NOS Nieuws - Algemeen

In de Amsterdamse dierentuin Artis is gisteravond een olifantenbaby geboren. Zowel moeder als kind, een bul, maken het goed. Het kalfje heeft nog geen naam. Artis vraagt het publiek om met suggesties te komen.

"Gedurende de dag zagen we de kudde langzaam veranderen", vertelt dierenverzorger Peter Bleesing. "Aan het einde van de middag gingen we nog één keer voor een laatste check de stal in. We waren alert, maar hadden niet verwacht dat het zo snel zou gaan. Toch werd het kalf vrijwel meteen geboren. De bevalling duurde ongeveer tien minuten."

Volgens Bleesing waren de vier andere Aziatische olifanten continu aanwezig bij de geboorte. "Geen moment week de kudde van haar zijde. Enkele minuten later stond het kalf al stevig op vier poten", zegt hij.

Voorpoot naar voren

Meteen daarna zette de moeder haar voorpoot naar voren, waardoor haar zoon kon beginnen met drinken. De eerste moedermelk, biest genoemd, is van groot belang voor het kalf, stelt Artis. Die bevat veel voedingsstoffen en afweerstoffen.

Moeder Thong Thai was 622 dagen zwanger, meldt stadsomroep AT5. Ze was niet de enige: een van de andere olifanten in Artis is ook hoogzwanger en zal waarschijnlijk binnen korte tijd bevallen.

Voor Artis is dat dubbel goed nieuws. De Aziatische olifant wordt in het wild met uitsterven bedreigd. Artis neemt deel aan een Europees programma om een gezonde populatie in dierentuinen op te bouwen. Bij elke geboorte van een olifantje groeit de internationale olifantengemeenschap en kan meer onderzoek worden gedaan om de soort ook in het wild weer te laten groeien, stelt de dierentuin.

Knipoog naar Azië

Artis vraagt iedereen om mee te denken over een naam voor het kalfje en die in te sturen: "Met een knipoog naar Azië en het liefst met een link naar Artis of een mooie betekenis."

Op dit moment is het kalf voor het publiek 'binnen' te volgen via een livestream. Wanneer het olifantje naar buiten komt, is nog niet bekend.

De vader van de twee Amsterdamse olifantjes is inmiddels verhuisd. Sibu, zoals vader heet, werd in november van Artis naar Wildlands in Emmen overgebracht. Ook die dierentuin neemt deel aan het Europese programma en wil graag nakomelingen. Maar met de bul Yadanar, die daar al werd gehouden, wilde dat niet vlotten.

Koning Willem-Alexander heeft in zijn jaarlijkse kerstrede opgeroepen om zuinig te zijn op wat ons verbindt. In de persoonlijk getinte toespraak verwees hij daarbij ook naar zijn eigen dochters, die sinds dit jaar alle drie volwassen zijn.

"De vraag is: wat voor wereld willen we voor onze kinderen?", stelde hij. De koning waarschuwde voor een samenleving "waarin we slaafse volgers zijn geworden van almachtige algoritmes zonder ziel" en waarin "dictators victorie kraaien ten koste van democratie en recht". Ook wil hij geen maatschappij "waarin onze gezonde leefomgeving is aangetast door vervuiling en klimaatverandering".

De oplossing is volgens hem om "zuinig te zijn op wat ons verbindt". Willem-Alexander noemde daarbij de democratie en de rechtsstaat, onze leefomgeving en onze vrijheid.

De koning benadrukte het belang van zelfredzaamheid en weerbaarheid, waarbij we elkaar volgens hem niet uit het oog moeten verliezen. "Zonder gemeenschap waarin mensen naar elkaar omkijken, naar elkaar luisteren en elkaar steunen, gaat het niet."

Verslaggever Koninklijk Huis Simone Tukker:

"De boodschap die de koning de afgelopen jaren ook al uitdroeg maakte hij dit jaar zeer persoonlijk. Hij sprak als een vader die zich zorgen maakt over de toekomst van zijn kinderen, en die van alle kinderen in Nederland.

Door naar zijn dochters te verwijzen en te hameren op wat we aan onze kinderen willen meegeven, brengt hij de zorgen die bij veel mensen leven heel dicht bij huis.

Naast de zorgen wijst hij ook naar een oplossing. Als staatshoofd wil hij uitdragen dat die oplossing wel degelijk ook in onszelf zit. Door zuinig te zijn op de dingen die ons verbinden en door verantwoordelijkheid te tonen voor elkaar."

In de kerstboodschap bleef de koning dicht bij zichzelf. Hij sprak over zijn vaderschap en het opvoeden van zijn kinderen. "Ook al zijn onze dochters inmiddels volwassen, ik herinner me nog goed hoe het was", sprak hij. "Alles wordt relatief, behalve dat kleine wezen in je armen. Je wilt het beschermen tegen alle kwaad, het gelukkig maken. Dat oergevoel is heel sterk, zelfs tijdens de vele gebroken nachten."

Maar opvoeden is ook loslaten, betoogde hij. Willem-Alexander benadrukte dat kinderen fouten mogen maken. "Die ruimte vinden ze niet in een wereld waarin vergissingen keihard worden afgestraft."

Hij riep op om ervoor te zorgen dat de wereld een leefbare plek blijft waarin niemand alleen staat. Daarbij verwees hij ook naar het kerstverhaal. "Een nieuwe start voor ons allemaal. De toekomst ligt open."

Woonpaleis

De koning hield de toespraak in de vestibule van Paleis Huis ten Bosch, zijn woonpaleis in Den Haag.

De kersttoespraak wordt al sinds 1931 door een Nederlandse vorst uitgesproken. De speech wordt, in tegenstelling tot veel andere officiële toespraken van de koning, niet door het kabinet geleverd. Hij schrijft de tekst zelf, met hulp van een speechschrijver.

Paus Leo XIV heeft voor het eerst de zegen Urbi et Orbi uitgesproken vanaf het balkon van de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad. Naar schatting waren er zo'n 26.000 mensen aanwezig op het Sint-Pietersplein, ondanks het slechte weer.

Voorafgaand aan de zegen sprak de paus vredeswensen en zijn kerstboodschap uit, waarin hij opriep tot vrede.

"Als we allemaal, op elk niveau, zouden stoppen met een ander de schuld geven van onze eigen fouten, en God zouden vragen om vergiffenis, en als we ons werkelijk zouden inleven in het lijden van anderen en solidair zouden zijn met zwakken en onderdrukten, dan zou de wereld veranderen", zei hij.

Bekijk hier een gedeelte van de toespraak:

De paus had het over tal van gebieden waar vrede en stabiliteit nodig zijn. Als eerste noemde hij Libanon, Palestina, Israël en Syrië. Ook veel Afrikaanse landen benoemde hij afzonderlijk, evenals de bevolking van Gaza en Jemen.

Verder riep hij op tot vrede in Oekraïne: "Moge het gebulder van wapens stoppen, en mogen de betrokken partijen met behulp van de internationale gemeenschap een eerlijk, rechtstreeks en respectvol gesprek aangaan."

Correspondent Vaticaan Andrea Vreede:

"Met zijn eerste kerstboodschap toont paus Leo XIV duidelijk zijn eigen stijl. In tien talen, waaronder het Arabisch, Chinees en Latijn, begroet hij de stad Rome en de wereld met een vredeswens. Daarmee grijpt hij terug naar de veeltalige begroetingen van Johannes Paulus II. Maar hij laat ook zien dat hij als Amerikaans-Peruaanse paus leider is van een wereldkerk op alle continenten.

Leo houdt de mensheid voor dat verantwoordelijkheid nemen de weg naar vrede is. Hij probeert zowel gewone mensen als politieke leiders wakker te schudden. Niet om door te gaan elkaar te beschuldigen, maar om door dialoog en verzoening armen en verdrukten te helpen en, vooral, conflicten te beëindigen.

De paus noemt vele van die conflictgebieden en roept Europa op tot meer eensgezindheid en solidariteit. Opmerkelijk is de persoonlijke noot: Leo citeert uit een gedicht over het verlangen naar vrede van de Israëlische schrijver en dichter Yehuda Amichai."

In het Urbi et Orbi worden de stad Rome en de wereld gezegend. Traditioneel gebeurt dat met Pasen en Kerstmis. Miljoenen mensen van over de hele wereld volgen de zegening op televisie of radio.

Voorafgaand aan zijn kerstboodschap en zegen heeft de paus de mis van eerste kerstdag opgedragen in de Sint-Pietersbasiliek. Dat begon vanochtend om 10.00 uur, waarna hij een rondrit maakte over het Sint-Pietersplein in de pausmobiel.

Vannacht droeg hij ook zijn eerste kerstnachtmis op, waarin hij opriep tot medemenselijkheid en vrede. De paus refereerde in de mis aan het verhaal van de geboorte van Jezus Christus, dat christenen eraan moet herinneren dat het weigeren om armen en vreemdelingen te helpen, gelijkstaat aan het afwijzen van God.

Paus Leo XIV is sinds 8 mei het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk. Hij is 70 jaar oud. Zijn voorganger Franciscus overleed op 21 april, hij werd 88 jaar.

De Turkse autoriteiten hebben 115 mensen opgepakt die ervan verdacht worden lid te zijn van terreurgroep Islamitische Staat. Ze zouden aanslagen hebben willen plegen tijdens kerst en op nieuwjaarsdag.

De politie ontving informatie over de aanslagen die vooral tegen niet-moslims zouden zijn gericht, meldt het Openbaar Ministerie in Istanbul.

Op 124 plekken in Istanbul zijn er invallen gedaan, waarbij 115 van de 137 gezochte verdachten zijn opgepakt. Ook zijn er wapens en munitie in beslag genomen, evenals IS-propagandamateriaal, meldt de krant Daily Sabah.

De verdachten zouden allemaal banden hebben met IS-leden in andere landen. Tegen sommigen was al eerder een arrestatiebevel uitgevaardigd, schrijft Daily Sabah.

Meerdere aanslagen

De autoriteiten zijn rond de feestdagen extra alert op mogelijke aanslagen omdat Turkije al eerder doelwit is geweest van IS. Vorig jaar januari pleegde IS een aanslag op een kerk in Istanbul. Twee gewapende mannen stormden binnen tijdens een mis en schoten een man dood.

Op Nieuwjaarsdag 2017 was er een bloedige aanslag op een nachtclub aan de Bosporus. Daarbij werden 39 mensen gedood door een IS-terrorist.

Israël heeft woedend gereageerd op een gezamenlijke verklaring van veertien landen, waaronder Nederland. De landen hebben gisteren de goedkeuring van de Israëlische regering voor negentien nieuwe nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever veroordeeld.

Nederland, België, Canada, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Ierland, IJsland, Italië, Japan, Malta, Noorwegen, Spanje en het Verenigd Koninkrijk brachten de gezamenlijke verklaring naar buiten. Daarin waarschuwen ze dat de nederzettingen "niet alleen in strijd zijn met internationale wetten, maar ook kunnen leiden tot verdere instabiliteit". Zo zijn zij ook bang dat het een negatief gevolg kan hebben voor de onderhandelingen over de Gazastrook. De landen vragen Israël om het besluit terug te draaien.

De Israëlische regering stelt bij monde van buitenlandminister Saar dat "buitenlandse overheden niet het recht van Joden mogen beperken om in het land Israël te wonen" en dat "iedere oproep hiertoe moreel fout is en discriminerend richting Joden".

De goedkeuring van afgelopen zondag past in een reeks van goedkeuringen van Israël van nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. De afgelopen drie jaar keurde de regering al vijftig nederzettingen goed.

Het nieuws werd bekendgemaakt door minister van Financiën Smotrich. Deze ultrarechtse politicus woont zelf in een nederzetting op de Westelijke Jordaanoever en stelt dat met de nederzettingen "de oprichting van een Palestijnse terroristische staat" voorkomen kan worden.

De Westelijke Jordaanoever

Israël veroverde de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, in 1967, tegelijk met de Gazastrook. Sindsdien houdt Israël het gebied bezet. In delen ervan hebben Palestijnen een vorm van zelfbestuur. Op de Westelijke Jordaanoever wonen zo'n drie miljoen Palestijnen. Daarnaast wonen er intussen zo'n 700.000 Israëlische kolonisten. Volgens internationaal recht zijn de nederzettingen waarin zij wonen illegaal.

Veel Palestijnen zien de Westelijke Jordaanoever als deel van hun toekomstige staat, met Oost-Jeruzalem als hoofdstad, ook al wordt het perspectief daarop steeds kleiner.

Op meerdere plekken op de Westelijke Jordaanoever vallen Joodse kolonisten veelvuldig Palestijnen en hun bezittingen aan. Auto's en huizen worden in brand gestoken, landbouwgrond wordt verwoest en Palestijnen worden bedreigd. Bij veel van die aanvallen is het Israëlische leger aanwezig, maar grijpt het nauwelijks in.

Israël stelt dat slechts een kleine groep kolonisten verantwoordelijk is voor het geweld, maar dat weerspreken mensenrechtenorganisaties. Tot nu toe zijn er volgens de VN dit jaar zeker 1770 aanvallen geweest op Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever waarbij slachtoffers vielen of schade ontstond, een gemiddelde van ruim vijf incidenten per dag.

Het is improviseren, deze kerst, voor de ongeveer duizend bewoners van de Amersfoortse wijk Randenbroek. Omdat hun drinkwater besmet is met een ziekmakende bacterie, moeten ze het ten minste drie minuten koken voordat ze het veilig kunnen gebruiken. Met ongekookt drinkwater koffie maken wordt afgeraden.

"Dan gaan we maar aan de drank", zegt een van de bewoners lachend bij RTV Utrecht. Hij was een van de velen die zich gisteren direct naar de supermarkt spoedden om verpakt water in te slaan. Nu vraagt hij zich af hoe hij de kerst verder gaat doorbrengen. Het plan was om een dag thuis te blijven en een dag bij zijn dochter op bezoek te gaan. "Nou, dan ga ik maar twee dagen naar mijn dochter", zegt hij.

De darmbacterie enterokokken werd deze week door drinkwaterbedrijf Vitens ontdekt in een monster. Hoe de ziekmakende bacterie in het water is gekomen, is nog onduidelijk. Vitens heeft het gebied eerst 'geïsoleerd' om te voorkomen dat het water verder kon stromen. Vervolgens zijn de leidingen in de wijk zelf doorgespoeld. Toch geldt dus het advies om kraanwater in de wijk drie minuten te koken, in ieder geval tot 27 december.

Koken in wijn

Buurtbewoner Joke hoorde het nieuws via de buurtapp. Zij past haar plannen voor de kerstdis niet aan. Bezoek mag gewoon komen, zegt ze. Het menu blijft hetzelfde. " Ik denk dat er niks anders op zit dan het water gewoon te koken."

Een andere bewoner kookt de aardappelen voor alle zekerheid in flessenwater. "Aardappels koken in wijn is ook weer niet zo fijn, hè?", zegt hij.

"Kan gebeuren", reageert bewoonster José. "Ik had net mijn tanden gepoetst, toen ging ik naar bed en kwam het sms'je binnen", vertelt ze, zonder een spoor van opwinding. "Ik kom de feestdagen wel door."

Geen extra ziektegevallen

Dat het kookadvies tot na de kerst geldt en misschien nog wordt verlengd, lijkt haar en veel andere bewoners van Randenbroek niet veel uit te maken. "De 29ste vlucht ik toch de stad uit vanwege de honden en het vuurwerk", zegt er een.

Waterleidingbedrijf Vitens benadrukt dat het om een voorzorgsmaatregel gaat. De bacterie komt van nature ook voor in onze darmen en is in principe niet gevaarlijk voor gezonde mensen. "Het zou kunnen dat je een beetje last krijgt van je buik als je kraanwater binnenkrijgt, maar in de meeste gevallen zorgt het niet direct voor problemen", laat het bedrijf weten. Voor mensen met een kwetsbare gezondheid kunnen er wel vervelende gevolgen zijn, zoals een infectie.

Toen begin vorige maand 125.000 huishoudens in de stad Utrecht en omgeving te maken kregen met dezelfde bacterie en een kookadvies, meldde de GGD geen extra ziektegevallen.

Bij een helikoptercrash op de berg de Kilimanjaro in Tanzania zijn gisteren vijf mensen om het leven gekomen.

De crash gebeurde op een populaire route voor bergbeklimmers. De helikopter had op de berg twee gewonde klimmers opgepikt. Naast deze twee kwamen ook de piloot, een gids en een arts die in de helikoper zaten om het leven.

De luchtvaartautoriteiten doen nog onderzoek naar de oorzaak van het ongeval. Het komt zelden voor dat er vliegtoestellen verongelukken bij de berg. De laatste keer dat dat gebeurde was in 2008. Toen kwamen vier mensen om het leven.

De Kilimanjaro is met 5895 meter de hoogste vrijstaande berg ter wereld. Het is een populaire bestemming voor klimmers, die jaarlijks zo'n 50.000 mensen trekt. Het ongeluk van gisteren gebeurde tussen de top van de berg en het kamp Barafu, dat op 4000 meter hoogte ligt.

Op meerdere plekken in het land zijn vanochtend ijsbanen opengegaan.

Ondanks de lichte vorst zorgde de heldere nacht "voor precies dat beetje magie dat nodig was", aldus ijsvereniging Hard Gaat-ie in De Lier bij Omroep West.

Het kwam vannacht met minimumtemperaturen van -3 tot -6 nergens in Nederland tot strenge vorst. Toch konden ijsbanen, waar soms de hele nacht laagje voor laagje water was gesproeid, vanochtend open.

Ook de ijsverenigingen in Noordwijk en Oosterbeek melden dat de banen open zijn.

Helemaal super

Dat geldt ook voor de ijsbaan in het Groningse dorp Tolbert, waar tot vorig jaar nog op een ondergelopen weiland werd geschaatst. Pas drie weken geleden is een nieuwe 'asfaltbaan' aangelegd en nu ligt er anderhalve centimeter ijs.

"Helemaal super", zegt Hedde Wieringa, voorzitter van de lokale ijsvereniging bij RTV Noord. "Het heeft nog niet de kwaliteit die we willen, maar het is goed genoeg om te kunnen schaatsen."

De baan in Tolbert blijft waarschijnlijk de hele dag open. Andere ijsverenigingen vrezen dat ze aan het eind van de ochtend of begin van de middag weer dicht moeten omdat het dan te warm wordt.

Bij een explosie in een moskee in de Nigeriaanse stad Maiduguri zijn vijf mensen om het leven gekomen. Volgens lokale autoriteiten raakten er ook 35 mensen gewond. Vermoedelijk gaat het om een zelfmoordaanslag.

Een politiewoordvoerder van de noordelijke deelstaat Borno zei dat er op de locatie delen van een bomvest zijn gevonden. Op het moment van de explosie was een avondgebed bezig in de moskee.

De gouverneur van Borno veroordeelde de aanslag en noemde deze "volstrekt verwerpelijk, barbaars en onmenselijk", schrijft persbureau Reuters. In een verklaring drong hij aan op verhoogde waakzaamheid in gebedshuizen en openbare ruimtes tijdens de feestdagen.

In het noorden van Nigeria en in Maiduguri is het al lange tijd onrustig. Radicale gewapende groepen als Boko Haram en een afsplitsing daarvan, Islamitische Staat West-Afrika Provincie (ISWAP), zijn er zeer actief. Die groepen houden zich in de regio al vijftien jaar bezig met terroristische aanslagen en het ontvoeren van burgers.

Gewapende groep mannen

De vermoedelijke aanslag is nog door niemand opgeëist, al plegen leden van Boko Haram vaker soortgelijke zelfmoordaanslagen in het noordoosten van Nigeria.

Afgelopen augustus werden een moskee en nabijgelegen huizen aangevallen door een gewapende groep mannen in een andere deelstaat, Katsina. Volgens lokale ambtenaren kwamen er daar 50 mensen om het leven.

Een auto van een rabbijn met daarop een groot bord waarop joodse symbolen stonden en de woorden "Happy Chanukah" is vannacht in brand gestoken in St Kilda East, een voorstad van Melbourne.

De politie doet onderzoek naar de brandstichting en zoekt nog naar de dader. Premier Allan van deelstaat Victoria, waar de stad ligt, zegt dat de joodse gemeenschap "terecht vreest dat dit een antisemitisch incident is".

De brandstichting komt bijna twee weken na de aanslag op een joodse viering op het strand Bondi Beach in Sydney. In St Kilda East is een grote joodse gemeenschap. Volgens Allan is er in het gebied sinds deze maand meer politie aanwezig.

Ook premier Albanese reageerde op de brandstichting, tijdens een kerstviering in Sydney. Hoewel nog niet vaststaat dat het om een gerichte antisemitische aanval gaat, reageerde hij fel. "Welke kwaadaardige ideologie en gedachten zouden iemand kunnen motiveren om op dit moment zoiets te doen?", vroeg hij zich volgens ABC News af. "We weten dat er kwaad aanwezig is. Dat zagen we bij de terroristische aanslag van de vader en zoon op Bondi Beach."

Zwaar beschadigd

Door de brand moest een gezin in een nabijgelegen woning tijdelijk hun huis uit, maar zij konden snel weer terugkeren. De auto is zwaar beschadigd.

In de joodse gemeenschap klinkt na de aanslag in Sydney veel kritiek op de regering van Albanese. Zij stellen dat de overheid te weinig heeft gedaan tegen het toenemende antisemitisme. Na de aanslag beloofde de premier met nieuwe wetgeving te komen.

Daarmee moet het makkelijker worden om mensen die geweld plegen en haatzaaiende taal gebruiken te vervolgen. Ook kondigde hij een onderzoek aan naar de veiligheidsdiensten en de wapenwetten worden aangescherpt.

Bij een woningbrand aan de Koarte Miente in het Friese Akkrum is een man omgekomen. Dat meldt de veiligheidsregio van Friesland.

De brand was vrij snel onder controle. Na het blussen ging de brandweer de woning in en werd in het huis een overleden persoon aangetroffen. Hij was de enige bewoner.

Twee-onder-een-kapwoning

De melding van een uitslaande brand aan de twee-onder-een-kapwoning kwam rond 01.30 uur. Het huis naast het brandadres heeft schade opgelopen door rook.

De politie deed na het nablussen verder onderzoek. De oorzaak van de brand is nog niet bekend.

De uitslagen van 136 stembureaus van vervroegde verkiezingen in de Republika Srpska zijn ongeldig verklaard. Dat heeft de kiescommissie van Bosnië en Herzegovina bepaald vanwege "onregelmatigheden". Volgens het hoofd van de commissie hebben die mogelijk gevolgen gehad voor de uitslag.

Republika Srpska is het deel van Bosnië en Herzegovina waar vooral Bosnische Serviërs wonen. Bij de verkiezingen van 23 november konden inwoners stemmen in ruim 2200 stembureaus. Er werd een opvolger gekozen voor de veroordeelde oud-president van de Republika Srpska, Milorad Dodik.

Sinisa Karan, aanhanger van Dodik, won met 50,4 procent van de stemmen. De door de oppositie gesteunde Branko Blanusa verkreeg 48,2 procent van de stemmen.

Omdat het verschil minder dan 10.000 stemmen was, beschuldigde de oppositie de coalitie van fraude. In totaal werden zo'n 450.000 stemmen uitgebracht. Op basis van de beschuldigingen zegt de kiescommissie dat "er bij deze vervroegde verkiezingen talrijke onregelmatigheden zijn geconstateerd". Zo zouden honderden kiezers hun stem hebben uitgebracht zonder dat ze een geldig legitimatiebewijs hadden getoond.

Niet bindend

Het besluit van de kiescommissie is niet bindend. Zowel de oppositie als de coalitie kan het besluit aanvechten bij de rechter. Mogelijk komen er na een rechtszaak nieuwe verkiezingen in de stembureaus waar stemmen ongeldig werden verklaard.

Oud-president Dodik is het niet eens met het oordeel van de kiescommissie. "De kiescommissie ondermijnt het vertrouwen in het verkiezingssysteem in Bosnië. Ze hebben besloten kiezers te bespotten en te vernederen," zei hij.

Presentatoren Elisabeth Steinz en Marco Geijtenbeek trekken deze week het land in om voor podcast De Dag mensen te spreken die in 2025 iets bijzonders maakten of meemaakten. Vandaag: het jaar van de maker van de achtdelige documentaireserie over Pim Fortuyn, Menna Laura Meijer.

Haar kantoor in Rotterdam is een soort 'Fortuyn-museum' geworden, vertelt Meijer als we haar opzoeken. En het staat ook nog eens om de hoek van het voormalige woonhuis van Pim Fortuyn, Palazzo di Pietro.

Jarenlang werkte Meijer samen met een toegewijd team aan deze monsterklus: een achtdelig epos, grotendeels gebaseerd op nauwelijks bekend archiefmateriaal, dat ze vond door 'anders' te zoeken. Het vergde veel van haar en haar collega's. Misschien wel te veel. "We zijn wel over grenzen heengegaan."

Het resultaat is er naar. Maar was het 't waard? Krijg je na zo'n inspanning ooit de erkenning waar je op hoopt? En was dit dan haar levenswerk? "Absoluut niet!"

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie, montage, redactie: Elisabeth Steinz en Marco Geijtenbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Goedemorgen! Het is eerste kerstdag en koning Willem-Alexander houdt zijn jaarlijkse toespraak. In Vaticaanstad spreek paus Leo voor het eerst de kerstzege uit. En in Brazilië gaat de gevangen ex-president Bolsonaro onder het mes.

Eerst het weer: het wordt een koude maar zonnige eerste kerstdag. De maximumtemperatuur ligt rond het vriespunt. Door de stevige noordoostenwind voelt het echter kouder aan.

Ga je straks wandelen, schaatsen of fietsen? Stuur foto's van jouw buitenactiviteit naar ooggetuige@nos.nl! Later op de dag publiceren we een aantal van deze foto's.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Paus Leo XIV heeft in zijn kerstnachtmis opgeroepen tot medemenselijkheid en vrede. Het was zijn eerste kerstnachtmis sinds zijn aantreden als paus.

Zo'n 6000 mensen woonden de dienst bij in de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan, nog eens 5000 andere mensen stonden op het Sint-Pietersplein in de stromende regen, en volgden de dienst via schermen.

"Op aarde is geen ruimte voor God, als er geen ruimte is voor de mens. De een weigeren, betekent de ander weigeren", zei hij.

De paus refereerde aan het verhaal van de geboorte van Jezus Christus. Die werd in een stal geboren, omdat er geen plaats was in de herberg. Het verhaal moet christenen eraan herinneren dat het weigeren om armen en vreemdelingen te helpen, gelijkstaat aan het afwijzen van God.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Inzamelingsactie Serious Request van NPO 3FM heeft een recordbedrag van 18,4 miljoen euro opgebracht. Dat maakten de drie dj's Barend van Deelen, Sophie Hijlkema en Mart Meijer bekend in Den Bosch, kort nadat ze het Glazen Huis gisteren verlieten.

Fijne kerst!

Kant-en-klare rollades, risotto of rode koolschotel. Supermarkten maken het ons steeds makkelijker met kerst. Gemak staat voor de consument steeds meer voorop en supermarkten breiden hun assortiment daarom steeds meer uit: "Bij ons moet het niet zo zijn dat je uren in de keuken hoeft te staan om een kerstmaaltijd te creëren", zegt Pim Grether van Lidl.

Inmiddels liggen honderden kerstproducten van supermarkten in de winkels en valt op dat veel dus al bereid zijn: amuses, voorgerechten, hoofdgerechten en desserts klaar voor gebruik - en volgens supermarkten steeds luxer.

Het kerstdiner uit de oven of magnetron is populair. Vrijwel elke grote supermarktketen biedt kant-en-klare kerstgerechten aan in aanloop naar de feestdagen, blijkt uit een rondgang van de NOS. Geen simpele diepvriesproducten, maar volledig versbereide gerechten.

'Net even een extra touch'

Joyce Bierman, hoofd merkcreatie en Allerhande bij Albert Heijn, ziet dat mensen afgelopen vijf jaar het zichzelf steeds gemakkelijker maken tijdens kerst. "Steeds meer mensen kiezen minimaal één dag per kerst voor gemak. Dat zie je ook in de meest gezochte recepten op onze website. Mensen willen het gevoel hebben alsof ze het zelf hebben gemaakt, maar je hoeft het alleen maar in de oven te schuiven", zegt Bierman.

"Gemak zit een beetje in ons DNA, ook met kerst. We spelen hierop in met onze producten, er zit verschuiving in wat de klant wil", zegt Lidl-woordvoerder Grether. Voor de keten is het belangrijk dat de klant niet uren in de keuken hoeft te staan voor een kerstmaaltijd. "Je wil daarin op de behoefte van de klant inspelen, en geeft met de kant-en-klaar gerechten toch net even een extra touch om het feestelijker te maken."

Het assortiment is dan ook steeds breder. Supermarkten als Plus zetten meer in op vegetarische gerechten, en ook vegan gerechten worden meer en meer toegevoegd.

"Klanten vinden het fijn om ontzorgd te worden tijdens kerst", zegt Bierman van Albert Heijn. "Bovendien wordt gemak steeds belangrijker in onze drukke levens. We zien dat kerst daarom wat informeler wordt, maar mensen willen wel iets horecawaardigs op tafel zetten. Daarom kiezen ze vaker voor luxere producten die in een handomdraai klaar zijn."

De supermarkt speelt in op het gedrag van klanten door de recepten die vaak worden gezocht, het jaar erop als gemaksversie uit te brengen.

Van koken naar gasten

"De supermarkten noemen dit soort producten convenience. Die hebben een enorme vlucht genomen en dat zien we ook met kerst sterker terug", ziet supermarktdeskundige Laurens Sloot. "Er wordt echt goed nagedacht over welke trends spelen bij supermarkten en waar klanten behoefte aan hebben. Kant-en-klaar is daar een van."

De populariteit blijkt ook uit cijfers van marktonderzoeker YouGov. Jaarlijks onderzoeken zij welke producten populair zijn. En ze zien dat de top-15 van komend jaar gevuld staat met verse producten én kant-en-klaar producten.

"Kerst is voor supermarkten de belangrijkste periode voor de omzet, want mensen zijn bereid om voor een kerstmaaltijd meer uit te geven", zegt Norman Buysse, marktonderzoeker bij YouGov. "We zien dat een huishouden gemiddeld zo'n 113 euro per week uitgeeft aan boodschappen. In de week voor kerst ligt dit duidelijk een stuk hoger, zo'n 140 euro."

Supermarkten proberen volgens Sloot tijdens kerst daarom zo goed mogelijk voor de dag te komen, omdat het een belangrijke week is waarin er veel meer wordt verkocht. Inspelen op trends is daar onderdeel van. "Het is een soort extra competitie, maar wel een belangrijke voor de omzet."

Volgens Buysse gaat het gemak verder dan alleen de kerstgerechten. Door openingstijden te verruimen spelen supermarkten ook in op de behoefte aan gemak. "Het aantal bezoekers wordt steeds hoger tijdens de kerstdagen. Klanten gaan er inmiddels vanuit dat de winkel open is", zegt Bierman.

Gemak is dus populair tijdens de kerst. Volgens Sloot met name omdat de kans op een mislukt kerstdiner verkleint. "Aan de ene kant is koken leuk, maar je wilt natuurlijk niet dat iets mislukt. En al helemaal niet als je gasten in huis hebt."

De politie in Zuid-Afrika heeft elf verdachten opgepakt voor de schietpartij bij een café, afgelopen zondag. Daarbij vielen negen doden. Het gebeurde in Bekkersdal, in de buurt van Johannesburg.

Volgens de BBC komen negen van de verdachten uit Lesotho, een uit Zuid-Afrika en een uit Mozambique. Waarschijnlijk was er een conflict ontstaan tussen groepen illegale mijnwerkers, schrijft de Britse omroep.

De politie zei zondag dat er ook willekeurig op mensen was geschoten. Zo zou een van de slachtoffers een taxichauffeur zijn die iemand in de buurt van het café had afgezet.

Na de schietpartij sloegen twaalf verdachten op de vlucht. Er zijn er nu dus elf in beeld. Bij hen werden meerdere wapens gevonden, waaronder een kalasjnikov.

Hoge moordcijfers

Zuid-Afrika heeft een van de hoogste moordcijfers ter wereld. Meestal zijn die het gevolg van berovingen of bendegeweld. Vorig jaar kwamen er zo'n 26.000 mensen om door moord of doodslag, gemiddeld ruim 70 per dag.

Volgens de BBC zijn er in Zuid-Afrika ongeveer 3 miljoen wapens waarvoor een vergunning is afgegeven, maar zijn er net zoveel illegale wapens in het land.

Paus Leo XIV heeft in zijn eerste kerstnachtmis opgeroepen tot medemenselijkheid en vrede. "Op aarde is geen ruimte voor God, als er geen ruimte is voor de mens. De een weigeren, betekent de ander weigeren", zei hij vanuit de Sint-Pietersbasiliek.

Zo'n 6000 mensen woonden de viering bij. Ook volgden ongeveer 5000 mensen de mis op schermen op het Sint-Pietersplein, in de stromende regen. De paus bedankte ze dat ze "zelfs met dit weer" waren gekomen.

Leo refereerde aan het verhaal van de geboorte van Jezus Christus, die in een stal werd geboren, omdat er geen plaats was in de herberg. Dat verhaal moet christenen eraan herinneren dat het weigeren om armen en vreemdelingen te helpen, gelijkstaat aan het afwijzen van God.

Leo bracht in zijn eerste maanden als paus de zorg voor migranten en armen vaker onder de aandacht. Ook sprak hij van een "verstoorde economie" die ervoor zorgt dat mensen "als handelswaar worden behandeld".

Later vandaag spreekt Paus Leo in Vaticaanstad ook zijn zegen uit over de stad en de wereld, het Urbi et Orbi. Daar worden tienduizenden gelovigen verwacht.

Het wordt de eerste keer dat Leo het Urbi et Orbi uitspreekt. Hij is sinds 8 mei het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk. Zijn voorganger paus Franciscus overleed op 21 april.

In het Limburgse dorp Veulen is vogelgriep vastgesteld op een leghennenbedrijf. Bijna 100.000 dieren worden afgemaakt, meldt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Veulen ligt net als Ysselsteyn in de gemeente Venray. In Ysselsteyn werd afgelopen weekend bij een kalkoenenhouder ook al vogelgriep vastgesteld. Om verspreiding van het virus tegen te gaan moesten ook daar alle dieren worden geruimd.

De NVWA zegt dat er in de omliggende drie kilometer van het bedrijf in Veulen tien andere pluimveebedrijven liggen. Die worden de komende twee weken extra in de gaten gehouden. Ook geldt er een vervoersverbod voor vogelbedrijven die in een straal van 10 kilometer om Veulen liggen.

Ophokplicht

Sinds 16 oktober geldt in het hele land een ophok- en afschermplicht. Ook zijn evenementen met vogels, zoals tentoonstellingen of wedstrijden, sinds begin deze maand verboden. Toch neemt het aantal vogelgriep gevallen in Nederland toe.

In Beeld & Geluid in Hilversum is de Top 2000 weer van start gegaan. Het is de 27e editie van de lijst met de beste muziek volgens luisteraars van NPO Radio 2. Voor de eerste keer in tien jaar werd het evenement niet afgetrapt met een speciale show van dj Bart Arens.

Arens verzorgde de afgelopen jaren zogeheten mash-ups, waarin hij op spectaculaire wijze een muzikale mix maakte van nummers uit de lijst. Omdat dat hem teveel tijd kostte, slaat hij dit jaar over.

Deze keer werd de Top 2000 geopend met show. Artiesten als Douwe Bob, Guus Meeuwis, Claudia de Breij en Rondé traden op. Zij coverden nummers van ABBA, Taylor Swift en Nirvana.

Zo startte dj Jeroen van Inkel de lijst van 2025, met live publiek in het pand van Beeld en Geluid in Hilversum:

Het eerste nummer dat vlak na middernacht werd gedraaid, nummer 2000, was Run Like Hell van Pink Floyd. Tot aan oudejaarsavond wordt de lijst uitgezonden. Ook het Top 2000-café is zoals elk jaar weer geopend.

Comeback Borsato

Op 1 staat net als in de meeste voorgaande jaren Bohemian Rhapsody van Queen. Verder valt dit jaar op dat Marco Borsato met veel nummers hoog in de lijst staat. Dat komt waarschijnlijk doordat hij eerder deze maand werd vrijgesproken van ontucht.

Verder is er een opvallende comeback van Radar Love van Golden Earring in de top 10. Het nummer staat op plek 9. Dat heeft vermoedelijk te maken met de dood van bandlid George Kooymans, eerder dit jaar.

De conservatief Nasry Asfura is gekozen tot de nieuwe president van Honduras. Dat heeft de kiesraad van het land bekendgemaakt, na weken vertraging door technische problemen en beschuldigingen van fraude. De Amerikaanse president Trump sprak kort voor de verkiezingen zijn steun voor Asfura uit en dreigde met strafmaatregelen als die niet verkozen zou worden.

Uiteindelijk kwam Asfura uit op 40,3 procent van de stemmen, net iets meer dan de 39,5 procent van zijn centrumrechtse opponent Salvador Nasralla. Het tellen duurde weken omdat honderdduizenden stemmen met de hand moesten worden geteld omdat de totalen niet overeenkwamen met de turflijsten van kiesdistricten.

Volgens de vertrekkende president Xiomara Castro zijn de verkiezingen gemanipuleerd door de inmenging van Trump. Ze vindt dat de Amerikaanse president Hondurezen heeft "bedreigd", om te voorkomen dat ze op de linkse kandidaat Rixi Moncada zouden stemmen.

De 67-jarige Asfura deed voor de tweede keer een gooi naar het presidentschap in het Midden-Amerikaanse land. Hij is een bouwmagnaat en voormalig burgemeester van de hoofdstad Tegucigalpa.