelde militairen in Margraten, moest worden verwijderd.

Ophef groot

Het duurde tot november voordat NRC meldde dat de twee panelen waren weggehaald, maar de ophef was meteen groot.

Veteraan Robert Gray sprak over "totale ontering". "Het grootste deel van de begraafplaats is aangelegd door Afro-Amerikanen", zei hij. "Zij groeven de graven, hebben het merendeel van de soldaten begraven."

Hij wees erop dat zwarte soldaten in de Tweede Wereldoorlog niet alleen tegen het fascisme in actie kwamen. "Ze wilden ook rassengelijkheid in de VS, dat is waar ze voor vochten", aldus Gray.

Terughangen

De provincie Limburg riep de Amerikaanse ambassadeur in Nederland op om de informatiepanelen terug te hangen in het bezoekerscentrum van de begraafplaats.

Inmiddels is er in Limburg ook een onafhankelijk comité aan het werk dat zoekt naar een alternatieve gedenkplek voor de rol van zwarte soldaten, meldt L1 Nieuws.

Charles Djou is in april vertrokken als voorzitter van de ABMC.

Buschauffeurs die rijden op de bus tussen station Emmen en het aanmeldcentrum in Ter Apel zijn niet tevreden met het besluit van hun werkgever Qbuzz en de gemeenten Westerwolde en Emmen om de rit gratis te maken. Dat zegt vakbond FNV. De gemeenten en Qbuzz kwamen tot het besluit omdat er op die lijn meerdere "impactvolle en zeer vervelende situaties voorgevallen zijn".

Bewoners van het aanmeldcentrum weigeren soms de ritprijs van 4,52 euro te betalen en vertonen probleemgedrag. Zo trapte een reiziger eerder dit jaar bijvoorbeeld de incheckpaal in de bus kapot, berichtte RTV Noord.

Volgens Qbuzz ging het om overlastgevende 'veiligelanders' uit het azc in Ter Apel. Dat zijn asielzoekers afkomstig uit landen die door de Nederlandse overheid als veilig worden beschouwd. Ze maken om die reden weinig kans op een verblijfsvergunning in Nederland.

'Overlast loont'

"We hebben van veel buschauffeurs gehoord dat zij het idee hebben dat overlast geven loont als je de rit gratis maakt", zegt Edwin Kuiper, bestuurder bij de ov-tak van de FNV. De nieuwe pendeldienst wordt georganiseerd door het ministerie van Justitie en Veiligheid, samen met de gemeenten en Qbuzz.

Een van de buschauffeurs die niet te spreken is over de nieuwe gratis buslijn is Dirk Visser. Hij werkt al zeventien jaar voor Qbuzz en reed vroeger op de lijnbus die asielzoekers naar Ter Apel brengt. "Toen zag ik veel mensen treiteren. Er ging ook wel eens een ruitenwisser of deur kapot."

Visser is bang dat de gratis busrit zal zorgen voor meer overlast in Emmen. "Hier hoopt het zich op." Hij verwacht bovendien dat andere reizigers nu ook gratis willen reizen. "Dan kan ik eigenlijk alleen maar zeggen: prima, ga maar zitten. Dat gaat natuurlijk niet, maar ik snap wel dat die vragen komen."

De gemeenten en Qbuzz kwamen eerder al, samen met de FNV, met andere oplossingen om de problemen met overlastgevers op te lossen. Zo werden er toezichthouders en boa's in de bus en op stations ingezet.

"Qbuzz en de gemeenten hebben niet hun best gedaan om het met dat extra toezicht echt op te lossen", zegt FNV-bestuurder Kuiper. "Er waren allerlei afspraken over, maar daar hielden de partijen zich niet aan. En dat terwijl de chauffeurs juist best tevreden waren over het extra toezicht."

Veiligheidsrisicogebied

De gemeente Emmen laat in een reactie weten juist heel erg in de weer te zijn met het vergroten van de veiligheid op het station. "Natuurlijk hebben we oog voor de veiligheid van chauffeurs. Qbuzz heeft in gesprekken met ons ook indringende voorbeelden geschetst."

Emmen deelde eerder al dat de gemeente probeert om van het stationsgebied een veiligheidsrisicogebied te maken vanwege de overlast. In dat soort gebieden mag de politie bijvoorbeeld vaak preventief fouilleren.

Volgens een woordvoerder van de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, is het gratis maken van de busrit geen tegemoetkoming aan de overlastplegers. "Het is afhankelijk van hoe je er naar kijkt. Maar voor ons geldt: misdaad moet natuurlijk nooit lonen. Dit is voor ons vooral de manier om de buschauffeurs te ontlasten."

Westerwolde verwacht dat de maatregel tot een vermindering van incidenten zal leiden, maar pleit ook voor een blijvende oplossing. "Wij zouden veel liever zien dat de overlastplegers evenredig worden verdeeld over het land."

Qbuzz is het niet eens met de kritiek van de FNV dat de nieuwe maatregel laat zien dat overlast geven loont. "Het is geen beloning, maar een veiligheidsmaatregel in het belang van alle medewerkers en reizigers."

Het vervoersbedrijf merkt dat er "veel persoonlijke meningen zijn over hoe de veiligheid beter kan", zegt een woordvoerder. "Maar de eerdere combinatie van maatregelen bleek onvoldoende. Qbuzz zag het aantal incidenten en de ernst ervan toenemen en we gaan niet wachten op een volgend incident."

De provincie Overijssel heeft vervoerders Arriva en EBS beboet omdat hun bussen vaak te laat of helemaal niet komen. Volgens afspraak zou maximaal 0,2 procent van de ritten mogen uitvallen. In de praktijk bleek de uitval vorig jaar 20 tot 28 keer hoger, waardoor reizigers vaak in de kou stonden.

Hoe hoog de boetes zijn, wil de provincie niet zeggen. Een woordvoerster zegt bij RTV Oost alleen dat het "niet om miljoenen euro's" gaat.

Provincies zijn in Nederland verantwoordelijk voor het regionaal vervoer. Zij geven concessies uit aan vervoerders die in principe tien jaar duren. Onderdeel van die concessies zijn afspraken over het aantal ritten en de routes, maar ook over de inzet van elektrische bussen.

Arriva en EBS, twee van de vervoerders in Overijssel, hebben zich niet aan die afspraken gehouden. Arriva, dat in Twente het busvervoer verzorgt, is beboet vanwege de grote uitval van bussen, maar ook voor het te laat aankomen van de bus.

Bovendien had Arriva beloofd schone elektrische bussen in te zetten, maar reden er in de praktijk ook nog vaak oude dieselbussen rond, constateert de provincie. Ook de Arriva-trein die tussen Oldenzaal en Zutphen rijdt kwam vorig jaar te vaak te laat. Daarvoor is de vervoerder eveneens beboet.

Reisinformatieschermen

In West-Overijssel rijdt EBS met elektrische bussen. Ook die vervoerder is beboet voor het te laat aankomen en de uitval van bussen vorig jaar. EBS kreeg bovendien een boete omdat de reisinformatieschermen in de bus niet altijd werkten.

De streekvervoerders beroepen zich bij de problemen op personeelstekorten en een hoog ziekteverzuim. Arriva wijst op aanloopproblemen bij de vervanging van de diesels door elektrische bussen. De nieuwe bussen bleken vaak niet goed opgeladen. Accu's liepen snel leeg door de kou. Ook bleek de dienstregeling aanvankelijk te krap.

"Er was sprake van een roerige start, waarna er een aantal moeilijke weken voor onze chauffeurs volgden. Dat vinden wij bijzonder spijtig", zei regiodirecteur Jieskje Hollander van Arriva eerder.

Miljoen euro

De problemen met de streekvervoerders in Overijssel zijn bepaald niet uniek in Nederland. In juli legde de provincie Friesland vervoerder Qbuzz een boete van een miljoen euro op, omdat er in het eerste kwartaal van dit jaar 1,47 procent te veel ritten uitvielen. Volgens Omrop Frysân bleek toen al dat de uitval in het tweede kwartaal nog hoger was.

In het noorden van Zuid-Holland besloot Qbuzz uit eigen beweging dit voorjaar om veel minder bussen te laten rijden zodat het aantal uitgevallen ritten omlaag ging, meldt Omroep West. Qbuzz was toen al meermalen op het matje geroepen door de provincie, ook omdat de vervoerder met diesels reed in plaats van met elektrische bussen.

Meer bussen

In grote delen van de provincie Utrecht neemt streekvervoerder Transdev komend weekeinde het busvervoer over van Qbuzz. "Het betekent dat we iets meer openbaar vervoer krijgen", zegt de Utrechtse gedeputeerde Van Schie bij RTV Utrecht. "Op frequente lijnen wordt intensiever gereden. In het buitengebied zijn er meer bussen beschikbaar."

Maar Transdev zelf zegt dat het niet gaat lukken om al het beloofde vervoer meteen aan te bieden. Transdev kampt, net als de collega-vervoerders, met een tekort aan bussen en mensen.

Bovendien lag Transbev tot gisteren in de clinch met Qbuzz over de overname van 69 elektrische bussen en laadpalen. De rechter zat gistermorgen zelfs al klaar voor een kort geding toen Transdev en Qbuzz in de wandelgangen van het gerechtsgebouw alsnog een akkoord bereikten. Het kort geding werd afgeblazen.

Stijgende lijn

Toch is er ook goed nieuws. Zo ligt de busuitval in Twente op dit moment bijna rond de maximumnorm van 0,2 procent, meldt de provincie. "Er is in 2025 een stijgende lijn in de verbeteringen en prestaties. Reizigers ondervinden minder hinder van een slechte uitvoering dan in 2024."

Amnesty International beschuldigt Hamas van het plegen van misdaden tegen de menselijkheid, zoals uitroeiing, op en na 7 oktober 2023. Tot eind 2024 sprak Amnesty van oorlogsmisdaden bij de aanslagen in Israël. In een vandaag gepubliceerd rapport gaat de mensenrechtenorganisatie een stap verder.

Bij misdrijven tegen de menselijkheid zijn burgers stelselmatig, op grote schaal en opzettelijk het doelwit van aanvallen geweest. Aan de hand van interviews, analyse van beeldmateriaal en onderzoek via openbare bronnen zegt Amnesty dat dit nu is vastgesteld.

Behalve van uitroeiing spreken de onderzoekers ook van verkrachting, seksueel geweld, marteling, onrechtmatige gevangenschap en uithongering door Hamas. Het rapport van 173 pagina's lijkt vooral een bevestiging van wat er al bekend was geworden over de aanslagen.

'Alle gijzelingen onwettig'

Hamas heeft herhaaldelijk beweerd dat het niet betrokken was bij gerichte aanvallen op burgers en dat het ook niet de bedoeling was om die te gijzelen. De gewapende groepering stelde ook dat Israël verantwoordelijk was voor het doden van talloze Israëlische burgers op 7 oktober.

"Hoewel sommige burgers inderdaad zijn gedood door de Israëlische strijdkrachten, is het overgrote deel gedood door Palestijnse strijders", staat in het rapport. Verder beschouwt Amnesty alle 251 ontvoerde mensen als onwettig gegijzelde personen. De organisatie verwerpt daarmee de claim van militanten dat ontvoerde Israëlische militairen rechtmatig zijn meegenomen als krijgsgevangenen.

Israëliërs en buitenlanders

Bij de aanslagen werden meer dan 800 burgers gedood, onder wie zeker 36 kinderen. Nog eens 300 militairen, van wie een deel die dag buiten dienst was, werden omgebracht door gewapende Palestijnen.

Met name Israëlische joden werden het slachtoffer, maar ook Israëlische bedoeïen, buitenlandse studenten en arbeidsmigranten. Op een muziekfestival werd een bloedbad aangericht, evenals in kibboetsen en dorpen in de buurt van Gaza.

Twee jaar geleden maakte de NOS deze video over wat er gebeurde op 7 oktober:

Niet alleen Hamas, maar ook terreurbeweging Palestijnse Islamitische Jihad deed mee aan de aanslag. Maar volgens Amnesty speelden andere gewapende Palestijnse groepen een veel kleinere rol dan Hamas.

Huizen geplunderd

Behalve gewapende mannen in militaire kleding was er ook een grote groep ogenschijnlijke burgers Israël binnengetrokken op 7 oktober. Ze waren door het gat in het hek gekropen, volgens Amnesty al dan niet aangespoord door Hamas. Deze honderden Palestijnen worden verantwoordelijk gehouden voor het plunderen van huizen in Israël.

De aanval op 7 oktober wordt door Amnesty onderdeel genoemd van het al decennia durende gewapende conflict tussen Palestijnse groepen en Israël. De bezetting van de Palestijnse Gebieden en onderdrukking van het Palestijnse volk door Israël wordt in het rapport als context genoemd.

Het Internationaal Strafhof (ICC) had anderhalf jaar geleden al een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen drie Hamas-leiders, onder meer vanwege misdaden tegen de menselijkheid op 7 oktober. Alle drie zijn ze in de tussentijd door Israël gedood.

Genocide

Israël lanceerde een grootschalige oorlog in reactie op de terroristische aanval door Hamas. Amnesty kwam eerder tot de conclusie dat Israël daarbij genocide heeft gepleegd in Gaza. Die beschuldiging wordt door de Israëlische regering fel weersproken. Diverse mensenrechtenorganisaties, genocideonderzoekers en juristen noemen Israëls aanvallen op de Gazastrook eveneens volkerenmoord, in de rechtszaal is dat nog niet vastgesteld.

Onder anderen premier Netanyahu is gedagvaard door het ICC wegens gerichte aanvallen op burgers, maar de kans is klein dat hij zal voorkomen in Den Haag. Daarnaast heeft Zuid-Afrika een genocidezaak aangespannen tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ), dat eveneens in Den Haag is gevestigd. Die zaak loopt nog.

Het Openbaar Ministerie gaat het Noord-Hollandse PVV-Statenlid Ronald van Tiggelen vervolgen voor het aanrijden van een demonstrant van Extinction Rebellion op 3 maart. Dat zegt de advocaat van de 67-jarige klimaatactivist.

Het OM bevestigt aan de NOS een 73-jarige man uit Zandvoort te gaan vervolgen, maar noemt zoals gebruikelijk geen naam. De leeftijd en woonplaats komen wel overeen met die van Van Tiggelen. Het Statenlid zelf heeft eerder spijt betuigd voor de aanrijding.

Van Tiggelen wordt vervolgd voor poging tot zware mishandeling, en voor mishandeling als dat eerste feit niet bewezen kan worden. Ook wordt hij verdacht van het verlaten van de plaats van een ongeval, het verstoren van een vergadering en voor gevaarlijk rijgedrag.

Hersenschudding

Het slachtoffer demonstreerde op 3 maart in Haarlem op de openbare weg bij het Provinciehuis. Daar reed Van Tiggelen haar aan. De vrouw moest naar eigen zeggen in het ziekenhuis verblijven met een lichte hersenschudding. Ook hield ze er een pijnlijke rug en knie aan over.

Het Statenlid zei later dat hij niet had geremd en niet was gestopt na de botsing, omdat hij naar eigen zeggen niet doorhad dat hij iemand had aangereden.

Van Tiggelen is een van drie PVV'ers in de Provinciale Staten van Noord-Holland. Daarnaast is hij fractievoorzitter van de PVV in de gemeenteraad van Zandvoort.

De zaak dient volgend jaar op 17 februari in de rechtbank van Haarlem.

Het is vandaag de eerste werkdag van de nieuwe informateur, Rianne Letschert. Wie is deze politieke buitenstaander, die de derde ronde in deze lastige formatie moet gaan leiden?

Het was voor haarzelf ook een verrassing dat ze werd gevraagd om de volgende fase van de formatie te gaan leiden. "Toen ik het telefoontje kreeg zondagavond, reed ik net niet tegen de vangrail aan", zegt Letschert gisteren tijdens haar eerste persconferentie als informateur.

Ze heeft even getwijfeld voor ze 'ja' zei. "Dit is nou net zo'n vraag waarvan ik niet had gedacht dat die zou komen. En ik denk u allen niet, want meestal staan hier door de wol geverfde politici."

De bestuursvoorzitter van de Universiteit Maastricht heeft weliswaar een heel mooi cv, maar wat betreft politieke ervaring kan ze "niet in de schoenen staan" van haar voorganger, CDA-prominent Sybrand Buma, vindt ze zelf.

Bedankte voor ministerspost

Ze heeft nooit een politieke functie in Den Haag gehad. Al scheelde dat weinig. In 2021 is ze gevraagd om minister van Onderwijs te worden in het kabinet-Rutte IV, maar ze was toen net begonnen aan haar huidige baan en bedankte voor de eer.

In 2018 was Letschert betrokken bij de vorming van een nieuw college van burgemeesters en wethouders in Maastricht. In die zin heeft ze ervaring voor de opdracht die ze gisteren heeft gekregen.

Al is de lokale politiek "natuurlijk heel anders", ze zat destijds ook met uiteenlopende partijen aan tafel. Dat leidde tot een coalitie van de Senioren Partij Maastricht, CDA, VVD, D66, GroenLinks en SP.

Opdrachten van ministeries

Ze kreeg ook "mooie opdrachten" van onder meer de ministeries van Buitenlandse en Economische Zaken. "Dus dan krijg je echt wel wat mee."

Het gaat dan om haar aanstelling als voorzitter van het Nationaal Groeifonds, dat namens het kabinet 11 miljard euro investeert in projecten die moeten bijdragen aan het verduurzamen van de economie.

Ook maakte ze bijvoorbeeld deel uit van de vierkoppige commissie die onderzoek deed naar Nederlandse overheidssteun aan Syrische strijdgroepen.

Maar veel Haagse politieke bagage heeft ze dus niet. Of dat een voor- of nadeel is "gaan we op het einde misschien kunnen beoordelen", zegt ze.

CV Rianne Letschert

Volgens haar is haar "afstand van de Haagse politiek de reden waarom ze bij mij uitkwamen. Dus ik ga ervan uit dat het een voordeel is."

CDA-leider Henri Bontenbal refereerde daar vandaag ook aan. "Ik vind het wel verfrissend dat het iemand is van buiten Den Haag, maar wel met heel veel ervaring. Als je naar haar cv kijkt, dan is het iemand die dingen goed kan regelen en tot heel veel in staat is."

Actiegroep Klaas Dijkhoff

Critici wijzen erop dat de nieuwe informateur zich dit jaar heeft aangesloten bij de actiegroep Voor Ons Nederland van voormalig VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff en oud-VVD-campagnestrateeg Bas Erlings.

Dat is een soort denktank voor de "milde meerderheid", die zich tegen "populistische trucs" van "antidemocratische" partijen keert en daarmee geen neutrale club, vinden ze.

Letschert is het daar niet mee eens. Ze vormt met oud-ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers, oud-PvdA-leider Lodewijk Asscher en oud-D66-minister Robbert Dijkgraaf het comité van aanbeveling.

Maar dat zegt volgens haar "helemaal niks" over de manier waarop ze de komende tijd met partijen gaat praten. "Ik sta hier als informateur en dat betekent dat ik een neutrale rol heb."

Ze wil dan ook niet zeggen wat ze van het huidige politieke klimaat vindt. "Dat is niet aan mij. Ik heb enorm respect voor alle politici, die altijd klaar staan voor dit land, van welke ideologie ze ook zijn."

'Met iedereen praten'

En dat past ook bij de 'methode-Letschert' die ze wil gaan hanteren. "Wat ik de afgelopen jaren heb gedaan in meerdere rollen is scherp zijn op de inhoud, maar ook investeren in relaties. Dat ga ik proberen."

Dat betekent ook dat als JA21 wil aansluiten, haar deur openstaat, verzekert ze, al heeft dat nog niet de voorkeur van D66. "Ik ga vanuit mijn rol als informateur met iedereen praten."

De Haringvlietbrug over het Hollands Diep is er slechter aan toe dan eerder werd gedacht. In de ondersteuningsbalk en de dwarsverbinding onder een van de rijstroken zitten kleine scheurtjes die plotseling kunnen doorscheuren, blijkt uit een recente inspectie. Om te voorkomen dat de balk scheurt worden er vanaf vandaag extra versterkingen aangebracht.

De brug in de snelweg A29 vormt een van de belangrijkste verbindingen tussen Zuid-Holland, Noord-Brabant en Zeeland. Demissionair minister Tieman (BBB) van Infrastructuur en Waterstaat heeft een brief naar de Tweede Kamer gestuurd over de stand van zaken rondom de brug.

Het was al bekend dat de brug met slijtage kampt door het steeds zwaarder en intensiever verkeer. Maar het probleem is "ernstiger dan tot nu toe gedacht", blijkt uit de inspectie. Onder een van de rijstroken richting Brabant zitten kleine scheurtjes, ofwel vermoeiingen. "Bij deze lassen kunnen kleine scheurtjes plotseling doorscheuren", schrijft Tieman.

De afgelopen jaren zijn al werkzaamheden verricht om de brug te versterken. Zo is in 2023 de brugklep vervangen. De werkzaamheden leken in eerste instantie genoeg in afwachting van een grote onderhoudsbeurt aan de brug, gepland in 2031 of 2032. Maar afgelopen zomer bleek de vermoeiing van de brug toch groter, aldus Tieman. Het is dus nodig eerder maatregelen te nemen.

Geen hinder voor wegverkeer

Daarom worden nu onder de rijstrook duizend lasverbindingen versterkt door staalplaten. Deze werkzaamheden moeten voor de winter van 2027 zijn afgerond. Het wegverkeer heeft geen last van de werkzaamheden en kan gewoon over de brug blijven rijden, meldt regionale omroep Rijnmond.

Het beweegbare deel van de brug kan ook gewoon open voor schepen, maar er is wel een beperkte doorvaartruimte tijdens het onderhoud.

Tot de versterkingsoperatie is afgerond wordt de brug intensief geïnspecteerd. "Deze extra inspecties kunnen aanleiding geven om de rechterrijstrook richting Bergen op Zoom tijdelijk af te sluiten", waarschuwt de minister. "Als dit het geval is, wordt dat "breed gecommuniceerd".

Het parlement van Oostenrijk wil dat meisjes onder de 14 geen hoofddoek meer mogen dragen op school. Een grote meerderheid van de fracties heeft ingestemd met een verbod op stoffen "die het hoofd naar islamitische traditie bedekken". Zij zien in het verbod een beschermingsmaatregel tegen de onderdrukking van meisjes.

Alleen de Groenen stemden tegen. Niet zozeer omdat ze er voorstander van zijn dat meisjes een hoofddoek dragen, maar omdat ze ervan overtuigd zijn dat het wetsvoorstel ongrondwettelijk is. Een hoofddoekverbod op Oostenrijkse basisscholen uit 2019 hield bij de hoogste rechter geen stand, onder meer omdat het alleen toezag op moslims.

Volgens de regering is nu duidelijker in de wet uitgelegd waarom het verbod alleen voor de islamitische hoofddoek geldt en niet voor bijvoorbeeld een joods keppeltje of patka van sikhs. In die andere gevallen zou geen sprake zijn van onderdrukking.

Naar schatting van de regering treft het verbod zo'n 12.000 meisjes. Als zij vanaf volgend schooljaar toch met een hoofddoek in de klas komen, gaat de school eerst met hen en de ouders in gesprek. Mochten zij vasthouden aan de hoofddoek, dan kunnen er boetes volgen tot maximaal 850 euro.

Correspondent Duitsland en Midden-Europa Charlotte Waaijers:

"Al bij de vorige poging tot een verbod noemde de toenmalige regering het zelf vooral een symbolische maatregel. Het moet laten zien dat er geen ruimte is voor aspecten van de islam die niet te verenigen zouden zijn met Oostenrijkse waarden. Onder Oostenrijkers is er nog altijd brede steun voor het verbod.

Tegelijkertijd komt er duidelijke kritiek van onder meer mensenrechtenorganisaties. Zij denken niet dat een verbod de meisjes om wie het gaat zal sterken, zoals de regering stelt, maar juist kan schaden. Ook zijn er zorgen bij scholen over de handhaving: zij moeten nu met de betreffende meisjes en hun ouders in gesprek om af te dwingen dat ze zich aan het verbod houden.

Of dit verbod wel standhoudt voor de rechter, zal weer worden getest. Juristen twijfelen aan de onderbouwing. Een koepelorganisatie voor moslims in Oostenrijk heeft al gezegd naar het constitutioneel hof te stappen."

De zorg voor verwarde personen is ondermaats en dat levert gevaarlijke situaties op. Oplossingen voor de problemen die er zijn blijven tot nu toe uit. Alleen grote veranderingen vanuit ministeries kunnen de zorg verbeteren.

Die conclusie trekt het Toezicht Sociaal Domein, een samenwerking van verschillende inspecties. Ze hebben tientallen betrokken organisaties gesproken en verschillende incidenten onderzocht. De aanleiding voor het onderzoek is de dood van een 11-jarige meisje, dat begin dit jaar in Nieuwegein werd neergestoken.

Een schietpartij in het Erasmus MC, een steekpartij in een Haagse supermarkt en een steekpartij in Den Dolder zijn andere recente dodelijke gebeurtenissen waarvan de verdachte een verward persoon is. Begin dit jaar gaven de inspecties aan zich daarom zorgen te maken.

Veel meer meldingen

Naast de heftigheid neemt ook het aantal incidenten toe. De politie heeft in tien jaar tijd bijna een verdubbeling van de meldingen gezien. De inmiddels bijna 150.000 meldingen in een jaar tijd nemen veel tijd in beslag bij de politie.

Wie wordt gezien als een verward persoon?

Het gaat om een brede groep mensen. Het kan bijvoorbeeld gaan om mensen met dementie die verdwaald zijn op straat of mensen die verslaafd zijn. Regelmatig gaat het om een opeenstapeling van complexe problemen waardoor mensen de grip op het leven kwijt zijn geraakt. Hoeveel mensen verward gedrag vertonen, is niet bekend.

Geen enkele van de betrokken organisaties is tevreden over hoe de zorg nu is geregeld, horen de inspecties. Er spelen overal in de sector problemen.

Zo is de samenwerking en uitwisseling van informatie binnen en tussen organisaties niet goed genoeg. Ook is contact met naasten en mensen uit de buurt gebrekkig, terwijl zij vaak al vroeg problemen zien opkomen.

Daarnaast is er een groot gebrek aan passende woonplekken voor verwarde personen. Veel gemeenten zijn op zoek naar dit soort plekken, maar stuiten op verzet van omwonenden. Door een gebrek aan woningen leven sommige mensen op straat, waardoor de overlast alleen maar groter wordt.

Ook schiet de wetgeving tekort. Als mensen niet zelf om hulp vragen, staan professionals met lege handen, terwijl soms een onveilige situatie dreigt. Daarbij biedt de wet geen goede basis bij het organiseren van genoeg passende woonplekken.

Bemoeizorg

De problemen hebben nadelige gevolgen voor iedereen, schrijven de inspecties. Mensen met verward gedrag voelen zich verloren, naasten raken wanhopig, hulpverleners voelen zich machteloos en de samenleving ervaart overlast.

De oplossing voor alle ellende ligt bij de landelijke politiek, staat in het rapport. Zij moeten de wet duidelijker maken en versimpelen. Daarnaast moeten ze zorgen dat signalen die nu versnipperd binnenkomen, gezamenlijk worden opgepakt.

Ook moet worden ingezet op bemoeizorg. Dat zijn hulpverleners die langsgaan bij mensen die niet op hulp zitten te wachten, maar het wel nodig lijken te hebben. Door problemen zo vroeg mogelijk aan te pakken, kunnen heftige incidenten worden voorkomen.

Meer geld

Tien jaar geleden is de wet veranderd waardoor deze vorm van zorg niet meer landelijk wordt vergoed. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, branchevereniging de Nederlandse GGZ en burgemeesters pleitten eerder dit jaar al voor structureel geld voor bemoeizorg.

Of en welke van de verbeteringen worden doorgevoerd, onderzoeken de inspecties eind volgend jaar. Dan gaan zij in gesprek met het kabinet en de betrokken organisaties over de zorg aan verwarde personen.

"We moeten glashelder zijn over de dreiging: wij zijn het volgende doelwit van Rusland - en we lopen al gevaar." NAVO-secretaris-generaal Rutte heeft nogmaals bekrachtigd dat Rusland een groot gevaar vormt voor de leden van het militaire bondgenootschap. Dat deed hij in een toespraak op een veiligheidsconferentie in Berlijn.

De speech komt enkele dagen na de publicatie van de nieuwe nationale veiligheidsstrategie van de Verenigde Staten, van oudsher het belangrijkste land binnen het bondgenootschap. Onder president Trump wordt een radicaal andere koers ingezet. Zo staat in het document onder meer dat moet worden voorkomen dat de NAVO eindeloos blijft uitbreiden. Dat is precies de wens van de Russische president Poetin, waarmee de VS de contacten weer wil herstellen. Ook haalde de VS uit naar de Europese Unie.

Maar voor Rutte is het klip en klaar wie de vijand is, al probeert hij in zijn toespraak te schipperen en niet te veel op de tenen van de Amerikanen te trappen. Hij gaf Trump daarom een compliment. "Tot nu toe heeft Poetin enkel vredestichter gespeeld wanneer het hem uitkwam, om tijd te winnen om zijn oorlog voort te zetten. President Trump wil nu een einde maken aan het bloedvergieten. Hij is de enige die Poetin aan de onderhandelingstafel kan krijgen."

Niet achterover leunen

Rutte herhaalt dat de NAVO-lidstaten dit jaar stappen hebben ondernomen om het bondgenootschap te versterken, door defensiebudgetten te verhogen en de productie van defensiemiddelen op te schroeven. Maar hij waarschuwt dat landen niet moeten denken dat het verbeteren van de paraatheid de NAVO nu klaar is.

"Dit is niet het moment voor zelfgenoegzaamheid. Ik vrees dat velen stilletjes tevreden zijn. Dat te veel mensen de urgentie niet voelen. Te veel mensen denken dat we genoeg tijd hebben. Maar dat is niet zo. Het is nu tijd om actie te ondernemen." Hij zegt dat we voorbereid moeten zijn op een oorlog van een omvang die onze grootouders en overgrootouders hebben meegemaakt.

Fragmenten uit de toespraak van NAVO-chef Rutte:

Rutte wijst er in zijn toespraak op dat het gezamenlijk investeren in defensie en het opvoeren van de productie snel moet toenemen om die oorlog te voorkomen. "Onze troepen moeten de middelen krijgen die ze nodig hebben om onze veiligheid te waarborgen. En Oekraïne moet de middelen krijgen om zichzelf nu te verdedigen."

Hij hamert erop dat dit "nu" moet gebeuren. "Want dit jaar is Rusland nog brutaler, roekelozer en meedogenlozer geworden. Naar de NAVO maar ook naar Oekraïne." Rutte wijst ook op de gevolgen voor Rusland zelf. "Terwijl Poetin probeert Oekraïne te verwoesten, legt hij ook zijn eigen land in puin."

Sinds het begin van de oorlog zijn er meer dan 1,1 miljoen slachtoffers gevallen aan Russische zijde, zegt Rutte. Een cijfer dat overigens moeilijk te verifiëren is. "Poetin betaalt voor zijn trots met het bloed van zijn eigen volk. Als hij bereid is gewone Russen op deze manier op te offeren, waartoe zou hij dan bereid zijn om ons aan te doen?"

Rutte schetst rampscenario

Doordat de Russische oorlogseconomie op volle toeren draait, vreest Rutte dat Poetin binnen vijf jaar de NAVO kan aanvallen. Al zijn deskundigen verdeeld over hoe groot die dreiging precies is, zeiden ze eerder dit jaar tegen de NOS. Duidelijk is wel dat Rusland de schaduwoorlog tegen het Westen de laatste tijd heeft uitgebreid door bijvoorbeeld sabotageacties.

Zo was er vorige maand een explosie op een spoorlijn in Polen, die volgens Warschau door de Russen is uitgevoerd. En eerder dit jaar werd het luchtruim van Polen en Roemenië geschonden door drones. Estland zag gevechtsvliegtuigen zijn luchtruim binnendringen. "Zulke incidenten zijn een gevaar voor mensenlevens en verhogen het risico op een escalatie van het conflict", aldus Rutte.

De NAVO-topman wijst ook met de vinger naar China, want zonder dat land zou Poetin de oorlog niet kunnen voortzetten, zegt hij. Dat land is verantwoordelijk voor de levering van belangrijke onderdelen voor drones die dagelijks op Oekraïne worden afgestuurd. Ook Iran en Noord-Korea spelen daar een rol bij.

Hij schetst een beeld van de gevolgen van een gecapituleerd Oekraïne. "In een dergelijk scenario zouden we terugverlangen naar de dagen dat we 3,5 procent van ons bbp konden uitgeven aan defensie. Dat percentage zou enorm moeten stijgen." Regeringen zouden in dat geval noodbegrotingen moeten maken, zegt Rutte.

"Er zou dan flink bezuinigd moeten worden, de economie zou verstoord worden en we zouden onder financiële druk komen te staan. Pijnlijke afwegingen zouden onvermijdelijk maar absoluut noodzakelijk zijn om onze mensen te verdedigen. Laten we daarom niet vergeten dat de veiligheid van Oekraïne ook onze eigen veiligheid is."

NAVO-correspondent Kysia Hekster:

"Het zijn spannende tijden voor de NAVO. Want ook al blijft topman Rutte de eensgezindheid binnen de alliantie benadrukken, het is onmiskenbaar dat de belangrijkste bondgenoot Amerika harde taal uitslaat naar de Europeanen. Dat bleek ook vorige week weer in de Amerikaanse veiligheidsstrategie.

Ruttes belangrijkste taak is de boel bij elkaar houden en dus ligt het voor de hand dat hij zich op de vlakte houdt over de Amerikanen in deze speech. Het blijft voor hem balanceren.

Vorig jaar hield Rutte een vergelijkbare speech, twee weken voor kerst. En ook toen was de toon alarmerend: we moesten ons mentaal voorbereiden op oorlogstijd. Dit jaar gaat hij nog een stap verder. Hij zegt dat we voorbereid moeten zijn op een oorlog op een schaal die onze grootouders en overgrootouders hebben meegemaakt.

Rutte schuwt grote woorden niet om zijn boodschap duidelijk te maken: onze aandacht voor de dreiging vanuit Rusland mag niet verslappen."

Een file van betonwagens vanochtend vroeg op de Kop van Zuid in Rotterdam. Voor de bouw van een nieuw hotel in de stad waren talloze betonwagens nodig, en dat leidde tot flinke drukte.

Het nieuwe hotel moet de komende jaren verrijzen op de Wilhelminapier. De eerste werkzaamheden begonnen vandaag om 06.00 uur. Volgens Daan van der Vorm, de eigenaar van het bedrijf dat het hotel bouwt, wordt 1700 kubieke meter beton gestort voor het nieuwe hotel.

Om al dat beton te vervoeren zijn 200 vrachtwagens nodig. "Elke 3 tot 4 minuten komt een nieuwe lading beton aan", zegt hij tegen de regionale omroep Rijnmond.

De grote hoeveelheden beton zijn nodig voor de aanleg van een vloer van de parkeergarage onder het hotel. "Het is een heel geregel nu om dit in één keer voor elkaar te krijgen", zegt de uitvoerder van het project. "We hebben vier verkeersregelaars die constant met elkaar in contact staan en de vrachtwagens af kunnen roepen, zodat ze zo snel mogelijk kunnen wisselen met een volle wagen, als een wagen leeg is."

Een jaar aan graven, funderen en voorbereiden is hier volgens Van der Vorm aan voorafgegaan. "Het betonstorten gaat vandaag de hele dag door. Daarna wordt de keldervloer helemaal afgewerkt, dat gaat nog zeker de hele nacht duren", zegt hij. "We hopen zo snel mogelijk boven de grond uit te komen."

De start van de bouw liet jaren op zich wachten. Al in 2018 werd bekend dat de eigenaren van Hotel New York er een gebouw bij wilden hebben. De opening van het hotel staat in 2028 gepland. Tot die tijd is de bouw via een livestream 24 uur per dag te volgen.

Door de bestrijding van schimmels in de landbouw werken sommige medicijnen tegen schimmels bij mensen minder goed. Hierdoor neemt de kans toe dat mensen een schimmel oplopen die resistent is.

Behandeling wordt hierdoor een stuk moeilijker en voor kwetsbare mensen kan het zelfs fataal zijn. Dat concludeert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in een onderzoek dat is gedaan in opdracht van het ministerie van Landbouw.

Het instituut roept op om waar mogelijk het gebruik van antischimmelmiddelen in de landbouw te beperken en dit voor sommige schimmels helemaal te verbieden.

In Nederland krijgen ongeveer 3000 mensen per jaar een levensbedreigende schimmelinfectie. Een veel grotere groep kampt met een chronische schimmelinfectie, dit geldt voor ruim 250.000 mensen. De meeste schimmels die bij mensen voorkomen, worden bestreden met middelen waarin zogenoemde azolen zijn verwerkt. Maar steeds vaker werken die medicijnen niet, of een stuk minder goed.

Candida

De bestrijding van een infectie met Aspergillus fumigatus en candida, allebei veel voorkomend bij mensen, wordt hierdoor lastiger. Voor mensen met een zwak immuunsysteem, bijvoorbeeld ouderen en patiënten met aids of kanker, kan het oplopen van een schimmelinfectie zelfs dodelijk zijn.

Het is voor het eerst dat het RIVM aanraadt zogenoemde kruisresistentie mee te nemen in de overweging of bepaalde antischimmelstoffen in de landbouw kunnen worden gebruikt. Vorig jaar riep ook de Gezondheidsraad op tot het beperken van het gebruik van antischimmelmiddelen in de landbouw.

Niet zonder EU

Demissionair minister Wiersma van Landbouw schrijft aan de Tweede Kamer dat Nederland zich binnen de EU inzet voor maatregelen tegen resistentie. Bijvoorbeeld door nieuw ontwikkelde antischimmelmiddelen alleen te gebruiken als geneesmiddel voor mensen en niet tegelijk ook in de landbouw te gebruiken.

Nederland zal niet zonder de EU overgaan tot het verbieden van bepaalde middelen in de landbouw, zegt zij. "We gaan als Nederland de resultaten van dit onderzoek actief in EU en internationaal verband delen, om urgentie te vergroten voor kruisresistentieproblematiek."

Zeven jaar na het dodelijke Stint-ongeluk in Oss hebben familieleden van de vier omgekomen kinderen in de rechtbank hun ongenoegen geuit over de houding van de producenten van de elektrische bolderkar. Volgens de families hebben ze nooit contact opgenomen, geen medeleven getoond en zich vooral beziggehouden met hun eigen zaak en imago.

In de rechtbank van Den Bosch plaatsten de nabestaanden foto's van de vier kinderen, waarna ze de rechtbank toespraken. Allemaal rekenen ze het de Stint-producenten zwaar aan dat ze na het ongeluk in september 2018 de media opzochten en aanschoven aan talkshowtafels om zo in hun ogen de slachtofferrol te pakken.

Met de getroffen families is geen enkel contact gezocht, vertelden ze. "Mensen uit heel Nederland stuurden ons kaartjes en bloemen. Maar van de producent van de Stint hebben we nooit iets vernomen", aldus de vader van de overleden zusjes Dana (8) en Liva (4). Zus Indy (toen 11) was het enige kind dat het Stint-ongeluk overleefde.

'Leven stortte in'

Vader Erwin vertelde in de rechtbank hoe hij op de ochtend van 20 september rond 09.00 uur een melding binnenkreeg van Omroep Brabant over het ongeluk op de spoorwegovergang, niet wetende dat het om de elektrische bolderkar ging waar drie van zijn kinderen in zaten.

Diezelfde ochtend werden hij en zijn vrouw Wendy naar de plaats van het ongeluk gebracht. "Bij aankomst hoorden we dat Dana en Liva het niet hadden overleefd en dat Indy op dat moment zwaargewond in het ziekenhuis lag."

Moeder Wendy zei nog steeds moeite te hebben in het dagelijks leven. "Mijn leven stortte in en ik krijg het niet meer opgebouwd zoals ik zou willen. Ik zie wel licht in de verte, maar ik kom er niet."

Nabestaanden waren zeer geëmotioneerd tijdens de zitting:

Indy, inmiddels 18 jaar, maakte ook gebruik van haar spreekrecht. Ze is sinds het ongeluk gehandicapt en loopt moeizaam. Ze keek de Stint-producenten aan tijdens haar verhaal. "De pijn is er nog altijd: als ik kies voor een leuke dag met vrienden, heb ik vervolgens een week lang pijn. De Stint was een ramp op de weg, door jullie onverantwoordelijkheid."

Indy vertelde dat ze een paar dagen voor het fatale ongeluk ook al een keer in de kar tot stilstand was gekomen op het spoor, maar dat er toen geen trein aankwam. Ze vroeg de verdachten waarom de Stints niet waren gecontroleerd. "Was het echt nodig dat er eerst vier kinderen moesten overlijden en de begeleidster en ik zwaargewond raakten?"

Ook de moeder van 6-jarige Fleur en de vader van de 4-jarige Kris vertelden geëmotioneerd dat ze nog elke dag leven met het grote verdriet en gemis en dat de producenten van de Stint hun verantwoordelijkheid niet hebben genomen.

Begeleidster nooit wat verweten

Ook de begeleider die de Stint bestuurde was aanwezig in de rechtszaal, maar las haar verklaring niet zelf voor omdat ze dat te moeilijk vond. Haar advocaat vertelde namens haar dat haar leven sinds de fatale ochtend onomkeerbaar is veranderd. "In de Stint die ik bestuurde zat andermans meest kostbare bezit", aldus de begeleider, die altijd heeft aangegeven dat ze de kar op geen enkele manier tot stilstand kreeg.

Zowel fysiek als mentaal heeft ze zware klachten overgehouden aan het ongeluk; ze is volledig afhankelijk van hulp en zorg. "Zelfs een boek lezen of het zetten van een kopje koffie of thee kan ik niet alleen."

De nabestaanden hebben de begeleidster nooit wat verweten. De vader van Dana en Liva noemde haar in de rechtszaal een heldin, omdat zij er alles aan heeft gedaan om te proberen dit ongeluk te voorkomen. "Ik heb nooit aan haar getwijfeld, ook zij is slachtoffer geworden."

Stint-oprichter Edwin Renzen en Stint-ontwerper Peter Noorlander reageerden kort op de verhalen van de nabestaanden. "De verhalen die vandaag zijn gedeeld hebben een diepe indruk gemaakt. Ik ben me altijd bewust geweest van het leed en verdriet van de nabestaanden", aldus Noorlander.

Het OM verwijt de producenten van de Stint dat zij afwisten van de gebreken aan de Stint, maar dat zij daar niet naar handelden en de feiten verzwegen.

Vandaag was de derde dag van de zesdaagse strafzaak. Maandag gaat de strafzaak verder met het requisitoir; dan komt de officier van justitie met een visie op de feiten.

Bij een grote actie tegen de illegale handel in beschermde dieren en planten zijn bij een handelaar in de Noord-Brabant ruim negentig opgezette dieren aangetroffen. Inspecteurs van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) vonden onder meer een zwarte beer, leeuwen, apen en meerdere beschermde vogelsoorten als paradijsvogels, gieren en raafkaketoes.

De 24-jarige handelaar kon niet aantonen dat hij de opgezette dieren legaal had verkregen en was in het bezit van vervalste documenten. In een vriezer op een andere locatie van hetzelfde bedrijf werden nog eens tientallen dieren gevonden, ook zonder duidelijke herkomst. Daarnaast werden er skeletten gevonden.

De geschatte waarde van alle in beslag genomen objecten bedraagt zo'n 200.000 euro. De man zal strafrechtelijk worden vervolgd.

Ook op andere plaatsen in Nederland zijn illegale voorwerpen in beslag genomen. In postpakketten, in het vrachtruim van vliegtuigen en bij reizigers werden haaienvinnen en koraal gevonden, daarnaast waren er pillen, poeders en drankjes waarin beschermde planten waren verwerkt. In Arnhem werden een opgezette wolf en een olifantenslagstand van ruw ivoor in beslag genomen.

Om ervoor te zorgen dat de spullen niet opnieuw in de illegale handel terechtkomen, wordt het opgeslagen op geheime locaties. Het merendeel wordt vernietigd.

Operatie Thunder

De actie is onderdeel van de grootschalige en internationale, jaarlijkse 'Operatie Thunder'. Daarin werken RVO, NVWA, politie en het OM samen, onder leiding van Interpol. De wereldwijde actie richt zich op het opsporen van criminelen en organisaties die zich bezighouden met illegale handel in flora en fauna.

Interpol houdt de actie al sinds 2017. Twee jaar later sloot ook de Werelddouaneorganisatie WCO zich aan. Ieder jaar duurt de actie ongeveer een maand. De operatie werd dit jaar uitgevoerd tussen half september en half oktober.

Het gasbedrijf ONE-Dyas is begonnen met de gaswinning op de Noordzee. Er was aanvankelijk discussie over de aanleg van een stroomkabel die het winningsplatform boven Schiermonnikoog nodig had, maar inmiddels is de onderzeese kabel gereed en wordt het platform in bedrijf genomen.

Er was lange tijd veel commotie over de aanleg van de stroomkabel, zowel vanuit Nederland als Duitsland. De kabel voorziet het winningsplatform van stroom via een windpark in de omgeving. Afgelopen zomer moest ONE-Dyas nog stoppen met de aanleg, nadat de Duitse milieuorganisatie Deutsche Umwelthilfe (DUH) een spoedprocedure had ingediend tegen natuurbeschermingsvergunningen voor het project. De kabel zou door een beschermd zeegebied lopen en daar een zeldzaam steenrif aantasten, voerde DUH aan.

Zolang die procedure liep, gold er een bouwstop, bepaalde de rechter toen. De kabel is cruciaal voor het gaswinningsproject. De Nederlandse vergunning bood geen ruimte voor verbranding van fossiele brandstoffen, dus was de groene energietoevoer nodig. Een hogere rechtbank in Lüneburg bepaalde uiteindelijk dat de aanleg mocht doorgaan.

Twee miljard kubieke meter aardgas

Ook Schiermonnikoog was fel tegen de boorplannen. "Wij zijn ook de stem om het Unesco-werelderfgoed, waar Schiermonnikoog middenin ligt, te beschermen en ik moet u zeggen: daar maak ik me wel echt grote zorgen over", redeneerde bijvoorbeeld burgemeester Ineke van Gent.

Nu de stroomkabel af is, draait het boorplatform als eerste in de Nederlandse en Duitse Noordzee op offshore windenergie, meldt Omrop Fryslân. Het platform kan volgens ONE-Dyas twee miljard kubieke meter aardgas per jaar produceren. Dat komt overeen met 7 procent van de Nederlandse vraag en zo'n 2,5 procent van de vraag uit Duitsland.

Ook in hoger beroep zijn de hoofdverdachten achter de moordaanslag op misdaadjournalist Peter R. niet tot levenslang veroordeeld, zoals het Openbaar Ministerie had geëist. Wel kregen ze opnieuw langdurige celstraffen opgelegd.

Het gerechtshof in Amsterdam veroordeelde schutter Delano G. en de chauffeur van de vluchtauto Kamil E. tot 27,5 jaar cel. Organisator Krystian M. kreeg 26 jaar en één maand. De straffen wijken nauwelijks af van de straffen die de rechtbank aan de drie had opgelegd.

In totaal stonden er vandaag negen personen terecht in de extra beveiligde rechtbank op Schiphol. Het OM was tegen al hun vonnissen in hoger beroep gegaan.

Liquidatieproces

De Vries werd op 6 juli 2021 nabij het Leidseplein in de Amsterdamse binnenstad neergeschoten, na een bezoek aan de tv-studio van RTL Boulevard. Hij overleed negen dagen later aan zijn verwondingen.

Ten tijde van de moord was De Vries de vertrouwenspersoon van Nabil B., de kroongetuige in liquidatieproces Marengo. Daarvoor waren een broer van B. en zijn advocaat Derk Wiersum al geliquideerd.

Vorig jaar juni werden de drie hoofdverdachten in de moordaanslag op De Vries door de rechtbank ook al veroordeeld tot langdurige celstraffen. Schutter Delano G. en de chauffeur van de vluchtauto Kamil E., kregen 28 jaar cel, organisator Krystian M. kreeg 26 jaar en één maand.

Een vierde verdachte kreeg 14 jaar, omdat hij de wapens aanleverde. In hoger beroep werd dit 10 jaar.

Twee mannen die op de uitkijk stonden, kregen beiden 10 jaar. Zij filmden ook De Vries toen hij zwaargewond op straat lag. In hoger beroep werden zij vrijgesproken van medeplichtigheid aan de moord op De Vries. Voor deelname aan een criminele organisatie legde het gerechtshof de twee 5 jaar cel op, waardoor ze in de praktijk nu op vrije voeten komen.

Het hof vond dat er niet genoeg bewijs was dat de twee samenwerkten en in nauw contact stonden met de uitvoerders van de moord. Over het filmen van De Vries zei de voorzitter van het hof: "Hoe verwerpelijk dat gedrag ook is, het is niet strafbaar".

Drie anderen, die door het OM werden gezien als 'voorbereiders', werden bij de rechtbank vrijgesproken vanwege een gebrek aan bewijs. Een van hen heeft nu alsnog een celstraf van 4 jaar gekregen.

Tijdens een zitting in het hoger beroep was er nog een onverwachte wending: chauffeur Kamil. E. verklaarde dat hij in eerste instantie de aangewezen persoon was om de misdaadverslaggever te doden. De Pool erkende daarmee dat hij voor de rechtbank had gelogen. Maar hij gaf de moordopdracht terug en werd toen naar eigen zeggen gedwongen om de vluchtauto te besturen.

Ook verdachte Konrad W. bekende in het hoger beroep voor het eerst dat hij was benaderd om De Vries "te liquideren". Schutter G. bleef net als voor de rechtbank zwijgen. Hij was vandaag ook niet aanwezig in de rechtszaal bij de uitspraak van het hof.

'Levenslang brug te ver'

Het staat niet vast wie de opdrachtgever is van de moordaanslag. Wel koppelde het hof de moord op De Vries aan de moorden op de broer en advocaat van de Marengo-kroongetuige, en stelde het hof vast dat De Vries is vermoord vanwege zijn rol als vertrouwenspersoon van Nabil B. De moord was volgens het hof "onderwereldgeweld in de rauwste vorm".

"Elke moord is ernstig en elke moord levert een onvoorstelbaar verdriet op voor de nabestaanden", zei de voorzitter van het hof. "Maar iedere moord kent andere omstandigheden. Het gaat hier niet om het feit dat het slachtoffer een bekende Nederlander was, maar het gaat om zware criminelen die kennelijk een signaal willen afgeven. Dat maakt dat deze moord niet zomaar kan worden vergeleken met andere moorden."

Een veroordeling tot een levenslange celstraf vond het hof een "brug te ver". "Levenslang is ook echt levenslang. Dat zal vaak betekenen dat de verdachte tot overlijden achter de tralies zit. Er moet uiterst behoedzaam met deze ultieme straf worden omgegaan." Volgens het hof wordt de "afschrikwekkende werking" ook bereikt "met zeer langdurige, tijdelijke gevangenisstraffen".

Dubbel gevoel bij kinderen De Vries

Advocaat Annemiek van Spanje staat de kinderen van De Vries bij. Zij zei na de uitspraak dat zij "een heel dubbel gevoel" hebben bij de uitspraak. Dan gaat het met name om de veroordeling van de twee die de zwaargewonde De Vries filmden. Bij de rechtbank kregen zij nog tien jaar cel. In het arrest van het hof werd dat vijf jaar, omdat ze werden vrijgesproken van medeplichtigheid aan de moord.

"Hoewel het voor iedereen een verdrietige dag is, kunnen de kinderen zich niet aan het gevoel onttrekken dat het voor twee mensen ook een beetje een heugelijke dag is", zegt Van Spanje. Dat het tweetal niet voor medeplichtigheid is veroordeeld "vinden zij op het eerste gezicht toch een lastige, onnavolgbare redenering".

Als het gaat om de straffen voor de hoofdverdachten zijn de kinderen tevreden, aldus Van Spanje. "Ook met levenslang hadden wij hem niet teruggekregen en er zijn nog steeds hele forse gevangenisstraffen opgelegd. We waren al een rekensom aan het maken. Het eerste moment dat ze vrij kunnen komen is 2048. Bedenk maar hoe ver wij dan in onze levens zijn, en dat hun leven dan heeft stilgestaan."

Het Rijksmuseum opent een dependance in Eindhoven. Aan rivier de Dommel zal een nieuw gebouw komen, vlak bij het station en in de buurt van de Technische Universiteit.

"Een aantrekkelijke locatie", volgens burgemeester Dijsselbloem van Eindhoven. "Het komt prachtig vrij te liggen in het groen." Op dit moment is het Rijksmuseum op zoek naar een architect.

Het museum zal wisselende tentoonstellingen gaan organiseren, die zich focussen op het maken van kunst, creativiteit en vakmanschap. "Passend bij de stad", zegt directeur Taco Dibbits van het Rijksmuseum, "een stad van makers en doeners". Het Rijksmuseum gaat samenwerken met de TU Eindhoven, het Van Abbemuseum en de Design Academy.

Over enkele jaren open

Er wordt al jaren gelobbyd vanuit metropoolregio Eindhoven voor een aansprekend internationaal museum in de stad en dat bleek goed aan te sluiten bij de wens van het Rijksmuseum om in het zuiden van het land een dependance van het Rijks te ontwikkelen. "Wij willen zoveel mogelijk mensen bereiken met onze collectie", zegt Dibbits.

Chipmachinefabrikant ASML investeert flink in het nieuwe museum. Het bedrijf gaat langdurig bijdragen, niet alleen financieel, maar ook met de expertise vanuit het bedrijf.

Eigendom van gemeente

De financiering is nog niet rond, maar de drie partijen verwachten dat veel particulieren en bedrijven willen investeren. Ook kijkt de gemeente Eindhoven naar de overheid. "We hopen dat die ook gaat bijdragen."

Het nieuwe museumgebouw krijgt een oppervlakte 3500 vierkante meter; het Rijksmuseum Amsterdam heeft een oppervlakte van 44.500 vierkante meter. Het wordt eigendom van de gemeente Eindhoven. De exploitatie is begroot op zo'n 11 à 12 miljoen euro. ASML zal daar jaarlijks een substantieel bedrag aan bijdragen. Hoeveel is nog niet duidelijk.

Over zes tot acht jaar moet het open gaan. Het gebouw gaat Rijksmuseum Eindhoven heten. De verwachtte bouwkosten zijn 80 miljoen euro.