NOS Nieuws - Algemeen

Een van de grootste drugsbazen van Azië is opgepakt in Nederland. Dat meldt de Landelijke Eenheid van de politie. Tse Chi Lop (57) is een Canadees van Chinese origine. Hij werd aangehouden op verzoek van de Australische politie toen hij op Schiphol over wilde stappen op een vlucht naar Canada.

Tse Chi Lop is de baas van het Sam Gor-syndicaat, dat ook wel bekendstaat als The Company. Hij zou verantwoordelijk zijn voor 70 procent van de drugs die Australië ingesmokkeld worden, schrijft de Sydney Morning Herald. Sommigen vergelijken hem met de Mexicaanse drugsbaron El Chapo of met de Combiaanse drugsbaas Pablo Escobar.

Sam Gor is een van grootste drugskartels ter wereld. De Verenigde Naties schatten dat het in 2018 met de verkoop van methamfetamine 8 tot 17 miljard dollar omzette. In vijf jaar zou het syndicaat vier keer groter geworden zijn.

Volgens Sky News Australia heeft Sam Gor ook banden met motorbendes in Australië zoals The Comancheros en de Hells Angels. Onder leiding van Tse Chi Lop zouden verschillende Chinese triadegroepen, die voorheen concurrenten waren, zich hebben verenigd.

Mini-lesjes volgen, rondslenteren door de gangen, docenten het hemd van het lijf vragen: het voorjaar is de tijd van open dagen in het voortgezet onderwijs. Zo kunnen leerlingen uit groep 8 een goed beeld krijgen bij de school waar ze na de zomer heengaan. Maar zoals zoveel andere zaken ziet die kennismaking er door het coronavirus dit jaar heel anders uit.

Veel open dagen zijn afgelast en echt de sfeer opsnuiven, dat lukt dus niet dit jaar. Uit een peiling van het NOS Jeugdjournaal blijkt dat de meeste kinderen uit groep 8 denken dat het wel goed komt met het kiezen van een nieuwe school, maar zo'n 1 op de 4 weet niet zeker of ze wel een juiste keuze kunnen maken.

Veel middelbare scholen kiezen daarom voor online alternatieven. Zo kunnen leerlingen vanuit huis meekijken met een digitale tour door de gangen of een (veilig) scheikunde-experimentje vanuit huis doen.

Bette Hekkelman en Jens van Dijk uit Zutphen moeten dit jaar ook de lastige keuze maken, welke school wordt het?

Goed alternatief

De meeste kinderen vinden online voorlichtingsvideo's en digitale rondleidingen een goed alternatief. Zo zegt 7 op de 10 van de ondervraagde leerlingen online open dagen een goede oplossing te vinden.

Maar als de groep acht-leerlingen het zelf voor het zeggen hadden dan was het nu toch mogelijk geweest om scholen te bezoeken.

Ruim 6 op de 10 kinderen vindt dat er ondanks corona, wel open dagen zouden moeten zijn. Want bij het kiezen van een middelbare school is een open dag nou eenmaal hartstikke belangrijk zeggen ze.

Sfeer overbrengen

Directeur Erwin Lutteke van het Isendoorn College merkt dat het organiseren van zo'n digitale open dag een hoop creativiteit bij zijn docenten en leerlingen losmaakt. Zo hebben zijn leerlingen een speciaal Tiktok-account aangemaakt.

Toch vindt hij het wel spannend, omdat nog maar de vraag is hoeveel leerlingen digitaal langs komen. "Normaal komen er zo'n 2000 leerlingen en ouders kijken tijdens open dagen, nu stuur je van alles op en weet je niet wie je bereikt."

Dat beaamt ook directeur Leonie Drabbe van het 's Gravendreef College in Den Haag. "Wij zijn een open school met veel reuring. Hoe ga je nou die sfeer overbrengen via een scherm?"

Daarnaast is het niet voor iedereen vanzelfsprekend dat ze thuis gemakkelijk mee kunnen kijken, zegt Erwin Lutteke. Want niet iedereen heeft de apparatuur thuis om goed mee te kunnen kijken. Hij houdt contact met docenten van groep 8 om deze leerlingen alsnog mee te kunnen laten kijken.

Aanmeldingen

Het 's Gravendreef College bedacht samen met hun leerlingen een speciale webserie voor kinderen uit groep 8. "Hoe maak je nieuwe vrienden, wat zijn de beste tips voor je eerste schooldag, en hoe bereid je je voor op de proefwerkweek?" Op die manier worden ze goed voorbereid voor hun tijd op de middelbare school, zegt Drabbe.

Erwin Lutteke van het Isendoorn College hoopt dat alle digitale initiatieven uiteindelijk ook leiden tot aanmeldingen. "Hier in Zutphen is er best wat concurrentie tussen de scholen. Het is elk jaar weer spannend, maar dit jaar nog iets meer."

Begin maart zal blijken of alle inspanningen effect hebben gehad, dan moeten de aanmeldingen voor middelbare scholen binnen zijn.

Het zal je niet ontgaan zijn: om 21.00 uur vandaag gaat de avondklok in. Dan mag je tot 04.30 uur 's nachts niet meer naar buiten tenzij je een goede reden hebt. De maatregel geldt elke avond tot ten minste de nacht van 9 op 10 februari. Wat mag er wel en wat mag er niet? We zetten de regels op een rij.

Wanneer mag je wel naar buiten?

Het hele idee achter de avondklok is natuurlijk dat je binnen blijft. Maar het kan zijn dat je toch de straat op moet, dus er zijn uitzonderingen op de thuisblijfplicht. Dan gaat het bijvoorbeeld om een noodsituatie, als jij of je huisdier dringend medische hulp nodig hebben of als je voor je werk naar buiten moet.

Ook als je mantelzorger bent, naar het buitenland reist of juist terugkomt, je hond wilt uitlaten of onderweg bent in verband met een uitvaart of examen van je studie, mag je na 21.00 uur naar buiten. Kijk hier voor het volledige overzicht.

Hoe toon je aan dat je op straat mag zijn?

Je zult moeten bewijzen dat je na het ingaan van de avondklok naar buiten moet. Dat gebeurt in eerste instantie met een 'Eigen verklaring avondklok' die je zelf in moet vullen en waarop je de reden aangeeft dat je op straat bent. Maar dat is in veel gevallen niet genoeg.

Afhankelijk van jouw reden moet je met aanvullend bewijs komen. Ben je voor je werk op straat, dan moet je werkgever ook een werkgeversverklaring invullen.

De avondklok wordt onder meer ingesteld vanwege zorgen over de Britse variant. NOS op 3 legt uit hoe dat zit:

Niet iedereen hoeft een eigen verklaring bij zich te hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor agenten en medewerkers van hulpdiensten. Ook als je uit het buitenland terugkomt en naar huis reist hoef je geen eigen verklaring te hebben, maar je moet wel met ander bewijs aantonen dat dit je reden is om op straat zijn, zoals met een ticket.

Als je een hond uitlaat heb je verder helemaal geen documenten nodig. Ook bij een noodsituatie, bijvoorbeeld als je vanwege mishandeling vlucht uit je huis, is uiteraard geen eigen verklaring nodig.

De eigen verklaring en werkgeversverklaring mag je uitprinten of digitaal invullen en bij je hebben. In dit overzicht lees je wie welke documenten bij zich moet hebben. Hier kun je de eigen verklaring downloaden.

Hoe wordt er gehandhaafd?

De handhaving zal gebeuren door politieagenten, maar gemeenten mogen vanaf maandag ook boa's de avondklok laten handhaven. Per regio wordt gekeken naar wie er precies voor de handhaving verantwoordelijk is.

Als een agent of boa vaststelt dat je onterecht op straat bent, krijg je een boete van 95 euro. Er zal niet eerst een waarschuwing gegeven worden. Het overtreden van de avondklok is geen misdrijf en je krijgt dus geen strafblad. Als je valse informatie invult op de benodigde verklaringen, is het wel een misdrijf: dat geldt als valsheid in geschrifte.

Wat betekent de avondklok voor openingstijden?

Ziekenhuizen, apotheken en andere medische voorzieningen blijven ook na 21.00 uur gewoon open. Bezorgers mogen na 21.00 uur hun brieven en pakketjes bij je afleveren. Hetzelfde geldt voor maaltijdbezorgers. Je kunt na 21.00 uur een maaltijd bestellen en thuis ontvangen. Eten afhalen mag niet meer na 20.45 uur.

Het openbaar vervoer en taxi's blijven rijden, tankstations zijn open. Wel zijn winkeltjes bij treinstations en tankstations na 20.45 uur gesloten. Bekijk hier het hele overzicht.

In Spanje is verontwaardiging ontstaan omdat hooggeplaatsten hebben voorgedrongen bij het landelijke vaccinatieprogramma. Het gaat onder meer om politici en prominenten binnen het leger. De hoogste officier van het Spaanse leger, luchtmachtgeneraal Miguel Angel Villarroya, heeft inmiddels zijn ontslag aangeboden omdat hij heeft voorgedrongen bij het prikken.

Eerder vandaag werd een hoge baas van de Spaanse politie-eenheid Guardia Civil op staande voet ontslagen door minister van Binnenlandse Zaken Grande-Marlaska, melden Spaanse media. De man, een luitenant-kolonel, ging met de prik in tegen het vaccinatieprotocol van de Spaanse krijgsmacht. Dat schrijft voor dat eerst medisch personeel en deelnemers aan internationale missies ingeënt worden met het beperkte aantal beschikbare vaccins. De Guardia Civil heeft gezegd dat behalve de ontslagen officier, geen anderen hebben voorgedrongen bij het vaccineren.

Onderzoekscollectief Maldita publiceerde gisteren een lijst met namen van hooggeplaatsten die hebben voorgedrongen. Het zou gaan om zeker 28 politici van verschillende partijen en om militairen met een belangrijke functie binnen het leger. Volgens de goed ingevoerde Spaanse krant ABC is het Spaanse leger een intern onderzoek begonnen om te achterhalen wie er binnen de legertop misbruik heeft gemaakt zijn positie.

Meerdere prominenten opgestapt

De socialistische PSOE van premier Sánchez deed eerder een beroep op alle voordringers om hun functie neer te leggen. De conservatieve oppositiepartij Partido Popular deed zo'n zelfde oproep. Door de maatschappelijke ophef zijn al meerdere burgemeesters en ziekenhuisdirecteuren opgestapt, schrijft ABC. Een ziekenhuisdirecteur probeerde zich te verdedigen door te zeggen dat zijn personeel van hem had geëist dat hij als eerste geprikt zou worden, omdat zij anders niet zouden volgen.

NOS-Correspondent Rop Zoutberg: "Regiopresident Ximo Puig van Valencia kwam gisteren met het getal van zo'n 200 voordringers, alleen al in zijn deelstaat. Hij opperde dat de voordringers de tweede dosis dan maar niet moesten krijgen." Maar omdat daarmee indirect de eerste prik wordt verspild, is dat geen optie. Volgens Zoutberg zijn Spanjaarden verontwaardigd over de gang van zaken omdat het aantal besmettingen momenteel weer enorm oploopt.

In Spanje krijgen prominenten geen voorrang op kwetsbare groepen, zoals in sommige andere landen wel het geval is. Bewoners en medewerkers van verzorgingstehuizen vormen de eerste groep die wordt gevaccineerd, en acute zorgwerkers horen hier ook bij. Het ministerie van Volksgezondheid maakte eerder deze week bekend dat Spanjaarden boven de 80 jaar hierna aan de beurt zijn.

CDA, PvdA en GroenLinks hebben op hun (digitale) congressen flink uitgehaald naar Mark Rutte en de VVD.

Wopke Hoekstra, die eind vorig jaar CDA-lijsttrekker werd in plaats van de gekozen Hugo de Jonge, zei in zijn eerste speech als nieuwe partijleider dat steeds meer mensen deze tijd als een tijd van "gebroken beloftes" ervaren. Dat is volgens hem te wijten aan de liberalen. "De gebroken belofte is de erfenis van tien jaar VVD. De optelsom van een reeks gebroken beloftes."

Het ontbreekt volgens Hoekstra aan "visie en een politiek die richting geeft". "We kregen jarenlang allemaal de boodschap dat het vanzelf goedkomt als we allemaal maar zoveel mogelijk ons eigenbelang najagen. Dat is natuurlijk onzin."

Hoekstra is sinds vier jaar minister van Financiën in het derde kabinet van Rutte. Hij spreekt nu van een "winner- takes-all economie" en een overheid die haar eigen burgers is gaan wantrouwen.

"Het roer moet om"

De CDA-leider wil "echt niet doen of het de afgelopen tien jaar alleen maar kommer en kwel was", maar volgens hem zijn grote problemen in die tijd niet aangepakt.

Hoekstra zegt dat de VVD niet de verandering kan brengen die nodig is. "Ze willen de rafelrandjes bijknippen. Maar dat is niet genoeg. Het roer moet om", aldus Hoekstra.

In de eerste plaats moet nu de komende weken de coronacrisis bestreden worden, aldus Hoekstra. Maar voor de verkiezingen wil hij ook duidelijkheid scheppen. "We moeten straks doorpakken als we klaar zijn met de crisis."

Hoekstra staat naar eigen zeggen klaar om premier te worden en "het land te dienen". Hij vindt dat er na de coronacrisis een einde moet komen aan het egoïsme in de economie. Hij wil met het CDA de "middenklasse weer meer zekerheid geven" en meer "perspectief creëren voor alle hardwerkende mensen".

PvdA: alleen in kabinet dat minimumloon verhoogt

De nieuwe PvdA-leider, Lilianne Ploumen, keerde zich op het congres van haar partij eveneens tegen Rutte. Volgens Ploumen laat de coronacrisis het "failliet van het rechts-liberale denken van de VVD en Rutte zien". Ze hekelde de tegenstellingen en de ongelijkheid is ons land, die volgens haar door de coronacrisis alleen maar groter zijn geworden.

De leden bevestigden tijdens het online-congres haar lijsttrekkerschap, als opvolger van Lodewijk Asscher. Die stapte op in verband met de toeslagenaffaire, waarbij hij als minister in het vorige kabinet betrokken was.

In haar eerste speech als leider bekritiseerde Ploumen ook het CDA. Ze haalde uit naar Hoekstra, die in het verkiezingsprogramma de verhoging van het minimumloon schrapte. Daar doet de PvdA niet aan mee. "Wij gaan niet in een kabinet zitten dat het minimumloon niet wil verhogen", aldus Ploumen.

Ploumen zei dat het tijd is voor een nieuwe progressieve lente. Linkse partijen moeten volgens haar nu de handen ineenslaan. "Als we geen progressieve coalitie vormen met linkse partijen is er straks maar één die lacht en dat is Rutte vanuit het Torentje", aldus Ploumen.

Volgens haar moet Nederland na de crisis niet terug naar het oude normaal, maar naar een "beter normaal". "Voor sommige zaken moet de regie weer meer naar de overheid terug. Er moet meer ruimte en waardering komen voor dingen die te belangrijk zijn om aan de markt over te laten, zoals de zorg."

Ook benadrukte ze dat de PvdA niet wil samenwerken met partijen die mensen het land uit willen zetten of die ruimte geven aan racisme . Ze zei dat er onder haar leiding niet met de PVV en Forum voor Democratie zal worden samengewerkt. Volgens Ploumen zullen VVD en CDA niet aarzelen die samenwerking wel aan te gaan.

GroenLinks wil 'OMT' voor klimaat

Ook GroenLinksleider Jesse Klaver vindt de tijd rijp voor meer linkse samenwerking. Ook hij zette zich af tegen Rutte, "Tien jaar kabinetten Rutte waarin de ongelijkheid is toegenomen en onze publieke dienstverlening is verwaarloosd. Tien jaar rechtse politiek, waarbij economische groei en rendement altijd gaan boven welzijn en gedeelde welvaart."

Klaver sprak over de coronacrisis, maar legde de nadruk ook op de klimaatcrisis. Nederland moet die net zo behandelen als de coronacrisis, vindt GroenLinks. "Het eerste dat de volgende regering moet doen is het uitroepen van een klimaatnoodtoestand", zo zei de GroenLinksleider. Hij pleit voor de oprichting van een Climate Management Team (CMT), vergelijkbaar met het OMT voor de coronacrisis.

38 landen hebben na een oproep van de VN in december de noodtoestand vanwege het klimaat uitgeroepen. Klaver vindt dat Nederland dat ook moet doen.

Campagne anders dan anders

Politiek verslaggever Ron Fresen: "Door corona is ook de verkiezingscampagne die langzaam op stoom komt compleet anders, alleen al bijvoorbeeld door het speechen voor lege zalen. Partijen krijgen door de crisis hun eigen verhaal niet in de strijd, in de peilingen profiteert alleen premier Rutte van de crisis. En dus is hij de man die ze aanvallen. Maar corona blijft in de verkiezingscampagne de grote onzekere factor, en in een crisis als deze is 17 maart echt nog ver weg."

Bekijk hier de kritiek van CDA, PvdA en Groenlinks op Rutte:

De ogen en de oren waren ze, in een periode waarin de Chinese autoriteiten geen openheid van zaken wilden geven over het dan nog onbekende longvirus. Een jaar geleden ging de stad Wuhan vanwege corona in lockdown. Meerdere burgerjournalisten die toen verslag deden, zijn nog altijd spoorloos.

"We merkten dat er grote tekorten waren aan alles wat je maar kon bedenken", blikt Zhang Yi terug. Hij is instrumentenmaker en zette zich tijdens de epidemie in als vrijwilliger. "Ik heb dertig flessen alcohol gedoneerd die ik gebruikte voor het verven", zegt hij. "Ook had ik nog wat beschermende pakken liggen van de Sars-epidemie. Die kwamen nu goed van pas."

Samen met vlogger Fang Bin zette Zhang verschillende appgroepen op om hulpbehoevenden in de stad te ondersteunen. Om informatie te delen in een periode waarin het zorgsysteem was geïmplodeerd. "Bijvoorbeeld om te kijken bij welk ziekenhuis de rijen het kortst waren, bij welke apotheek je nog mondkapjes kon krijgen", zegt Zhang. "Ook maakten we de overheid alert op de situatie van daklozen. Pas een maand later kwam daar opvang voor."

Zhang Zhan was één van de eersten die de uitbraak van het coronavirus versloeg. Inmiddels zit ze achter slot en grendel. Vrienden maken zich grote zorgen:

Fang Bin, net als Zhang actief in de culturele sector, kreeg bekendheid met een filmpje waarin hij lijkzakken telt bij één van de ziekenhuizen in Wuhan. Gewapend met mondkapje en smartphone legde hij vast hoe snel het aantal doden die ochtend in januari groeide, en hoe het zorgsysteem implodeerde. "Hij wilde zich aanmelden als vrijwilliger voor het Rode Kruis", weet Zhang. "Onderweg kwam hij langs het ziekenhuis en maakte er een vlogje. Toen hij buiten kwam lagen er tien overledenen in het bewuste busje."

Beelden die ook bij de autoriteiten niet onopgemerkt bleven: kort daarna verdween de vlogger. Al bijna een jaar is er niets meer van hem vernomen. "We hebben meerdere detentiecentra in de stad bezocht", zegt Zhang daarover. "Het lukt ons niet om contact met hem te krijgen, we krijgen geen nieuws. We weten niet eens of hij dood is of leeft."

Ook Chen Qiushi trok naar de stad, deelde zijn bevindingen online en verdween. De voormalige mensenrechtenadvocaat zou inmiddels bij zijn ouders in huisarrest zitten.

Zhang Zhan, die eerder al enkele maanden werd vastgehouden omdat ze steun had betuigd aan de demonstranten in Hongkong, kreeg medio mei bezoek in haar hotel in Wuhan. Ze werd meegenomen en is veroordeeld tot vier jaar cel voor "ruzie zoeken en problemen veroorzaken".

"Ongegrond en extreem lang", luidt de analyse van haar advocaat. Hem is nadrukkelijk verzocht om geen interviews met buitenlandse media aan te nemen, daarom doet hij zijn verhaal anoniem. "Vrije nieuwsgaring is onmogelijk in China. De waarheid mag niet aan het licht komen", zegt hij over de veroordeling. "De autoriteiten, op lokaal niveau of hogerop in het systeem, zijn doodsbang dat ze hun baan kwijtraken. Wie de waarheid probeert te vertellen, wordt opgepakt."

In de staatsmedia wordt al maandenlang de loftrompet gestoken over de succesvolle aanpak van corona in China, met aanhoudend hoge besmettingscijfers in het buitenland als dankbaar referentiekader. In de weken na de lockdown wisten de autoriteiten het tij in rap tempo te keren met strenge quarantaines en massaal testen. Maar bezorgde burgers wijzen vooral ook op de kostbare tijd die in de beginfase verloren is gegaan.

Li Yong, een aannemer in Wuhan, is nog altijd woedend over de manier waarop de autoriteiten zijn omgegaan met dokter Li Wenliang. In een WeChat-groep waarschuwde de arts zijn collega's eind 2019 al voor een toen nog onbekend longvirus, dat iets weg had van Sars. Een reprimande van de autoriteiten volgde. Li zou 'geruchten' hebben verspreid en daarmee de 'sociale stabiliteit' in de waagschaal hebben gelegd.

Toekomst

De arts overleed enkele weken later zelf aan het virus. "Hij deed wat iedereen met een gezond geweten zou doen", zegt Li Yong, die zich destijds ook opwierp als vrijwilliger. "Mensen hebben hier niet het fundamentele recht om de waarheid te spreken." Waar de meeste inwoners van Wuhan eind 2019 nog nietsvermoedend door de drukbezochte winkelstraten liepen, droeg hij al een mondkapje. "We hebben Sars meegemaakt, en gingen er al van uit dit een vergelijkbaar virus zou kunnen zijn."

Zowel voor als na de afgenomen interviews hebben meerdere bronnen te maken gehad met de Chinese autoriteiten, variërend van reprimandes tot verdergaande intimidatie. Ook Li kent de risico's van het praten met buitenlandse journalisten. "Maar als er niets verandert, kan dit in de toekomst zo weer gebeuren."

Bij het RIVM zijn tot 10.00 uur vanmorgen 5487 nieuwe bevestigde coronabesmettingen gemeld. Dat zijn er 289 minder dan gisteren. Het is nog wel hoger dan dan het gemiddelde van afgelopen week, toen er per dag gemiddeld 5340 mensen positief getest werden.

In de ziekenhuizen nam de bezetting af. Er liggen nu 2306 mensen met corona in het ziekenhuis (gisteren: 2358), van wie 673 op de IC (gisteren: 674), meldt het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS). Toch is de ziekenhuisbezetting, gerekend cover de hele week, nauwelijks gedaald.

Bij het RIVM werden 89 overleden covid-patiënten gemeld, evenveel als gisteren. De afgelopen zeven dagen registreerde het RIVM gemiddeld 81 doden per dag, tegen 94 doden per dag een week eerder.

Hoe het aantal doden zich ontwikkelt, hangt mede af van het aantal besmettingen in verpleeghuizen. Daar gaat het de goede kant op. Er zijn nu 750 verpleeghuizen waar de afgelopen twee weken minimaal één coronabesmetting is vastgesteld. Een week geleden waren dat er 831. Op het hoogtepunt van de eerste coronagolf, op 15 april, waren er 828 verpleeghuizen met minimaal één besmetting.

Ede staat op het punt om zichzelf uit te roepen tot regenbooggemeente. Dat betekent dat de stad werk gaat maken van de sociale acceptatie, veiligheid en emancipatie van lhbti's. Ondanks tegenstand van de SGP en kritiek van de lokale partij Burgerbelangen zal een meerderheid van de gemeenteraad op 4 februari met het voorstel instemmen.

Ede is daarmee de een na laatste grote gemeente in Nederland die regenbooggemeente wordt. Gemeenteraadslid Stephan Neijenhuis (D66) spreekt in de Gelderlander van een statement. "Daarmee zeggen we dat we er als Ede nu ook bij horen. Het betekent ook dat Ede straks beleid gaat maken op het gebied van lhbti's."

Neijenhuis diende het voorstel begin dit jaar in, samen met GroenLinks, GemeenteBelangen, PvdA, VVD, CDA en Fractie Wijnsouw.

Hij knipte topje van zijn duim af

Het voorstel van Neijenhuis kan dan ook rekenen op een ruime meerderheid in de gemeenteraad. Sommige raadsleden zijn daarbij persoonlijk gemotiveerd, meldt Omroep Gelderland. VVD-raadslid Sjoerd Bakker: "Mijn man Alexander had ooit een bijbaantje bij een tuincentrum. Tijdens snoeiwerkzaamheden knipte hij per ongeluk het topje van zijn duim af. Een collega bracht hem bij een arts en het bloeden werd gestopt."

Een dag later moest Alexander zich bij de directie melden. "De medewerker die hem bij de arts had gebracht, zat ziek thuis. Ze had gehoord dat Alexander homo is en met al dat bloed was ze bang voor aids. Alexander moest van zijn baas een aidstest laten doen. Hij weigerde en werd ontslagen."

Andere raadsleden ergeren zich eraan dat transgenders lang niet altijd voor hun identiteit uit kunnen komen. Zodra Ede regenbooggemeente is, willen zij een onderzoek naar hoe groot de problematiek van lhbti's in Ede is.

Onzijdige aanspreekvormen

De SGP, met 9 mannelijke raadsleden de grootste fractie in Ede, is tegen het voorstel. In een schriftelijke reactie stelt de partij dat de "onderliggende visie en de diverse uitingen van deze 'regenboogbeweging' haaks staan op de Bijbelse noties over de unieke waarde van het huwelijk van man en vrouw".

De lokale partij Burgerbelangen is ook kritisch en vindt "het voorstel iets doorslaan", zegt fractievoorzitter Ruben van Druiten. Onzijdige aanspreekvormen gaan hem te ver, net als genderneutrale toiletten. "Dit is toch een beetje identiteitsdrammerij, idioterie waardoor de essentie verloren raakt."

Ede wordt de 55ste regenbooggemeente in Nederland. Van de gemeenten met meer dan 100.000 inwoners is na 4 februari alleen Apeldoorn geen regenbooggemeente.

De Turkse autoriteit voor religieuze zaken veroordeelt het dragen van het 'boze oog', een amulet waaraan bepaalde krachten worden toegedicht.

Volgens Diyanet, de autoriteit die aan het hoofd staat van ruim 85.000 moskeeën, is het niet toegestaan in de islam om hulp van iets anders te verwachten dan van Allah. "Om die reden is het niet toegestaan om amuletten met het boze oog en soortgelijke dingen om de nek of waar dan ook te dragen om er voordeel van te hebben", staat in een fatwa die onlangs verscheen.

Sieraden

Het boze oog, in blauw, wit en zwart, wordt op grote schaal gebruikt in Turkije. Boze ogen worden gebruikt om krachten af te wenden, maar ook als muurdecoratie of in sieraden. Het symbool is vaak te vinden op prullaria die in toeristenwinkels worden aangeboden. Sinds 2018 is er een emoji van het boze oog.

Het geloof in de bijzondere krachten van de talisman voert duizenden jaren terug. Het idee is dat ze bescherming bieden tegen blikken van anderen die schade kunnen berokkenen. Pasgeboren baby's zouden extra gevoelig zijn voor kwalijke invloeden, net als zwangere vrouwen.

"Veel mensen geloven in de kracht van het boze oog", zegt een Turkse bouwingenieur tegen nieuwszender Al Jazeera. "Ik ken veel voorbeelden van mensen die eerste complimenten kregen voor iets, bijvoorbeeld een nieuw paar schoenen, en daarna struikelden. Dat is het boze oog, denken veel mensen. Het kan sowieso geen kwaad om wat bescherming te hebben."

De Amerikaanse tv-presentator Larry King is op 87-jarige leeftijd overleden. Dat wordt gemeld via het Twitteraccount van King en door de nieuwszender CNN, waar hij jaren voor werkte.

Begin deze maand werd King opgenomen in het ziekenhuis, nadat hij besmet was geraakt met het coronavirus. Hij overleed in een ziekenhuis in Los Angeles.

King, die steevast bretels droeg, werd wereldberoemd als boegbeeld van nieuwszender CNN, waar hij 25 jaar de talkshow Larry King Live presenteerde. Hij interviewde tal van beroemdheden, van presidenten en muziekiconen tot sportlegendes.

King werd geregeld verweten zich nauwelijks te verdiepen in zijn gasten, waardoor zijn interviews relatief oppervlakkig waren. King wierp altijd tegen dat hij tegelijk met zijn kijkers wilde leren over zijn geïnterviewden.

Hij zag zichzelf als "doorgeefluik", zei hij in 2007 tegen de Hartford Courant. "Ik stel de beste vragen die ik kan stellen, luister naar de antwoorden, vraag door en dan mag het publiek vervolgens een conclusie trekken. Ik ben er niet om die conclusies te trekken, maar wil iemand zo goed mogelijk neerzetten."

In 2010 stopte King met de presentatie van de dagelijkse show, omdat hij meer tijd met zijn gezin wilde doorbrengen.

Gezondheidsproblemen

Twee jaar later richtte hij met de Mexicaanse telecommiljardair Carlos Slim zijn eigen productiebedrijf op. Daarvoor presenteerde hij tot vorig jaar nog de talkshow Larry King Now.

De afgelopen jaren worstelde King met zijn gezondheid. Zo werd hij onder meer getroffen door een beroerte, kreeg hij kanker en had hij hartproblemen. Afgelopen zomer overleden een zoon en een dochter van King binnen een paar weken tijd. "Hen verliezen voelt zo onwerkelijk", schreef King toen op Facebook. "Geen enkele ouder zou een kind moeten begraven."

Een aantal passagiers van een KLM-vlucht is afgelopen nacht achtergebleven in New York omdat ze geen negatieve sneltest konden overhandigen. Die is verplicht op vluchten uit zogenoemde hoogrisicolanden, waaronder Amerika. Een passagier of bemanningslid met een positieve testuitslag mag niet mee en moet in het land achterblijven.

Of mensen inmiddels op een andere vlucht zitten, is niet duidelijk. KLM wil niet zeggen hoeveel passagiers de vlucht noodgedwongen moesten laten schieten. Wel kunnen ze volgens de vliegmaatschappij via de klantenservice of hun reisagent een andere vlucht regelen, mits ze negatief zijn getest.

Cameraman Roel van Hees was een van de passagiers op de vlucht. Hij was in de VS geweest voor RTL, om de inauguratie van president Joe Biden te verslaan. "Er zijn wat mensen die het niet hebben gered om op tijd een sneltest te doen. Bij hen moesten de koffers ook uit het vliegtuig worden gehaald. De piloot riep ook elke keer om hoe vervelend hij het vond."

Ook voor Van Hees en zijn collega was het lang spannend. Bij het inchecken was de uitslag van de PCR-test al lang en breed binnen, maar de uitslag van de sneltest kwam maar niet. "Er was een storing met het mailsysteem. Uiteindelijk hebben ze ons nog een pdf'je kunnen sturen."

Sneltesten op bestemmingen

De verplichte sneltest werd woensdag door het kabinet aangekondigd, maar volgens Van Hees waren niet alle passagiers op de hoogte. Ook de bemanning wist niet van de hoed en de rand. "Een stewardess zei: de meesten van ons krijgen ons nieuws uit de media."

De luchtvaartmaatschappij betreurt de gebeurtenis, maar spreekt van een incident. "De kans bestaat dat de passagiers te laat informatie hebben gekregen, omdat we de maatregel op korte termijn moesten invoeren", zegt een woordvoerder.

KLM zegt dat de informatievoorziening inmiddels op orde is. Ook worden op bestemmingen sneltesten geregeld. "Anders kunnen we geen passagiers meenemen." Het is niet bekend of de kosten daarvan bij de luchtvaartmaatschappij liggen of bij de plek van bestemming.

Moties in Tweede Kamer

De luchtvaartmaatschappij sprak zich afgelopen dagen fel uit tegen de verplichte test. KLM-topman Elbers zei dat hij het niet kan maken om bij een negatieve testuitslag personeel op een bestemming achter te laten.

Volgens de Vereniging Nederlands Cabinepersoneel (VNC) is dat ook nog niet gebeurd. "We hebben daarover van leden geen signalen gehad", zegt voorzitter Annette Groeneveld. Zij vermoedt dat KLM in ieder geval tot en met dinsdag doorgaat met het uitvoeren van intercontinentale vluchten.

Die dag stemt de Tweede Kamer over twee moties over ontheffingen voor vliegtuigpersoneel. "Als die worden aangenomen, dan is het opgelost", zegt Groeneveld. Ze verwacht chaos voor passagiers als de dubbeltest ook voor vliegpersoneel verplicht blijft, omdat niet alle landen de sneltesten voorhanden hebben.

"Daar komt bij dat passagiers dan alternatieven gaan verzinnen. Ze reizen dan niet rechtstreeks naar Amsterdam, maar bijvoorbeeld via Parijs en München. Dat lijkt me voor de volksgezondheid ook niet heel goed. Het is een utopie om te denken dat mensen niet meer naar Nederland komen omdat KLM niet op die landen vliegt."

Vloot aan de grond houden

KLM-topman Elbers zei afgelopen dagen dat door de maatregel intercontinentale vluchten aan de grond zouden blijven, maar dat lijkt nog niet te zijn gebeurd. Op de website van Schiphol is te zien dat vandaag vliegtuigen van de luchtvaartmaatschappij vertrekken naar onder meer Canada, India, Kenia, Dubai en Mexico: allemaal landen die door het kabinet zijn bestempeld als een hoogrisicoland.

Ondertussen zoekt KLM ook met het RIVM naar een oplossing. De luchtvaartmaatschappij zegt later vandaag met een verklaring te komen.

Een gezamenlijke wervingscampagne van bijna alle Zeeuwse zorginstellingen heeft in anderhalf jaar tijd dertig nieuwe huisartsen opgeleverd. Ook vestigden zich tien nieuwe medisch specialisten in Zeeland.

De komst van al die dokters is goed nieuws voor Zeeland. Normaal komen er niet meer dan zo'n vijf nieuwe huisartsen per jaar naar de provincie. Dat is veel te weinig. Tot 2030 zijn er honderd nieuwe huisartsen en honderd andere hoogopgeleide specialisten zoals psychologen nodig, meldt Omroep Zeeland.

Met een groot opgezette wervingscampagne en een budget van 600.000 euro lijken de zorginstellingen en de provincie het tij te hebben gekeerd. De campagne begon in de zomer van 2019 met het aanbieden van een zomerbaan in combinatie met een gratis vakantiehuis aan de dokter mét zijn of haar gezin: een zomerhuisje in Vrouwenpolder of een appartement in Middelburg.

Zeeuwse dokters

Maar daar bleef het niet bij. "Het is geen advertentie plaatsen en dan zitten afwachten. We zijn heel gericht zelf mensen en groepen gaan benaderen, die interesse zouden kunnen hebben om naar Zeeland te komen", zegt Monica Roose van welzijnsorganisatie Viazorg. Samen met Omroep Zeeland werd online de serie Zeeuwse dokters gemaakt en verspreid. Ook kwam er een speciaal magazine.

Uiteindelijk zijn volgens Roose 1,2 miljoen mensen bereikt. Zo'n 6500 mensen hadden belangstelling: zij schreven zich in voor een nieuwsbrief met medische vacatures in Zeeland.

Zeeland zo gek nog niet

De campagne gaat door en wordt uitgebreid. Zeeland heeft naast de medici ook verplegend en verzorgend personeel op mbo-niveau nodig. "Uit onderzoek blijkt dat mbo'ers veel minder bereid zijn om te verhuizen naar een andere provincie voor hun werk", aldus Roose. "In navolging van de zomeractie voor huisartsen die een gratis vakantiehuis kregen, gaan we ook proberen mbo'ers een zomerbaan in Zeeland aan te bieden. Dan hopen we dat ze het hier naar hun zin hebben en in de etalage van makelaars kijken en dan denken: Zeeland is zo gek nog niet!"

De politie heeft gisteravond na een achtervolging twee mannen aangehouden die worden verdacht van een schietpartij in een woning in Capelle aan den IJssel. Bij de schietpartij raakte de 47-jarige bewoner lichtgewond door een schampschot. Zijn 33-jarige vriendin bleef ongedeerd.

De bewoner had de twee mannen eerder op de avond zelf binnengelaten, meldt RTV Rijnmond. Op een gegeven moment ontstond ruzie, trok een van de twee verdachten een pistool en schoot een paar keer. De aanleiding voor de ruzie is onbekend.

De politie zette de achtervolging in toen de verdachten ervandoor gingen. Ter hoogte van De Meern, vlak bij Utrecht, werden ze opgepakt. Het wapen waarmee was geschoten, is in beslag genomen.

Het is een opvallend gezicht langs de N332 in het Gelderse Laren. Al sinds maart vorig jaar staat daar circus Bolalou in een weiland. De eigenaren hebben weinig inkomsten en de dieren moeten eten, maar met hulp van mensen uit het dorp en boeren uit de omgeving redden ze zich net.

Zo zijn er het afgelopen jaar meerdere circussen gestrand in Nederland. Door de aanhoudende coronacrisis wordt voor een aantal de situatie steeds penibeler.

Toen circus Bolalou de tenten in maart 2020 opsloeg in Laren, konden de exploitanten niet bedenken dat ze er bijna een jaar later nog zouden staan. "Alles zou met Pasen weer opengaan, was toen de verwachting", zegt eigenaresse Steffie Rutten. Maar dat gebeurde niet. "In de zomer hebben we een aantal kleine voorstellingen gegeven en traden we op bij kinderfeestjes, om zo nog wat te kunnen verdienen." Toen in september alles weer op slot ging, werd het lastiger. Toch houden Steffie en mede-eigenaar Dennis Bossle het vol, met dank aan de omgeving en gemeente.

Het valt ze niet mee, maar opgeven doen ze niet zomaar:

Ook circus Barani zit al maanden in de problemen. In tegenstelling tot Bolalou, dat van de gemeente mag blijven op het weiland in Laren, is Barani al meerdere keren verplaatst rond Bergen op Zoom. Toen het circus in oktober de noodklok luidde omdat het geld opraakte, werd er een inzamelingsactie gehouden die 12.000 euro opleverde.

Circus Freiwald, dat in het nieuws kwam vanwege olifant Buba, heeft het ook moeilijk. Voor zover bekend zijn er geen Nederlandse circussen failliet.

'Publiek raak je niet zomaar kwijt'

Andere circussen hebben hun spullen op kunnen slaan en leven nu van hun spaargeld, zegt Patrick Cramers van Circuspunt, een platform voor de circussector. Toch wordt de situatie ook voor die circussen lastiger. "Op een gegeven moment houdt het op. De verzekeringen lopen door, de wagens en tenten moeten onderhouden worden en er zijn geen inkomsten."

Diegenen die uit een echte circusfamilie komen zullen niet zo gauw opgeven, denkt Cramers. "Het zijn vooral de artiesten die ingehuurd worden die naar ander werk zoeken. Dat hoor ik nu wel vaker. Ze zitten al zo lang thuis en echt uitzicht op verbetering is er nog niet."

"Het is lastig in te schatten wat er straks allemaal wel en niet kan. Qua bezoekersaantallen en andere maatregelen. Maar ik blijf optimistisch. Jaarlijks gaan er in Nederland 1,6 miljoen mensen naar circusvoorstellingen in het theater of het klassieke rondreizende circus. Die raak je niet zomaar kwijt."

Britse medische deskundigen hebben verbaasd gereageerd op de uitspraken van premier Johnson dat de Britse variant mogelijk dodelijker is dan het gebruikelijke coronavirus. Ze noemen het optreden van Johnson op de persconferentie van gisteren voorbarig, omdat er veel meer onderzoek nodig is. "Hij misbruikt dit om angst aan te wakkeren."

Uit de gegevens van Britse coronapatiënten zou blijken dat het risico dat ze overlijden 30 procent hoger is: 1,3 in plaats van 1,0 procent. Wel benadrukten Johnson en zijn belangrijkste gezondheidsadviseur dat het beeld nog niet volledig is en dat er nog meer onderzoek moet worden gedaan.

Kijk hier wat Johnson gisteren zei over de Britse variant:

Toch vinden meerdere experts dat Johnson voor zijn beurt heeft gesproken. "Ik maak mij zorgen. Ik vrees dat we dingen overhaast melden, terwijl de onderzoeksgegevens nog niet stevig genoeg zijn om conclusies te trekken", zei Mike Tildesley bij de BBC. Hij is hoogleraar in de modellering van infectieziekten en lid van SAGE, de Britse tegenhanger van het Outbreak Management Team.

Tildesley zegt erg verrast te zijn door Johnsons optreden. "Ik zou nog een of twee weken wachten en de gegevens analyseren, voordat je echt sterke conclusies kunt trekken."

Discussie stilleggen

Ook Robert Dingwall, professor sociologie en lid van de wetenschappelijke onderzoekscommissie NERVTAG, is kritisch op Johnson. "Je moet potentieel slecht nieuws niet achterhouden, maar het is ook niet goed om het te misbruiken om angst aan te wakkeren. Hiermee probeert hij het debat over verlichting van de coronamaatregelen stil te leggen", zegt hij tegen tegen de Britse site Reaction.life.

De medische baas van de gezondheidsdienst Public Health England, Yvonne Doyle, vindt dit ook nog niet het moment om te concluderen dat de Britse variant dodelijker is. "Het gaat nog om een klein aantal coronapatiënten. Het is veel te vroeg om te zeggen wat hier feitelijk uitkomt", zei ze tegen de BBC Radio.

Volgens correspondent Tim de Wit leidden Johnsons uitspraken tot veel media-aandacht. "Vandaag staat het op veel voorpagina's: nieuwe variant is 30 procent dodelijker."

"Johnson wist dat door dit podium - de live persconferentie - te gebruiken, het zwaar opgenomen zou worden. Wellicht was het doel om Britten bewuster te maken van het gevaar dat nog steeds dreigt: de situatie is hier nog altijd zorgwekkend", zegt De Wit.

"Maar tegelijk roept het zoveel vragen op waar op dit moment nog geen antwoord op te geven is. Dan is het logisch dat experts zeggen: Johnson had dit beter niet kunnen doen."

Steun epidemioloog

Een andere belangrijke gezondheidsexpert staat wel achter het besluit van de regering om de signalen voor de hogere sterftekans naar buiten te brengen. Als dit niet bekend was gemaakt, zouden de autoriteiten juist worden beticht van het achterhouden van informatie, zegt NERVTAG-voorzitter Peter Horby.

Wel vindt de epidemioloog dat het nieuws in het juiste perspectief had moeten worden geplaatst.

Het is misschien nu al een van de bekendste foto's van dit jaar: een onderuitgezakte Bernie Sanders met gebreide winterwanten aan, zijn mondkapje scheef op zijn gezicht. AFP-fotograaf Brendan Smialowski legde het vast bij de inauguratie van president Joe Biden, afgelopen woensdag. Het beeld ging de hele wereld over en is de basis van duizenden memes.

"Als ik wist dat dit een meme zou worden, had ik de foto nooit genomen", geeft Smialowski toe in Amerikaanse media. "Ik ben eigenlijk niet echt fan van dit soort foto's. Ik probeerde de geschiedenis te documenteren en je wil niet dat je foto herinnerd wordt omdat mensen er de draak mee steken", zegt de fotograaf tegen een lokale krant in zijn thuisstaat Connecticut.

Senator Sanders werd al snel nadat de foto online was verschenen op allerlei plekken gefotoshopt, vaak ook met teksten erbij. Er werden onder meer memes gemaakt waarbij Sanders in bekende filmscènes en schilderijen werd geplakt.

Smialowski had nooit verwacht dat zijn foto zo veel stof zou doen opwaaien. "Het is zo'n groot man, ik wilde hem in de gaten houden om te zien hoe hij met mensen omgaat, met als doel een mooie foto van hem te maken", zegt hij tegen het tijdschrift Rolling Stone. Dat is gelukt; de rest is geschiedenis.

Hoewel de fotograaf niet heel tevreden is over de compositie van de foto, is hij toch blij met het eindresultaat. "Ik ga hem niet in mijn portfolio stoppen, maar ik vind het een leuk moment. Hij voelde zich blijkbaar erg op zijn gemak daar buiten in zijn eentje. Ik denk als er iemand anders op deze foto had gestaan, hij niet zo viral was gegaan."

Merchandise

Sanders zelf kon de memes wel waarderen. Tegen CNN zei hij dat hij blij is met alle aandacht. "Zo kunnen mensen zien dat we geweldige wanten maken in Vermont. Ook jassen, trouwens."

De bruinwit, gekartelde wanten werden gemaakt door Jen Ellis, een lerares uit Sanders' thuisstaat, van gerecyclede wollen truien en plastic flessen. Ook zij is overdonderd:

De politicus besloot de populaire foto op truien te laten afdrukken en daarmee geld op te halen voor het goede doel. Ze kosten 45 dollar en zijn te bestellen via de officiële website van Sanders.

De opbrengst gaat naar Meals on Wheels, een stichting die maaltijden verzorgt voor ouderen in Vermont die het niet breed hebben.

Een flinke tegenvaller voor de Europese Unie, maar ook voor Nederland. Gisteravond werd bekend dat Nederland minder vaccins krijgt van farmaceut AstraZeneca: niet de geplande 2,3 miljoen, maar 920.000 vaccins. De farmaceut schroeft de leveringen aan de EU met 60 procent terug vanwege productieproblemen. "Hoe je dit ook gaat regelen, je moet de vaccinatiepuzzel opnieuw gaan leggen", zegt Ben van der Zeijst, emeritus hoogleraar vaccins, voormalig directeur van het Nederlandse Vaccin Instituut en voormalig hoofd Vaccins van het RIVM.

Volgens de planning zou meer dan de helft van de vaccinaties in het eerste kwartaal door AstraZeneca worden geleverd, zegt Van der Zeijst. "De bedoeling was dat met dit vaccin echt heel veel mensen gevaccineerd zouden worden."

Nederland verwachtte (via de EU) miljoenen vaccins van AstraZeneca - dat worden er dus minder:

Het uitvallen van leveringen gaat waarschijnlijk tot uitstel leiden voor sommige groepen. Vooral de inentingen van de thuiswonende 60-plussers, mensen tussen 18 en 60 jaar met medische indicatie, wijkverpleging en WMO-personeel. En later eventueel ook de rest van de mensen tussen de 18 en 60 jaar.

Uitstel tweede prik?

Een mogelijke oplossing voor de vertraging is om de tweede vaccinatie verder uit te stellen, zegt Van der Zeijst. Zo kunnen meer mensen de eerste prik krijgen. Het uitstellen van de tweede prik lijkt bij het AstraZeneca-vaccin geen probleem, zegt Van der Zeijst. "Het blijkt dat hoe langer je de tweede prik bij AstraZeneca uitstelt, des te beter die werkt. Dat gaat waarschijnlijk het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) vrijdag bij de goedkeuring van het vaccin ook vertellen."

Van der Zeijst legt uit: door de eerste prik worden antilichamen gecreëerd die een tijdelijke immuniteit kunnen veroorzaken voor de tweede prik. Daardoor kan die prik minder effectief worden. Er is dus een lange(re) periode tussen de twee prikken nodig.

Dit was de vaccinatiestrategie voordat het nieuws over AstraZeneca bekend was geworden. De blauwe kleur is het AstraZeneca-vaccin:

Volgens Van der Zeijst is de effectiviteit van het AstraZeneca-vaccin hoogstwaarschijnlijk 73 procent. De tweede prik voegt daar niet veel effectiviteit aan toe, zegt hij naar aanleiding van een onderzoeksrapport van het Britse geneesmiddelenbureau MHRA. "Rond de 10 procent, zoiets." Nu is het plan dat er 12 weken zitten tussen prik 1 en prik 2. "Zo hebben ze dat in Groot-Brittannië ook gedaan. Maar dat kan dus makkelijk bijvoorbeeld 24 weken worden."

Het is volgens de emeritus hoogleraar überhaupt de vraag of de tweede prik wel nodig is bij het AstraZeneca-vaccin. In het Verenigd Koninkrijk wordt daar volgens hem al onderzoek naar gedaan. Farmaceut Janssen heeft ook onderzoek gedaan naar een vaccinatietraject met maar één prik, zegt hij. Als er gekozen wordt voor maar één vaccinatie, is er ook een andere legpuzzel nodig, maar wel een kortere.

Hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond, die de AstraZeneca-data nog niet heeft ingezien, heeft haar twijfels over Van der Zeijsts voorstel. Volgens haar is een tweede prik doorgaans wel echt nodig om een goede afweerreactie te krijgen, vooral omdat de bescherming tegen het virus dan beter en sterker wordt. "We hebben die data natuurlijk nog niet voor de coronavaccins, maar het is zeer waarschijnlijk dat je bij twee prikken ook langer beschermd bent."

Ook veel virologen zijn tegen het uitstellen of afschaffen van de tweede prik, zegt Van Egmond. "Virologen zijn bang dat met één prik mensen maar gedeeltelijk beschermd zijn en het virus niet goed wordt bestreden. Hierdoor zouden nieuwe varianten van het virus kunnen ontstaan die resistent worden tegen het vaccin."

Productieproces

Er is hoe dan ook een oplossing nodig voor de vertraging die nu ontstaat bij AstraZeneca, waar het productieproces de reden voor is. AstraZeneca heeft ervoor gekozen om over de hele wereld productiefaciliteiten te hebben. Op één plek hebben ze de productie van het vaccin getest, en nu blijkt dat de productie daar toch anders verloopt dan in de fabriek in België die de productie voor de Europese Unie moet leveren.

"Niet alle fabrieken van de farmaceut zijn hetzelfde. Zie het als wijn maken: dat de druif bij verschillende wijnboeren hetzelfde is, wil niet zeggen dat de wijn hetzelfde smaakt. Andere processen hebben invloed op de uitkomst. Zo is de tank waarin het vaccin wordt geproduceerd bijvoorbeeld niet overal even groot, en daardoor kan de opbrengst tegenvallen", zegt Van der Zeijst.

Daar is de EU dan ook niet blij mee:

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaat komende week in gesprek met AstraZeneca over de vaccinleveringen in het eerste kwartaal. "We (de EU, red.) zijn hierover nog met hen in gesprek." Het ministerie kan wel zeggen dat de vaccinatieplanning mogelijk door de vertraging in de levering van het vaccin moet worden aangepast.

Bij een paar felle autobranden heeft de politie vannacht een aantal appartementen in Eindhoven ontruimd. Dat gebeurde uit voorzorg. De politie was bang dat het vuur zou overslaan op de woningen.

Uiteindelijk wist de brandweer dat te voorkomen en konden de bewoners terug naar huis.

De politie kwam vannacht tot twee keer toe in actie op dezelfde plek, aan de westkant van Eindhoven. Rond 01.30 uur zagen patrouillerende agenten toevallig dat een brandje woedde onder de motorkap van een bestelbus. Ze pakten een poederblusser en blusten het, meldt Omroep Brabant. Maar om 03.00 uur ging het opnieuw mis. Op dat moment stonden niet alleen dezelfde bestelbus maar ook een auto daarnaast in brand.

Toen de politie kwam aanrijden, vatten ook een derde auto en het afdak van een appartementencomplex vlam. Om erger te voorkomen, ontruimde de politie een aantal bovengelegen appartementen.

Wc-rol met brandbare vloeistof

De politie gaat uit van brandstichting; bij de ruitenwissers van de bestelbus is een wc-rol met een brandbare vloeistof aangetroffen. Hoewel direct een buurtonderzoek is ingesteld, ontbreekt elk spoor van de dader. Ook over het motief voor de (dubbele) brandstichting bestaat geen duidelijkheid.

In Rusland hebben verspreid over tientallen steden vele tienduizenden mensen gedemonstreerd voor de vrijlating van oppositieleider Aleksej Navalny. Het waren de grootste protesten in jaren. Ondanks het coronavirus kwamen onder meer in Moskou en Sint-Petersburg grote menigten samen.

De protesten waren verboden en de politie trad hard op. Ruim 3400 deelnemers werden volgens internationale persbureaus gearresteerd.

Zo'n veertig agenten zijn volgens staatsmedia gewond geraakt bij confrontaties met demonstranten. Het is niet bekend hoeveel gewonden er zijn aan de kant van de actievoerders.

Navalny's vrouw, Joelia, was aanwezig bij de demonstratie in Moskou en werd daar gearresteerd. Ze werd na enkele uren weer vrijgelaten.

Op deze Twittervideo zou haar de arrestatie te zien zijn:

De demonstratie op het Poesjkinplein in Moskou was de grootste van alle betogingen. Naar schatting 40.000 actievoerders hadden zich op en rondom het plein verzameld, meldt persbureau Reuters. Het ministerie van Binnenlandse Zaken telde er niet meer dan 4000.

In de loop van de middag werden alle demonstranten verwijderd van het plein. De demonstranten verspreidden zich daarna door het centrum, dat grotendeels was afgezet vanwege de aangekondigde demonstratie.

Al voor de manifestatie officieel was begonnen, werden op het plein op grote schaal aanwezigen gearresteerd:

"De een na de ander ging de arrestantenwagen in", zegt NOS-correspondent David Jan Godfroid, die aanwezig was op het Poesjkinplein. "Mensen scandeerden: svobodo, svobodo, oftewel vrijheid, vrijheid. En voorbijrijdende auto's toeterden ter ondersteuning."

Vooraf waren pro-Navalnydemonstraties gepland in zeker 65 steden, waaronder grote steden als Sint-Petersburg, Jekaterinenburg en Novosibirsk. Volgens de onafhankelijke website The Moscow Times deden in elk van die steden minimaal duizend mensen mee en waren er in sommige steden meer dan tienduizend betogers.

"Ik denk dat ze zich in het Kremlin achter de oren krabben", zegt Godfroid. "Dat ondanks alle waarschuwingen, politie-inzet en arrestaties er kennelijk toch zo veel mensen bereid zijn om de straat op te gaan." De protesten zijn volgens hem omvangrijker en meer verspreid over het land dan die in de zomer in 2019. Maar ze lijken minder groot dan de protestgolf van 2011 tot en met 2013.

Sneeuwballen gooien

In Jekaterinenburg demonstreerden naar schatting tussen de 5000 en 11.000 mensen. Volgens The Moscow Times raakten demonstranten daar slaags met de oproerpolitie. Naar verluidt gooiden mensen met sneeuwballen en rookgranaten naar agenten.

Op Twittervideo's is te zien ook op andere plekken de politie met sneeuwballen werd bekogeld, zoals hier in Moskou:

Eerder op de dag waren de manifestaties in Oost-Rusland. Verspreid over Siberië en het verre oosten hebben naar schatting 15.000 mensen gedemonstreerd.

Er werd bijvoorbeeld gedemonstreerd in Vladivostok en Chabarovsk, aan de oostgrens met China. Op sociale media is te zien dat deelnemers leuzen als "bandieten" scandeerden.

Ook in Chabarovsk greep de politie in:

Volgens Navalny's team zijn al meerdere organisatoren opgepakt. Ook een vertrouweling van de oppositieleider, Ljoebov Sobol, is aangehouden volgens Reuters. Tijdens een interview met een tiental journalisten werd ze weggesleurd door agenten.

Volgens een radiostation zijn zeker vier journalisten gewond geraakt bij de onrust in Moskou. Er werden ook problemen met het mobiele internet gemeld. Dat is in het verleden vaker platgelegd tijdens demonstraties om de communicatie en het delen van beelden moeilijker te maken.

'Breed ongenoegen'

De demonstraties richten zich volgens Godfroid niet alleen op de vrijlating van Navalny. "Je merkt dat er een breed soort ongenoegen heerst. De toenemende onvrijheid in Rusland speelt daarbij ook een rol."

Overigens was er ook in Nederland een demonstratie om de Russische oppositieleiders een hart onder de riem te steken. Tientallen sympathisanten hadden zich verzameld op het Museumplein in Amsterdam:

Het Kremlin stelt dat de 44-jarige Navalny door westerse landen is gestuurd om tweedracht te zaaien. De oppositieleider werd een week geleden gearresteerd nadat hij was teruggekeerd naar Rusland. De rechter oordeelde dat hij minstens tot half februari vast blijft zitten.

Navalny hangt een celstraf van 3,5 jaar boven het hoofd wegens verduistering. Daar was hij in 2014 al voorwaardelijk voor veroordeeld. Volgens Navalny en internationale organisaties was dat een politiek showproces.

'Miljardenpaleis van Poetin'

Afgelopen week publiceerde het team van Navalny een video waarin president Poetin wordt beschuldigd van grootschalige corruptie. Het Kremlin ontkent de beschuldiging dat Poetin 'een miljardenpaleis' heeft laten bouwen met verduisterd geld. De video is inmiddels 66 miljoen keer bekeken en dient waarschijnlijk als katalysator voor de protestgolf van vandaag.

Na onvoorspelbare jaren onder president Trump hoopt de Nederlandse hightechindustrie op rust in het Amerikaanse beleid. "Ik denk dat er een nieuw tijdperk is aangebroken", zegt ASML-topman Peter Wennink na het aantreden van president Biden. ASML kwam vorig jaar veel in het nieuws door een strijd tussen de Verenigde Staten en China om de geavanceerde chipmachines die het maakt.

De hightechindustrie is een belangrijke pijler van de Nederlandse economie. De chipmachinemaker uit Veldhoven had in 2020 een topjaar en maakte 3,6 miljard euro winst. ASML is, gemeten naar beurswaarde, het waardevolste bedrijf van Nederland. Met de machines van het bedrijf - qua grootte vergelijkbaar met een stadsbus - worden zeer geavanceerde chips geproduceerd voor bijvoorbeeld de nieuwste smartphones.

Grote rol VS

Amerika heeft een belangrijke rol bij de productie van chips en de afgelopen jaren legde het land bedrijven restricties op om zaken te doen met China. Op Nederland werd bijvoorbeeld druk uitgeoefend om de export van bepaalde ASML-machines tegen te houden.

Wennink verwacht niet dat de VS nu een grote draai gaat maken, maar rekent er vooral op dat de regering-Biden meer het overleg zal zoeken. "Onder de regering-Trump kwam er elke paar weken een nieuwe oekaze uit, continu moet je daar weer naar kijken. 'Wat betekent dat weer?'", zegt Wennink in een interview met de NOS.

Volgens hem werd er te weinig gepraat tussen overheden. "Als je met elkaar praat, dan weet je wat eraan zit te komen en kun je je ook voorbereiden op wat er gaat komen."

Dat herkent chipmaker NXP, een andere belangrijke speler in de hightechsector. "Het was 's ochtends wakker worden om te kijken wat de VS had besloten", zegt Jos Bakker, exportspecialist bij het bedrijf. "Wanneer dan sommige maatregelen met onmiddellijke ingang in werking treden, is dat funest voor onze industrie."

Geen patroon of consistentie

NXP maakt onder meer chips voor de auto-industrie en telecomsector. Bakker hekelt ook de manier waarop vergunningen werden afgegeven door de VS. Die zijn nodig, legt hij uit, om voor sommige producten handel mogelijk te maken met China. "Wij konden geen patroon of consistentie ontdekken in de afgifte hiervan", zegt hij.

Verder ziet Bakker een tekort aan menskracht bij de instantie in de VS die de vergunningen afgeeft en zaten de ministeries niet op een lijn, waardoor de boel maanden kon duren.

Volgens Wennink van ASML was het goed dat Trump China tot verandering wilde dwingen, bijvoorbeeld om het stelen van bedrijfsgeheimen aan te pakken, maar was zijn aanpak niet effectief. "Met de manier waarop denk ik dat we niet veel opgeschoten zijn. Het heeft het zakendoen moeilijker gemaakt."

"De veranderende kijk op de opkomst van China, is niet Trump-specifiek. Dat begon al onder Obama", zegt Marc Hesselink, tech-analist bij ING. "Het onvoorspelbare is voor de sector niet fijn, omdat je veel langetermijninvesteringen doet."

De Nederlandse hightechindustrie verwacht nu meer duidelijkheid. "Het wordt veel diplomatieker, consistenter en voorspelbaarder", zegt Bakker, exportspecialist bij NXP.

Druk uitgeoefend op Rutte

ASML maakt de machines waarmee chips worden gemaakt. Het bedrijf heeft een monopolypositie op het gebied van EUV-machines (Extreem Ultraviolet), waarmee klanten de meest geavanceerde chips kunnen maken. Een machine die in een Chinese partij, naar alle waarschijnlijkheid 's lands belangrijkste fabrikant SMIC, ook wil hebben.

Hier is de VS faliekant tegen: het wil niet dat China het land aftroeft op technologisch gebied. Dat bracht het Veldhovense bedrijf in diplomatiek zeer woelig vaarwater. Naar verluidt werd vanuit de regering-Trump op premier Rutte tot twee keer toe druk uitgeoefend om geen licentie af te geven voor de export van zo'n machine.

Nu, een jaar na alle media-aandacht voor ASML, is de licentie er nog steeds niet. NRC meldde in oktober dat ook de regering-Biden de export zal tegenhouden. Tegen de NOS wil het ministerie niet zeggen hoe het er nu voor staat.

Wennink blijft erbij dat de bal nog altijd bij de overheid ligt. "Er is continu overleg tussen het ministerie en de Amerikanen wat te doen. We just have to wait."