NOS Nieuws - Algemeen

Al een paar maanden raast een interstellair object met 220.000 kilometer per uur door ons zonnestelsel. NASA heeft nu nieuwe beelden vrijgegeven van de komeet die ooit bij een andere ster is weggeslingerd.

3I/ATLAS, zoals de interstellaire indringer heet, is pas het derde object afkomstig van een ander sterrenstelsel dat ooit is waargenomen. Astronomen volgden het hemellichaam daarom gespannen sinds het begin juli werd ontdekt.

Niet alleen astronomen hebben 3I/ATLAS in het vizier. Net als bij twee eerdere interstellair objecten in 2017 en 2019, 1I/Oumouamoua en 2I/Borisov, werd op allerlei forums en sociale media gespeculeerd over een mogelijk buitenaards ruimteschip. Dat is het zeker niet, verzekerde adjunct-directeur Amit Kshatriya van NASA bij de presentatie van de nieuwe beelden.

"Het ziet eruit als een komeet, het gedraagt zich als een komeet, alles wijst erop dat het een komeet is", aldus Kshatriya. Adjunct-directeur Nicky Fox van het Science Mission Directorate van NASA voegde toe dat er niets is waargenomen wat op een vorm van technologie zou wijzen. "Er is niets dat ons zou doen geloven dat het iets anders dan een komeet is."

Ruimtetelescoop en Marsrover

NASA richtte een hele batterij instrumenten op het object vanuit verschillende plaatsen in het zonnestelsel, waaronder de James Webb-ruimtelescoop, de Mars Reconnaissance Orbiter en zelfs de Marsrover Perseverance.

"We hebben de instrumenten gepusht tot voorbij hun normale kunnen", zei Fox. 3I/Atlas denderde vlak langs Mars, dus zijn veel nieuwe beelden afkomstig van satellieten rond die planeet. De Mars Reconnaissance Orbiter naderde het interstellaire object het dichtst en legde het vast vanaf 31 miljoen kilometer. Het leverde een wat wazige stip op, maar dat is ook precies wat je verwacht bij een komeet, geeft sterrenkundige Lucas Ellerbroek aan.

"Een komeet bestaat uit een kern van een paar kilometer en daaromheen heb je een hulsel van gas en stof, daardoor kun je de kern niet goed zien, en hij heeft ook een staart. 3I/ATLAS heeft al die dingen, en er is ook ontdekt dat er veel kooldioxide bij is, wat iets zegt over de plek waar hij vandaan komt in het sterrenstelsel waaruit hij is weggeslingerd".

Er zijn sinds juli al de nodige beelden voorbijgekomen van de komeet. Daarop waren uitbarstingen van ijs en stof te zien, een normaal verschijnsel bij kometen als ze dichter bij de zon komen en het oppervlak opwarmt.

De nieuwe beelden van NASA lijken op het eerste gezicht niet enorm spectaculair, zegt Ellerbroek, maar ieder beeld van het hemellichaam maakt het totaalplaatje completer. "Dit is echt een buitenkans voor sterrenkundigen. Er zijn al bijna honderd papers over verschenen en we zullen er nog veel meer krijgen, Ik hoop op meer details over de grootte, samenstelling en baan van de komeet."

Die baan zou iets kunnen zeggen over de ster waar hij vandaan komt, al blijft dat lastig, want mogelijk is de komeet al miljarden jaren onderweg." Hij is zeker 25 sterren in de buurt gepasseerd waar hij waarschijnlijk niet vandaan komt. Maar van waar dan wel? Andere hemellichamen hebben door hun zwaartekracht ook invloed hebben op de baan, ook dat maakt het moeilijker."

In deze explainer wordt uitgelegd wat het belang is van 3I/ATLAS voor sterrenkundigen:

Voor Ellerbroek en andere astronomen die zich veel bezighouden met planeten bij andere sterren is alles wat van buiten ons zonnestelsel komt goud waard. Die zogenoemde exoplaneten staan zo ver weg dat het veel moeite kost gegevens te verzamelen. "Waarschijnlijk is deze komeet afkomstig van een ster met een wolk van stof eromheen, een planetenstelsel in de babyfase", zet Ellerbroek. "Zo kunnen van deze komeet iets leren over het ontstaan van planetenstelsels."

Hij verwacht dat er de komende jaren meer van dit soort interstellaire objecten worden ontdekt. "Voor 2017 zagen we er nooit een, inmiddels zijn er al drie waargenomen. Waarschijnlijk zal dat de komende jaren steeds vaker gebeuren. Dankzij het Vera Rubin Observatory in Chili bijvoorbeeld, dat scant elke paar nachten een groot deel van de hemel, en kan dit soort objecten sneller oppikken."

Tot die tijd moeten wetenschappers het doen met de drie tot nu toe ontdekte interstellaire ruimterotsen. 3I/Atlas zal op 19 december de aarde het dichtst naderen (op 270 miljoen kilometer afstand), in maart de baan van Jupiter passeren en uiteindelijk het zonnestelsel weer verlaten.

Politieteams in middelgrote steden zijn volgens de Inspectie Justitie en Veiligheid (JenV) niet goed genoeg opgewassen tegen zware criminaliteit.

In deze basisteams werken te weinig ervaren mensen en is te weinig expertise om naast winkeldiefstal en vernieling ook opsporingswerk te doen voor zware criminaliteit, stelt de inspectie. De teams missen onder meer kennis bij zaken als ondermijning en digitale criminaliteit.

Basisteams van de politie bestaan sinds 2012 toen de Nationale Politie werd opgericht. Zij werden in het leven geroepen als "ruggengraat van het nieuwe korps". Er zijn 168 basisteams in ons land.

Basisteams bestaan onder meer uit wijkagenten en doen de dagelijkse, algemene taken van de politie zoals toezicht op straat, hulpverlening en komen op 112-meldingen af. Maar ook het opsporen van veelvoorkomende criminaliteit zoals inbraken of online delicten behoort tot hun taken.

'Minder korte lijnen'

Volgens de inspectie hebben de basisteams in de middelgrote steden vooral te kampen met problemen omdat ze de korte lijnen van teams in kleine plaatsen niet hebben. "Evenmin bezitten zij de ruimte en armslag die teams in de grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht hebben om lokale criminaliteit te bestrijden", schrijft de inspectie.

Het ontbreekt de basisteams volgens de toezichthouder aan kennis over wat er aan criminaliteit speelt in hun gebied. "Ze hebben geen duidelijk zicht op zaken die ze direct of later moeten oppakken. Op papier lijkt dat helder. Maar in de praktijk is dat voor veel politiemensen niet het geval."

Vooral gericht op landelijke recherche

Ook buiten de teams wordt niet altijd effectief samengewerkt. "Onderzoekdossiers van op te lossen zaken gaan heen en weer: van lokale recherche naar andere afdelingen zoals de districtsrecherche en weer terug." Ook zijn programma's die zijn opgezet om dit te verbeteren vooral gericht op de landelijke recherche en niet op de lokale recherche.

De inspectie vraagt de politie om binnen zes weken met een plan te komen waarbij meer aandacht is voor lokale opsporing. Voor juli volgend jaar moet dat plan dan concreet worden. "Daarin moet oog zijn voor de robuustheid van basisteams zodat ze voldoende ervaren mensen hebben en expertise. Ook moet de aanpak duidelijkheid verschaffen welke zaken wel en niet worden opgepakt en hoe de samenwerking beter kan worden."

In de provincie Utrecht zijn gisteren bij een verkeerscontrole tachtig bestuurders beboet omdat ze tijdens het rijden hun telefoon vasthielden. Een van hen overkwam dat niet voor het eerst: volgens de politie werd de man voor de 31ste keer betrapt.

"Met deze bestuurder hebben we uiteraard een stevig gesprek gevoerd. We hopen dat het hoge boetebedrag hem nu toch afschrikt", meldt de politie. Bij de 32ste keer krijgt hij "mogelijk ook te maken met een educatieve maatregel gedrag en verkeer".

Waarom die maatregel, een zogeheten EMG, niet al eerder is opgelegd aan de man is onduidelijk. De politie is niet bereikt voor commentaar. Zo'n EMG kan verplicht opgelegd worden door het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen, na een proces-verbaal van de politie. De invulling van de cursus hangt af van de overtreding. De kosten, 700 tot 1300 euro, zijn voor rekening van de cursist.

De man kreeg gisteren net als de andere 79 een boete van 430 euro. Voor sommigen was het bedrag hoger omdat ze ook nog andere overtredingen begingen. Er werden twaalf snelheidsovertredingen geconstateerd, vijf mensen reden door rood, een persoon reed onder invloed. Daarnaast waren er nog twintig overtredingen voor andere zaken, zoals onnodig links rijden of rijden over een doorgetrokken streep.

Kijken vanuit touringcar

De controle was op de A27, A12, A2 en op een aantal provinciale wegen en duurde zes uur. Er werd door de politie een touringcar ingezet om gemakkelijker bij weggebruikers naar binnen te kunnen kijken. Als van daaruit werd gesignaleerd dat iemand op z'n telefoon zat, werd er een auto of motor op af gestuurd.

Volgens de politie is het risico op een verkeersongeval 2,5 keer zo groot als bestuurders afgeleid worden door hun telefoon. "Het hoge aantal boetes laat zien dat het risico hiervan nog steeds wordt onderschat", meldt een woordvoerder in een persbericht. De politie adviseert weggebruikers hun telefoon op 'niet storen' te zetten.

Met de feestdagen in aantocht slingeren de kortingen ons om de oren; van uithangborden in winkelstraten tot mails vol kortingscodes waar het knopje om je uit te schrijven voor de nieuwsbrief lastig te vinden is. Hoewel we horen dat die kortingen geregeld nep zijn, blijven we erin trappen. Waarom?

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels legt uit dat er twee mechanismen zijn die achter onze koopjesdrang schuilen: verliesaversie en geanticipeerde spijt. "Met verliesaversie wil het brein kosten wat het kost voorkomen dat het iets verliest. Als je in een winkelstraat ziet dat iets 50 euro is afgeprijsd, dan maakt je brein direct de rekensom wat je ermee 'verdient' en maakt je al eigenaar van die 50 euro."

De geanticipeerde spijt houdt in dat je nu niet een verkeerde keuze wil maken, waar je later mogelijk spijt van krijgt. "Oftewel; als ik dit koopje nu niet meeneem, dan is de kans morgen misschien wel vervlogen."

Veel misleidende kortingen

Juist nu is het opletten geblazen, vanwege Black Friday. Deze dag na het feest Thanksgiving markeert in de Verenigde Staten het begin van de kerstinkopen en gaat gepaard met flinke kortingen. Sinds een jaar of tien is Black Friday overgewaaid naar Nederland en wordt het elk jaar populairder: waar het begon met één vrijdag, beslaat het inmiddels bijna de volledige maand november.

En hoewel uitverkoop over de hele wereld te vinden is, zijn Nederlanders extra dol op korting volgens Ineke Strouken, oud-directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur. "Nederlanders zijn een heel zuinig volk. We zijn erom bekend dat we graag waar willen voor ons geld. We willen kwaliteit en we willen veel terugkrijgen voor ons geld."

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) maakte bekend dat er in aanloop naar Black Friday nog altijd veel misleidende kortingen rondgaan. De toezichthouder onderzocht 24 grote winkelketens, waarvan driekwart zich niet aan de regels hield.

Vaak worden consumenten over de streep getrokken door 'van-voor-acties'. De 'van-prijs' moet de laagste prijs van de afgelopen dertig dagen zijn, maar vaak wordt de korting berekend op basis van een adviesprijs die niet overeenkomt met de werkelijke verkoopprijs. Hierdoor lijkt de korting groter dan die daadwerkelijk is.

Emotioneel versus rationeel

De waarschuwingen voor nepaanbiedingen komen elk jaar terug, maar toch trappen we er telkens weer in. Dat komt omdat ons rationele systeem maar beperkt weerstand kan bieden tegen ons emotionele systeem, legt Wessels uit. Het emotionele systeem speelt in op de angst om iets te verliezen, die verliesaversie. Wanneer we de verleiding van een korting zien, gaat het emotionele systeem aan de slag: "Pak het nu, voordat het weg is!"

Het rationele en denkende systeem probeert deze impulsen juist te remmen. Het is de prefrontale cortex in ons brein die ons aanmoedigt om rustig na te denken en geen impulsieve beslissingen te nemen: "Is het echt nodig? Kun je het je wel veroorloven?"

"Als je steeds opnieuw wordt blootgesteld aan aanbiedingen, zoals via e-mail of advertenties, raakt dat remmingssysteem uitgeput." Het resultaat? Je emotionele systeem krijgt de overhand en neemt de beslissing, zelfs als je rationeel weet dat je eigenlijk niets nodig hebt.

'Slaap er nog een nachtje over'

Hoe we die koopjesdrang de baas kunnen blijven? Natuurlijk kan je simpelweg niet naar de winkelstraat gaan en online niet scrollen door de aanbiedingen. Maar, een realistischer advies van Wessels: maak er een gewoonte van om er eerst even een nachtje over te slapen.

Dat is een advies dat winkeliers liever niet horen. Verkopers zijn erop getraind om in te spelen op de emotie, die het wint van het rationele. Denk aan acties als 'op=op', 'van-voor' en 'alleen nu'. "Dat rationele systeem is vroeg of laat een keer uitgeput", aldus Wessels. En nu Black Friday tegenwoordig niet één dag duurt, maar een hele maand, heb je ruimschoots de tijd voor dat nachtje slapen.

Acht op de tien kinderen die opgroeien met geweld of ruzie thuis zeggen dat ze geen hulp krijgen, blijkt uit onderzoek van de Kinderombudsman.

Kinderen die thuis te maken hebben met ruzie en geweld en daardoor hun leven een onvoldoende geven, voelen zich bovendien niet gehoord of gesteund door mensen in hun omgeving. Uit het onderzoek komt naar voren dat 8 procent van alle kinderen aangeeft dat er thuis vaak ruzie is, waarbij soms wordt gescholden, geslagen of geschopt.

De afgelopen vijf jaar deden ruim 7000 kinderen tussen de 8 en 18 jaar mee aan het onderzoek. Ruim 500 van hen gaven aan dat er thuis sprake is van ruzie en geweld. Het gaat om fysiek, psychisch of seksueel geweld, maar ook om verwaarlozing of het getuige zijn van voortdurende ruzies tussen gezinsleden.

De overgrote meerderheid (82,5 procent) van de kinderen die met ruzie en geweld te maken hebben, zegt geen jeugdhulp of jeugd-GGZ te krijgen. Bij kinderen die hun leven een onvoldoende geven, zegt ruim twee derde (68,2 procent) geen jeugdhulp te krijgen.

Hulpverlening schiet tekort

Veel kinderen die thuis onveilig opgroeien en hun leven een onvoldoende geven, hebben te maken met meerdere problemen tegelijk. Ze wonen bijvoorbeeld in armere wijken, hebben thuis geldzorgen, komen uit een gezin met gescheiden ouders, hebben moeite op school of worstelen met psychische problemen.

Hun behoefte aan steun is groot, maar die blijft vaak uit. Wanneer er wél hulp is, sluit die geregeld niet aan bij wat kinderen nodig hebben.

De Kinderombudsman wil dat het Rijk en gemeenten met spoed de problemen aanpakken bij Jeugdbescherming en Veilig Thuis, organisaties die volgens haar al jarenlang onvoldoende in staat zijn kinderen te beschermen.

Ook benadrukt de Kinderombudsman dat professionals zoals GGD-medewerkers, wijkteams en scholen kinderen een veilige plek moeten bieden waar zij kunnen vertellen wat er thuis speelt. Ook kunnen de kinderen daar leren wat een normale opvoeding is.

Brede verantwoordelijkheid

De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij hulpverleners. Iedereen die betrokken is bij kinderen, zoals buren, leraren, sportcoaches of familieleden, moet van de Kinderombudsman alert zijn op signalen van onveiligheid en iets doen wanneer er zorgen zijn.

Over het onderzoek

Voor dit onderzoek is data verzameld over drie periodes tussen 2020 en 2024. Het doel was om inzicht te krijgen in hoe het gaat met kinderen in Nederland en waar zij graag verbetering in willen zien. De deelnemers zijn kinderen van 8 tot 18 jaar die in Nederland wonen. De deelnemende kinderen werden voornamelijk geworven via online platforms en jeugdorganisaties.

Uiteindelijk waren er in totaal 7.059 kinderen die deelnamen aan dit onderzoek. Hiervan gaven 565 kinderen aan dat zij thuis te maken hebben met ruzie en geweld, van wie 408 kinderen hun leven een voldoende gaven en 157 hun leven een onvoldoende.

In Tsjechië is een sneltrein frontaal op een andere passagierstrein gebotst. Daarbij raakten tientallen personen gewond, vier mensen zouden er slecht aan toe zijn.

De brandweer spreekt van zeker 57 gewonden in totaal. De machinist van de sneltrein moest door de hulpdiensten van de spoorwegen worden bevrijd uit het voertuig. Tientallen reddingswerkers zijn ter plaatse, meldt de politie.

Het is nog onduidelijk hoe de treinen op het spoor tussen Zliv en Divcice in het zuidwesten van het land op elkaar konden botsen. De minister van Transport, Martin Kupka, schrijft op X dat de sneltrein mogelijk een stop-signaal heeft gemist. De politie zegt dat een blaastest heeft uitgesloten dat de machinisten van beide treinen hadden gedronken.

Het onderzoek naar de toedracht loopt. De voorlopige schade aan de treinen wordt geschat op 150 miljoen kronen, omgerekend 6,2 miljoen euro.

Bekijk beelden van het ongeluk hieronder:

In juni vorig jaar kwamen er vier mensen om het leven bij een treinbotsing in Tsjechië. Dat ongeluk gebeurde in de stad Pardubice, 100 kilometer ten oosten van hoofdstad Praag.

Na de grote Russische aanval gisteren op twee appartementencomplexen in de West-Oekraïense stad Ternopil worden nog 22 mensen vermist. Zo'n 230 brandweermensen zijn naar hen op zoek. Het reddingswerk wordt bemoeilijkt door instortingsgevaar, zegt de Oekraïense president Zelensky. Beide complexen zijn zwaar beschadigd. Ze telden negen verdiepingen.

Reddingswerkers hebben al 26 doden geborgen, onder wie 3 kinderen. Onder de 66 mensen die gewond raakten zijn 16 kinderen.

Reddingswerkers zijn nog steeds op zoek naar slachtoffers onder het puin:

De aanval op Ternopil en andere Oekraïense steden en infrastructuur was de grootste Russische luchtaanval in weken. Rusland stuurde tientallen raketten en kruisvluchtwapens en bijna 500 drones naar Oekraïne.

Bij de aanval werden ook de steden Lviv en Charkiv aangevallen. Daarbij zouden geen doden maar wel een aantal gewonden zijn gevallen.

Tussen het begin van het Russische offensief in februari 2022 en september van dit jaar zijn volgens de VN zeker 14.000 burgers omgekomen.

Woningcorporaties hebben vorig jaar flink meer nieuwe huurwoningen bijgebouwd. Het totaal van 21.761 gebouwde woningen is het hoogste aantal sinds 2014, blijkt uit de nieuwe jaarrapportage van branchevereniging Aedes.

Tegelijk waarschuwt de corporatiekoepel dat dit bouwtempo niet is vol te houden. Want voor het vierde opeenvolgende jaar geven woningcorporaties door het vele bouwen en het isoleren van oude woningen meer uit dan zij binnenkrijgen. Om de gaten in de begroting te dichten, wordt nu al vier jaar op rij meer geld geleend om alle nieuwbouw te financieren.

Woningcorporaties kwamen eerder zwaar in botsing met het kabinet vanwege een plan om de huren te bevriezen. Zij dreigden zelfs met een rechtszaak. Toen het kabinet uiteenviel door het vertrek van de PVV, trok demissionair woonminister Keijzer het plan in.

48 euro per woning tekort

Toch zijn daarmee volgens Aedes de problemen nog niet opgelost, omdat de huren de afgelopen jaren niet zo hard zijn gestegen als de inflatie. Vooral in de Randstad begint de financiële situatie voor woningcorporaties nijpend te worden, zegt een woordvoerder van Aedes.

In het jaarrapport rekent Aedes voor dat van een gemiddelde huur van 595 euro per maand, een woningcorporatie vorig jaar rente, belastingen en heffingen en onderhoud moest betalen. Als alle kosten van de huurinkomsten worden afgetrokken, komt een corporatie volgens Aedes gemiddeld 48 euro per woning tekort.

Als de huren wel waren meegestegen met de inflatie, zou de gemiddelde huur volgens Aedes vorig jaar op 652 euro per maand zijn uitgekomen. En daarmee zou in plaats van een tekort van 48 euro er maandelijks juist 7 euro zijn overgebleven. Zonder inkomsten moet een corporatie woningen verkopen of dus geld lenen om de bouw van nieuwe huizen te kunnen bekostigen.

Woningen verkopen willen corporaties niet. Een woordvoerder noemt dat het paard achter de wagen spannen: "Niet alleen willen gemeenten dit niet, maar het betekent ook dat er minder huurwoningen overblijven. Terwijl wij juist méér willen om het woningtekort op te lossen."

Woningcorporaties spraken vorig jaar met het kabinet en gemeenten af om vanaf 2027 elk jaar 30.000 nieuwe sociale huurwoningen te gaan bijbouwen. Maar omdat er nu al zo veel geld geleend moet worden, waarover corporaties ook rente moeten betalen, komt dit doel volgens Aedes nu al steeds meer in de knel.

"We hebben gezegd dat we deze situatie tot 2030 kunnen volhouden. Maar de sector is nu al door de grens van 100 miljard euro gegaan", zegt een woordvoerder. "Ondertussen stijgen de rente, inflatie en bouwkosten. Sommige corporaties kunnen nog wel een aantal jaar vooruit. Maar andere komen volgend jaar al in problemen met het lenen van geld om de bouw te financieren."

Daarom komt Aedes opnieuw met het pleidooi om de winstbelasting voor corporaties af te schaffen. "Woningcorporaties maken geen winst, maar moeten toch winstbelasting betalen", zegt de woordvoerder. "Sociale huurders betalen die belasting. Wij willen dat dit geld binnen de sector blijft, zodat het kan worden uitgegeven aan onderhoud van woningen en nieuwbouw. Het geeft in ieder geval lucht om de nieuwbouwambities voor een aantal jaar waar te maken."

Ruim een zesde (17 procent) van de middelbare scholieren kan aan het einde van de tweede klas nog geen eenvoudige verhalen en berichten schrijven, blijkt uit een rapport van de onderwijsinspectie. Vooral bij leerlingen in het vmbo-basis en -kader is er een grote groep die dat niveau niet haalt.

Van de leerlingen uit die twee vmbo-leerwegen haalt 40 procent niet het niveau dat eigenlijk al aan het einde van de basisschool - of zelfs iets daarvoor - zou moeten worden behaald. Bij vmbo gemengde en de theoretische leerweg is dat 18 procent. Bij havo/vwo haalt 4 procent het niveau 1F niet.

"Om het concreet te maken: dat zijn tienduizenden leerlingen met een risico op laaggeletterdheid", schrijft de inspectie. "Dit past bij het beeld dat we in de Staat van het Onderwijs beschreven, namelijk dat de basisvaardigheden een zorgpunt zijn omdat de leerprestaties weinig verbeteren of zelfs verslechteren in de onderbouw van het voortgezet onderwijs."

Zorgen

Het is de eerste keer dat de inspectie grootschalig onderzoek doet op middelbare scholen naar schrijfvaardigheid. "We maken ons zorgen, maar het verraste ons niet", zegt Matthijs van den Berg van de inspectie tegen de NOS. "We zagen dit ook al bij lezen en bij rekenen."

Uit het rapport blijkt verder dat in de Nederlandse les niet altijd even veel tijd kan worden besteed aan schrijfvaardigheid, omdat ook aandacht moet worden besteed aan begrijpend lezen en grammatica. Van den Berg: "Docenten Nederlands zeggen: we hebben in de tweede klas ongeveer 2,5 uur Nederlands per week, maar slechts een half uur gaat daar maar naar schrijven en het verbeteren van de schrijfvaardigheid."

Niet alleen bij vak Nederlands

Daarbij is het volgens het rapport ook belangrijk om bij andere vakken dan Nederlands meer aandacht te geven aan schrijven en schrijfvaardigheid. "Het is echt wel een basisvaardigheid die je je hele leven nodig hebt", zegt Van den Berg. "En als dat niet goed gaat, dan kun je daar je hele leven last van hebben."

Want die schrijfvaardigheid is ook nodig voor een vervolgopleiding, zegt hij en uiteindelijk ook in het beroepsleven. "Al was het alleen maar om een goede sollicitatiebrief te schrijven."

De Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) heeft vijf mensen aangehouden in een onderzoek naar fraude met subsidies voor de aardbevingsschade in Groningen. De vijf worden verdacht van valsheid in geschrifte en oplichting.

Zij zouden brieven van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) hebben vervalst en 300 subsidieaanvragen hebben ingediend bij het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). Daarmee zouden ze ruim een miljoen euro hebben losgeweekt, vermoedt de FIOD. Het geld is eigenlijk bedoeld voor slachtoffers van de aardbevingsschade.

Verdachten zijn vastgoedondernemers

De verdachten zijn vier mannen van 26, 53, 54 en 54 jaar uit Westerkwartier (Groningen) en een man van 53 uit Oud-Beijerland (Zuid-Holland). Het zijn volgens de FIOD vastgoedondernemers met veel panden in Groningen.

In Westerkwartier en Oud-Beijerland zijn doorzoekingen gedaan in bedrijfspanden en woningen. Daarbij zijn onder meer zes luxeauto's, wapens, illegaal vuurwerk en gegevensdragers in beslag genomen.

Bewoners met erkende schade boven de 1000 euro kunnen via het IMG een subsidie van maximaal 4000 euro aanvragen voor de verduurzaming van hun woning. Volgens de FIOD hebben sommige vastgoedondernemers met vervalste IMG-brieven voor tientallen panden tegelijk subsidie aangevraagd, terwijl slechts enkele adressen daadwerkelijk meer dan 1000 euro aan vastgestelde schade hebben.

Jaarlijks meerdere meldingen

Het IMG zegt in een reactie dat bij subsidieaanvragen "de aanvrager centraal staat" en de regels daarom eenvoudig gehouden worden. "Helaas wordt dat vertrouwen ook wel eens fors misbruikt, zoals nu mogelijk is gebeurd bij deze fraudezaak", zegt een woordvoerder.

Het instituut ontvangt ieder jaar meerdere meldingen over vermoedens van fraude. "Bij gerechtvaardigde vermoedens van fraude wordt overgegaan tot aangifte", meldt de woordvoerder. Om fraude zoveel mogelijk uit te sluiten, heeft het IMG samen met SNN maatregelen getroffen. Welke maatregelen dat zijn, wil het instituut niet zeggen "om fraudeurs niet onnodig wijzer te maken".

In het Zuid-Hollandse Hillegom was vannacht een explosie bij een woning, de derde in een week tijd in het dorp. De voordeur van een huis aan de Frederik Hendriklaan werd daarbij weggeblazen. De politie heeft een minderjarige jongen aangehouden als verdachte.

De explosie gebeurde rond 01.45 uur. Bij de klap sprongen meerdere ruiten van het huis, schrijft Omroep West. Niemand raakte gewond. De politie heeft de omgeving afgezet en doet onderzoek.

Woning gesloten

Het was al de derde explosie in Hillegom. Vorige week vrijdag ging een explosief af bij een huis aan de Lukas Schoonderbeekstraat, ongeveer een kilometer bij de Frederik Hendriklaan vandaan. Ook hier klapte de voordeur uit de scharnieren en sprongen meerdere ruiten. Niemand raakte gewond.

Burgemeester Roberto ter Hark besloot daarop de woning voor zes weken te sluiten. Hij deed dat op basis van informatie die hij van de politie had gekregen, zei hij. Desondanks ging twee dagen na die maatregel opnieuw een explosief af bij het huis.

Onderzoek

Ook op andere plekken in de Bollenstreek hebben de afgelopen weken ontploffingen plaatsgevonden. In het begin van de maand gebeurde dat bij een huis in Lisse, en vorige week werd ook in Noordwijk iets tot ontploffing gebracht bij een tuinhuisje achter een woning.

Dat was voor de recherche reden om een onderzoek te beginnen. Er wordt onder meer gekeken of er een verband is tussen de zaken. In dat onderzoek is nog niemand aangehouden, laat een politiewoordvoerder weten. "Of de gebeurtenissen van vannacht verband hebben met eerdere gebeurtenissen is nog niet te zeggen,"

De Eerste en Tweede Kamer komen vandaag bijeen in een Bijzondere Verenigde Vergadering. De Staten-Generaal staan stil bij 20 november 1945, de dag dat koningin Wilhelmina haar eerste troonrede na de Tweede Wereldoorlog uitsprak. Een troonrede die wordt gezien als een symbolische herstart van de democratie in Nederland na vijf jaar Duitse bezetting.

Ook koning Willem-Alexander en prinses Amalia zijn aanwezig. Tachtig jaar nadat zijn overgrootmoeder en haar betovergrootmoeder de woorden had uitsproken: "Gevoelens van diepe bewogenheid mengen zich met die van vreugde en erkentelijkheid, nu ik na zes jaren van bittere scheiding weer in uw midden verschijn."

Wilhelmina was na de inval van de Duitsers in mei 1940 naar Engeland gevlucht en teruggekeerd naar Nederland tijdens de bevrijding van Brabant.

Te zien bij de NOS

Het programma NOS 80 jaar bevrijding: De eerste troonrede is te zien op NPO 1 van 10.15 tot 11.20 uur. De speciale zitting is ook via de stream op NOS.nl en in de app te volgen.

De troonrede stond in het teken van het herstel van het door oorlog zwaar getroffen Nederland. De koningin blikte terug op de oorlog, herdacht "de tienduizenden Joodse landgenoten die werden gemarteld en vermoord", én keek vooruit naar de wederopbouw en toekomst van het koninkrijk. Nederland moest zichzelf weer opbouwen vanuit de ruïnes van de oorlog, zo was de boodschap van de vorstin.

Kamervoorzitters

En die troonrede was heel belangrijk zegt Mei Li Vos, de huidige voorzitter van de Eerste Kamer. "Vijf jaar lang had Nederland geen democratie gehad. Vijf jaar lang konden we niet zelf besluiten hoe we wilden leven. We zijn een democratisch land. Dat is een deel van onze identiteit. Het was dus heel belangrijk dat in november 1945 de Eerste en Tweede Kamer weer bij elkaar konden komen."

Tachtig jaar na dat moment spreekt Mei Li Vos samen met de net verkozen Tweede Kamervoorzitter Thom van Campen de Staten-Generaal toe.

Kijk hier naar een fragment uit het Polygoonjournaal van 1945 van de eerste naoorlogse troonrede:

Wilhelmina hield haar eerste troonrede na de oorlog in november en niet zoals toen ook al gebruikelijk was op Prinsjesdag, de derde dinsdag van september. De reden is eenvoudig. Het lukte niet om zo kort na het einde van de oorlog alles weer op orde te krijgen.

Geen koets geen feestelijke kleding

De Eerste en Tweede Kamer waren niet compleet. Veertig Kamerzetels waren vacant. Enkele Kamerleden waren vermoord, andere gestopt met de politiek en de vertegenwoordigers van de NSB mochten niet terugkomen. Er werd een noodparlement ingesteld. De opengevallen zetels werden veelal opgevuld door mensen uit het verzet. Pas in het voorjaar van 1946 waren er weer verkiezingen en kreeg Nederland een nieuw parlement.

Niet alleen de maand was anders in 1945, ook de pracht en de praal van Prinsjesdag ontbrak. Geen Gouden Koets, geen feestelijk kleding. Koningin Wilhelmina vond dat niet gepast.

Met een hofauto kwam zij met haar dochter prinses Juliana en haar schoonzoon prins Bernhard aan bij de Ridderzaal. Ook de aanwezigen daar waren sober gekleed. Een krant schreef over "een stille vreugde in de residentie".

Vernieuwing

Wilhelmina spoorde het parlement aan "oude zekerheden en tradities in volle kracht te bewaren en anderzijds ruimte te laten voor een vernieuwing". Wederopbouw was niet slechts een terugkeer naar het vooroorlogse Nederland, er moest ook worden gekeken naar politieke hervormingen, vernieuwing in onderwijs en industrie en een nieuwe relatie met de koloniën.

"Te midden der verwoesting liggen hier de krachten voor herstel en vernieuwing en wij gorden ons tezamen aan om de verworvenheden te bewaren en de zwakheden te overwinnen", hield ze Nederland voor. "Te duur hebben wij onze vrijheid gekocht dan dat wij haar nu zouden misbruiken of verspillen."

Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?

Abonneer je dan hier op onze nieuwsbrief.

Meta waarschuwt tieners in Australië voor het aankomende socialemediaverbod voor jongeren onder de 16, dat vanaf 10 december van kracht wordt. "We geven hun de mogelijkheid om hun contacten en herinneringen te bewaren", schrijft Meta.

Het socialemediabedrijf, waar Facebook, Instagram en Threads onder vallen, heeft de tieners berichten gestuurd met een herinnering om hun digitale geschiedenis te downloaden, voordat hun accounts op 4 december worden opgeheven.

De Australische regering nam een jaar geleden een wet aan die het gebruik van negen socialemediaplatformen verbiedt voor kinderen onder de 16. Het gaat om Facebook, Instagram, Snapchat, Threads, TikTok, X, YouTube, livestreamplatform Kick en internetforum Reddit. Platforms die niet voldoende stappen zetten om kinderen van het platform te weren, riskeren een boete tot 50 miljoen Australische dollar (28 miljoen euro).

De jongeren kunnen ervoor kiezen om hun account te bewaren. "Zodat we contact kunnen opnemen en ze kunnen helpen weer toegang te krijgen als ze 16 worden."

Meta schat dat er 350.000 Australische gebruikers op Instagram zijn in de leeftijdscategorie van 13 tot 15 jaar en 150.000 op Facebook.

Heaps Up Alliance

De oudergroep Heaps Up Alliance, die de lobby voor de socialemediawet was begonnen, zegt dat ouders hun kinderen moeten helpen om de uren die ze normaal gesproken kwijt zijn aan scrollen, op te vullen. De groep was kritisch op de Australische overheid, die enkel een lijst met platformen bekendmaakte waar tieners geen gebruik meer van kunnen maken.

"Er zijn onderdelen van de wetgeving waar we niet volledig achterstaan", zegt de oprichter van de groep tegen persbureau AP. "Maar het principe dat kinderen onder de 16 beter in de echte wereld kunnen leven, is iets waar we altijd achter hebben gestaan."

Hij hoopt dat ouders positief tegen het verbod zullen aankijken en hun kinderen zullen helpen om nieuwe dingen te ontdekken.

Oerwouden maken regenwolken waardoor gewassen groeien, ze nemen CO2 op en bieden leefgebied aan unieke plant- en diersoorten.

Mensen profiteren dus van tropisch regenwoud. Een nieuw 'bossenfonds' moet garanderen dat dit zo blijft. Brazilië presenteerde dit plan op de klimaattop in de Amazone, het grootste regenwoud ter wereld.

In het fonds moet ruim 100 miljard euro komen. Het idee is dat rijke landen de eerste 21,5 miljard inleggen. De rest moet komen van private investeerders. Het gaat overigens om investeringen, geen giften.

Betaling per hectare oerwoud

Het fonds wil winst maken door de inleg te beleggen in obligaties. De opbrengst gaat deels naar landen die inleggen. De rest vloeit naar landen met tropisch regenwoud. Zij krijgen een vergoeding per hectare. Zo wordt het financieel aantrekkelijk regenwoud niet te kappen. Ook gaat een deel naar inheemse bewoners die het bos beschermen.

Ruim zeventig landen, waaronder Suriname, komen in aanmerking. Zij mogen alleen meedoen als ze hun ontbossing onder controle hebben. Daardoor vallen landen als de Democratisch Republiek Congo, Tanzania en Indonesië voorlopig buiten de boot. Wanneer deelnemende landen toch weer gaan kappen, krijgen ze boetes.

"Het fonds moet er echt voor zorgen dat bossen blijven staan", zegt Maheen Khan, klimaatspecialist bij het Wereld Natuur Fonds (WWF), dat hielp dit fonds op te zetten. Volgens Khan heeft het diverse voordelen. Zo werkt het fonds op de lange termijn, omdat het niet afhankelijk is van landen die jaarlijks geld overmaken. En het leidt niet tot meer schulden bij arme landen.

Hoewel niet meer zo veel bos verdwijnt als in de jaren 80 en 90 gaat het jaarlijks nog om miljoenen hectares. Ruim 140 landen beloofden die ontbossing in 2030 naar nul terug te brengen. Maar een recent rapport laat zien dat ze niet op koers liggen.

"Ontbossing wordt gedreven door economische overwegingen", zegt Wouter Peters, hoogleraar koolstofkringloop aan de Wageningen Universiteit. De baten van een regenwoud zijn onzichtbaar, en worden verdeeld over veel mensen die vaak niet merken dat ze ervan profiteren. Terwijl het omhakken flink profijt oplevert voor een beperkte groep. Bijvoorbeeld door de verkoop van hout of door plaats te maken voor mijn- of landbouw.

Het is zeker niet de eerste poging om het omhakken van bossen te voorkomen. Zo kun je al kredieten kopen van projecten die woud beschermen.

Nog veel valkuilen

"Maar deze opzet is naar mijn weten niet eerder geprobeerd", zegt Peters. Ook hij ziet het als voordeel dat dit geen project is dat maar een paar jaar geld krijgt. "Dat is niet de tijdschaal waarop je bossen moet beschermen. Je hebt structurele financiering nodig."

Toch ziet Peters ook potentiële problemen, zoals de naleving. Het fonds wil met satellieten in de gaten houden of het bos blijft staan. Peters vindt die plannen nog vaag. Ook vreest hij voor een scenario waarin bossen beschermd zijn, maar onbeschermde natuurgebieden er in hun plaats aan moeten geloven.

Van andere organisaties komt meer kritiek. Zo zouden de eisen van het fonds te laag zijn. Zelfs ernstig aangetast bos telt nog mee. Dat is ook de moeite van het beschermen waard, is de gedachte. Maar critici vrezen dat landen blijven kappen in bossen én de vergoeding opstrijken.

Vooralsnog is dat van later zorg. Tot dusver haalde het fonds pas een kleine 5 miljard euro op. Er kwamen grote bijdragen van Noorwegen, Brazilië en Indonesië. En mogelijk komt Duitsland binnenkort nog met een redelijk grote bijdrage. Premier Schoof doneerde namens Nederland 5 miljoen euro. Het volgende kabinet gaat bekijken of Nederland nog geld wil inleggen om het fonds te vullen.

Het lijkt er voorlopig niet op dat China, India en andere grote landen gaan bijdragen. Het Verenigd Koninkrijk dacht mee over de opzet , maar de financiële situatie van het land is zo lastig dat het nog geen geld in het fonds stopt.

"Het is nog te vroeg om te bepalen of het een succes is", zegt Maheen Khan van het WWF. Zij vraagt om een beetje geduld. Komende jaren verwacht Khan dat het fonds langzaam gevuld raakt, en de aanpak ook verder wordt verbeterd.

Nederlandse nieuwsmedia slaan alarm over de invloed van grote internationale techbedrijven. In een gezamenlijke brief aan informateur Buma stellen publieke omroepen waaronder de NOS, commerciële omroepen, kranten, tijdschriften, online media, persbureau ANP en journalistenvakbond NVJ dat deze bedrijven een ernstige bedreiging vormen voor de democratie en de informatievoorziening in Nederland.

Volgens de organisaties en bedrijven staat Nederland op een kruispunt: wordt de informatievoorziening gedomineerd door algoritmes van Amerikaanse en Chinese techreuzen, of kiest de politiek voor een eigen, door democratische waarden gedreven digitaal ecosysteem?

"Straks is er geen medialandschap meer over", zegt Nienke Venema, directeur van de Stichting Democratie en Media. De stichting is de initiatiefnemer van de brief. "Je kunt je voorstellen wat dat doet met advertentie-inkomsten, maar dus ook met de informatie die mensen tot zich nemen waarvan we geen idee hebben of die nog betrouwbaar is of niet."

AI als belangrijkste informatiebron

De media vragen de formerende partijen om de veiligheid van informatievoorziening een urgent onderwerp te maken. "Mediaproductie, -presentatie en -consumptie zijn immers gedreven door technologie; de twee beleidsterreinen zijn niet langer te scheiden", staat in de brief.

Gepleit wordt voor één coördinerend bewindspersoon die zowel media- als technologiebeleid onder zijn hoede heeft. De scheidslijn tussen journalistiek en technologie vervaagt steeds verder, schrijven de media, en beleid moet daarop worden aangepast.

De opkomst van kunstmatige intelligentie baart de sector grote zorgen. "Als je nu iets opzoekt op Google, krijg je een AI-overzicht", zegt Venema. "We zien dat mensen vervolgens steeds minder doorklikken naar een nieuwswebsite en gewoon op het antwoord van zo'n overzicht afgaan, of van ChatGPT."

Eerste grote oproep

De media willen nauw betrokken worden bij het AI-beleid van de overheid. Daarnaast roepen ze op tot snelle implementatie van Europese regelgeving en beter toezicht op de pluriformiteit van het Nederlandse medialandschap.

Het is voor het eerst dat vrijwel alle grote Nederlandse media waaronder NPO, Talpa, DPG, Mediahuis, Het Financieele Dagblad, De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland, Follow the Money en De Correspondent gezamenlijk zo'n oproep aan de politiek doen.

Venema noemt dat bijzonder. "En dat geeft ook moed. Publieke en private partijen, lokaal/landelijk, iedereen zegt: 'Wij zijn bereid de handen ineen te slaan'. Maar dan moet je ons daar wel toe in staat stellen en de techreuzen die ongeoorloofd onze content stelen aanpakken. Daar moet Nederland in vooroplopen in de EU."

Overigens hebben Nederlandse media dit voorjaar een overeenkomst gesloten met Google voor het gebruik van fragmenten uit hun nieuwsberichten. De deal kwam voort uit een EU-richtlijn over auteursrecht.

De Verenigde Staten werken samen met Rusland aan een nieuw plan dat moet leiden tot een wapenstilstand in Oekraïne. Dat melden Amerikaanse media.

Een Amerikaanse delegatie is op dit moment in Oekraïne om het plan te bespreken. Het plan is opgesteld zonder Oekraïense betrokkenheid, maar het land zou wel op de hoogte zijn gesteld van de gesprekken tussen Rusland en de VS.

In het voorstel, dat zou bestaan uit 28 punten en ingegeven is door het plan dat leidde tot het staakt-het-vuren in Gaza, zou staan dat Oekraïne zeer grote concessies moet doen. Volgens The New York Times moet Oekraïne grondgebied opgeven, het leger inkrimpen en bepaalde langeafstandswapens inleveren. Oekraïne zou de hele oostelijke Donbas moeten afstaan, ook de gebieden die op dit moment niet door Rusland bezet zijn.

Ook mogen er geen buitenlandse troepen worden toegelaten in Oekraïne die een eventueel staakt-het-vuren moeten handhaven. Daartegenover zouden Amerikaanse veiligheidsgaranties komen te staan, meldt Axios.

De Britse krant Financial Times schrijft daarnaast dat de Amerikaanse militaire steun moet worden teruggedraaid en dat Russisch wordt erkend als officiële taal in Oekraïne.

Onderhandelingen

Het plan is opgesteld door Trumps gezant Steve Witkoff en zijn Russische tegenhanger Kirill Dmitriev. Volgens NBC News zijn ook vicepresident JD Vance, minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en Trumps schoonzoon Jared Kushner betrokken geweest bij het voorstel. President Trump zou het al hebben goedgekeurd.

Zowel Washington als Moskou heeft het bestaan van het plan niet officieel bevestigd. Hooggeplaatste Amerikaanse ambtenaren zijn op dit moment in Oekraïne om het plan te bespreken.

Correspondent Midden-Europa Christiaan Paauwe:

"De regering-Trump lijkt weer met de eisen van de Russen mee te willen gaan. In het plan staan vergaande concessies die Oekraïne zou moeten doen. In ruil daarvoor zouden er veiligheidsgaranties komen, maar het is nog onduidelijk welke dat dan zijn.

Het zijn eisen die Oekraïne niet zomaar zal kunnen accepteren. Voor veel Oekraïners zal het een soort capitulatie zijn. Het opgeven van de Donbas is door Zelensky altijd uitgesloten, daar wordt al elf jaar om gevochten. Bovendien is het stuk dat ze nog in handen hebben een belangrijke verdedigingslinie om de rest van het land te beschermen.

De zorg is wel dat Rusland straks samen met de VS de heel lastige situatie waar Oekraïne zich in bevindt, zal gebruiken om Kyiv tot een slechte deal te dwingen. Want het gaat niet goed aan het front, grote delen van het land zitten regelmatig zonder stroom en Oekraïne gaat vermoedelijk de moeilijkste winter tot nu toe tegemoet, vanwege de aanhoudende aanvallen. En dan is er nu ook nog het grootschalige corruptieschandaal in de energiesector, dat tot veel boosheid leidt in het land."

Een Amerikaans team, geleid door topdiplomaat Dan Driscoll, is in Oekraïne en zal vandaag Zelensky ontmoeten als die terug is van een bezoek aan Turkije.

Intussen gaan de Russische luchtaanvallen op Oekraïense infrastructuur en burgerdoelen door. Gisteren vielen er volgens Oekraïne 26 doden en 93 gewonden bij een aanval op een flatgebouw in Ternopil, in het westen van het land.

Veel Black Friday-kortingen zijn misleidend, ziet de Autoriteit Consument en Markt (ACM). De toezichthouder onderzocht 24 grote online en fysieke retailers. Driekwart houdt zich niet aan de regels.

Meerdere winkels bieden nepkortingen aan. De ACM ziet het vooral misgaan bij het vermelden van de 'van-prijs'. De regel is dat de van-prijs de laagste prijs van de laatste 30 dagen moet zijn. Toch is het vaak onduidelijk op welke prijs de korting is gebaseerd, en wordt de korting soms op een adviesprijs gebaseerd die niet hetzelfde was als de verkoopprijs.

Verkopers laten kortingen zo groter lijken dan ze zijn. "Dat is niet alleen misleiding van consumenten, maar ook oneerlijke concurrentie met bedrijven die zich wel aan de regels houden. Daarom treden wij hiertegen op", zegt Fleur Severijns van de ACM.

Boetes

Een aantal bedrijven werd vorig jaar al op de vingers getikt. Vijf bedrijven, waaronder Leen Bakker en Jysk, kregen voor hun nepkortingen een boete van meer dan 100.000 euro.

De ACM zette later alle gevonden voorbeelden van gesjoemel in een zogenoemde leidraad, die moest voorkomen dat winkeliers consumenten blijven misleiden. Winkeliers die worden betrapt op nepkortingen kunnen daardoor niet meer aanvoeren dat ze niet wisten dat hun aanbieding niet mag. De leidraad geldt voor zowel fysieke winkels als onlineshops.

Toch blijken nu 18 van de 24 onderzochte winkels zich niet aan de regels te houden. De winkeliers kregen een brief waarin ze op de overtredingen worden gewezen. Omdat ze zich nog mogen verweren, blijven de merknamen onvermeld. Als blijkt dat deze winkels de wet daadwerkelijk hebben overtreden, kunnen zij ook een boete van de ACM verwachten.

Prijzen komen niet overeen

Ook de Consumentenbond deed de afgelopen tijd onderzoek naar nepaanbiedingen en concludeert dat onder meer Amazon, Wehkamp en Bol zich hieraan schuldig maken.

Amazon adverteert volgens de bond met doorgestreepte adviesprijzen die doorgaans hoger zijn dan de verkoopprijzen. Het Amerikaanse bedrijf reageert niet op vragen van de NOS.

Wehkamp zou adverteren met bijvoorbeeld een aanbieding op een spel, dat in de periode voor de aanbieding 30,99 euro kostte. Tijdens de aanbieding gold een korting van 15 procent en een verkoopprijs van 35,69 euro. Wehkamp laat weten de afgelopen tijd aanpassingen te hebben gedaan om zich aan de wet te houden.

Bol zegt zich niet te herkennen in het beeld dat de Consumentenbond schetst. Omdat prijzen op een platform snel kunnen schommelen en soms maar kort gelden, zegt Bol dat de 'laagste prijs in 30 dagen' geen representatieve vergelijking voor consumenten is. Bol zegt om die reden uit te gaan van een 'meestal-prijs'.

Prijsconcurrentie als wapen

Universitair docent Marketing aan de Maastricht Universiteit Niels Holtrop denkt dat nog veel meer winkels de regels overtreden, omdat het voor de ACM lastig is álle winkels te controleren. "Het assortiment is zo groot, dat de ACM niet de hele markt kan overzien. Veel winkels komen er dus mee weg."

Vooral de kleinere winkels komen volgens Holtrop weg met nepkortingen, omdat grote ketens meer aandacht van toezichthouders trekken. Tegelijk hebben kleinere winkels meer noodzaak om kortingen te gebruiken om zich te kunnen meten met grotere concurrenten. "Prijsconcurrentie is een wapen waar consumenten gevoelig voor zijn. Klanten gaan heel snel ergens anders heen."

Creatief met kortingen

Volgens de ACM worden winkeliers steeds creatiever met hun kortingen, waardoor consumenten niet doorhebben dat het nepaanbiedingen zijn. Holtrop zegt dat het aantrekkelijk is voor winkels om creatief om te gaan met kortingen, omdat ze weten dat consumenten daar gevoelig voor zijn.

"We weten vaak niet wat de oorspronkelijke prijs is, en omdat een korting maar tijdelijk geldt, wil je de aanbieding niet missen. Daarom trappen veel mensen er in", ziet Holtrop. Zijn advies: "Vaar niet op de prijs die de webshop laat zien, maar check het prijsverloop door het jaar heen op bijvoorbeeld vergelijkingssites. Dan kun je pas zien of het echt een goede prijs is."

De Spaanse overheid brengt nog deze maand een catalogus uit met alle gedenktekens uit de Franco-tijd. Een halve eeuw na de dood van dictator Francisco Franco leeft zijn geest nog voort. Het doel is al die gedenktekens voor eens en voor altijd te verwijderen.

Als je oplet, zijn in veel steden nog monumenten voor zijn regime te zien. Ook straten zijn ernaar vernoemd. De intentie om ze weg te halen is niet nieuw. In 2007 werd dit al in de wet de Memoria Histórica vastgelegd.

Toch zijn er nog duizenden gedenktekens uit de Franco-tijd in heel Spanje.

Ángel de la Victoria

Historicus Maisa Navarro, die op Tenerife woont, heeft een catalogus gemaakt met 450 gedenktekens op de Canarische eilanden. Ze staat voor een van de opvallendste en controversieelste Franco-monumenten van Tenerife. Officieel heet het Ángel de la Victoria, in de volksmond wordt het simpelweg 'het Franco-monument' genoemd.

"Dit monument vertelt een valse versie van de geschiedenis", zegt de professor.

Wie was Franco?

Francisco Franco (1892-1975) kwam in 1939 aan de macht na drie jaar burgeroorlog, waarin rechtse troepen de linkse regering verjoegen, ten koste van honderdduizenden doden.

Onder zijn leiding werd Spanje een nationalistisch-conservatieve dictatuur waar het leger en de katholieke kerk centraal stonden. Politieke tegenstanders werden onderdrukt, gevangengenomen en geëxecuteerd.

Spanje raakte in isolement. Tot aan zijn dood bleef generaal Franco aan de macht. Vandaag is het vijftig jaar geleden dat hij overleed. Zijn dood luidde een nieuw tijdperk in. Spanje werd een democratie en EU-lid.

Professor Navaro kijkt op naar het grote koperen beeld. "Franco wordt afgebeeld als een jonge middeleeuwse kruisvaarder. Gehuld in de vlag, met een zwaard dat ook een kruis is. Hij staat op een engel".

Ze vindt dat hij hier onterecht wordt neergezet als hoofdrolspeler in een heilige oorlog. Wat haar betreft, was het monument allang afgebroken.

Door de jaren heen is er veel discussie geweest over het beeld. Op dit moment wordt getoetst of het cultureel erfgoed van nationaal belang is. Zolang dat onderzoek nog loopt, kan het niet worden verwijderd, ook al valt het onder de wet over gedenktekens die moeten worden weggehaald.

Als het aan Alejandro Gómez ligt, gaat dat zeker niet gebeuren. De leider van de VOX-afdeling in Santa Cruz de Tenerife zet zich in voor het behoud van dit monument. "Dit is het werk van de gerenommeerde kunstenaar Juan de Ávalos. Een van de beste Spaanse beeldhouwers van de 20ste eeuw", zegt de politicus. Hij vindt het een eer dat dit werk in het centrum van Santa Cruz staat. Op de vraag wat er is afgebeeld, wil hij geen antwoord geven. Hij vindt dat dat aan de kunstenaar is.

Er is ook geopperd om als compromis de naam van het beeld te veranderen. Ook dat ziet hij niet zitten. "Het is kunst. En kunst is altijd de expressie van een historische context. Als we daaraan beginnen te morrelen, waar eindigen we dan?", vraagt hij zich af.

Burgemeester

Het stadsbestuur wacht af of het beeld als cultureel erfgoed wordt aangemerkt. "Wij zullen ons houden aan de wet", zegt burgemeester Manuel Bermúdez. Als de conclusie is dat het toch moet blijven staan, zou hij het graag meer context bieden.

Het zou volgens hem als uitleg van de Spaanse geschiedenis kunnen dienen. "Dezelfde aanpak die in veel Europese landen wordt toegepast", zegt hij. "Er zijn veel monumenten en symbolen die verband houden met gruweldaden, bijvoorbeeld het nazisme. Die zijn behouden om te onderwijzen."

Hij geeft Auschwitz als voorbeeld: "Dat is behouden zodat toekomstige generaties begrijpen wat daar is gebeurd." Volgens de burgemeester kan een monument als dit zich daar ook voor lenen. "Voor mij is duidelijk dat we de mensen moeten eren die vervolgd werden tijdens de dictatuur of die hebben geleden, niet degenen die dat lijden hebben veroorzaakt", concludeert hij.

Volgens historicus Maisa Navaro is het behouden van dit soort monumenten daar niet het juiste middel voor. Ze geeft als voorbeeld een ander monument. Dat stond voor de slachtoffers aan de kant van Franco, maar werd hernoemd als monument voor alle slachtoffers. "Maar dit monument heeft nooit alle doden vertegenwoordigd, noch zijn hun namen ergens te vinden." Volgens haar doe je daarmee de slachtoffers van de burgeroorlog en dictatuur tekort.

Goedemorgen! In de Braziliaanse stad Belém vindt vandaag de een-na-laatste officiële dag van de klimaattop plaats. En in New York wordt in veilinghuis Sotheby's een werk van Frida Kahlo geveild.

Eerst het weer: de zon schijnt geregeld en in het westen komt het ook tot buien, soms met een winters karakter. Het wordt 4 tot 6 graden en er waait een zwakke tot matige zuidwestenwind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

President Trump heeft zijn handtekening gezet onder het wetsvoorstel waarmee de dossiers van Jeffrey Epstein worden vrijgegeven. Afgelopen dagen stemden de Senaat en het Huis van Afgevaardigden daar al mee in.

Het vrijgeven van de documenten was een verkiezingsbelofte van Trump, maar lange tijd verzette hij zich tegen volledige openbaarmaking. Deze week kwam hij daarvan terug, nadat ook binnen zijn eigen Republikeinse Partij de druk was toegenomen.

In de dossiers staat mogelijk meer over wie op de hoogte waren van het misbruik van Epstein. Eerdere mails van Epstein suggereren dat Trump daarvan op de hoogte was, hoewel de president dat zelf altijd heeft ontkend.

Trump maakte de ondertekening bekend in een lang bericht op Truth Social. Hierin stelt hij nog maar eens dat door het vrijgeven van de documenten vooral de nauwe banden tussen Epstein en prominente Democraten aan het licht zullen komen.

Het is nog niet bekend hoe en wanneer de documenten precies openbaar zullen worden gemaakt. Het ministerie van Justitie moet de documenten binnen dertig dagen publiceren.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Sinds gisteren komt Groningse jenever niet meer uit Groningen. De laatste fles jonge dubbele graanjenever werd de dag ervoor afgevuld bij distilleerderij Hooghoudt en daarmee komt er een eind aan de productie daar. Die wordt verplaatst naar Gent.

Fijne dag!

Met nog maar twee dagen te gaan voor het officiële einde van de klimaattop, waren alle ogen even gericht op president Lula da Silva van Brazilië. Zou hij nog gaan speechen, was gisteren de grote vraag. Duidelijk was dat hij de uitzonderlijke stap had gemaakt om na zijn eerste bezoek terug te komen naar de top, dus het gonsde dat er een powerplay aan zat te komen.

Maar van zo'n stap lijkt in ieder geval voorlopig nog geen sprake. In een persconferentie, laat op de avond in de Braziliaanse stad Belém, ging Lula geen moment in op het precieze verloop van de onderhandelingen tot dusver. Hooguit herhaalde de president dat het nu echt tijd is om actie te verbinden aan gedane beloftes.

"We hebben geen andere plek om te leven", hield hij de aanwezigen opnieuw voor, in een betoog waarin hij verder veel lof had voor de aanwezige onderhandelaars.

Daarmee lijkt hij in ieder geval nog niet openlijk de druk op te voeren op de strijd die achter de schermen wordt gevoerd over de slottekst. In dat proces, waarbij tot op de komma wordt onderhandeld, proberen landen richting het einde van de top afspraken en toezeggingen af te zwakken of juist te versterken. Daarmee wordt niet zelden in de late uurtjes - soms voorbij het officiële einde van de top - pas echt duidelijk of een klimaattop een succes was of een mislukking.

Routekaart fossiele brandstoffen

Op de klimaattop gaat het sinds een paar dagen steeds meer over het afbouwen van fossiele brandstoffen. Daar moet "een routekaart" voor komen, stellen inmiddels zo'n 80 landen die dat buiten de officiële top-agenda om met elkaar eens zijn geworden.

Ook Lula schaarde zich achter die poging, al deed hij dat in zijn persconferentie wel heel voorzichtig. Het is niet de bedoeling "om iemand iets op te leggen", haastte hij zich erbij te zeggen. Niet per se de gamechanger waar daags voor het einde van de top op wordt gerekend.

Hoekstra

Tegelijkertijd hoort de NOS achter de schermen dat Lula wel degelijk probeert de duimschroeven wat aan te draaien. Meerdere delegaties spraken al met hem sinds zijn terugkeer. Ook met Eurocommissaris Hoekstra van Klimaat zou hij al een ontmoeting hebben gehad, vermoedelijk om te vragen om een tegemoetkoming op het gebied van financiële steun voor klimaatadaptatie.

Arme landen willen dat het bedrag dat rijke landen daarvoor opbrengen wordt verdrievoudigd, maar die rijke landen (onder meer de EU) zijn daar niet happig op. Dat is een grote splijtzwam op de top, ook omdat het juist de financiën waren waar men op de vorige top weinig enthousiast een akkoord over bereikte.

Tegelijkertijd zijn veel EU-landen ervan doordrongen dat de Verenigde Staten vanaf 1 januari geen onderdeel meer zijn van het Parijsakkoord. Er hangt in de klimaatdiplomatie dus veel af van de ambities van een machtig economisch blok als de EU.

Verkiezingen Brazilië

Ook zouden de EU-landen, en veel andere delegaties die pleiten voor verdergaande ambities, Lula een succesverhaal gunnen. Komend jaar zijn er in Brazilië verkiezingen en een succes op de klimaattop kan daarbij van grote betekenis zijn voor Lula, die veel EU-lidstaten liever herkozen zien worden dan een klimaatsceptische kandidaat.

De oproep van Lula aan de EU lijkt dan ook niet zonder gevolgen te zijn, zeggen betrokkenen tegen de NOS. Hoekstra zou na zijn gesprek met de Braziliaanse president contact hebben gehad met de aanwezige Europese ministers, die vervolgens in gesprek zouden zijn gegaan over de vraag of er een handreiking te maken valt. Wat daaruit is gekomen, is onduidelijk.

Ook VN-chef duikt op

Lula is overigens niet de enige grote naam die zich opnieuw in Belém begeeft, nu de climax in het schrijven van het slotakkoord in de maak lijkt. Ook de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, dook vandaag weer op. Hij zal eveneens proberen om het scherpslijpen van de slottekst richting een succes voor Lula te duwen.

Duidelijk is wel dat hij het minder laat heeft gemaakt dan de Braziliaanse president. De Portugese topdiplomaat werd door de NOS gezien in een restaurant op enkele kilometers van het klimaattopterrein. Voor zover bekend is hij in de late uurtjes niet meer teruggekeerd naar de top.