NOS Nieuws - Algemeen

De man die in 1981 de Amerikaanse president Ronald Reagan neerschoot, John Hinckley, hoeft van de rechter vanaf volgend jaar juni niet langer onder toezicht te staan. De man werd in 2016 al vrijgelaten uit een psychiatrisch ziekenhuis.

"Als het niet de president was die hij probeerde te doden, zou hij al heel lang geleden onvoorwaardelijk zijn vrijgelaten", zegt de rechter. De 66-jarige Hinckley vertoont geen symptomen van een psychische ziekte of agressief gedrag. Ook heeft hij geen belangstelling meer voor wapens, concludeert de rechter.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie wil de man nog negen maanden laten observeren vanwege twee recente belangrijke ontwikkelingen in zijn leven. Zo woont hij sinds kort voor het eerst in veertig jaar alleen en gaat een van zijn therapeuten met pensioen. Tot volgend jaar juni staat Hinckley nog onder toezicht van therapeuten en wordt zijn bewegingsvrijheid beperkt.

De president liep bij de aanslag een longperforatie op. Een medewerker van het Witte Huis kreeg een kogel in zijn hoofd en raakte gedeeltelijk verlamd.

Obsessie met Jodie Foster

Hinckley schoot op Reagan om indruk te maken op actrice Jodie Foster, door wie hij geobsedeerd raakte door de film Taxi Driver. Hinckley werd volledig ontoerekeningsvatbaar verklaard en werd nooit veroordeeld voor de aanslag.

Hinckley schoot Reagan neer voor het Hilton Hotel in Washington D.C.:

Het aantal moorden in de Verenigde Staten is vorig jaar met 30 procent gestegen ten opzichte van 2019. Dat blijkt uit gegevens van de Amerikaanse federale politiedienst FBI. Het is de grootste stijging sinds de start van de metingen in 1960. Het totaal aantal zware delicten ging juist omlaag.

Het aantal moorden in de VS steeg met zo'n 4900, naar ruim 21.500. Het aantal moorden ging vooral in de zomermaanden hard omhoog en bleef daarna op een hoog niveau. Het totale aantal moorden is nog wel minder dan in de jaren 80. Volgens de FBI werd 77 procent van de moorden gepleegd met een vuurwapen. In 2019 was dat 74 procent.

Volgens The New York Times werden in meerdere steden, zoals Albuquerque, Memphis, Milwaukee, Tulsa en Des Moines, de meeste moorden ooit geregistreerd.

Grote steden

In New York City werden zo'n 500 moorden gemeld. Dat zijn er ongeveer 200 meer dan in 2019, maar wel minder dan in 1990, toen 2200 mensen om het leven werden gebracht. In Los Angeles waren er 351 moorden, honderd meer dan in 2019. Het record daar stond op 1010 in 1980.

In totaal werden ruim 9900 zwarte mensen, 7000 witte mensen, bijna 500 mensen met een andere etniciteit en zo'n 300 mensen met een onbekende etniciteit werden vermoord. Van zo'n 14.000 mannen en 3600 vrouwen is bekend dat ze om het leven zijn gebracht.

Coronacrisis

Deskundigen zeggen tegen Amerikaanse media dat er geen eenduidige verklaring is voor het aantal moorden, maar wijzen op het destabiliserende effect van de coronacrisis. Mensen verloren naasten en raakten daardoor gestrest, verloren hun baan en belanden in grote onzekerheid. Ook werden er meer wapens verkocht.

Het aantal gemelde moorden is overigens niet compleet. Zo'n 16.000 van de 18.000 federale, regionale en lokale overheden en instellingen hebben hun misdaaddata gemeld bij de FBI, maar instellingen zijn daartoe niet verplicht.

Nielson, Hans Teeuwen, Jandino Asporaat en nu ook Douwe Bob. Steeds meer artiesten weigeren op te treden zolang toeschouwers een coronatoegangspas moeten laten zien. Maar hierdoor lopen de betrokken technici en achtergrondmusici ook inkomsten mis. "Het is heel zuur dat er nu weer heel veel kan en mag, maar dat die mensen toch met lege handen staan", zegt de Kunstenbond.

Douwe Bob maakte zijn besluit gisteravond bekend. "Ik ben net voor het eerst geweigerd bij een bioscoop, omdat ik geen QR-code heb", zei hij in een videoboodschap op Instagram. "En toen werd het na alle verhalen wel heel echt: 'Jij komt er niet in, want jij hebt geen code.'"

Volgens de zanger is het discriminerend dat alleen toeschouwers welkom zijn die met een QR-code kunnen bewijzen dat ze negatief zijn getest, gevaccineerd zijn of zijn hersteld van corona. Andere artiesten besloten dus al eerder om hun optredens om deze reden af te blazen.

'Technici de dupe'

"Het is mooi dat die artiesten op deze manier voor hun principes staan", zegt woordvoerder Peter van den Bunder van de Kunstenbond. "Maar ten koste van wie gebeurt dit?" Volgens hem wordt vaak onderschat hoeveel mensen, naast de artiest, betrokken zijn bij een optreden. "Dat loopt uiteen van twee technici voor licht en geluid tot een productie met meer dan duizend medewerkers, zoals bij het Eurovisie Songfestival."

Begeleidende musici, licht- en geluidsmensen en decorbouwers zijn vrijwel allemaal freelancer. "De pijn zit erin dat ze voor hun inkomen volledig afhankelijk zijn van anderen en het risico van nog meer afgezegde optredens kunnen ze na anderhalf jaar corona bijna niet meer opvangen", zegt Van den Bunder.

Ook geluidstechnicus Casjan Berends raakte door de gesloten theaters het grootste deel van zijn inkomsten kwijt. "Ik zat op 30 procent van wat ik normaal verdien en ik heb moeten interen op potjes die ik voor de toekomst had aangelegd. Het was heel pittig, maar ik weet dat veel collega's het nog veel zwaarder hadden."

Sinds een paar weken heeft hij weer volop opdrachten. "Het is een gekkenhuis". Maar inmiddels is hij ook al een klus kwijt door een artiest die weigert op te treden met coronapassen.

Begrip

Zelf heeft Berends niet zoveel moeite met de coronapassen, maar hij heeft wel begrip voor het besluit van de zangers en cabaretiers. "Als een artiest zich ergens niet fijn bij voelt, dan komt dat de show niet ten goede. Als geluidstechnicus is het mijn taak om de connectie tussen de artiest en het publiek te maken. Als optreden voor een artiest niet goed voelt, dan kan ik nog zo mijn best doen, dan wordt het niets."

Volgens de geluidstechnicus hoort het bij het vak om afhankelijk te zijn van de grillen van een artiest. "Het is hetzelfde als een artiest zonder inspiratie. Bij een normale baan kun je nog zeggen: bijt je er maar doorheen. Maar voor artiesten zit zoiets echt in de weg."

Toch zegt Berends de gevolgen niet te willen bagatelliseren. "Als zo'n geschrapt optreden voor een technicus het verschil betekent tussen wel of niet de hypotheek kunnen betalen, dan komt daar ontzettend veel leed bij kijken."

Kunstenbond: betaal technici toch

De Kunstenbond is bezorgd dat steeds meer optredens worden afgezegd vanwege de coronapassen en doet een oproep aan Douwe Bob en de andere artiesten: "Als je écht een statement wil maken, dan schrap je de optredens, maar betaal je wel gewoon de ondersteuning die je al had ingeschakeld."

Geluidstechnicus Casjan Berends noemt de oproep van de vakbond sympathiek, maar niet heel reëel. "De marges in de sector zijn daarvoor veel te klein. Op enkele grote gesubsidieerde gezelschappen na, kan niemand zich dat veroorloven."

Wel hoopt hij dat de tarieven voor technici omhoog gaan. "Dan kunnen ze beter een buffer aanleggen voor een volgende crisis en zich ook fatsoenlijk verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Nu is ons inkomen namelijk een lachertje ten opzichte van het tarief van de gemiddelde loodgieter of klusjesman."

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) breidt het lopende onderzoek naar de veiligheid van omwonenden van industriële complexen uit naar Nijmegen en Dordrecht.

In april begon de OVV een onderzoek naar de gevolgen van de productie van Tata Steel in IJmuiden voor omwonenden.

De OVV onderzoekt onder meer in hoeverre er rekening wordt gehouden met gezondheidseffecten bij het toestaan en controleren van langdurige industriële uitstoot.

"Met de uitbreiding van het onderzoek kunnen bredere lessen geleerd worden die ook toepasbaar zijn op andere regio's", meldt de raad.

Dordrecht en Nijmegen

In de regio's die de OVV nu in het onderzoek betrekt maken bewoners zich zorgen over de uitstoot van Asfalt Productie Nijmegen en Chemours in Dordrecht.

Het RIVM adviseerde in juni dat mensen die in een kilometer rond Chemours wonen beter geen groenten en fruit uit eigen tuin kunnen eten. Bij de Nijmeegse asfaltcentrale werd onlangs een overschrijding van zeventien keer de norm aan uitstoot van giftige stoffen geconstateerd.

"Ik juich dit onderzoek wel toe", zegt Roel van Tiel, een van de initiatiefnemers van het verzet tegen de asfaltcentrale, tegen Omroep Gelderland. "Dat er diepgaand gekeken gaat worden naar de gezondheidseffecten. We hebben veel zorgen en vragen."

Van Tiel noemt het "hartstikke fijn" dat de Onderzoeksraad met een onderzoek komt, maar ook "jammer" dat er niets vanuit Nijmegen zelf komt. "Dat men weer eens op de handen zit tot de landelijke overheid ingrijpt."

Onderzoek RIVM

Onderzoek van het RIVM heeft eerder uitgewezen dat in de regio IJmond, waar Tata Steel is gevestigd, beduidend meer specifieke gezondheidsklachten voorkomen dan elders in het land.

Het gaat om buik- of maagklachten, misselijkheid of braken, last van de ogen, pijn of druk op de borst, hoofdpijn, duizeligheid, benauwdheid en jeuk. Daarnaast komen chronische aandoeningen van het hart, longkanker en diabetes vaker voor.

Honderden omwonenden hebben eerder dit jaar aangifte gedaan tegen Tata Steel, voor het moedwillig schaden van de gezondheid van mens en dier.

Dit keer zou het anders zijn dan de vorige keer dat ze aan de macht waren. Tenminste, volgens woordvoerders van de Taliban. Politieke tegenstanders zouden veilig zijn, de Taliban waren "innerlijk gegroeid" en vrouwenrechten zouden gegarandeerd zijn - maar alles binnen de grenzen van de islamitische wet, zo werd gezegd. Sommige commentaren repten zelfs van een mogelijke Taliban 2.0.

Maar veel berichten die sinds de machtsovername uit Afghanistan komen wijzen meer op een Taliban 1.1. Afgelopen week werden er lijken opgehangen van Afghanen die betrokken zouden zijn bij een ontvoering en omkwamen in een vuurgevecht met de Taliban. Een belangrijke Taliban-leider zei voorstander te zijn van het herinvoeren van lijfstraffen en executies, maar misschien niet uitgevoerd in het openbaar, zoals in de jaren negentig. Eerder werd het ministerie van Vrouwenzaken al omgedoopt in het ministerie van Deugdzaamheid. Vrouwelijke ambtenaren in Kabul mogen niet meer naar hun werk komen.

Toch is er nog veel onduidelijk over de praktijk van het Taliban-regime, zeggen deskundigen, Onder de oppervlakte is er een strijd gaande tussen radicale hardliners, veelal van een oudere generatie, en meer internationaal georiënteerde gematigde Taliban. Gematigd naar Talibanbegrippen dan.

Cultuur van het platteland

De berichten over lijfstraffen, het publiekelijk vertonen van gedode Afghanen, geweld tegen demonstrerende vrouwen en baarden in Helmand die niet meer getrimd mogen worden, verrassen Afghanistankenner Olivier Immig niet: "Dit zijn de culturele gebruiken van het platteland van Afghanistan waar de Taliban hun aanhang hebben. De oudere generatie Talibanleiders kan niet over zijn eigen schaduw heen springen. Dan krijg je dit soort excessen die wij in het Westen niet fijn vinden om te zien."

Ook historicus Willem Vogelsang is niet verbaasd over de berichten: "Talibanleiders kijken naar wat er in hun achterban leeft." Mullah Nooruddin Turabi, die zich afgelopen week uitsprak over het afhakken van handen, vertolkt wat veel Taliban denken, zegt Vogelsang: "De strijders op straat willen zien dat er wat gebeurt."

Martine van Bijlert van het Afghanistan Analysts Network vindt dat we niet te veel moeten afleiden uit de uitspraken van Turabi: "Er is nog geen officieel beleid. Er zijn verschillende meningen binnen de Taliban en er is nog niet uitgekristalliseerd wie er aan het langste eind trekt. Maar het is wel een sterke stroming binnen de beweging." Excessen die nu plaatsvinden, met onder meer wraakacties tegen vijanden, zijn vaak het werk van lokale Talibancommandanten die hun macht willen laten gelden, zegt Willem Vogelsang.

Bestuurskracht

Afghanistankenner Jorrit Kamminga, betrokken bij Instituut Clingendael, denkt niet dat die lokale commandanten onder controle gebracht kunnen worden met officieel beleid. Hij noemt de Taliban een "politiek conglomeraat" van lokale en regionale belangen en invloed.

"Dat betekent niet alleen dat er grote verschillen zullen zijn tussen verschillende lokale groepen, maar ook dat het conglomeraat ieder moment weer uiteen kan vallen", zegt hij. "Het ontbreekt de Taliban volledig aan bestuurskracht en aan de ervaring die nodig is om het land vanuit Kabul te besturen."

De gevluchte oud-minister van Vrouwenzaken, Massouda Jalal, luidt vanuit Nederland de noodklok voor vrouwen in haar thuisland:

Volgens Van Bijlert komt de onduidelijkheid over officieel beleid voor een deel omdat de Talibanleiding moet schipperen tussen verschillende verwachtingen. "Als het gaat om lijfstraffen zal het lastig te verkopen zijn aan delen van de achterban om ze niet uit te voeren en aan de internationale gemeenschap om het wel te doen."

Het is vooral de noodzaak van internationale steun waardoor het beleid nog niet helder is, zegt ook Olivier Immig: "De economie is ineen gestort. Er zal de komende tijd steeds meer hongersnood komen, dat wordt een heel groot probleem." De Taliban realiseren zich, in tegenstelling tot hun vorige periode aan de macht, dat een land niet in isolement te leiden is, aldus Immig: "Het kan dus dat na verloop van tijd de gematigde stroming noodgedwongen meer te zeggen krijgt."

Onderwijs voor vrouwen

Duidelijk is volgens Van Bijlert dat de Taliban niet zo grondig veranderd zijn als van buitenaf wel werd gehoopt: "Voor de Taliban ligt de verandering veel meer in de uitvoering. Zij zien zichzelf als een beweging die geleerd heeft en nu beter weet hoe de wereld werkt." Zo was er in de jaren negentig helemaal geen meisjesonderwijs. Nu is het basisonderwijs voor meisjes weer begonnen en mogelijk binnenkort ook het middelbaar onderwijs. Van Bijlert: "Over zoiets kon in de jaren negentig niet gepraat worden, of alleen binnenskamers. Er zijn dus wel verschuivingen, maar die gaan minder ver of langzamer dan veel mensen hadden gehoopt."

Kamminga is pessimistischer: "Als meisjes uiteindelijk toch naar het voortgezet onderwijs mogen en vrouwen toch op meer plaatsen mogen werken, dan zou je kunnen spreken van een kleine verandering, niet van een verbetering." Wat volgens hem nu nog onduidelijk is, is welke maatregelen tijdelijk zijn en welke blijvend. "Voorlopig lijkt alles erop dat het vooral de verkeerde kant uit gaat."

De gemeente Den Haag heeft een eerste vergunning verleend voor de vreugdevuren tijdens de komende jaarwisseling: het vreugdevuur in de wijk Duindorp gaat sowieso door. De gemeente liet eerder deze maand al weten dat ze positief staat tegenover de vergunningsaanvragen.

De vergunningen voor de wijken Laak en Escamp worden "zo snel mogelijk na die van Scheveningen verleend", schrijft de gemeente.

Over het vreugdevuur in Scheveningen wordt volgende week een besluit genomen. De burgemeester gaat eerst nog met de organisatoren in gesprek. De strandpaviljoens blijven deze winter staan, wat betekent dat er aan extra veiligheidseisen moet worden voldaan.

Vonkenregen en branden

De vreugdevuren mochten de afgelopen twee jaar niet doorgaan. Tijdens de jaarwisseling 2018-2019 waren de vreugdevuren bij Scheveningen hoger dan toegestaan, waardoor er een vonkenregen en branden ontstonden.

De brandstapel was 48 meter hoog, terwijl hij niet hoger mocht zijn dan 35 meter. De Haagse burgemeester Pauline Krikke stapte op na harde conclusies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.

Bij de komende jaarwisseling mogen de stapels in Scheveningen en Duindorp maximaal 10 meter breed, 10 meter lang en 10 meter hoog zijn.

Het afgelasten van de vreugdevuren leidde twee jaar geleden tot rellen. Vorig jaar waren er ook rellen omdat toen ook het vuurwerk niet door mocht gaan en de vreugdevuren vanwege de coronamaatregelen eveneens weer in de ban gingen.

Een voorstel voor onteigening van grote vastgoedbedrijven heeft gisteren bij een referendum in Berlijn een meerderheid gehaald: 56,4 procent van de kiezers stemde voor het onteigenen van bedrijven als Deutsche Wonen en Vonovia. De uitslag van het referendum is juridisch niet bindend, maar de Berlijnse politiek moet zich er wel over gaan buigen.

De initiatiefnemers van het referendum hebben als doel de nationalisatie van zo'n 240.000 woningen in de Duitse hoofdstad, die nu in handen zijn van grote bedrijven. Het referendum richt zich op alle particuliere vastgoedondernemingen met meer dan 3000 huizen. Zo'n tien vastgoedbedrijven zouden daardoor hun panden moeten verkopen aan de overheid.

Bij de initiatiefnemers van het referendum was er gisteren een opgetogen stemming. "We hebben de stad in beweging gebracht en de politiek opgeschud", zei een woordvoerder van het initiatief bij de Duitse radiozender RBB Inforadio. "We hebben het opgenomen tegen machtige tegenstanders en gewonnen. We zullen niet zo snel weer verdwijnen."

Felle protesten

In Berlijn wordt al tijden fel gedemonstreerd tegen de hoge huren en de grote woningnood. Eerder deze maand was er een groot protest en het linkse stadsbestuur probeerde de huren aan banden te leggen met een huurplafond. Dat huurplafond, de Mietendeckel, werd echter al snel naar de prullenbak verwezen door het Duitse constitutionele hof, omdat het in strijd was met nationale wetgeving.

De organisatoren van de volksraadpleging zeggen de formatie in Berlijn de komende periode intensief te gaan volgen. "Het referendum negeren zou een politiek schandaal zijn. We zullen niet ophouden totdat de socialisering van woningbedrijven is doorgevoerd", zegt een woordvoerder.

De sociaaldemocratische SPD en de Groenen, de nummer één en twee in Berlijn, willen de uitslag van het referendum serieus nemen, ook al heeft de leider van de lokale sociaaldemocraten zich er in het verleden kritisch over uitgelaten. Ze is nog steeds kritisch, maar vindt dat de uitslag van het referendum gerespecteerd moet worden. Ze wil dat er een wetsontwerp volgt, dat ook toetsing aan de grondwet kan doorstaan.

Ook de Groenen staan open voor gesprekken over onteigening van de honderdduizenden woningen. Maar de kandidate van die partij, Bettina Jarasch, wees er wel op dat de politiek eerlijk moet zijn over de kansen van uitvoering van de uitkomst het referendum. "Er moeten nog veel juridische en praktische zaken worden geregeld", zei ze tegen persbureau DPA.

Als alternatief pleit ze voor een vrijwillig akkoord tussen politiek, verhuurders en andere belanghebbenden voor meer nieuwbouw en eerlijke huurprijzen. "De verhuurders hebben dit in handen", zei ze.

Vastgoedbedrijven: dit helpt niet

Vastgoedconcern Vonovia zegt dat het referendum niet helpt bij het oplossen van de problemen op de woningmarkt in Berlijn. Volgens het bedrijf dreigt een jarenlange impasse. "We hebben veel meer saamhorigheid nodig in plaats van confrontatie", zei topman Rolf Buch van het bedrijf in een verklaring.

Het bedrijf zegt bereid te zijn de komende jaren 13.000 huizen in Berlijn te bouwen. Ook wil zowel Vonovia als Deutsche Wohnen de huren de komende vijf jaar bevriezen.

Vonovia is ondertussen bezig met een overname van Deutsche Wohnen. Het bedrijf heeft inmiddels meer dan de helft van de aandelen in Deutsche Wonen in bezit.

De onderhandelaars van VVD, D66 en CDA zitten al sinds 11.30 uur vanochtend om de tafel met informateur Remkes. De verwachting was dat ze al eerder weer naar buiten zouden komen, maar wachtende verslaggevers melden dat er rond 18.30 uur eten is gebracht.

Remkes schreef vorige week in zijn uitnodiging aan de onderhandelaars dat hij deze week de balans wil opmaken en conclusies wil trekken.

Remkes heeft als opdracht van de Tweede Kamer meegekregen het onderzoeken van een minderheidskabinet, maar daar is steeds minder enthousiasme over in Den Haag.

D66-leider Sigrid Kaag zei gisteren op een partijbijeenkomst dat er wat haar betreft nu gesproken moet gaan worden met zes partijen uit 'het brede midden': VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks en de ChristenUnie. Met die laatste partij wilde D66 tot voor kort liever niet in een kabinet.

Het duurde ditmaal lang, maar om 4.30 uur vanmorgen stond de winnaar van de Duitse verkiezingen dan toch vast: de sociaaldemocratische SPD van Kanzlerkandidat Olaf Scholz. Al in de verkiezingscampagne liet hij weten welke coalitie zijn voorkeur had: eentje met de liberale FDP en de Groenen.

Vanmorgen herhaalde Scholz die voorkeur voor die stoplichtcoalitie nog eens: "De kiezers hebben met hun stem de sociaaldemocraten, de liberalen en de groenen versterkt. Wat mij betreft moeten deze drie dan ook een nieuwe regering vormen."

Ook Armin Laschet, de lijsttrekker van de christendemocratische CDU/CSU, liet vandaag van zich horen. Kort na de eerste prognoses gisteravond liet hij al weten bereid te zijn om als bondskanselier een nieuwe regering te leiden. Hij beschouwde het als "een opdracht" om desnoods vanuit de tweede positie op zoek te gaan naar een meerderheid.

Een dag later, nu zijn partij definitief de tweede van het land is, herhaalde Laschet die woorden, zij het met enige bescheidenheid: van zijn "opdracht" had hij inmiddels een "aanbod" gemaakt. Maar als dat aanbod wordt aangenomen, wil ook Laschet in zee met de FDP en de Groenen: de Jamaica-coalitie van zwart, groen en geel.

'Kingmakers' FDP en Groenen

Dat maakt het formatiespeelveld er niet overzichtelijker op. Want zowel de verkiezingswinnaar als de nummer twee wil nu dus aan het formeren slaan. Dat is iets dat we in Nederland niet kennen: hier wordt een informateur aangewezen door het parlement en die gaat in eerste instantie op zoek naar een meerderheid.

In Duitsland hebben de partijen zelf die opdracht. Het meest logische is dat de partij die de verkiezingen gewonnen heeft daarbij de leiding neemt en iedereen kijkt nu dus ook naar de SPD. Maar het is de nummer twee niet verboden om ondertussen zelf ook een formatiepoging op touw te zetten.

Omdat zowel SPD als CDU/CSU wil samenwerken met de FDP en de Groenen zijn die partijen de komende tijd erg belangrijk. Ze zijn de kingmakers: de partijen die een nieuwe coalitie kunnen maken of breken. Van die positie zijn ze zichzelf ook bewust. Want behalve dat SPD en CDU/CSU graag met ze willen praten, willen ze dat ook met elkaar.

Mogelijk lange formatie

Op sommige punten staan de FDP en de Groenen namelijk ver van elkaar af. Zo hebben ze over het oplossen van de klimaatproblemen en over het heffen van belastingen hele andere ideeën. De oriënterende gesprekken zijn er daarom voor bedoeld om te kijken of dit soort plooien gladgestreken kan worden. Maar ook om te kijken welk gezamenlijk eisenpakket ze kunnen samenstellen zodat ze zo sterk mogelijk staan tegenover SPD of CDU/CSU.

Een formatie tussen drie partijen is in de Duitse landelijke politiek bijzonder. Al tientallen jaren lukt het om met twee partijen een regering te vormen. Nu is dat opeens anders: er zijn twee partijen die de leiding willen nemen bij de formatie, en twee kleinere partijen die voor beide essentieel zijn omdat er anders geen meerderheid te vormen is. Dat kan een lange formatie betekenen.

In de Olifantenronde, de traditionele politieke talkshow met alle lijsttrekkers op de verkiezingsavond, zeiden Olaf Scholz en Armin Laschet gisteravond allebei dat ze voor de Kerst uit willen zijn. Toch sluiten politiek analisten het niet uit dat een demissionaire bondskanselier Angela Merkel begin 2022 de traditionele nieuwjaarstoespraak houdt. Daarmee zou ze op de valreep het record van de langstzittende bondskanselier overnemen van haar partijgenoot en verre voorganger Helmut Kohl.

Demissionair premier Mark Rutte heeft zware beveiliging gekregen omdat hij wordt bedreigd. Het gaat mogelijk om een geplande aanslag of ontvoering, maar veel details zijn nog onduidelijk. Dat schrijft De Telegraaf en wordt door bronnen aan de NOS bevestigd.

De dreiging zou komen uit de hoek van de cocaïnemaffia, al willen de autoriteiten hier niets over kwijt. Waarom is het de demissionair premier die nu wordt bedreigd, en wat is de betekenis van die dreiging?

Dreigingen aan het adres van politici zijn allereerst niet uitzonderlijk. De laatste jaren ziet de politie een toename in het aantal aanvragen voor bescherming van politici, journalisten en rechters. De Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB) - onderdeel van de politie - is verantwoordelijk voor de beveiliging van prominente personen. De dienst kampte zelfs lange tijd met onderbezetting omdat het aantal dreigingen toenam.

'Heel zorgelijk'

"Politici worden regelmatig bedreigd, en ook wel vaker uit criminele hoek. Politieke besluiten kunnen ook criminele organisaties aangaan, denk bijvoorbeeld aan het verbieden van bepaalde clubs", zegt beveiligingsexpert Rico Briedjal, die zelf ook bij de DKDB heeft gewerkt. "Je moet er rekening mee houden dat zulke besluiten kunnen leiden tot dreigingen. Vaak is dat op lokaal niveau, maar ook een premier kan bedreigd worden door criminelen."

Volgens Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, is de dreiging aan het adres van Rutte van een hele andere orde dan wat we meestal zien. Hij noemt de situatie rond de demissionair premier desgevraagd "heel zorgelijk", ook al kan hij niet in details treden. "We hebben een beeld, maar we zijn nog in het proces van uitzoeken wie dit precies waren."

De Telegraaf meldde dat er zogenoemde 'spotters' in de buurt van de demissionair premier gezien zijn. Het gaat volgens de krant om "verdachte personen gelieerd aan de Mocro-maffia". Spotters functioneren in het criminele circuit als verkenners; ze brengen bijvoorbeeld de vaste routes en afspraken van een doelwit in kaart.

Die kennis wordt vervolgens doorgeven aan uitvoerders, bijvoorbeeld van een aanslag. Dat mogelijke voorverkenningen in verband worden gebracht met de premier, is volgens experts zorgelijk. Spotters werden eerder gezien vóór de aanslagen op advocaat Derk Wiersum en vermoedelijk ook misdaadjournalist Peter R. de Vries.

'Als je een premier raakt, raak je iedereen'

Over de situatie rond Rutte is nog veel onduidelijk. Diensten als de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid willen vanwege de gevoeligheid van de kwestie geen mededelingen doen. Waarom Rutte doelwit is, is daarom moeilijk te achterhalen.

Volgens Struijs wijzen de signalen in de richting van de georganiseerde misdaad en specifiek de cocaïnemaffia. In die hoek heeft men belang bij zulke dreigingen, zegt Struijs. "De georganiseerde misdaad wil de rechtsstaat verstoren. De rechtsstaat kan hen namelijk oppakken of hun geld afnemen".

Daarnaast hebben ze nog een ander belang. "Ze willen laten zien dat zij op het domein van drugs de baas zijn, niet de autoriteiten." Struijs noemt dat "een vilein signaal" aan de democratie. "Het is heel zorgelijk en dat is het al een tijdje."

Dat beaamt Briedjal. "Als je een premier weet te raken, raak je in feite iedereen. Hij bekleedt toch de hoogste functie die er is. Dus bijvoorbeeld ook rechters of burgemeesters zullen dan nog eens goed nadenken over hun veiligheid."

'Kom niet aan onze business'

Volgens terrorismedeskundige Jelle van Buuren kun je niet spreken van terreurdreiging, omdat de dreiging geen politiek of religieus motief lijkt te hebben. Er is eerder sprake van een economisch motief, denkt hij. "Deze dreiging geeft aan de politiek de boodschap af: kom niet aan onze business, laat ons met rust. Anders weten we je te vinden."

Dat is wel een zeer ernstige boodschap, zegt Van Buuren. "Het is veel meer dan gewone criminaliteit. Als je bijvoorbeeld cocaïne dealt, wordt daarmee niet de democratische rechtsorde aangetast. En dat gebeurt hier wel", legt Van Buuren uit. "Dit soort dreigingen zijn een probleem van de nationale veiligheid."

Premier Rutte wil geen aandacht besteden aan het nieuws, zo bleek vanochtend voor het begin van een formatie-overleg:

De Franse president Macron is vanmiddag tijdens een werkbezoek in Lyon bekogeld met een klein rond voorwerp, dat lijkt op een ei of een pingpongbal. Op beelden is te zien dat het ronde voorwerp van zijn schouder stuitert. In het publiek riep iemand "Vive la revolution" (Leve de revolutie).

De dader werd meteen opgepakt:

Volgens de krant Le Parisien wilde Macron met de man in gesprek gaan. "Als hij me iets te vertellen heeft, laat hem dan komen", zei de president nadat hij was bekogeld.

Macron was in Lyon voor een internationale horecabeurs. In juni werd Macron tijdens een werkbezoek in het zuidoosten van Frankrijk in zijn gezicht geslagen.

Instagram zet de ontwikkeling van een speciale kinderversie van het platform voorlopig stil. Het bedrijf maakte in maart bekend te werken aan een versie voor kinderen van onder de 13, die nu niet welkom zijn op Instagram. De aankondiging ervan leidde al snel tot veel kritiek.

Het hoofd van Instagram, Adam Mosseri, schrijft nu in een verklaring dat het bedrijf nog altijd vertrouwen heeft in het project, maar dat uitstel het bedrijf de tijd geeft om met ouders, deskundigen, beleidsmakers en overheden te praten over hun zorgen.

Volgens Mosseri zijn die gesprekken nodig om "de waarde en het belang" van het project voor jonge tieners duidelijk te maken. "De werkelijkheid is dat kinderen nu al online actief zijn", schrijft hij.

Verontruste ministers

De kritiek op het nieuwe jeugdplatform van Instagram kwam onder meer van de juridische top van 44 Amerikaanse deelstaten. Zij riepen Facebook-oprichter Mark Zuckerberg op te stoppen met de ontwikkeling van de kinderversie van het platform, in het belang van het "mentale en fysieke welzijn van kinderen".

Ze wezen ook op de gevaren van online kinderlokkers en cyberpesten, en op de moeite die Facebook nu al heeft om kinderen op hun platforms te beschermen.

Controle voor ouders

Volgens Instagram-hoofd Mosseri is het beter voor kinderen onder de 13 om een eigen versie te hebben. "We denken vrij zeker dat het voor ouders beter is om hun kinderen toegang te geven tot een Instagram-versie die echt voor hen is gemaakt", schrijft hij. "Een plek waar ouders controle kunnen houden."

Mosseri zegt dat de kinderversie bedoeld is voor kinderen tussen de 10 en 12 jaar. Voor toegang ertoe zouden ouders toestemming moeten geven. Bovendien is het idee dat ouders alles kunnen zien wat de kinderen doen, zoals de tijd die er op de app wordt doorgebracht en wie er berichten stuurt.

De afgelopen jaren is de positie van de onafhankelijke rechtspraak in Polen nog verder afgezwakt. Dat concludeert het anti-corruptieorgaan GRECO van de Raad van Europa in zijn nieuwste rapport.

In 2018 concludeerde GRECO ook al dat het niet goed ging met de Poolse rechtsstaat. "Jammer genoeg is de situatie sindsdien verslechterd door een aantal wetten die in 2019 zijn aangenomen", schrijft het anti-corruptieorgaan.

Met name de omstreden tuchtkamer voor rechters is GRECO een doorn in het oog. De in 2017 opgerichte disciplinaire kamer van het Poolse hof kan rechters bestraffen. Deze tuchtkamer is samengesteld uit rechters die zijn geselecteerd door de nationale raad voor de rechterlijke macht, die weer is gekozen door het door regeringspartij PiS gedomineerde parlement.

Hoewel Polen onlangs beloofde deze tuchtkamer te ontmantelen, is niet duidelijk of Polen dit echt heeft gedaan.

GRECO vraagt Polen om de tuchtkamer af te schaffen om zo de politieke invloed op de rechtsspraak te verminderen. Het anti-corruptieorgaan bekritiseert Polen verder omdat het niets gedaan heeft met eerdere aanbevelingen. Polen heeft nu een jaar om vooruitgang te melden bij GRECO.

Tot 90 procent van de tankstations in grote Engelse steden kan zonder brandstof komen te zitten door hamsterende automobilisten. Door de stormloop zijn tankstations noodgedwongen gesloten. De Britse regering zet het leger in om mensen op te leiden tot vrachtwagenchauffeur, zodat ze kunnen helpen met de bevoorrading.

Milieuminister George Eustice zei vandaag dat er geen plannen zijn om militairen zelf tankstations te laten bevoorraden. Minister van Transport Grant Shapps wilde dit weekend dergelijke militaire hulp niet uitsluiten.

Eustice benadrukte nogmaals dat de tekorten niet zijn ontstaan door een gebrek aan brandstof, maar doordat mensen in paniek brandstof kopen "die ze niet nodig hebben".

Ook Shell merkt dat door een grotere vraag naar brandstof locaties bijna leeg zijn geraakt. "We werken er hard aan om de klanten te bevoorraden", zegt een Shell-woordvoerder tegen Reuters. "Sinds vrijdag zien we een groter dan normale vraag, waardoor sommige tankstations de vraag niet aankunnen. We vullen de voorraden zo snel mogelijk aan."

Het Verenigd Koninkrijk heeft volgens de transportbranche een tekort van 100.000 vrachtwagenchauffeurs, waardoor ook de bevoorrading van tankstations moeizaam gaat. Het tekort is het gevolg van een reeks van factoren, waaronder de coronapandemie, de vergrijzende beroepsbevolking en de uittocht van buitenlandse werknemers na het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie vorig jaar.

Druppel op gloeiende plaat

EU-burgers kunnen niet langer visumvrij wonen en werken in Groot-Brittannië, zoals voor de Brexit. Om de problemen het hoofd te bieden, heeft de Britse regering 10.500 tijdelijke visa uitgegeven voor buitenlandse werknemers, om bijvoorbeeld te gaan werken als vrachtwagenchauffeur. De Britse Kamer van Koophandel noemt deze maatregel een druppel op een gloeiende plaat.

Uren wachten om te tanken. Zo zag het er afgelopen weekend uit in Londen:

Met het vertrek van Angela Merkel is de Duitse politiek flink opgeschud. De SPD is bij de verkiezingen dit weekend de grootste geworden, maar het is nog niet duidelijk wie de nieuwe bondskanselier wordt. Niet alleen in Duitsland zelf laat Merkel een gat achter, ook Brussel moet het voortaan doen zonder de ongekroonde koningin van de Europese Unie.

Ton Nijhuis, directeur van het Duitsland Instituut, vertelt in podcast De Dag over de historische rol van de Duitse bondskanselier in Europa. Hoe heeft Angela Merkel haar stempel gedrukt en wat betekent haar Europese erfenis voor de nieuwe bondskanselier? "De nieuwe bondskanselier begint met een Merkel-bonus, maar het zal niet business as usual zijn."

Reageren? Mail dedag@radio1.nl

Je kunt deze aflevering van De Dag hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

De NOS op 3 Tech Podcast: iedere donderdag praten Casper Meijer of Jonna ter Veer en hun gasten je bij over het laatste nieuws uit de wereld van technologie en sociale media.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Lang verhaal kort: Elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Negen Brabantse ziekenhuizen gaan samenwerken om meer zorgmedewerkers op te leiden en te behouden voor de zorg. Dat is nodig omdat het personeelstekort is opgelopen door de coronacrisis.

Het actieplan is in eerste instantie vooral gericht op het opleiden van verpleegkundigen voor de intensive care en de spoedeisende hulp, maar er moeten ook extra anesthesiemedewerkers en operatieassistenten komen. Vanwege de coronacrisis en de inhaalzorg is er een grote vraag naar deze beroepen, maar het opleiden en behouden van zorgpersoneel is een grote uitdaging.

"Je moet voldoende opleiden, maar dat is lastig als je een personeelstekort hebt", zegt Marike Schoneveld van Fonds Ziekenhuisopleidingen (FZO) regio Noord-Brabant tegen Omroep Brabant.

Het doel van dit actieplan is om tien procent meer mensen op te leiden en minimaal tien procent meer zorgmedewerkers te behouden. Deelnemers aan de samenwerking zijn het Amphia Ziekenhuis, het Bravis Ziekenhuis, Bernhoven, het Catharina Ziekenhuis, Elkerliek, het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis, het Jeroen Bosch Ziekenhuis, het Máxima MC en het St. Anna Ziekenhuis. Er is drie jaar voor uitgetrokken.

Oplossingen

Ziekenhuizen gaan elkaar onder meer helpen met het invullen van stageplekken. "Als het ene ziekenhuis bijvoorbeeld geen stageplekken heeft, kun je kijken of een ander ziekenhuis in de buurt ze wel heeft", zegt Schoneveld.

Ook is een proef gestart met een flexibele schil. Zorgmedewerkers krijgen daarmee straks de kans om in meerdere ziekenhuizen tegelijk te werken. Ziekenhuizen hopen dat de afwisseling ertoe leidt dat personeel minder snel uitvalt.

Daarnaast willen de ziekenhuizen medewerkers die een vervolgopleiding doen tot bijvoorbeeld ic-verpleegkundige of anesthesiemedewerker, beter begeleiden. Door middel van een assessment willen de ziekenhuizen erachter komen tegen welke problemen een medewerker aanloopt en uitval voorkomen. "Elke student die uitvalt is een gemiste kans", zegt Schoneveld.

Ter gelegenheid van de 18e verjaardag van prinses Amalia heeft Claudia de Breij een boek geschreven over de prinses, meldt de Rijksvoorlichtingsdienst. De schrijver, cabaretier en zangeres voerde afgelopen zomer enkele gesprekken met de kroonprinses. Het boek krijgt de titel Amalia.

De Breij schrijft op Instagram dat nu Amalia "in principe koningin kan worden", ze "middels een geschreven portret" aan Nederland kan worden voorgesteld. "De prinses heeft me meegenomen naar plekken die belangrijk voor haar zijn en we hebben samen veel gesprekken gevoerd - over alles dat ertoe doet."

De twee spraken met elkaar over de schooltijd van de prinses en haar liefde voor muziek, maar ook het koningschap en wat haar toekomstige rol voor haar betekent kwamen aan bod. Tijdens de gesprekken liet de prinses het Koninklijk Staldepartement aan De Breij zien, waar de twee over haar passie voor de paardensport spraken.

Het boek bevat naast de tekst van De Breij ook beeldmateriaal uit het privé-archief van de prinses.

Traditie

Over haar vader, koning Willem-Alexander, verscheen rond dezelfde leeftijd ook een boek. Journalist Renate Rubinstein sprak eind 1984 tien dagen lang met de kroonprins. Die gesprekken leidden in 1985 tot het portret Alexander.

In 1955 verscheen Portret van Prinses Beatrix door Hella Haasse toen de toekomstige koningin 18 werd.

Prinses Amalia wordt op 7 december 18 jaar. Vanaf dat moment kan ze zich incidenteel uitspreken, weliswaar onder ministeriële verantwoordelijkheid. Waarschijnlijk zal ze vanaf dat moment ook vaker te zien zijn.

Vanaf die leeftijd heeft de prinses ook wettelijk recht op een toelage. Dat is zo'n 1,6 miljoen euro per jaar. Eerder dit jaar meldde de prinses in een brief dat ze tot het einde van haar studie afziet van het inkomensdeel van haar uitkering. Dat is ongeveer 300.000 euro.

Het overige deel is bedoeld voor voor personele en materiële uitgaven. In de brief schreef ze ook dat ze "zolang zij geen hoge kosten zal maken in haar functie als Prinses van Oranje" ook de onkostenvergoeding terugstort.

Mona Keijzer geeft haar Tweede Kamerzetel op en verlaat de landelijke politiek. Afgelopen zaterdag werd Keijzer (CDA) ontslagen als staatssecretaris van Economische Zaken vanwege haar uitspraken over het coronatoegangsbewijs.

"Ik wil geen splijtzwam zijn", zegt Keijzer in een verklaring op Twitter. "Ik ben er de mens niet naar en daarvoor is het christendemocratische gedachtengoed mij te lief." Keijzer laat weten wel lid te blijven van het CDA.

Ze voegt eraan toe dat ze "al geruime tijd" twijfels heeft bij "het logische karakter, de effectiviteit en de proportionaliteit" van de coronamaatregelen. "Op de huidige weg doorgaan is geen optie."

Ze vindt dat de overheid niet onnodig zou moeten ingrijpen in het leven van mensen. Volgens Keijzer waren coronamaatregelen in eerste instantie nodig, "maar met alles wat we weten over het virus en de vaccinatiegraad die wij inmiddels bereikt hebben, is dat punt wat mij betreft gepasseerd".

Kritiek

Keijzer uitte afgelopen weekend in De Telegraaf grote twijfels over de coronapas, op de dag dat die voor het eerst moest worden gehandhaafd. Die uitspraken stonden haaks op kabinetsbesluiten en daarom was haar positie als staatssecretaris onhoudbaar geworden.

Het kabinet wordt geacht met een mond te spreken en eenheid van beleid uit te dragen. Omdat ze niet zelf wilde opstappen, werd de staatssecretaris met onmiddellijke ingang ontslagen.

'Goed overleg'

Ook binnen het CDA - de partij van ministers De Jonge van Volksgezondheid en Grapperhaus van Justitie en Veiligheid - ontstond grote onvrede over Keijzers uitspraken. De partij laat weten dat het besluit van Keijzer "na goed overleg met de Tweede Kamerfractie tot stand is gekomen".

De Jonge noemt het vertrek van Keijzer spijtig, maar onvermijdelijk. "Een lid van het kabinet kan niet zeggen: ik doe niet meer mee." Partijleider Hoekstra zegt dat al langer duidelijk was dat Keijzer "moeite had en heeft met onderdelen van het coronabeleid", maar dat hij "op een andere uitkomst had gehoopt".

Hoekstra zegt verder haar besluit te respecteren:

Het vertrek van Keijzer uit de Kamer betekent dat Henri Bontenbal namens het CDA weer zal terugkeren in de Tweede Kamer. Bontenbal zat vanaf eind mei tot twee weken geleden ook in de Kamer, als vervanger van Pieter Omtzigt.

De Duitse kanselierskandidaat en SPD-leider Olaf Scholz wil zoals verwacht een regering vormen met de Groenen en de liberale FDP. De twee partijen kwamen net als zijn SPD gisteren die bij de parlementsverkiezingen als winnaar uit de bus.

"De kiezers waren duidelijk", zei Scholz in het Berlijnse partijkantoor van de centrumlinkse SPD. "Ze hebben drie partijen groter gemaakt - de SPD, de Groenen en de FDP - en dat is een duidelijk mandaat dat ze hebben gegeven, dat deze drie de volgende regering moeten vormen."

Onder applaus van partijgenoten en met een bos bloemen in de hand zei Scholz dat het voor de conservatieven van de CDU/CSU "na zestien jaar tijd is om op te stappen en in de oppositie te gaan".

De leider van CDU/CSU, Armin Laschet, vindt dat geen enkele partij het mandaat heeft om een nieuwe regering te vormen. "Alleen de persoon die tegenstellingen kan overbruggen kan bondskanselier worden", zegt hij. Laschet zei gisteravond al dat hij er klaar voor is om een regering te leiden.

Voor veel Duitse kiezers is het nog niet duidelijk hoe hun nieuwe regering er straks uit gaat zien:

De Groenen en de FDP zijn er niet zeker van dat ze samen in een regering kunnen zitten. FDP-lijsttrekker Christian Linder en tweede man van de Groenen Robert Habeck vinden een gesprek tussen beide partijen zinvol. "In sociale, fiscale en financieel-politieke kwesties staan we echt tegenover elkaar."

Een coalitie met de SPD heeft de voorkeur van Habeck, maar is geen uitgemaakte zaak. Hij zou eventueel ook met CDU/CSU kunnen regeren. Voor Lindner is dat juist andersom.

Uitslag

De SPD kreeg bij de Bondsdagverkiezingen van gisteren 25,7 procent van de stemmen. De CDU/CSU van Armin Laschet en vertrekkend bondskanselier Merkel boekte met 24,1 procent het slechtste landelijke resultaat in zijn geschiedenis.

De Groenen haalden met 14,8 procent het beste resultaat ooit. De FDP volgde met 11,5 procent en de rechts-populistische AfD 10,3 procent. Die Linke zakten met 4,9 procent onder de kiesdrempel, maar door het districtenstelsel hebben zeker drie afgevaardigden zich verzekerd van een zetel in de Bondsdag.

De vulkaanketen Cumbre Vieja op het Spaanse eiland La Palma is opnieuw begonnen met het uitspuwen van as en lava, zeggen wetenschappers. Eerder vanochtend stopte de vulkaan abrupt met het uitspuwen van een grote kolom as met rook.

Wetenschappers zeiden toen al dat het nog te vroeg was om te stellen dat de uitbarsting helemaal is geëindigd. "De vulkaan is in een fase van lagere activiteit gekomen", twitterde het instituut van geowetenschappen IGEO. "Laten we in de gaten houden hoe het de komende uren verdergaat."

Na enkele uren van relatieve rust kwam er een kolom witte rook uit de vulkaan:

Bewoners van een deel van de westkust van het Canarische eiland La Palma moeten sinds vanmorgen binnenblijven omdat de lava mogelijk vandaag de zee bereikt. Wanneer de lava in de zee stroomt, leidt dat waarschijnlijk tot explosies. Ook ontstaan er dan giftige wolken die over het eiland drijven. De lavastroom is zo'n 1600 meter verwijderd van de kust.

Het gaat om inwoners van San Borondon, Marina Alta en Baja en La Condesa. De autoriteiten roepen op om ramen en deuren gesloten te houden. De directeur van de lokale nooddienst zegt dat wanneer de lava in contact komt met de zee er een zoutzuurwolk ontstaat. Hij roept mensen op niet te gaan kijken, melden lokale media.

De vulkaanketen Cumbre Vieja op het Spaanse eiland was tot vanochtend nog actief. Door de as in de lucht was het vliegveld gisteren grotendeels gesloten. Urenlang vertrok of landde er geen vliegtuig meer op La Palma Airport. Later werden vluchten naar de naburige eilanden Tenerife en La Gomera wel weer hervat.

De vulkaan barstte vorige week zondag uit. Als gevolg van de eruptie zijn ongeveer 420 huizen verwoest. Duizenden mensen werden geëvacueerd; er zijn tot dusver geen gewonden gevallen. Afgelopen weekend werden nog eens duizend mensen geëvacueerd.