NOS Nieuws - Algemeen

De Consumentenbond wil een aanbieder van cadeau- en belevingsbonnen dagvaarden omdat de bonnen misleidend zouden zijn. Het gaat om belevenisbonnen van het bedrijf Wonderbox NL, bedoeld voor bijvoorbeeld een hotelovernachting, saunabezoek of een high tea.

Volgens de Consumentenbond zijn de bonnen moeilijk in te wisselen, is het aantal deelnemende partijen veel beperkter dan wordt beloofd en zitten er allerlei voorwaarden of kosten vast aan het verzilveren van zo'n belevingsbon.

"Soms krijg je alleen korting in plaats van een overnachting", zegt Babs van der Staak van de consumentenorganisatie. "Dat geldt bijvoorbeeld ook voor diners. Of dan staat er: 'deze bon kun je inwisselen bij 700 hotels', maar dan zitten er tientallen in Nederland en heel veel in Zuid-Europa. Maar niemand gaat voor een nachtje naar Zuid-Europa."

Door dat soort voorwaarden maken mensen extra kosten terwijl ze zo'n bon vaak cadeau hebben gekregen. Of de bonnen worden niet ingewisseld, waardoor de geldigheid verloopt.

Klachten

Volgens de bond hebben 150 consumenten zich gemeld met klachten over Wonderbox NL. Zij willen hun geld terug, of een teruggave van de extra kosten die ze hebben gemaakt. Ook willen de consumenten een ruimer aanbod en een eerlijke website.

Volgens Van der Staak is er al eerder contact geweest met Wonderbox NL en heeft het bedrijf toegezegd om bepaalde bonnen uit de handel te nemen. Maar de bond vindt dat niet voldoende en zegt dat er nog steeds veel belevingsbonnen in de winkel worden verkocht waarmee consumenten niet kunnen wat Wonderbox NL belooft.

De Consumentenbond heeft daarom besloten om een sommatiebrief naar het bedrijf te sturen. Ook wil de bond in gesprek met het bedrijf om te zoeken naar een oplossing voor de gedupeerde consumenten. Gebeurt dat niet, dan begint de bond een rechtszaak.

'Koop geen belevenisbon'

De bond raadt mensen aan om de belevenisbonnen van Wonderbox NL voorlopig links te laten liggen in de winkel en ervoor te kiezen om geld als cadeau te geven. "Geld verliest zijn waarde niet, je kunt het bij elke winkel besteden en er zitten geen beperkingen aan", aldus Van der Staak.

Wonderbox NL zegt in een reactie aan de NOS teleurgesteld te zijn dat de Consumentenbond nu naar buiten treedt. Volgens het bedrijf zijn er "goede gesprekken gevoerd" met de bond en heeft het zich "open en lerend opgesteld". "Het afgelopen jaar hebben we ingrijpende en aantoonbare veranderingen doorgevoerd om meer transparantie te creëren en aan de verwachtingen van onze Consumenten(bond) te voldoen."

Het bedrijf wil niet reageren op de juridische stappen die de Consumentenbond wil nemen en wacht de sommatiebrief af.

Een meerderheid van Provinciale Staten heeft ingestemd met de nieuwe stikstofplannen voor Noord-Brabant. De sfeer rond de stemming was beladen, nadat de Statenleden gisteren thuis van een deurwaarder een aangetekende brief hadden gekregen van Farmers Defence Force (FDF).

De provincie wilde niet wachten op maatregelen van een nieuw kabinet en kwam daarom met een eigen plan. Wanneer dat nieuwe beleid wordt ingevoerd, krijgen veehouders stapsgewijs een eigen stikstofdoel en kunnen ze zonder vergunning hun stallen verduurzamen. Hoe boeren aan hun doel voldoen, mogen ze zelf bepalen.

De provincie maakt daarvoor een zogenaamde menukaart waaruit veehouders maatregelen kunnen kiezen om de uitstoot uit hun oudere stallen te laten dalen. Daar staat tegenover dat ze geen extra dieren mogen nemen om die verduurzamingen te betalen, meldt Omroep Brabant.

Veel boeren zijn niet blij met de stikstofplannen van de provincie. Ze vinden de plannen juridisch onzeker en maken zich zorgen om de financiering omdat ze geen extra dieren mogen nemen om de plannen te betalen. Vanochtend was een groep protesterende boeren per tractor naar het provinciehuis gegaan om te demonstreren.

Aangetekende brief

Een dag voor het debat ontvingen Statenleden van een deurwaarder een aangetekende brief van Farmers Defence Force. FDF schreef in de brief dat politici medeplichtig zijn aan een strafbaar feit als ze instemmen met de landbouw- en veeteeltplannen van de provincie.

De FDF-brief is vandaag sterk veroordeeld door de Statenleden. Alle partijen, met uitzondering van Forum voor Democratie, begonnen de dag met een verklaring waarin ze de actie afwezen.

Volgens de Statenleden hoort "het hebben van een verschil van mening en het voeren van een stevig debat" bij een open samenleving. "Bangmakerij niet. Dit tast het gevoel van veiligheid van volksvertegenwoordigers aan en ondermijnt het democratisch proces."

De afkeuring werd ook duidelijk tijdens de Statenvergadering. Toen FDF-voorman Mark van den Oever gebruikmaakte van zijn spreektijd om te praten over de maatregelen, verlieten de Statenleden van GroenLinks, PvdA, SP, D66, Partij voor de Dieren en Volt de Statenzaal.

Staldeadline

Onder meer de BBB was kritisch op de plannen. De partij vindt de zogenaamde menukaart waaruit veehouders maatregelen kunnen kiezen om de uitstoot uit hun oudere stallen te laten dalen te beperkt.

Veehouders moeten vóór 1 juli 2026 bij de provincie melden hoe ze aan hun stikstofopdracht gaan voldoen. Tegen die datum, die ook wel de 'staldeadline' wordt genoemd, is op de rechterflank al jaren veel te doen.

Wederom kwam van onder meer BBB, PVV en CDA de oproep om die datum, zoals al een aantal keer eerder is gedaan, op te schuiven. Uitstel zagen andere partijen juist niet zitten. De nood om te verduurzamen komt niet uit de lucht vallen en is al jaren bekend, vinden zij.

Hoewel het Gedeputeerde Staten niet lukte om de bezwaren van alle partijen weg te nemen, ging een meerderheid toch akkoord met de plannen. Coalitiepartijen D66, GroenLinks, PvdA, VVD, SP, Lokaal Brabant en Volt stemden in met het voorstel.

De Venezolaanse president Maduro zal zijn macht verliezen, of dat nu gebeurt door een onderhandelde machtswisseling of niet. Dat zei de Venezolaanse oppositieleider en Nobelprijswinnares Maria Corina Machado vandaag tijdens een persconferentie in Oslo. "Ik richt me op een vreedzame overgang."

Machado verscheen woensdagavond voor het eerst in een jaar weer in het openbaar op een Noors balkon. Ze had vanaf haar onderduikadres in Venezuela een lange, riskante reis afgelegd om die dag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst te nemen. Voor die ceremonie was ze te laat; haar dochter nam de prijs voor haar in ontvangst.

Operatie Golden Dynamite

Inmiddels is meer bekend over Machado's reis naar Noorwegen. Ze was in totaal drie dagen onderweg, meldt The Wall Street Journal op basis van bekeken berichten en video's. Operatie Golden Dynamite, vernoemd naar de uitvinding van chemicus Alfred Nobel, had volgens de betrokken Amerikaanse oud-militair Bryan Stern op talloze momenten rampzalig kunnen aflopen.

Stern en zijn organisatie Grey Bull, gespecialiseerd in risicovolle ontsnappingen, hielpen de oppositieleider vanuit haar schuilplaats in hoofdstad Caracas naar de Venezolaanse kust. Daar lag een oude vissersboot klaar, bewust een andere boot dan die van vermeende drugskoeriers die de VS nu regelmatig voor de kust van Venezuela bombardeert.

Op het geplande vertrekmoment sloeg de motor niet aan. Pas twaalf uur later kon Machado vertrekken. Op zee zorgden hoge golven voor nog meer vertraging. Ook raakte Stern, die zelf niet op de vissersboot zat, urenlang het contact met Machado kwijt. Een grotere boot zou haar op open zee oppikken, maar ze verscheen niet door een overboord gevallen gps. Haar bootje bleek 40 kilometer afgedreven van de afgesproken plek.

Toevluchtsoord Curaçao

Al die tijd was er een reële kans dat Venezuela achter de ontsnappingspoging zou komen of dat het Amerikaanse leger de boten zou beschieten. Om dat te voorkomen was er constant contact met de Amerikanen, stelt Stern. Na pakweg twaalf uur uur op zee kwam Machado uiteindelijk aan in Curaçao.

Correspondent Caribisch Gebied Dick Drayer:

"Curaçao speelt al eeuwen een opvallende rol als vlucht- en tussenstoproute in het Caribisch gebied. Al in de 17de eeuw fungeerde het eiland als vrijhaven waar handelaren, politieke dissidenten en vervolgden uit bijvoorbeeld Venezuela, Colombia en Brazilië onderdak zochten of via zee ontsnapten.

Later vonden ook revolutionairen uit Latijns-Amerika er tijdelijk hun toevlucht; Simón Bolívar verbleef er in 1812 en 1813 toen hij zijn strijd tegen de Spaanse overheersing voortzette. De geografische ligging dicht bij de Venezolaanse kust, maar onder stabiel Nederlands gezag maakte Curaçao langdurig tot een strategisch knooppunt voor illegale overtochten en politieke evacuaties.

Die historische rol duikt opnieuw op in de huidige berichtgeving over de ontsnapping van oppositieleider María Corina Machado. In regionale media en lokale wandelgangen circuleren een reeks niet-bevestigde, maar consistent terugkerende scenario's over wat zich eind vorige week rondom het eiland zou hebben afgespeeld.

Bijzonder is dat premier Pisas expliciet verklaart dat Curaçao niet op de hoogte was van enige operatie rondom Machado. Volgens hem is het eiland volledig buiten eventuele acties gehouden. Die ontkenning voedt op zijn beurt de theorie dat de Amerikaanse luchtmachtbasis FOL op Curaçao mogelijk buiten de formele overheid om is gebruikt voor een geheime operatie.

Ook dat blijft speculatief, maar past in een lange internationale traditie waarin het eiland formeel of informeel wordt ingezet als logistieke en strategische schakel bij operaties die zich aan de openbaarheid onttrekken."

Machado zei in Oslo dat ze wel weer terug wil naar Venezuela, ook als Maduro nog aan de macht is. Volgens Latijns-Amerika-expert Ernesto Rodriguez Amari is ze ervan overtuigd dat ze een belangrijke rol te spelen heeft binnen Venezuela. "Andere oppositieleden die in het buitenland zitten, zijn stilletjes hun positie verloren."

Maar de huidige oppositieleider is op dit moment populairder bij Venezolanen buiten het land dan in het land zelf, zegt Rodriguez Amari. "Machado is heel populair bij de middenklasse", maar die heeft het land de afgelopen jaren in groten getale verlaten. "In Venezuela ligt ze onder vuur. De bevolking wil en wenst geen militaire interventie van de Verenigde Staten."

Steun voor aanvallen

De VS voert al maandenlang militaire acties uit in de Caribische Zee en de oostelijke Stille Oceaan om veronderstelde drugsboten tegen te houden; bewijs dat de boten drugs vervoerden heeft de regering-Trump niet geleverd. Inmiddels zijn er meer dan tachtig mensen bij de aanvallen gedood.

Eerder zei Machado dat ze het eens was met de Amerikaanse acties tegen de Venezolaanse boten. Die aanvallen zouden Latijns-Amerikaanse burgers beschermen.

De rechter heeft bepaald dat er zondag toch demonstraties mogen worden gehouden bij het Concertgebouw in Amsterdam, waar de Israëlische voorzanger Shai Abramson zal optreden. Demonstranten hadden een kort geding aangespannen nadat burgemeester Halsema een verbod had opgelegd.

Het Concertgebouw besloot vorige maand om Abramson te weren uit de Amsterdamse concertzaal vanwege zijn banden met het Israëlische leger. Hij was daar commandant en treedt op als zogenoemde Chief Cantor bij officiële gelegenheden van het leger. Later werd bekend dat hij toch zou optreden in het Concertgebouw, maar in besloten kring.

Volgens pro-Palestijnse betogers "is het echt schandalig dat de zanger hier wordt binnengehaald, maar dat protest daartegen wordt verboden". De activisten mochten van de gemeente demonstreren op het nabijgelegen Museumplein, maar dat vonden de demonstranten te ver van het Concertgebouw, en een schending van het demonstratierecht.

Stil en statisch protest

Demonstranten stelden in het kort geding voor om zondagmiddag vanaf 12.45 uur bij de zijingang van het Concertgebouw geruisloos te demonstreren en om 18.00 uur nogmaals met dertig mensen te protesteren. De andere demonstranten zouden dan wel op het Museumplein blijven.

De rechter ging daarin mee. Maximaal twintig demonstranten mogen zondag van 12.45 uur tot 13.30 uur "stil en statisch" protesteren bij de zijingang van het Concertgebouw. Ook moeten ze ordehandhavers meenemen. "U blokkeert de ingang niet en gaat ook niets roepen."

Willem Jebbink, advocaat van de demonstranten, reageert opgetogen op de uitspraak. "De rechter heeft met zijn uitspraak recht gedaan aan het belangrijke principe dat een demonstratie binnen zicht en gehoor van het doelwit moet kunnen plaatsvinden", schrijft hij in een persbericht.

Chanoekaconcert

Abramson zou in het Concertgebouw optreden tijdens het jaarlijkse chanoekaconcert. Eerder vroeg het Concertgebouw de Stichting Chanukah Concert al om de voorzanger te vervangen. De stichting organiseert het concert.

De aanwezigheid van de zanger stond volgens een verklaring van de concertzaal "haaks op de missie van het Concertgebouw om mensen te verbinden met muziek". Toen de stichting weigerde Abramson te vervangen, zegde het podium de banden op.

Uiteindelijk werd er een compromis gesloten: de Israëlische voorzanger zou niet optreden tijdens het chanoekaconcert, maar in plaats daarvan optreden als religieus voorzanger in twee besloten concerten, waar alleen genodigden naartoe kunnen.

De opbrengst daarvan doneert het Concertgebouw aan "een goed doel dat de sociale cohesie in de stad bevordert".

Opnieuw heeft de Slowaakse regering een omstreden stap gezet die volgens critici de rechtsstaat verder ondermijnt. Het bureau dat bescherming moet bieden aan klokkenluiders, die bijvoorbeeld corruptie melden, wordt ontbonden. Het Slowaakse parlement stemde daar vandaag mee in.

Na de ontbinding van het huidige bureau komt er een nieuw bureau, waarvan de leiding door de regering zal worden aangewezen. Volgens de regering beschermt het bureau nu de verkeerde mensen en wordt het politiek misbruikt.

Onder critici zijn er zorgen dat de wetswijziging de bescherming van klokkenluiders vermindert. Het zou bijvoorbeeld mogelijk worden om bescherming die al is toegezegd alsnog in te trekken.

De zaak komt op een moment dat er grote corruptiezaken lopen in Slowakije, onder andere tegen hooggeplaatste leden van de Smer-partij van premier Fico. Zo wordt de huidige vicevoorzitter van het parlement, voorheen president van de Slowaakse politie, ervan verdacht dat hij binnen de politie een crimineel netwerk leidde dat onderzoeken saboteerde en politici en zakenpartners beschermde.

Corruptieverdenkingen

Tegelijk schorste de minister van Binnenlandse Zaken kort na zijn aantreden in 2023 vooraanstaande politiefunctionarissen die als klokkenluiders aan een onderzoek meewerkten naar corruptieverdenkingen rond eerdere Smer-regeringen. Zij mochten niet meer werken en kwamen thuis te zitten.

Omdat de minister zich daarbij niet aan de regels hield, kreeg hij al meermaals boetes opgelegd door het bureau dat klokkenluiders beschermt, hetzelfde bureau dat de regering nu sluit. Onlangs draaide de rechter nog een van de schorsingen terug.

Eerder sloot de regering van Fico al de politieafdeling die onderzoek doet naar georganiseerde misdaad, net als de anticorruptie-afdeling van het openbaar ministerie. Fico zelf is ook verdachte geweest in een onderzoek naar georganiseerde misdaad, maar kon vanwege zijn immuniteit als parlementslid niet worden vervolgd.

Europese kritiek

Vanuit Europa klinkt er kritiek dat de zet mogelijk in strijd is met het Europees recht. Het bureau is juist opgericht na de invoering van een Europese richtlijn in 2021 om klokkenluiders beter te beschermen.

Onder andere het Europees Openbaar Ministerie liet eerder weten dat het vreest dat het opdoeken van het bureau en het inperken van de bescherming de aanpak van corruptie in Slowakije zal schaden. Juristen en ngo's waarschuwen dat Slowakije hiermee op ramkoers ligt met Brussel en mogelijk Europese subsidies kan verliezen.

Volgens de Slowaakse regering zijn er onlangs nog aanpassingen gedaan aan de wetswijziging, waardoor die nu wel aan de Europese wetten zou voldoen.

De rechtbank in Den Haag heeft een man uit Hoofddorp en een man uit Winkel veroordeeld voor het bezit van zwaar, illegaal vuurwerk en de handel daarin via sociale media. Ze kregen taakstraffen van 200 en 300 uur en voorwaardelijke gevangenisstraffen.

De mannen, allebei 23 jaar oud, werden in mei aangehouden tijdens een actieweek van de politie in Den Haag, gericht tegen handelaren in explosieven. Dankzij verschillende opsporingstechnieken en samenwerking met deskundigen binnen en buiten de politie konden toen zeven aanhoudingen worden verricht.

Bij de actie werd 350 kilo aan explosieven in beslag genomen, waaronder 750 cobra's en 100 shells (mortierbommen) in diverse maten. De politie vond ook extreem zware explosieven met een kracht die per stuk gelijk staat aan ruim zes cobra's, en bij de man uit Hoofddorp werd een zelf geknutseld vuurwerkpakket aangetroffen. Vanwege de vondsten werd destijds op last van de burgemeester een woning gesloten.

Groepschat

De verkoop van illegaal vuurwerk via sociale media is vaak lastig op te sporen. Het gebeurt via anonieme accounts. "Het is heel moeilijk om alles te controleren, en te blijven controleren, maar de politie monitort het wel degelijk en kijkt waar het vuurwerk aangeboden wordt", zegt Maaike Kampen van het Openbaar Ministerie.

Als onderdeel van de politieactie in Den Haag zaten agenten onder meer in een groepschat op Telegram. Daar werd de agenten vuurwerk aangeboden door de verdachten.

"De cobra's die aan de politie zijn verkocht zijn heel populair voor het plegen van aanslagen", zei de officier van justitie in de rechtszaal. "Keer op keer worden we daar door opgeschrikt. En ook hulpdiensten worden belaagd met dit zware vuurwerk."

In totaal heeft de politie dit jaar al meer dan 70.000 kilo illegaal vuurwerk in beslag genomen.

Nog twee veroordelingen

In twee andere zaken over de handel in illegaal vuurwerk stonden vandaag een 30-jarige man uit Berkel en Rodenrijs en een 30-jarige man uit Rotterdam terecht.

De man uit Berkel en Rodenrijs werd veroordeeld tot een taakstraf van 150 uur en een voorwaardelijke gevangenisstraf van twee maanden. De Rotterdammer kreeg 120 uur taakstraf en een maand voorwaardelijke gevangenisstraf.

In Utrecht hebben de veiligheidsregio, de gemeente en het Rode Kruis gisteravond geoefend met een noodsteunpunt waar mensen terechtkunnen bij een crisis. In een noodsituatie kan iedereen daar terecht voor de laatste informatie, om apparaten op te laden of om drinkwater te krijgen.

Tijdens de oefening werd gekeken wat hulpverleners kunnen doen als er bijvoorbeeld voor langere tijd geen stroom of internet is. Zo moesten medewerkers zonder technische kennis of hulp van buiten een noodsteunpunt opbouwen met bijvoorbeeld een noodaggregaat. Dat gebeurde in een voormalig schoolgebouw in de wijk Ondiep. De hulpverleners kregen daarvoor kaarten met instructies.

"Je kan mensen trainen om een noodsteunpunt op te zetten, maar op het moment dat er een crisis is, weet je natuurlijk niet wie er beschikbaar is", zegt veiligheidsadviseur van de gemeente Brecht van der Korput tegen RTV Utrecht.

Uiteenlopende vragen

Om zo goed mogelijk te oefenen waren omwonenden uitgenodigd om bij het noodsteunpunt vragen te stellen. Ook trainingsacteurs van het Rode Kruis kwamen langs met dringende vragen. "We zijn niet gebriefd over de antwoorden", vertelde hulpverlener Ankie Elders van het Rode Kruis. "We moesten een desk opzetten en proberen mensen zo goed mogelijk te helpen."

Tijdens de oefening werden volgens Elders de meest uiteenlopende vragen gesteld. "Is het water veilig? Zijn er reservebatterijen beschikbaar? Mijn moeder woont in Nijmegen en ik kan haar niet bereiken. En ik maak me zorgen, wat moet ik doen?", somt ze op.

Hulpdiensten bereiken

De oefening was niet alleen leerzaam voor de hulpverleners, maar ook voor bewoners. Ze weten nu beter wat ze aan zo'n steunpunt hebben. "Het is belangrijk om te weten waar je voor bepaalde vragen terechtkunt", zegt een buurtbewoner.

De uitkomsten van de oefening worden geëvalueerd door de gemeente. Zo wordt onderzocht hoeveel mensen er per noodsteunpunt nodig zijn, welke locaties geschikt zijn en hoeveel het kost.

Noodsteunpunt in iedere buurt

De gemeente wil in de toekomst in de stad twaalf noodsteunpunten kunnen opbouwen in geval van nood. Het is de bedoeling dat er in iedere wijk een steunpunt komt te staan. De plannen sluiten ook aan op de wens van het kabinet, dat in elke buurt "binnen loopafstand" een noodsteunpunt wil hebben.

De eerste verbeterpunten voor de evaluatie zijn alvast genoteerd. "Medewerkers hebben zelf het aggregaat voor noodstroom aangesloten en we kwamen erachter dat de instructies net wat specifieker kunnen", aldus Van der Korput.

Nu zeker is dat 'probleemwolf' Bram niet meer leeft, is het advies om bossen op de Utrechtse Heuvelrug te mijden, ingetrokken. Wandelaars, fietsers en andere recreanten kunnen zonder waarschuwing het gebied weer in.

De provincie benadrukt wel dat er nog altijd wolven in het gebied leven. Het is daarom goed alert te blijven, want het blijven wilde dieren. "Houd honden aangelijnd, en houd kinderen in het zicht van een volwassene", is het advies.

Voor wandelaars die vandaag het gebied in gingen, lijkt niet veel veranderd. "We zouden anders ook zijn gekomen", zegt een voetganger tegen de NOS. Andere mensen geven soortgelijke antwoorden. "Ik geloof niet dat Bram een bedreiging was voor volwassen mensen. Ik deed ook safari's in Afrika met wilde dieren, dus een wolf zou vast ook goed zijn gekomen", zegt iemand anders.

Voor sommigen was de dood van Bram even slikken, maar toch is er veel begrip voor het afschieten van het dier. "Het is triest, maar als het problemen geeft, kan het niet anders. Het dier had mensen aangevallen."

Mountainbike verhuur

Iris Terpstra verhuurt mountainbikes in het gebied. Als dierenliefhebster vindt ze de dood van wolf Bram 'zielig'. Toch is ze blij dat kinderen het bos weer in kunnen. "Dat is een opluchting. In de zomer waren er veel mensen met kinderen die het bos niet in durfden vanwege de wolf."

Ze zegt dat ze in de vakantiemaand augustus de helft van haar omzet is misgelopen. "En dat is wel pittig, want daarmee bouw je eigenlijk een buffer op voor de koudere maanden. We moeten het nu zonder die buffer doen."

Terpstra is vooral blij met het weghalen van de grote matrixborden, waarop stond 'Mijd bos Utrechtse Heuvelrug'. Dat vond de fietsenverhuurder heel indringend, ze hoopt dat bij een eventuele toekomstige probleemwolf de provincie meedenkt over hoe mensen eerder of anders kunnen worden geïnformeerd.

Nadat vorige week bekend was geworden dat er een wolf was doodgeschoten, hadden Terpstra en haar collega's al de indruk dat kinderen vaker in het gebied te zien waren. Nu duidelijk is dat de dode wolf echt Bram is, worden meteen weer meer kinderfietsen verhuurd.

De Poolse grenswacht heeft opnieuw een tunnel ontdekt tussen Polen en Belarus, dicht bij het Poolse dorp Narewka, ten noordoosten van Warschau. Dat meldt de grenswacht op sociale media. Migranten gebruikten de tunnel om illegaal Polen binnen te komen vanuit Belarus. Het is de vierde tunnel die dit jaar wordt gevonden.

Volgens de autoriteiten hebben meer dan 180 mensen de tunnel gebruikt om Polen in te komen. Van hen zijn er 130 gearresteerd. De Poolse politie is op zoek naar de andere vijftig.

De tunnel heeft volgens de Poolse grenswacht een diameter van ongeveer anderhalve meter, waardoor mensen gebukt erdoorheen moesten gaan. De ingang van de tunnel aan de Poolse zijde was slechts tien meter naast de gebarricadeerde grens. Aan de Belarussische zijde lag de ingang ongeveer 50 meter van de grens. De openingen waren verscholen in de bossen.

Migranten die de grens overstaken kwamen uit onder meer Afghanistan, Pakistan, India, Nepal en Bangladesh. Omdat de grens met een elektronisch systeem bewaakt wordt, kon de grenswacht snel vaststellen hoeveel mensen de grens waren overgestoken.

Politieagenten, militairen en speurhonden helpen mee met zoeken naar de overige passanten. Een vrachtwagenchauffeur uit Polen en een uit Litouwen zijn aangehouden op verdenking van het vervoeren van migranten verder Polen in.

Betrokkenheid Belarus

Polen beschuldigt Belarus van betrokkenheid bij de tunnel. De tunnel is voorzien van houten palen, en er is door wortels van bomen heen gegraven. Volgens Polen wil Belarus samen met Rusland het land destabiliseren.

Rusland en Belarus zijn nauwe bondgenoten. De landen ontkennen betrokkenheid bij de tunnel.

Eerder dit jaar werden drie soortgelijke tunnels gevonden. In oktober werd een tunnel opgedoekt bij het dorp Kondratki. De Poolse minister van Binnenlandse Zaken Kierwinski zei dat de tunnel "ongeveer 24 uur" gebruikt was. Hij werd ontdekt met onder meer warmtecamera's. Alle passanten werden uiteindelijk aangehouden.

Ook bij deze tunnel beschuldigde Polen Belarus van betrokkenheid. Volgens Belarus wilde "Warschau niet-geverifieerde informatie gebruiken om de politieke spanningen aan te wakkeren". Een andere woordvoerder zei dat Belarus "geen illegale migratie organiseert" en dat Polen een poging deed om "de aandacht af te leiden van zijn eigen mensenrechtenschendingen".

In mei 2023 maakte Midden- en Oost-Europa-correspondent Christiaan Paauwe een reportage over migranten die tussen de Poolse en Belarussische grens "als speelbal worden gebruikt":

Ruim 3000 scholen in Nederland, van basisscholen tot universiteiten, vierden vandaag Paarse Vrijdag. Kinderen droegen paarse kleding om op te komen voor kinderen die bijvoorbeeld homoseksueel, lesbisch of transgender zijn. Paars in de regenboogvlag staat voor jezelf zijn.

Dit jaar werd Paarse Vrijdag voor de vijftiende keer georganiseerd. Er deden meer scholen mee dan vorig jaar; volgens belangenorganisatie COC gaat het om tientallen nieuwe scholen.

"Het blijft groeien en dat is goed, zeker in een tijd waarin het debat verhardt", zegt woordvoerder Freek Janssens van het COC. "Discriminatie van lhbti'ers neemt toe en het is belangrijk dat elke school een veilige plek is voor iedereen. Paarse Vrijdag is daar een manier voor."

Zichtbaarheid

De 17-jarige scholier Nazmul Zaman bedacht in 2010 de eerste Nederlandse editie van Paarse Vrijdag. Een vriendin van hem was op uitwisseling geweest in de Verenigde Staten en vertelde over Spirit Day, een dag waarop mensen paars dragen om aandacht te vragen voor lhbti-jongeren. Doel van de dag: pesten tegengaan.

Zaman wilde de dag in Nederland positiever benaderen en de lhbti-gemeenschap in het zonnetje zetten. Op zijn school in Leeuwarden werden paarse cakejes uitgedeeld. Ministers droegen die dag paars. Bij de eerste editie besteedden meer dan 140 scholen aandacht aan Paarse Vrijdag.

Zaman kreeg destijds veel steun van docenten en de schooldirectie om het initiatief op touw te zetten, vertelt hij. "Ik weet nog dat ik een van de weinige mensen op de middelbare school was die open was over zijn seksualiteit. Ik vond het belangrijk om het te bespreken. Het was een beetje een taboe voor veel scholieren."

Hij zegt dat steun van docenten op Paarse Vrijdag belangrijk is. "Zodat alle studenten weten dat ze er mogen zijn." Na de eerste editie groeide Paarse Vrijdag uit tot een landelijke actiedag. "Ik had niet verwacht dat het zo groot zou zijn. Dat vind ik geweldig natuurlijk."

Diversiteit in zijn breedste zin

Wel is de weerstand rondom Paarse Vrijdag de laatste jaren gegroeid. Uit eerder onderzoek van NOS Stories bleek dat Paarse Vrijdag op driekwart van de onderzochte 125 scholen tot onrust leidt. Zo werden posters van de muren gerukt, riepen sommige leerlingen anderen op om juist in het zwart te komen in plaats van paars, en ontstonden er verhitte discussies.

Op het Etty Hillesum Lyceum in Deventer vroegen leerlingen en leraren zich af waarom er een speciale dag is voor de lhbti-gemeenschap, maar niet voor de leerlingen met andere culturen en achtergronden. Daar heeft de school gehoor aan gegeven; deze week stond er in het teken van diversiteit, waarbij alle minderheden aan bod kwamen.

"Bovenbouwleerlingen kregen zeven keuze-uren waarbij gastsprekers en oud-leerlingen langskwamen", zegt locatie-directeur Gerie ten Brinke. Zo kwam Vluchtelingenwerk langs en waren er djembésessies.

"We hebben op onze school mensen met allerlei verschillende culturele en sociale achtergronden. Het doel van de week is om je te verplaatsen in een ander, meer begrip te krijgen en elkaar beter te leren kennen."

Op Paarse Vrijdag, de afsluiter van de week van diversiteit, kwam een aantal raadsleden uit Deventer naar de school. Zij vertelden over hun ervaringen als homoseksuelen en deelden hun ideeën over hoe het onderwijs dit onderwerp zou kunnen bespreken.

Vaker gepest

Het aantal meldingen van discriminatie en geweld tegen de lhbti-gemeenschap is afgelopen jaar flink gestegen. Het woord 'homo' nog altijd het meest gebruikte scheldwoord op middelbare scholen. Ook worden lhbti-jongeren tot drie keer vaker gepest dan andere scholieren en komt zelfdoding onder lhbti-jongeren vaker voor dan onder heteroseksuele jongeren.

"Het is tegenwoordig heel makkelijk om iets te zeggen over andere mensen, zonder te weten hoe de realiteit voor andere mensen in elkaar zit", zegt Zaman. "Ik denk dat het wel of niet accepteren van iemand gebaseerd is op onderbuikgevoelens, zonder inhoudelijk het gesprek aan te gaan. Terwijl juist dat zo belangrijk is, ook om meer verbinding met elkaar te creëren."

Ook Zaman ziet de tegengeluiden rond 'zijn' Paarse Vrijdag. "Elke school heeft zijn eigen cultuur, elke regio heeft zijn eigen manier van hoe je over dingen denkt; je kan dat niet over een kam scheren. Het is dus voor elke school verschillend wat deze dag kan opleveren."

Het COC ziet Paarse Vrijdag als startpunt om het gesprek over lhbti-acceptatie op gang te brengen. "Het blijft niet bij deze ene dag", zegt woordvoerder Janssens. "Het moet het startpunt zijn om ervoor te zorgen dat iedereen zich de rest van het jaar veilig voelt."

NOS Stories ging vorig jaar langs in Zaandam, waar Paarse Vrijdag is aangepast na incidenten:

Pakketjes van buiten de EU worden volgend jaar minimaal 3 euro duurder. Dat hebben de EU-ministers van Financiën vandaag besloten. Er komt een heffing van 3 euro per product of productgroep.

Voor een pakket met drie T-shirts en één koptelefoon wordt bijvoorbeeld een heffing van 6 euro gerekend. De heffing gaat gelden voor pakketjes ter waarde van maximaal 150 euro. Voor duurdere pakketten gelden al heffingen.

EU-landen doen dit om een dam op te werpen tegen de bestellingen bij webshops in vooral China. Demissionair staatssecretaris Heijnen van Fiscaliteit en Douane is er blij mee. "Het is een manier om de stroom pakketten van buiten Europa kleiner te maken."

Producten van buiten de EU voldoen niet altijd aan de Europese regels voor veiligheid en verantwoorde productie, stelt de Europese Commissie.

"De heffing is ook gunstig voor Europese en Nederlandse ondernemers", zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën. "Nu bestellen Europese consumenten in grote mate bij webshops van buiten de EU, omdat het zo goedkoop is."

Kosten bij de klant

Naast de importheffing van 3 euro werkt de EU aan nog een extra heffing, van 2 euro, voor dezelfde soort pakketjes van buiten de EU. Die tweede heffing is bedoeld is voor administratiekosten voor het werk van de douane en moet in november 2026 ingaan. De Nederlandse regering overweegt momenteel die administratiekosten van 2 euro al eerder zelf in te voeren.

"Als dat doorgaat, dan worden de Nederlandse en Europese extra kosten op elkaar gestapeld", bevestigt de woordvoerder. Dat zou betekenen dat het invoeren van een pakket uit bijvoorbeeld Canada minimaal 5 euro meer zal kosten dan nu. Drie verschillende producten in één pakket zou 15 euro aan invoerkosten betekenen.

Bij beide regelingen moet de leverancier de kosten betalen; vaak is dat een webshop. De verwachting is dat ze de toeslag zullen doorberekenen aan de klant.

De Europese invoerheffing wordt in juli volgend jaar van kracht. Het is nog niet duidelijk of ook de Nederlandse douaneheffing doorgaat.

"Wij zullen het vooral doen als Frankrijk en België dit ook doen, om te voorkomen dat alle pakketjes bij ons terechtkomen. Op korte termijn zien we dit niet gebeuren", zegt de woordvoerder.

Het rapport voor de kabinetsformatie dat topadviseur Peter Wennink vandaag presenteerde valt goed in veel bestuurskamers. Philips is positief, Tata Steel spreekt goedkeurende woorden en Havenbedrijf Rotterdam wil de plannen zo snel mogelijk uitgevoerd zien.

Niet vreemd, want oud-ASML-topman Wennink sprak uitgebreid met het grote bedrijfsleven. In zijn klankbordgroep zaten directieleden van Shell, Rabobank, Philips en DSM-Firmenich. Net als enkele burgemeesters en bestuurders uit de wetenschap en medische wereld. Opvallende afwezigen: de vakbonden.

Dat dit advies geschreven is met een ondernemersbril op, valt wel op. Wennink stelt dat Nederland in tien jaar minstens 151 miljard euro moet investeren in "hoogtechnologische niches waarin we onderscheidend zijn".

Er moeten harde keuzes worden gemaakt. Wenninks pijlen richten zich bijvoorbeeld op de rundveehouderij en de papierindustrie. Ook het sociale zekerheidsstelsel wordt niet ontzien.

AI-gigafabriek

"Ik ben erg enthousiast over de plannen", zegt ondernemer Han de Groot. Hij zou een winnaar zijn als Wenninks plannen doorgaan. De Groot wil een AI-gigafabriek bouwen in de Rotterdamse haven. Met het project speelt de datacentrum-ondernemer in op de wens meer grootschalige rekenkracht in Europese datacentra te laten draaien.

Wennink heeft het opgenomen in een lijst van 51 projecten waarin Nederland zou moeten investeren. Het gaat om projecten op het gebied van digitalisering en AI, biotechnologie, veiligheid en weerbaarheid en energie- en klimaattechnologie.

Ondernemers lopen tegen veel obstakels aan, stelt hij. Wennink wil dat het makkelijker wordt vergunningen te krijgen. Nu duurt dat nog te lang. "Van archeologisch onderzoek tot het inventariseren van flora en fauna: deze eisen nemen al snel maanden in beslag."

Ook de beperkte ruimte in Nederland remt ondernemers. Er is te weinig ruimte op het elektriciteitsnet, weinig fysieke ruimte en het land zit tegen het stikstofplafond aan. En dus zal Nederland scherper moeten kiezen.

Zo is de oud-ASML-topman scherp over de rundveehouderij, groot uitstoter van stikstof. Door de hoge stikstofuitstoot liggen innovatieve projecten stil, staat in het rapport. "Het stikstofslot houdt zo de groei én verduurzaming van onze samenleving tegen." Wennink noemt opkoopregelingen en natuurherstel "noodzakelijk om deze crisis het hoofd te bieden".

Ook een deel van de industrie kan niet behouden worden, stelt hij. Het gaat hier bijvoorbeeld om bedrijven die veel energie gebruiken. Hij noemt in die context de papierindustrie.

Milder is Wennink voor chemie, olieraffinage en de staalindustrie. Ook dat zijn energieslurpers, maar deze sectoren staan volgens hem "aan de basis van verschillende ketens van hoogwaardige industrie in Nederland, en afhankelijkheden in deze sectoren zijn risicovol voor onze energievoorziening en krijgsmacht".

Nederlandse chemiebedrijven maken bijvoorbeeld kogelwerende vezels voor pantservoertuigen en uitrustingen van militairen. Wennink legt niet uit waarom de staalproductie hier zou moeten blijven.

Tata steel?

"Wennink begint goed met de analyse dat we keuzes moeten maken", zegt Boris Schellekens van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen. "Maar hij durft het niet af te maken."

Tata Steel is bijvoorbeeld niet onmisbaar voor de Nederlandse industrie, zegt Schellekens. "Negentig procent van hun staal gaat naar het buitenland." Hij zou liever zien dat Tata's grootschalige productie stopt en er twee kleine fabrieken in Rotterdam en de Eemshaven voor in de plaats komen. De ruimte die vrijkomt kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor het elektriciteitsnet, zegt Schellekens.

Tata wil niet zeggen hoeveel procent van hun staal voor de Nederlandse markt is. "We zijn vooral een Europees staalbedrijf, dat betekent dat wij ons voor een groot deel richten op verkoop binnen Europa", zegt een woordvoerder. Wel benadrukt hij dat Tata de enige fabriek in Europa is die staal voor batterijen maakt. "Dat is een ontzettend strategisch product. Naast onze fabriek kunnen alleen producenten in Japan dat maken."

Twee jaar ziekte

Het geluid van de staalindustrie vond weerklank in de klankbordgroep van Wennink. De oud-topman van Tata zat daar aan tafel. Niet aan tafel zaten de vakbonden.

Zij zijn niet blij met de uitkomst. "De mens wordt gezien als productiemiddel en als kostenpost", zegt Reinier Castelein, voorzitter van vakbond De Unie. "De uitspraken over de arbeidsmarkt raken het niveau van de ouderwets kapitalistische borrelpraat."

Ook FNV en CNV zijn kritisch. Een punt waarover de bonden vallen is Wenninks advies om werknemers bij ziekte nog maar één jaar uit te betalen. Dat voorstel is extra opmerkelijk op een dag dat belangrijke instanties als het UWV en de planbureaus CPB en SCP juist de politiek oproepen om die periode van twee jaar te behouden.

De activist, journalist en Nobelprijswinnaar Narges Mohammadi is opgepakt door de Iraanse veiligheidsdiensten, meldt haar stichting. Ook andere activisten, zoals Sepideh Gholian, zouden zijn gearresteerd.

De 53-jarige Mohammadi zat al van 2021 tot december 2024 vast in Iran. Ze werd veroordeeld voor het verspreiden van "propaganda tegen de Iraanse staat". In december 2023 werd haar straf verlengd met 15 maanden, opnieuw vanwege "propaganda tegen de Iraanse staat", en haar weigering om deel te nemen aan verhoren en rechtszittingen.

Mohammadi staat bekend om haar strijd tegen vrouwenonderdrukking en mensenrechtenschendingen in Iran. Ze schreef tijdens haar studententijd al artikelen over vrouwenrechten voor de universiteitskrant. Na de universiteit ging ze aan de slag als journalist voor meerdere kranten.

In 1998 werd ze voor het eerst gearresteerd vanwege haar kritiek op de Iraanse overheid, ze zat een gevangenisstraf van een jaar uit. In totaal is de activiste al vijf keer veroordeeld. Bij elkaar opgeteld komen de vijf veroordelingen uit op 12 jaar en 3 maanden cel en 154 zweepslagen.

In oktober vorig jaar werd haar gevangenisstraf uit 2021 voor de tweede keer dat jaar verlengd. Deze keer met zes maanden vanwege "ongehoorzaamheid en verzet tegen bevelen", nadat ze op 4 augustus met vier anderen had geprotesteerd tegen de executie van een andere politieke gevangene. Dat stelde haar familie in een verklaring op het socialmediaplatform Threads.

Gezondheid

Tijdens haar gevangenschap in de beruchte Evin-gevangenis kampte Mohammadi met gezondheidsproblemen. Zo zou ze meerdere hartaanvallen hebben gehad.

In december vorig jaar kreeg ze medisch verlof vanwege haar gezondheid. Hoewel haar verlof in eerste instantie maar drie weken zou duren, bleef ze tot deze maand op vrije voeten, mogelijk door druk van Westerse landen, stelt persbureau Reuters.

Mohammadi's volgers uitten sinds haar vrijlating al zorgen dat ze weer zou worden opgepakt. Dat lijkt nu te zijn gebeurd. De activiste bleef ondanks de zorgen actief deelnemen aan protesten en verscheen in internationale media.

Nobelprijs voor de Vrede

In 2023 kreeg Mohammadi de Nobelprijs voor de Vrede voor haar strijd tegen onderdrukking van vrouwen en mensenrechtenschendingen in Iran. Ze zat op dat moment al in de gevangenis. Haar kinderen namen de prijs voor haar in ontvangst.

Ze werd geprezen voor haar inspanningen tegen de doodstraf en tegen de martel- en misbruikpraktijken tegen politieke gevangenen. "Haar moedige strijd gaat gepaard met enorme persoonlijke offers", zei het Noorse Nobelcomité in een verklaring.

Mohammadi steunde de landelijke demonstraties na de dood van Mahsa Amini in 2022. Amini werd opgepakt door de religieuze politie omdat ze haar hoofddoek te los droeg. Daarna zou ze zijn mishandeld in een politiebusje. Ze kreeg een hartaanval terwijl ze onderweg was naar het politiebureau en overleed later in het ziekenhuis. Vorig jaar oordeelde de VN-Mensenrechtenraad dat Amini is omgekomen door fysiek geweld.

Een flets applausje kon er nog net vanaf toen op de laatste klimaattop in Brazilië werd afgehamerd. Achteraf waren de reacties op zijn best zuinig. Het was zelfs niet gelukt iets te zeggen over olie, steenkool en gas, de voornaamste veroorzakers van klimaatverandering.

Hoe anders was dat tien jaar geleden. Na het sluiten van het klimaatverdrag van Parijs klonk luid applaus. Diplomaten omhelsden elkaar. Daarop volgde een golf van optimisme en enthousiasme om klimaatverandering aan te pakken. Waarom lukt dat momenteel niet? En heeft het wel zin door te gaan met klimaattoppen?

"Parijs is gesloten op een moment dat de sterren goed stonden", zegt Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatbeleid aan de Technische Universiteit Eindhoven. Cruciale landen, zoals de Verenigde Staten, Australië en Canada, hadden leiders die voortgang wilden maken. Dat gaf druk op tegenstribbelende landen.

Lange weg naar succes

Er waren voordien al twintig toppen geweest. "Veel van die toppen waren niet succesvol", zegt De Coninck, "en sommige waren zelfs een regelrechte ramp, zoals die in Kopenhagen." Het is ook moeilijk het eens te worden. Er zijn bijna tweehonderd landen, met uiteenlopende belangen, die afspraken allemaal moeten steunen.

"Die aanpak heeft 25 jaar redelijk gefunctioneerd maar is nu failliet", zegt energie-expert Remco de Boer. Zeker bij de laatste toppen sijpelen volgens De Boer steeds meer andere onderwerpen, zoals handel, door in de discussies over klimaat. China wilde de EU bijvoorbeeld op klimaat niet steunen, omdat het af wil van een Europese heffing voor producten waarbij tijdens de productie veel CO2 vrijkomt.

Klimaat is niet het enige terrein waarop het lastiger is geworden afspraken te maken. De Verenigde Staten doen op diverse terreinen niet meer mee. Internationale organisaties als de VN verliezen invloed. In die omstandigheden is het lastig unaniem afspraken te maken.

Moeizame samenwerking

Vergeleken met tien jaar geleden staan de sterren nu minder goed, ziet ook De Coninck. Toch ziet zij geen goed alternatief voor het soms moeizame overleg met bijna alle landen.

Er zijn wel tal van vrijwillige samenwerkingsverbanden tussen landen. Zo is er een 'club' om het lekken tegen te gaan van methaan, een gas dat de planeet nog harder opwarmt dan CO2. Op die manier kunnen gemotiveerde landen sneller meters maken. Maar veel landen met grote belangen zitten dan niet aan tafel.

"Daarom zijn het geen echte alternatieven", zegt De Coninck. "Ze kunnen nooit zo goed werken als klimaatonderhandelingen met alle landen, ze kunnen die alleen versterken."

Onvermijdelijk zijn er periodes met minder vooruitgang. Het verdrag van Parijs leidde er volgens De Coninck toe dat er ook meer vrijwillige samenwerkingen kwamen. Niet alleen van landen, maar ook bedrijven en financiële instellingen.

Zeker voor de Europese Unie, die zich profileert als voorloper voor het klimaatbeleid, is de huidige situatie teleurstellend. Europees commissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra hield tijdens de laatste klimaattop in Brazilië nog een harde toespraak, en dreigde de deal niet te steunen. Na beperkte toezeggingen ging hij toch overstag.

Tegenwind ook in Europa

Ook in Brussel neemt de steun voor ambitieus klimaatbeleid echter af. Met veel moeite kwam er nog wel een scherpe doelstelling voor 2040. Intussen wordt veel milieuwetgeving afgezwakt. En lopen er discussies nog meer wetgeving uit te stellen of af te zwakken, zoals het verbod op de verkoop van benzine- en dieselauto's vanaf 2035.

Er kunnen ook negatieve gevolgen zijn als de Europese Unie te strak aan die voortrekkersrol blijft vasthouden, zegt energie-expert De Boer, terwijl bij andere blokken economische belangen altijd voorgaan. "Ik maak me wel zorgen over het verdwijnen van de industrie. Dan zouden onze afhankelijkheden toenemen, bijvoorbeeld voor het importeren van grondstoffen."

Hoogleraar klimaatbeleid De Coninck ziet echter geen tegenstelling. Juist met verduurzaming kan Europa de concurrentie aangaan. "Het idee is vaak dat je door dereguleren wint aan concurrentiekracht. Ik denk juist dat we duurzaamheid moeten reguleren." Dit stimuleert de industrie om te innoveren, zeker als het beleid stabiel is. "Versimpelen prima, maar niet afzwakken", zegt De Coninck. "Het is een recept waarbij je de sweet spot moet vinden."

Het is dringend nodig om het arbeidsongeschiktheidsstelsel op korte termijn te hervormen, zeggen ambtenaren van meerdere ministeries, het UWV, het CPB en het SCP. Maar zij roepen de politiek op daarbij wel de verplichting voor werkgevers te handhaven om bij ziekte twee jaar het loon door te betalen.

In het rapport "Werk aan de WIA naar een stelsel dat weer werkt" erkennen ze dat de doorbetaling tot twee jaar ziekte een zware verplichting is voor werkgevers. Maar het is volgens hen wel een van de beste manieren om ziekteverzuim te verminderen en langdurige arbeidsongeschiktheid te voorkomen.

Prikkel om te herstellen

Bij zieke werknemers die niet meer zijn verbonden aan hun werkgever verdwijnt namelijk een belangrijke prikkel om te herstellen, omdat zij geen baan meer hebben om naartoe te werken. En werkgevers spannen zich ook het tweede jaar meer in om werknemers aan het werk te krijgen.

Een ander groot nadeel van het verkorten van de loondoorbetaling is dat er meer mensen eerder gekeurd moeten worden voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. En dat terwijl het stelsel nu al piept en kraakt onder het tekort aan keuringsartsen.

Politiek verslaggever Roel Bolsius:

"Dat er dringend iets moet gebeuren aan het arbeidsongeschiktheidsstelsel zit inmiddels wel tussen de oren in politiek Den Haag. De kosten zijn tussen 2015 en 2023 gestegen van 5,1 miljard naar 8,3 miljard euro. Meer dan de helft daarvan is gerelateerd aan psychische klachten door werk, zoals burn-outs, stress en ongewenste omgangsvormen.

Opvallend is dat de ambtenaren de formerende partijen adviseren om de loondoorbetaling in het tweede jaar niet af te schaffen. Dat staat wel in de verkiezingsprogramma's van D66 en de VVD (voor kleine ondernemers), en het CDA wil discussie over schrappen van het tweede jaar.

Ook kabinetsadviseur Peter Wennink zegt vandaag in zijn rapport dat werkgevers in Nederland in vergelijking met buurlanden te lang moeten doorbetalen."

De wachtlijsten zijn nu al lang en mensen moeten lang wachten op hun beoordeling. De huidige regels en beoordelingen zijn erg ingewikkeld. Daardoor zijn veel fouten gemaakt bij het bepalen van de hoogte van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. Mensen kregen tijdens hun ziekte te veel of juist te weinig geld. Het kwam ook voor dat mensen onterecht helemaal geen uitkering kregen.

Om de wachtlijsten weg te werken en fouten te voorkomen, adviseren de ambtenaren keuringsartsen vooral in te zetten voor meer ingewikkelde gevallen en een deel van hun huidige taken door anderen te laten uitvoeren.

Daarnaast moet het stelsel veel simpeler en moet de aparte uitkering IVA (Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten) vervallen. Verder zou er meer ingezet moeten worden op het voorkomen van ziekte en arbeidsongeschiktheid, en moet meer gedaan worden om mensen die uitgevallen zijn weer (deels) aan de slag te krijgen.

Als het stelsel voor arbeidsongeschiktheid niet drastisch wordt aangepakt kan de wachttijd voor een beoordeling oplopen tot drie jaar in 2030.

Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)

Werknemers die langer dan twee jaar ziek en daardoor gedeeltelijk of helemaal arbeidsongeschikt zijn komen in aanmerking voor een WIA-uitkering.

Binnen de WIA zijn er twee uitkeringen: de IVA voor mensen van wie verwacht wordt dat herstel in de toekomst bijna onmogelijk is, en de WGA als er nog wel kans is op herstel.

De hoogte van de uitkering hangt af van de mate waarin iemand arbeidsongeschikt is en van de hoogte van het oorspronkelijke loon, en wordt door een arts en een arbeidsdeskundige van het UWV bepaald.

De Duitse regering beschuldigt Rusland van een grootschalige cyberaanval op de nationale luchtverkeersleiding in augustus 2024 en een desinformatiecampagne in de aanloop naar de Bondsdagverkiezingen in februari 2025. De Russische ambassadeur is ontboden op het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Volgens de Duitse regering heeft Rusland herhaalde aanvallen uitgevoerd op Duitsland in de vorm van sabotage, cyberaanvallen en desinformatiecampagnes. Rusland zou zo de Duitse samenleving hebben willen verdelen en het vertrouwen in Duitse instellingen willen ondermijnen.

De Duitse regering heeft het over een cyberaanval op de Duitse luchtverkeersleiding in augustus 2024. Daar zit het hackerscollectief APT28 (ook bekend als "Fancy Bear") en de Russische militaire inlichtingendienst GRU achter, meldt een woordvoerder van het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken aan Der Spiegel.

Desinformatie

Bovendien kan nu "onomstotelijk worden vastgesteld" dat Rusland heeft geprobeerd "zowel de laatste federale verkiezingen als de lopende interne aangelegenheden van de Bondsrepubliek Duitsland te beïnvloeden en te destabiliseren", meldt de woordvoerder. Tijdens de federale verkiezingscampagne verspreidde een collectief dat zich "Storm-1516" noemt, via nepwebsites video's met desinformatie, voornamelijk gericht tegen de CDU/CSU en de Groenen.

Duitsland veroordeelt de acties van Rusland en gaat volgens de woordvoerder "in overleg met Europese partners tegenmaatregelen nemen". Het is niet duidelijk wat voor maatregelen dat zijn. Wel wordt gezegd dat Duitsland "sancties tegen individuen" zal steunen, meldt Tageschau.

Videogame Clair Obscur: Expedition 33 is vannacht uitgeroepen tot Game of the Year tijdens The Game Awards, de belangrijkste prijzen in de gamesindustrie.

De game won in totaal negen prijzen, een nieuw record. Het werd naast de hoofdprijs bekroond in de categorieën beste verhaal, beste gameregie, beste art direction, beste muziek, beste onafhankelijke game, beste indiegamedebuut, beste acteerprestatie en beste role-playing game (rpg).

Het vorige record voor meeste gewonnen prijzen bij The Game Awards stamt uit 2020, toen won The Last of Us Part Two er zeven.

Role-playing game

Clair Obscur: Expedition 33 is een role-playing game die zich afspeelt in een fantasiewereld die geïnspireerd is door de belle époque, de periode in Frankrijk en Europa aan het einde van de 19e eeuw tot aan de Eerste Wereldoorlog.

In het duistere spel heeft het mysterieuze wezen The Paintress ervoor gezorgd dat iedereen boven een bepaalde leeftijd (die steeds lager wordt), in rook opgaat. Vrijwilligers van de zogenoemde Expedition 33 werpen zich vervolgens op om haar te vernietigen.

Dat de game zo veel Game Awards heeft gewonnen is weinig verrassend: zowel door het publiek als critici werd het spel geprezen. Zo is op Metacritic te lezen dat kenners de game met een ruime 9 beloonden. Ook gameplatform Power Unlimited gaf het een "uitstekende" score (89).

Ook gamejournalist Ron Vorstermans was niet verbaasd dat de game in de prijzen viel. Hij heeft de uitreiking live gekeken.

"De game is gemaakt door een kleine studio, die eigenlijk uit het niets met zo'n goed spel kwam", zegt hij. Toen het verscheen "stond de wereld echt even stil", legt hij uit, "Het is echt van een heel hoog niveau."

De game-industrie is het grootste onderdeel van de entertainmentindustrie, zegt de gamejournalist. "Er wordt door iedereen uitgekeken naar GTA 6, en dat een kleine studio uit Frankrijk dan komt met een game waarmee ze de halve wereld inpakken, dat is te gek."

Kleine studio

De game is het debuut van de Franse gameontwikkelaar Sandfall Interactive. De oprichter daarvan werkte voorheen voor de grote game-multinational Ubisoft, maar wilde een nieuwe creatieve uitdaging omdat hij zich daar verveelde. Daarom begon hij het relatief kleine Sandfall, waar hij begon met de ontwikkeling van de rpg. Het spel werd ontwikkeld met een team van dertig mensen.

Ook buiten de gamewereld heeft het spel impact, zegt Vorstermans. "De muziek is bijvoorbeeld heel goed: het staat ook hoog op Spotify." Het bijzondere daaraan is dat ze de producer van de muziek "gewoon op Soundcloud" hebben gevonden, en hem vervolgens hebben benaderd om de muziek voor het spel te ontwikkelen".

"En dat diegene nu op deze awards een prijs pakt, dat is heel bijzonder."

De Landelijke Inspectiedienst Dierenwelzijn heeft in het Limburgse Leudal zes verwaarloosde paarden weggehaald bij de eigenaar. De dieren waren ernstig vermagerd en hadden onbehandelde infecties.

De eigenaar was al eens gewaarschuwd. De situatie kwam aan het licht door een melding bij de politie zo'n drie weken geleden. Die ging over een dood paard dat in het weiland lag. Eenmaal daar aangekomen zag de politie ook de andere zes paarden die in slechte staat verkeerden. Ze waren mager en zaten onder de luizen.

De eigenaresse kreeg de opdracht het dode paard te verwijderen. Ze moest ook de andere paarden voeren en binnen een week door een dierenarts zou laten controleren.

Bloedworminfectie

Dit gebeurde niet, en dus werden na een week de twee magerste paarden in bewaring genomen door de Landelijke Inspectiedienst Dierenwelzijn (LID). Ze bleken een onbehandelde bloedworminfectie te hebben.

Bij die bij paarden veelvoorkomende infectie komen eitjes van bloedwormen via mest in het weiland terecht, waarna bij het grazen een paard een infectueus larfje kan opeten. Die ontwikkelt zich in de buik van het paard tot worm en nestelt zich in de darmen. Dat kan leiden tot onder meer gewichtsverlies en bloedarmoede bij het paard.

De andere vier paarden werden medisch gecontroleerd en kregen een behandel- en voedselplan. Omdat de eigenaar dat plan ook niet opvolgde, zijn de overige paarden nu ook ingenomen. De kosten voor vervangend onderdak, transport en verzorging worden verhaald op de eigenaresse, schrijft L1 Nieuws.

De hoofdrolspelers in de formatie zijn zeer kritisch op het plan van demissionair BBB-minister Wiersma voor versoepeling van de regels om mest uit te rijden. "Ik denk dat het desastreuze beleid van deze minister laat zien waarom het nodig is dat er heel snel een nieuw kabinet op het bordes staat", zegt D66-leider Jetten.

Gisteren meldde de NOS dat er binnen het kabinet knallende ruzie is ontstaan over het plan van Wiersma om boeren toe te staan om op bepaalde plekken dicht bij sloten mest uit te rijden. Dat is tegen de huidige regels, die zijn ingesteld vanwege de slechte waterkwaliteit in ons land.

Jetten noemt het plan "schandalig, omdat het boeren op nog grotere achterstand zet en er de komende jaren nog grotere maatregelen moeten worden genomen". Die maatregelen zouden dan dus door het nieuwe kabinet genomen moeten worden, dat waarschijnlijk zijn naam zal gaan dragen.

'Doldrieste stappen'

Ook CDA-onderhandelaar Bontenbal vindt dat Wiersma geen "doldrieste stappen" moet zetten. "Ik hoop dat er in het demissionaire kabinet voldoende verantwoordelijkheidsbesef is om niet nog meer problemen naar het volgende kabinet te kieperen."

Hij wijst erop dat Nederland aan allerlei Europese richtlijnen moet voldoen. Dat lukt volgens hem nu al nauwelijks "en dan helpt het niet om het probleem nog groter te maken". "Wij gaan proberen de puinhoop kleiner te maken door snel een nieuw kabinet te vormen."

Het plan van de landbouwminister is vandaag niet in de ministerraad besproken. Het gaat wat haar betreft nog steeds op 1 januari in, en de nieuwe regels gelden dan voor vier jaar. Volgens haar is het niet zo dat de waterkwaliteit door het hele land even slecht is en er dus overal even strenge regels moeten gelden voor boeren. "Neem maatregelen daar waar ze nodig zijn."

Portefeuille minister Tieman

Wiersma had ruzie met onder anderen minister Tieman van Infrastructuur en Waterstaat, waar de waterkwaliteit onder valt. Hij is ook van de BBB en zou wekenlang hebben geprobeerd zijn partijgenoot op andere gedachten te brengen. Zijn ambtenaren hadden hem geadviseerd er niet mee in te stemmen, omdat het slecht is voor zowel de waterkwaliteit als de stikstofuitstoot.

Tieman is inmiddels overstag gegaan. Hij zei vanmorgen dat hij zich niet herkent in het beeld dat er ruzie was en ontkent ook dat de BBB heeft gedreigd hem zijn portefeuille af te nemen. Hij is "in overleg" met zijn collega's in het kabinet, zegt hij. "Het is complexe materie. Vandaar dat ik me goed laat adviseren en meerdere vragen stel; ik wil het hele palet op tafel hebben."

De staatssecretaris op het ministerie van Tieman, de VVD'er Aartsen, is nog niet om. Hij zou haar nog willen tegenhouden. Hij zei vanmorgen dat er nog "intensieve gesprekken" worden gevoerd. Hij vindt het zijn verantwoordelijkheid om alle adviezen die er liggen, goed te wegen. "En het is ook onze verantwoordelijkheid om de juiste dingen te doen, ook in demissionaire status, en we zijn er nog niet uit." Het juiste besluit houdt wat hem betreft in "dat we vooruit gaan" in Nederland.

Bontenbal van het CDA zei vanmorgen nog dat hij verwacht dat de VVD in het kabinet het plan nog zal tegenhouden. "Ik weet dat de VVD al meer gekkigheid heeft tegengehouden" in het demissionaire kabinet, dat op dit moment nog uit twee partijen bestaat.

Hij zou de coördinator zijn van de sabotage van de Nord-Stream-gaspijpleidingen: Serhii K. Deze zomer werd hij tijdens een vakantie in Italië opgepakt. Nu is hij overgeleverd aan Duitsland, waar hij zal terechtstaan. Zijn advocaat noemt de vervolging onterecht en vindt dat de Duitse rechter niet bevoegd is over haar cliënt te oordelen.

"K. ontkent alles en wij verwerpen alle beschuldigingen", zegt de Duits-Oekraïense advocaat Ilona Menaker tegen de NOS. Op haar kantoor in Berlijn vertelt ze dat het niet goed gaat met haar cliënt. "Hij kan niet bij zijn vrouw en vier kinderen in Kyiv zijn, terwijl hij er voor hen wil zijn in oorlogstijd."

De Oekraïner Serhii. K werkte volgens Der Spiegel voor de Oekraïense inlichtingendienst SBOe. Zijn pleitbezorger houdt het op een baan als 'militair'. Over een alibi, waar hij was op het moment van de sabotage, kan zij niets zeggen. "Hij ontkent alles en dat is het."

Het is ook niet zozeer van belang of hij betrokken was, vervolgt Menaker. "Wij zijn van mening dat de Duitse rechter überhaupt niet in de positie is om hierover te oordelen."

Actie van staat

Dat zit zo: de sabotage is volgens de verdediging hoogstwaarschijnlijk het werk van een staat, in dit geval Oekraïne. In dat geval kan een individu niet verantwoordelijk worden gehouden voor het werk dat werd verricht voor die staat. Het wordt in het internationaal recht de 'functionele immuniteit' genoemd.

"De Duitse rechtbank hoeft dus niet te achterhalen of K. schuld draagt, want eerst moet vastgesteld worden dat de functionele immuniteit van toepassing is", aldus Menaker.

Oekraïne heeft alle betrokkenheid bij de sabotage altijd ontkend. Keihard bewijs van directe betrokkenheid door het land is er niet. Dat maakt het onzeker of er sprake kan zijn van functionele immuniteit. Toch stelt de advocaat: "Het zou zeer atypisch zijn als een private persoon tot deze daad in staat is."

Sabotage gericht tegen Duitsland

Nord Stream was een megaproject van Duitsland en Rusland. Het bestond uit twee leidingen om Russisch gas via de Oostzee naar Duitsland te transporteren. Een half jaar na de Russische invasie in Oekraïne werd de eerste leiding op de bodem van de zee opgeblazen. De tweede leiding was nog niet in gebruik.

Aanvankelijk beschuldigen Rusland en Oekraïne elkaar, maar uit reconstructies van onder meer Nieuwsuur bleek dat het spoor naar Oekraïne leidt.

K. zou met andere verdachten een zeilschip hebben gehuurd. Vanuit de haven van de Noord-Duitse stad Rostock zouden zij met explosieven naar de Nord Stream-leidingen zijn gevaren. De Duitse aanklager beschouwt K. als coördinator van deze zeiltocht.

Duitsland wil de onderste steen boven krijgen. De aanslag wordt beschouwd als de grootste sabotageactie in de recente Duitse geschiedenis, een aanval op de Duitse energievoorziening. Strafrechtelijke vervolging is daarom het hoogste doel, maar het is een juridisch ingewikkeld pad.

De sabotage vond buiten de Duitse territoriale wateren plaats. Maar omdat het misdrijf gepleegd is tegen Duitse kritieke infrastructuur, zou vervolging in Duitsland mogelijk moeten zijn. Bovendien voer het zeilschip onder Duitse vlag.

Enige verdachte

Een andere verdachte, de Oekraïner Volodymyr Z., werd in Polen opgepakt, maar in oktober weer vrijgelaten. De Poolse rechter oordeelde dat de Duitse jurisdictie niet van toepassing is en daarom hoefde Z. niet overgeleverd te worden. Ook zou de sabotage gezien moeten worden als een militaire actie in oorlogstijd.

K. is daarmee de enige verdachte die Duitsland in handen heeft. De 49-jarige Oekraïner werd op een vakantieadres in Rimini aangehouden. De hoogste rechter in Italië ging uiteindelijk wel mee in de Duitse redenering, waarna K. naar Duitsland werd overgeleverd.

De tijd in Italië was zwaar, zegt advocaat Menaker. "Hij zat gevangen tussen IS-terreurverdachten in de zwaarst bewaakte gevangenis van het land. Hij voelde zich zeer eenzaam en geïsoleerd." Uit protest ging hij enige tijd in hongerstaking.

K. is nu in Duitsland in afwachting van zijn proces. De advocaat verwacht dat de Oekraïner vrijgelaten zal worden. "Hij verdient de vrijheid om terug te gaan naar zijn vrouw, zijn kinderen en zijn land."