NOS Nieuws - Algemeen

Huisartsen in Nederland voeren deze week "publieksvriendelijke en ludieke" acties voor het verminderen van de werkdruk. Vrijdag is er een afsluitende landelijke manifestatie op het Malieveld in Den Haag.

Huisartsen zeggen dat ze steeds meer taken krijgen die vroeger werden gedaan door andere zorgverleners, zoals specialisten in ziekenhuizen. Bijkomend probleem is dat het soms veel tijd kost om een patiënt door te verwijzen. Die blijft daardoor langer bij de huisarts lopen, wat de druk op de praktijk vergroot.

De actieweek richt zich voor een belangrijk deel op het kabinet en minister Kuipers van Volksgezondheid. Huisartsen willen "concrete, afdwingbare" afspraken maken om hun taken te verlichten. Ze spelen met hun acties in op de meerjarenplannen voor de zorg waaraan het kabinet werkt.

Patiënten krijgen geen last van de acties, zei huisarts Aart Verdaasdonk in het NOS Radio 1 Journaal. Hij is een van de initiatiefnemers. In zijn praktijk heeft hij emmers neergezet die tot de rand zijn gevuld met water, als symbool "dat de emmer overloopt". Verdaasdonk maakt lange dagen en wil meer tijd per patiënt. Dat vinden ook enkele mensen in zijn wachtkamer, die soms na een consult nog met allerlei vragen zitten.

Huisarts meer vertrouwen

Huisartsen eisen verder dat ze meer vertrouwen krijgen en minder verantwoording hoeven af te leggen. Concreet betekent dat dat ze minder 'papieren' hoeven in te vullen voor de handelingen die ze verrichten. De administratieve druk wordt daardoor lager en dat scheelt veel tijd, ook voor de mensen die de huisarts in de praktijk ondersteunen.

Een andere eis is dat er voldoende en betaalbare huisvesting komt voor een dokterspraktijk. Gemeenten moeten daarbij helpen, zeggen de actievoerders. Ook moeten de vergoedingen worden aangepast om de verschillen in huisvestingskosten op te vangen. De ene arts betaalt meer voor een praktijkruimte dan de andere.

'Iedereen mag meedoen'

Verder dringen de actievoerders aan op een integrale samenwerking tussen de huisartsenposten, ambulances en de SEH's (de spoedeisende Eerste Hulp).

De initiatiefnemers roepen huisartsen, praktijkmedewerkers, huisartsen in opleiding en "iedereen die de huisartsenzorg een warm hart toedraagt" mee te doen aan de actieweek.

Acht auto's die op een parkeerplaats voor een flat in Eindhoven stonden, zijn vannacht in vlammen opgegaan. Twee andere auto's raakten beschadigd.

De autobranden werden rond 02.00 uur ontdekt. Een getuige spreekt tegen Omroep Brabant van "een heuse vuurzee". Verschillende uitgebrande auto's stonden op flinke afstand van elkaar. De brandweer kon voorkomen dat de brand oversloeg naar de flat.

In het midden van de parkeerplaats is een half gesmolten jerrycan gevonden. De politie heeft de parkeerplaats afgesloten voor onderzoek. De laatste tijd zijn er in Eindhoven meer nachtelijke autobranden geweest waarbij vermoedelijk sprake was van brandstichting.

In een poging om de sociale onrust in zijn land te bezweren, verlaagt president Lasso van Ecuador de brandstofprijzen. Of de maatregel voldoende is om een einde te maken aan de protesten, is de vraag. De demonstranten hadden een forsere verlaging geëist.

De protesten en stakingen in het Zuid-Amerikaanse land duren al weken. Er zijn voedseltekorten ontstaan en in zes provincies werd de noodtoestand uitgeroepen. Lasso beschuldigde de demonstranten van een poging tot staatsgreep.

De protesten komen van de Indigenas, de oorspronkelijke bewoners van het land die tot het armste deel van de bevolking horen. Een van de eisen is dat president Lasso het veld ruimt. Verder willen de demonstranten dat voedsel en andere levensmiddelen niet steeds duurder worden. Ook eisen ze meer geld voor onderwijs.

Uitgestoken hand

In een televisietoespraak zei Lasso dat de brandstofprijzen de kern van het conflict vormen. Hij zei dat hij zijn hand uitstrekt naar de demonstranten, maar "wie zich overgeeft aan chaos, geweld en terrorisme" zal hard worden aangepakt. "Het land moet terugkeren naar normaal."

Gesprekken tussen vertegenwoordigers van de regering en de leiders van de protesten hebben de afgelopen weken niets opgeleverd.

Bij protesten in de hoofdstad Quito zijn de afgelopen tijd onder betogers en politiemensen zeker honderd gewonden gevallen. Er werden wegblokkades opgeworpen en winkels geplunderd.

20 maart 2020. Brabantse ziekenhuizen slaan alarm: we gaan plat en hebben hulp nodig. Ze zijn niet voorbereid op de komst van zo veel coronapatiënten. Nu blijkt uit onderzoek van de NOS dat het RIVM begin februari 2020 al wist dat een coronavirus-uitbraak de Nederlandse ziekenhuizen compleet zou lamleggen. Alleen heeft die informatie de ziekenhuisbestuurders nooit bereikt.

Om onduidelijke redenen heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) deze informatie nooit gedeeld. Wat weten we van die tijd die ziekenhuizen hadden kunnen gebruiken om zich voor te bereiden op een coronacrisis? Een reconstructie.

Eerst die memo die modelleurs van het instituut op 9 februari 2020 stuurden aan het RIVM-management. De tekst is glashelder: "In Nederland zijn ca 37.000 ziekenhuisbedden, waaronder 1208 operationele IC-bedden. Deze capaciteit is onvoldoende", schrijven de modelleurs. "Voor de gehele range van schattingen van [de] mogelijke ernst (...) berekenen we dat de zorgvraag uitstijgt boven deze beschikbare capaciteit."

De modelleurs waarschuwen in de memo dat het aantal coronapatiënten zich iedere vijf dagen zal gaan verdubbelen, waardoor de druk op zorg snel toeneemt. "Door de snel stijgende zorgvraag hebben ziekenhuizen, verpleeghuizen, de eerste lijn en de thuiszorg een zeer korte tijd om maatregelen te nemen nadat een eerste geval met nCoV-infectie is opgenomen", staat in de memo, waarbij nCoV staat voor 'het nieuwe coronavirus'.

Ook wijst de risicoanalyse erop dat het aantal ziekenhuisbedden in Nederland "beduidend kleiner" is dan in de ons omringende landen. Nederland zou zich daarom eerder dan andere landen kunnen voorbereiden "op wat gedaan kan worden opdat de zorgvraag de capaciteit niet zal overschrijden".

Nederlandse aanpak al gekraakt in memo

Een kleine drie weken na de memo werd op 27 februari 2020 de eerste coronapatiënt in Nederland geïdentificeerd. De aanpak van de overheid was er toen nog op gericht om besmette personen snel op te sporen en te isoleren, maar die aanpak wordt door het RIVM al gekraakt in de memo.

De modelleurs berekenen namelijk dat 38 procent van alle besmette personen gevonden moet worden voordat ze besmettelijk worden. "We [berekenen] dat dit percentage niet gehaald kan worden als contactopsporing alleen directe contacten van een geval opspoort; het helpt wel om een uitbraak af te remmen, niet om het te stoppen."

De memo van 9 februari laat zien dat het RIVM niet verrast was door de ernstige gevolgen bij een coronavirus-uitbraak voor de Nederlandse samenleving. Eerder bleek ook al uit een NOS-reconstructie dat het RIVM verwachtte dat het virus naar Nederland zou komen en dat dit dan "ernstige tot catastrofale" gevolgen ging hebben. Deze verwachting is nooit publiekelijk uitgesproken.

Kamer nooit geïnformeerd

Volgens een woordvoerder van het RIVM was het aan het instituut om informatie aan het kabinet te leveren en te duiden. Maar het was aan het ministerie van VWS om uiteindelijk beslissingen te nemen over het wel of niet informeren van bijvoorbeeld ziekenhuizen of de maatschappij.

Maar opvallend is dat ook het RIVM de Tweede Kamer niet informeerde over de alarmerende berekeningen tijdens een van de eerste technische briefings over het coronavirus. Zo zei Jaap van Dissel, directeur van het Centrum voor Infectieziektenbestrijding van het RIVM, tijdens zo'n briefing op 20 februari 2020 helemaal niets over de verwachte druk op de zorg of de ziekenhuizen.

Niet zomaar een scenario

De vraag blijft waarom het ministerie van VWS de Tweede Kamer in februari 2020 niet zelf expliciet heeft geïnformeerd over de alarmerende risicoanalyse in de RIVM-memo. Volgens een VWS-woordvoerder is dat omdat de memo als één van meerdere scenario's werd gezien.

Dit is een opmerkelijke verklaring, want in de memo gaat het niet om zomaar een scenario, maar om een risicoanalyse die stelt dat er in alle gevallen onvoldoende ziekenhuiscapaciteit is zodra het coronavirus in Nederland toeslaat.

Vragen over wat binnen VWS de visies waren op de memo, worden niet beantwoord. "We zien geen reden om de route van deze specifieke memo verder uit te lopen, omdat verondersteld mag worden dat dit een van de scenario's is die destijds is besproken", zegt de woordvoerder van het ministerie. "De communicatie tussen VWS en RIVM is gedurende de hele pandemie transparant en open geweest."

'Direct aan de bel getrokken'

Volgens Diederik Gommers, destijds voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, kwam de risicoanalyse ook niet ter sprake in de OMT-vergadering van 27 februari (eveneens de dag met de eerste officiële coronabesmetting in Nederland) waaraan ook het RIVM deelnam.

"Als hier ook maar een deel van was besproken, had ik direct aan de bel getrokken. Het Landelijk Coördinatie Patiënten Spreiding had eerder opgericht kunnen worden. We hadden van tevoren meer beademingsapparatuur kunnen regelen. Uiteindelijk trok ik pas op 8 maart aan de bel, toen ik een telefoontje kreeg van de Europese IC-vereniging."

Gommers benadrukt dat de memo geen verschil had gemaakt in het aantal IC-bedden dat Nederland tot zijn beschikking zou hebben gehad. "Maar als we dit hadden geweten, hadden we wel een stuk eerder kunnen opschalen, dat zou veel stress hebben gescheeld."

Wat is de route van de memo geweest?

In de herinnering van Amsterdam UMC-bestuurder Mark Kramer, als voorzitter van het Regionale Overleg Acute Zorg Noord Holland/Flevoland intensief betrokken bij de crisisaanpak vanaf het begin van de pandemie, waren nergens in Europa al in februari de alarmbellen gaan rinkelen over het virus. De memo van 9 februari toont in ieder geval het tegendeel wat betreft de modelleurs van het RIVM.

"Voor mij is daarom de grote vraag op welk bureau bij de RIVM of het ministerie van VWS de formele gang van dit memo is gestokt en waarom dat is gebeurd", zegt Kramer. "Deze kennis had bij de veiligheidsregio's en de GGD GHOR ingebracht moeten worden. Die hadden dan tijdig zorgpartners, zoals ziekenhuizen in hun regio, kunnen betrekken bij voorbereidingen."

Jan Kluytmans (nu UMC Utrecht, eerder Amphia in Breda) zegt "erg verbaasd" te zijn over de memo. Hij maakte begin maart eigen berekeningen over de verwachte druk op de Brabantse ziekenhuizen.

'Ze vielen van hun stoel'

"Toen we die berekeningen aan het ministerie lieten zien, vielen ze daar van hun stoel", zegt Kluytmans. "Ze wilden het pas geloven als eerst modelleur Jacco Wallinga van het RIVM het nog eens door zou rekenen. Nu blijkt dat het RIVM dus al een maand eerder tot een soortgelijke conclusie kwam. Ik kijk daar heel erg van op."

Ook Bart Berden, van het Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis, is onaangenaam verrast. "We hebben in maart nota bene een vergadering gehad met alle Brabantse ziekenhuisbestuurders en Jaap van Dissel van het RIVM. Hij noemde ons scenario toen 'niet onwaarschijnlijk'."

Volgens Berden had ook het patiëntenspreidingssyteem LCPS al eerder opgestart kunnen worden. "Ik had dit heel graag eerder geweten", zegt Berden. "Dan hadden we al kunnen opschalen en als zorginstellingen elkaar veel eerder hebben opgezocht. Ik had dan ook direct meer persoonlijke beschermingsmiddelen ingekocht. Nu gingen de vliegtuigen vol mondkapjes in februari nog naar China".

Kluytmans is iets minder stellig. "De gedachte die toen nog breed werd gedeeld, hoe naïef ook, was dat Nederland de dans zou ontspringen. Ik weet niet of zo'n memo alleen deze mentaliteit had veranderd."

Verloren tijd

De overbelasting van de Nederlandse ziekenhuizen als gevolg van de corona-uitbraak begon zes weken na de memo van het RIVM. Op 21 maart 2020 werd met stoom en kokend water het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS) opgericht, onder leiding van Ernst Kuipers, die inmiddels minister van VWS is. Via deze organisatie werden toen coronapatiënten vanuit het epicentrum van het virus, Noord-Brabant, verspreid over ziekenhuizen in het hele land.

Dit om te voorkomen dat de zorg in Brabant zou instorten. Op 29 maart werden de eerste patiënten naar Duitsland overgeplaatst vanwege grote capaciteitsproblemen in Nederland.

Ziekenhuizen zouden bij een uitbraak van het coronavirus in alle gevallen overbelast raken. Dat was bij het RIVM al duidelijk voordat de eerste coronapatiënt in Nederland was. Maar ziekenhuizen zijn daar toen door het ministerie van Volksgezondheid niet voor gewaarschuwd, en konden zich op dat moment dus ook nog niet voorbereiden op de impact van de coronacrisis. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS.

Verschillende deskundigen, onder wie Diederik Gommers (Erasmus MC en destijds voorzitter van de intensivecareartsen), Bart Berden (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis) en Jan Kluytmans (UMC Utrecht), zijn onaangenaam verrast en vinden het een gemiste kans dat de informatie destijds niet is gedeeld met ziekenhuizen. "Als we dit hadden geweten hadden we een stuk eerder kunnen opschalen, dat zou veel stress hebben gescheeld", zegt Gommers bijvoorbeeld.

'Capaciteit is onvoldoende'

Het draait om een concept-memo die modelleurs van het RIVM op 9 februari 2020 stuurden aan het management. "In Nederland zijn ca. 37.000 ziekenhuisbedden, waaronder 1208 operationele IC-bedden. Deze capaciteit is onvoldoende", schrijven de modelleurs. "Voor de gehele range van schattingen van [de] mogelijke ernst (...) berekenen we dat de zorgvraag uitstijgt boven deze beschikbare capaciteit."

De memo is onlangs vrijgegeven door Volksgezondheid, nadat de NOS had ontdekt dat alle bijlagen van e-mails ontbraken in een pakket interne RIVM-documentatie uit februari 2020.

Het RIVM stelt dat deze informatie destijds is gedeeld met het ministerie. Volgens het instituut is het aan het ministerie om op basis van alle binnenkomende informatie te besluiten welke maatregelen genomen worden. Bijvoorbeeld om de ziekenhuizen bij voorbaat te waarschuwen.

Dit laatste is niet gebeurd. Het ministerie wil niet zeggen waarom niet. Ook over de rol van de RIVM-memo wil een woordvoerder niet uitweiden. "We zien geen reden om de route van deze specifieke memo verder uit te lopen, omdat verondersteld mag worden dat dit een van de scenario's is die destijds zijn besproken", zegt de woordvoerder.

Deskundigen spreken van een gemiste kans. Volgens toenmalig IC-chef Gommers is de memo niet besproken in de OMT-vergadering van 27 februari, waaraan ook het RIVM deelnam. "Als hier ook maar een deel van was besproken, had ik direct aan de bel getrokken. Uiteindelijk deed ik dat pas op 8 maart, toen ik een telefoontje kreeg van de Europese IC-vereniging."

Jan Kluytmans (nu UMC Utrecht, eerder Amphia in Breda) zegt "erg verbaasd" te zijn over de memo. Hij maakte begin maart 2020 eigen berekeningen over de verwachte druk op de Brabantse ziekenhuizen.

"Toen we die berekeningen aan het ministerie lieten zien, vielen ze daar van hun stoel", zegt Kluytmans.

Wat is gebeurd met de memo?

Bart Berden, bestuurder van het Elizabeth-Tweesteden Ziekenhuis in Tilburg snapt niet dat de memo niet is gedeeld. Ook Amsterdam UMC-bestuurder Mark Kramer, als voorzitter van het Regionale Overleg Acute Zorg Noord Holland/Flevoland destijds intensief betrokken bij de crisisaanpak, is benieuwd over de bestuurlijke route van de memo.

"Voor mij is daarom de grote vraag op welk bureau bij het RIVM of het ministerie van VWS de formele gang van deze memo is gestokt en waarom dat is gebeurd", zegt Kramer. "Deze kennis had bij de veiligheidsregio's en de GGD GHOR ingebracht moeten worden. Die hadden dan tijdig zorgpartners, zoals ziekenhuizen in hun regio, kunnen betrekken bij voorbereidingen."

Volgens Berden had ook het patiëntenspreidingssysteem LCPS al eerder opgestart kunnen worden. "Ik had dit heel graag eerder geweten. Dan hadden we al kunnen opschalen en als zorginstellingen elkaar veel eerder hebben opgezocht. Ik had dan ook direct meer persoonlijke beschermingsmiddelen ingekocht. Nu gingen de vliegtuigen vol mondkapjes in februari nog naar China."

Goedemorgen! Boeren dreigen met nieuwe acties vandaag en in Arnhem buigt de rechter zich over de jarenlange afpersing van een fruitbedrijf in Hedel.

Het weer: wolkenvelden, maar ook geregeld zon. Landinwaarts valt later vanmiddag een enkele bui. De temperatuur loopt op naar 19 tot 23 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En bekijk hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De eerste openbare verhoren van de parlementaire enquêtecommissie die onderzoek doet naar de gaswinning in Groningen gaan vandaag van start. In totaal worden zo'n zeventig mensen gehoord. Zij zijn betrokken geweest bij de gaswinning in Groningen of hebben daar de negatieve gevolgen van ondervonden.

Het doel van het onderzoek is waarheidsvinding; hoe is besluitvorming over de gaswinning op cruciale momenten verlopen? Welke belangen en afwegingen speelden een rol? En hoe is hierbij omgegaan met de belangen van Groningers?

Eerder werden achter de schermen al gesprekken gevoerd met 124 betrokkenen. Vanaf vandaag worden die gesprekken in de openbaarheid gevoerd en zijn ze voor iedereen die dat wil te volgen, via NPO Politiek.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Zo'n 2200 geallieerde militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog boven het IJsselmeer in een vliegtuig werden neergehaald zijn nooit gevonden. Die verdienen een herdenkingsplek, vinden ze in het Friese Molkwerum. En dus kwam er een monument:

Fijne maandag!

Twee jaar lang werd fruitbedrijf De Groot uit Hedel eerst afgeperst en later geteisterd door aanslagen. Vandaag staat het vermoedelijke brein achter dit geweld voor de rechter.

Bijna twintig incidenten zijn er geweest, tussen januari 2020 en juni 2021. (Oud-)werknemers van het bedrijf kregen thuis te maken met beschietingen en vuurwerkbommen. Er werd brand gesticht of een handgranaat voor de deur gelegd.

De politie arresteerde zo'n 25 verdachten, vooral uitvoerders van aanslagen. Een deel van hen is al veroordeeld, een ander deel moet nog voor de rechter komen.

De komende dagen staat de vermoedelijke opdrachtgever terecht: de 37-jarige Ali G. uit Bussum. Zijn halfbroer, die hem zou hebben geholpen, kreeg eerder al tien jaar cel.

Nachtmerrie

De nachtmerrie voor de werknemers van De Groot begon in de zomer van 2019, toen ze een partij cocaïne vonden tussen de bananen. Iets dat overigens wel vaker gebeurde bij het bedrijf, zo vertelde een leidinggevende begin dat jaar nog tegen de NOS.

Deze keer ging het om maar liefst 400 kilo met een straatwaarde van 30 miljoen euro. De Groot seinde de politie in, die de drugs zoals gebruikelijk ophaalde en vernietigde.

Nog geen week later kreeg de directie de eerste dreig-sms'jes: "Wij stellen jullie aansprakelijk voor het verlies van onze handel. Jullie krijgen een boete van 1,2 miljoen euro." Er werd gedreigd een medewerker te liquideren als er niet werd betaald.

Blunder

De sms'jes zouden afkomstig zijn van Ali G., in het verleden wel eens veroordeeld voor oplichting maar verder een onbekende. Of hij daadwerkelijk de eigenaar was van de onderschepte coke is zeer de vraag. Het Openbaar Ministerie denkt dat hij de cocaïnevangst alleen maar heeft aangegrepen om De Groot af te kunnen persen.

Het fruitbedrijf peinsde er niet over te betalen en schakelde de politie in. Het leidde tot de aanhouding van G. en enkele andere verdachten. Maar toen beging het Openbaar Ministerie een kapitale blunder. Eind 2019 stopte het OM per ongeluk een lijst met 300 namen en adressen van werknemers van De Groot in het dossier.

Vervelend maar geen ramp, was aanvankelijk nog de gedachte. "Er zijn nooit aanwijzingen geweest dat er mensen direct gevaar liepen, en ook nu is dat niet het geval", aldus het OM destijds.

Terreurcampagne

Wie de lijst ook in handen kreeg, was hoofdverdachte Ali G., in zijn cel. Volgens het OM heeft hij de lijst stiekem gekopieerd en mensen buiten de gevangenis opdracht gegeven om aanslagen te plegen op de genoemde adressen.

Vanaf dat moment begon een ware terreurcampagne. In januari 2020 legde iemand een handgranaat voor de deur bij een werknemer van De Groot. Dat die granaat niet ontplofte lijkt een gelukje: op bewakingsbeelden was te zien hoe de dader hard wegrende met de handen over zijn oren.

Er volgden meer aanslagen op privéadressen van De Groot-medewerkers. Vaak 's nachts, als de bewoners lagen te slapen. Meerdere keren waren er kleine kinderen in huis toen er brand werd gesticht.

Soms vonden de aanslagen op klaarlichte dag plaats. Zo vloog op een ochtend in juni 2020 een kogel door een voordeur in Kerkdriel en ging er diezelfde middag een door een ruit bij een ander huis in het dorp.

De politie zag zich genoodzaakt een enorme beveiligingsoperatie op te tuigen. Iedereen op de lijst kon doelwit zijn. Dat bij sommige werknemers zwaarbewapende agenten voor de deur stonden, zorgde niet altijd voor een geruster gevoel in de buurt.

In de herfst van 2020 volgde een nieuwe reeks aanslagen, met als heftigste incident een brandbom door het raam van een huis in Hedel. De bewoners moesten uit het raam springen om aan de vlammenzee te ontkomen. Het huis brandde volledig af.

De afpersers stuurden nieuwe dreig-sms'jes: "De aanslagen zullen vanaf nu serieuzer worden", stond in een van de berichten. "Het zal erger zijn dan Hedel", werd er gedreigd. "De eerstvolgende aanslag zal een leven kosten." Het geldbedrag dat de afpersers wilden zien van De Groot liep op tot 2,5 miljoen euro.

Undercover

De politie pakte met regelmaat nieuwe verdachten op en zette zelfs een succesvolle undercoveractie op touw. Ook de eerder vrijgelaten hoofdverdachte Ali G. werd opnieuw gearresteerd. Toch hielden de aanslagen ook na zijn arrestatie niet op. Het OM vermoedt dat hij vanuit de gevangenis is doorgegaan met het regelen van mensen voor weer nieuwe aanslagen.

De laatste reeks incidenten dateert van mei en juni vorig jaar, toen er een reeks beschietingen van huizen was in de Bommelerwaard. Het gebied rond fruitbedrijf De Groot werd tijdelijk uitgeroepen tot veiligheidsrisicogebied, zodat de politie preventief kon fouilleren.

Impact

Hoewel er sindsdien geen nieuwe incidenten meer zijn geweest, is de dreiging zeker niet verdwenen. Nog altijd worden er mensen beveiligd. Hoofdverdachte Ali G. zat al op een gevangenisafdeling met extra toezicht, maar werd onlangs overgeplaatst naar de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, kennelijk omdat hij opnieuw een gevaar vormde.

De impact op de medewerkers van De Groot is gigantisch, schetste de officier van justitie eerder al in de rechtszaal. "De verdachten hebben onrust, angst, radeloosheid en woede veroorzaakt. Het laat zich nauwelijks in woorden uitdrukken welk leed de directie, familieleden en medewerkers van het fruitbedrijf is aangedaan."

Vandaag en morgen wordt de zaak tegen Ali G. behandeld, woensdag volgt een strafeis. Vanaf 5 juli staat nog een laatste reeks vermoedelijke uitvoerders terecht, voor de incidenten die zijn gepleegd in 2021.

Omroep Gelderland maakte eerder deze documentaire over de zaak:

De parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen had niet op een actueler moment kunnen beginnen met het onderzoek naar het beheer van het Groningse gasveld. In nationale en internationale media staan bijna dagelijks berichten over het Groningse gas als lapmiddel voor een dreigend Europees gastekort.

Onder dat gesternte beginnen de zeven leden van de commissie vandaag aan de openbare verhoren van zeventig mensen die betrokken zijn geweest bij de gaswinning in Groningen of daarvan de negatieve gevolgen hebben ondervonden. Het doel van het onderzoek is waarheidsvinding; hoe is besluitvorming over de gaswinning op cruciale momenten verlopen? Welke belangen en afwegingen speelden een rol? En hoe is hierbij omgegaan met de belangen van Groningers?

Achter de schermen zijn er begin dit jaar al veel gesprekken gevoerd, met 124 mensen. Het gaat dan om gedupeerden, maar vooral om bestuurders, directeuren en deskundigen van olie- en gasmaatschappijen in Groningen, wetenschappers en anderen die de afgelopen decennia nauw betrokken zijn geweest bij de gaswinning.

Vanaf vandaag worden die gesprekken in de openbaarheid gevoerd en zijn ze voor iedereen die dat wil te volgen, via NPO Politiek. De commissie las ook al 631.500 digitale documenten en 10 meter aan papieren dossiers. De zeven parlementariërs krijgen daarbij steun van zestien medewerkers.

De eerste dag van de verhoorweek begint met de vraag: hoe groot zijn de negatieve gevolgen van de gaswinning voor Groningers? In de ochtend komen twee gedupeerden aan het woord. Een van hen is Sijbrand Nijhoff. Nijhoff had veel schade aan zijn boerderij in Zijldijk.

Hij voerde er een jarenlange strijd over met gaswinningsbedrijf NAM. Nijhoff sprak daarover in 2016 in de Tweede Kamer, waar hij vertelde dat zijn vrouw niet meer in hun huis durfde te wonen. "Na 46 jaar heb ik nu een latrelatie", zei hij toen.

Bijzonder aan Nijhoff is dat hij vertrouwelijke papieren in bezit heeft van de 'Overeenkomst van Samenwerking', de afspraken tussen oliebedrijven Shell en Exxon enerzijds en de Nederlandse Staat anderzijds direct na de ontdekking van het gasveld. Hoe hij aan die papieren is gekomen, heeft hij nooit willen vertellen. Maar hij kondigde aan dat te onthullen voor de commissie.

In de middag is het woord aan Susan Top. Zij was van 2015 tot 2021 secretaris van het Groninger Gasberaad. In die rol zat zij aan tafel met lokale en provinciale bestuurders, de NAM en de minister van Economische Zaken om de belangen van Groningers te behartigen. Zij is kritisch over de trage versterking van onveilige gebouwen.

Sudan beschuldigt Ethiopië van het executeren van zeven Sudanese militairen en een burger die gevangen werden gehouden. Het Sudanese leger zegt in een verklaring, die is gepubliceerd door staatspersbureau SUNA, dat de actie een "passend antwoord" zal krijgen.

Ethiopië zou de lichamen na de executies ook publiekelijk hebben getoond. Het gaat volgens Sudan om gedrag "dat in strijd is met alle wetten, oorlogsgebruiken en het internationaal humanitair recht".

Persbureau Reuters kreeg niet direct een reactie van Ethiopië op de beschuldigingen.

Oplopende spanningen

De spanningen tussen de Afrikaanse buurlanden lopen de laatste tijd op door onder meer het conflict in het Ethiopische Tigray; de regio aan de westkant grenst aan Sudan. Tienduizenden vluchtelingen trokken vanwege het conflict naar Sudan.

Verder heeft Ethiopië tegen de zin van Sudan en ook Egypte een stuwdam gebouwd in de Blauwe Nijl, die ontspringt in Ethiopië. Eerder dit jaar nam Ethiopië de dam in gebruik. Het vullen van het stuwmeer gaat ten koste van de hoeveelheid rivierwater die verder stroomt naar Sudan en Egypte.

Die landen zijn afhankelijk van het water uit de Nijl en zien de dam als een bedreiging, omdat Ethiopië via de dam een aanzienlijk invloed heeft op de waterstand in de Nijl.

In het noorden van Mexico zijn zes agenten doodgeschoten. Ze werden volgens het veiligheidsministerie van de staat Nuevo León midden in de nacht in een hinderlaag gelokt door een groep zwaarbewapende mannen in zo'n tien bepantserde trucks. Vervolgens werden ze onder vuur genomen.

Het ministerie benadrukte in een persverklaring dat de agenten "heroïsch" hadden gevochten. Vier agenten raakten bij de aanval gewond.

Bendegeweld

Mexico kampt al jaren met bloederig bende- en drugsgeweld, waarbij aanslagen op de politie niet worden geschuwd. Zo kwamen er vorige week nog vier agenten om, nadat ze onder valse voorwendselen naar een woning in El Salto in Jalisco waren gelokt. Bij dat vuurgevecht vielen in totaal twaalf doden.

Ook journalisten die bijvoorbeeld berichten over de georganiseerde misdaad zijn hun leven niet zeker in het land. Begin februari werd in havenstad Salina Cruz alweer de vijfde journalist dit jaar vermoord in Mexico.

Verder werden er vorige week twee priesters in een kerk vermoord in de noordelijke staat Coahuila de Zaragoza. Op dat moment poogden ze een toeristengids te beschermen tegen een drugsbende. Ook de gids werd doodgeschoten. De moord op de priesters werd veroordeeld door paus Franciscus.

Bij het instorten van een tribune van een stierenvechtarena in Colombia zijn volgens lokale media zeker vier doden gevallen. Het aantal gewonden staat op bijna 300, zegt een functionaris tegen de lokale radiozender Blu Radio. Er wordt gevreesd dat het dodental nog oploopt.

Een van de slachtoffers is volgens tv-zender Caracol een jong kind. Er zou niemand meer onder de ingestorte tribune liggen.

Op beelden van het incident is te zien hoe de houten tribune vol toeschouwers plots in elkaar zakt, waarna mensen in paniek wegrennen.

Het gebeurde in een arena in de stad El Espinal in het midden van het land. Het ging mis tijdens een zogenoemde corraleja, een traditie die met name in het noorden van het land populair is. Publiek wordt bij een corraleja aangemoedigd om zelf de ring te betreden en de confrontatie met de stieren aan te gaan.

Volgens een functionaris heeft het lokale ziekenhuis moeite om de vele gewonden te behandelen: "We hebben hulp nodig van ziekenhuizen in de buurt".

Een ooggetuige die gewond raakte vertelde na afloop dat hij nog nooit zo angstig is geweest:

Tv-zender Caracol sprak met een van de organisatoren van de corraleja. Hij zei dat de tribunes "op het laatste moment" en haastig waren gebouwd, omdat het materiaal pas laat kwam.

De aankomend president van Colombia, Gustavo Petro, zei op Twitter te hopen dat alle gewonden zullen herstellen en memoreerde dat een soortgelijk ongeluk al eens is gebeurd in de Colombiaans stad Sincelejo. "Ik vraag alle burgemeesters geen shows meer toe te staan waar het leven van mensen of dieren op het spel staat."

De schok in de Zuid-Afrikaanse kustplaats East London is groot na het incident in een discobar waarbij zeker 22 mensen om het leven kwamen. Volgens de laatste berichten zijn de meeste slachtoffers tussen de 13 en 17 jaar oud.

De politie dacht eerst dat zij door verdrukking zijn omgekomen. De lichamen lagen op tafels en stoelen en op de grond, maar omdat ze geen zichtbare verwondingen zouden hebben, wordt er nu verder onderzoek gedaan.

Familie en vrienden hebben zich massaal verzameld bij de bar. Al de hele dag zijn ze in afwachting van nieuws over hun geliefden. Sommigen van hen wordt gevraagd om mee te komen naar het mortuarium om een lichaam te identificeren.

De politie werd om 04.00 uur geïnformeerd over het incident. Het was op dat moment erg druk in de bar. De jongeren vierden het begin van de schoolvakantie.

De verdachte van de terreuraanslag in Oslo waarbij twee doden vielen en twintig mensen gewond raakten, blijft vier weken langer in voorarrest. Hij wil vooralsnog niets zeggen over het motief voor zijn daad.

De Noorse veiligheidsdienst PST noemde de aanslag in het uitgaanscentrum van Oslo gisteren "een terreurdaad door een moslimextremist". De 42-jarige verdachte is een Iraans-Noorse man. Hij opende in de nacht van vrijdag op zaterdag het vuur voor de deur van de London Pub, een populaire homobar. Ook in de buurt van de bar schoot hij om zich heen.

De man werd vlak na zijn daad gearresteerd en wordt verdacht van moord, poging tot moord en terrorisme. Volgens zijn advocaat wil hij geen verklaring afleggen over zijn motief voor de aanslag, tenzij de politie de opname van die verklaring in zijn geheel openbaar maakt. Hij ontkent niet dat hij de schutter is.

Herdenkingsdienst

In de kathedraal van Oslo vond vandaag een herdenkingsdienst plaats voor de slachtoffers van de aanslag. De Noorse premier Støre en kroonprinses Mette-Marit waren daarbij aanwezig.

In een toespraak verwees de premier naar het afgelasten van de Oslo Pride-parade die gisteren zou plaatsvinden. "De nachtelijke schietpartij heeft dan wel een einde gemaakt aan de parade, maar niet aan het gevecht tegen discriminatie, vooroordelen en haat."

Støre sprak bij de herdenkingsdienst ook de Noorse moslimgemeenschap toe. "We staan hand in hand. We zijn één samenleving en we zijn daar samen verantwoordelijk voor."

Terreurniveau

De verdachte van de terreuraanslag was sinds 2015 bekend bij de veiligheidsdienst. Hij zou geradicaliseerd zijn en contacten hebben met andere moslimextremisten. Het terreurniveau in Noorwegen is na de aanslag verhoogd naar het hoogste niveau.

Voor het eerst in 27 jaar heeft de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA een raket gelanceerd vanuit Australië. De BBIX-raket maakte na een reeks vertragingen door regen en wind een korte vlucht vanaf Arnhem Space Centre in het noorden van het continent om de herkomst van röntgenstraling in een bepaald gebied aan de hemel te onderzoeken.

Het (vaak) droge klimaat in het gebied en de nabijheid van de evenaar maakt het noorden van Australië heel geschikt voor raketlanceringen. In juli gaan er nog twee NASA-vluchten 300 kilometer de ruimte in vanaf de Australische basis. Die zijn bedoeld om Alpha Centauri A en B te bestuderen, na de zon het dichtstbijzijnde stersysteem, dat alleen vanaf het zuidelijk halfrond is te zien.

De raket en zijn wetenschappelijke lading keren dezelfde avond nog terug op aarde.

NASA is de eerste klant van de commerciële ruimtebasis die wordt gerund door Equatorial Launch Australia (ELA). Zeventig NASA-medewerkers zijn naar de afgelegen basis gereisd voor de drie lanceringen, de eerste vanuit Australië sinds 1995. Toen werden er raketten gelanceerd vanaf het militaire Woomera Range Complex in het zuiden van het continent.

Michael Jones, topman van ELA, sprak van een "historische nacht" voor zijn bedrijf. De Australische premier Anthony Albanese stelde dat met dit project voor de Australische ruimtevaartsector "een nieuw tijdperk" aanbreekt.

Van Nieuw-Zeeland naar de maan

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie heeft ook een missie vanuit Nieuw-Zeeland gepland. De CAPSTONE-missie bestaat uit een mini-satelliet ter grote van een magnetron die in een baan om de maan wordt gebracht. Het apparaat wordt in de extreem elliptische baan gebracht die een nieuw klein ruimtestation, de Gateway, over een paar jaar moet gaan volgen. CAPSTONE zal de navigatie en communicatie in die baan gaan testen.

Rocket Lab Launch Complex 1 is een commerciële lanceerbasis op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland. Het bedrijf Rocket Lab brengt sinds 2018 satellieten in de ruimte vanaf het complex.

De Electron-raket zou morgen vertrekken, maar dat is uitgesteld omdat er nog wat extra controles nodig zijn. Afhankelijk van het weer wordt een nieuwe lanceerdatum vastgesteld. Na de lancering duwt een Photon-rakettrap de satelliet op weg naar de maan, maar met een relatief lage snelheid: CAPSTONE zal pas vier maanden later bij de metgezel van de aarde aankomen, waarschijnlijk half november.

Boeren zijn van plan om vandaag opnieuw te protesteren tegen de stikstofplannen van het kabinet. Hoe en waar ze dat gaan doen is onduidelijk, ook is niet bekend hoeveel boeren van plan zijn om mee te doen.

Mark van den Oever van Farmers Defence Force (FDF) kondigde de acties gisteren aan in een video. "Overleg gehad met alle trekkerleiders van Nederland. De conclusie: we gaan het niet pikken. Vanaf maandag 12.00 uur gaat alles rollen wat kan rollen."

"Die dikke demonstratie in Stroe heeft helemaal niks uitgehaald. De roep in de achterban is groot om er de beuk in te gooien", vervolgt Van den Oever. Toch zegt hij dat FDF de acties niet coördineert. "Wij als FDF hebben besloten ons daar niet aan te verbinden en ons terug te trekken uit de strijd en ook niks te coördineren. Dat hebben we eerder meegemaakt dus jullie weten wat jullie te doen staat."

'Burgers ontzien'

In de video roept de FDF-voorman op om burgers zoveel mogelijk te ontzien bij de protesten. "Dat zal misschien niet altijd lukken, maar hopelijk hebben de burgers wel de gedachte ondertussen gekregen waarom wij zo opstandig zijn."

De groep Agractie meldt niets over plannen voor vandaag, maar voorman Bart Kemp kondigde vrijdag al aan dat boeren de komende tijd actie zullen blijven voeren. De acties zullen soms hinder opleveren, voorspelde hij.

De politie laat weten dat als er inderdaad acties zijn en het verkeer daar last van heeft, "de lijn dezelfde is als woensdag", bij de protesten in Stroe. "Het is prima om gebruik te maken van je rechten, maar trekkers op de snelweg zijn verboden", zegt een woordvoerder tegen het ANP. Enkele honderden boeren kregen toen een boete.

In Istanbul zijn zeker 150 mensen opgepakt die demonstreerden voor de rechten van lhbti'ers. De autoriteiten hadden het protest in de wijk Cihangir vlak bij het Taksimplein "om veiligheidsredenen" verboden en de plek hermetisch afgesloten.

Ondanks het demonstratieverbod verzamelden zich in de smalle zijstraten honderden mensen met regenboogvlaggen. Volgens het Duitse persbureau DPA sloegen buurtbewoners op potten en pannen uit protest tegen het politieoptreden en de arrestaties.

De organisatoren van de mars voor seksuele gelijkwaardigheid en diversiteit stellen dat het klimaat in Turkije voor lhbti'ers vijandiger is geworden. Naast de protestmars zijn ook andere bijeenkomsten onder druk van de autoriteiten afgelast.

Beangstigend

Een Duitse activiste die in Istanbul woont zei tegen DPA dat demonstranten door de politie werden opgejaagd voor ze werden gearresteerd. "De situatie was beangstigend."

De Pride Parade in de miljoenenstad werd voor het eerst in 2015 verboden.

In het Zuid-Duitse Elmau zijn sinds vanmiddag de leiders van de G7 bij elkaar voor een driedaagse top, die vooral in het teken staat van de oorlog in Oekraïne. Maar ook andere thema's staan op de agenda, zoals klimaatverandering en de energiecrisis.

Vandaag spraken de leiders van de VS, Japan, het VK, Frankrijk, Italië, Canada, Duitsland en de EU over de toegenomen invloed van China in ontwikkelingslanden. China investeert wereldwijd veel in wegen en andere infrastructuur. Om die invloed tegen te gaan, willen de G7-leiders een wereldwijd partnerschap voor infrastructuur en investeringen in het leven roepen.

Zonneparken en ziekenhuizen

De leden van de G7 streven ernaar om in vijf jaar tijd 600 miljard dollar (570 miljard euro) aan particuliere en openbare fondsen te werven voor de ontwikkeling van infrastructuur in lagelonenlanden. De VS legt de komende vijf jaar 200 miljard in en de EU trekt er 300 miljard voor uit.

Onder de eerste projecten waar geld naartoe gaat, zijn zonneparken in Angola, de bouw van ziekenhuizen in Ivoorkust en een energieproject in Zuid-Afrika. Volgens Europese Commissievoorzitter Von der Leyen moet het partnerschap de ontwikkelingslanden laten zien "dat ze een keuze hebben".

De komende dagen - de top duurt tot en met dinsdag - praten de G7-leiders verder over de situatie in Oekraïne, onder anderen met president Zelensky via een videoverbinding.

Naar verwachting zullen de leiders meer militaire hulp beloven aan Kiev en meer sancties afkondigen tegen Moskou. Het VK, de VS, Canada en Japan hebben al een verbod aangekondigd op de import van Russisch goud. De VS hoopt dat de rest van de G7 zich daarbij aansluit.

Beslissend moment

Aan het begin van de top zei de Duitse bondskanselier Scholz dat eenheid de duidelijke boodschap van de G7 aan het adres van Poetin is. Ook de Amerikaanse president Biden riep op tot eenheid, zowel in de G7 als de NAVO, waarvan dinsdag in Madrid een top begint. Hij sprak met lof over de Duitse bondskanselier. "Zijn harde antwoord op de Russische agressie heeft ook de rest van Europa in beweging gebracht."

Volgens de Britse premier Johnson en de Franse president Macron bevindt het conflict in Oekraïne zich op een beslissend moment "met de mogelijkheid om het tij te keren". Ze kwamen in een bilateraal overleg aan het begin van de top overeen meer steun te geven aan Oekraïne.

Morgen zullen ook vijf gastlanden aanschuiven: India, Indonesië, Zuid-Afrika, Senegal en Argentinië, en is er een videoverbinding met VN-secretaris-generaal Guterres.

De leiders bespreken dan ook thema's als energiezekerheid, klimaatverandering en de voedselcrisis in delen van de wereld.

Zelfs wie zich nauwelijks interesseert voor sportwagens kan niet tegen het enthousiasme op waarmee Fabio Barone, voorzitter van de Italiaanse Ferrari-fanclub, spreekt over zijn auto. "Voel je dit in je buik?", vraagt hij als hij de motor laat ronken. "Is dit geen kunstwerk?", terwijl hij de glazen kap opent en de rode motor toont.

Maar wat kan hij over vijftien jaar nog laten zien? Het Europees Parlement besloot eerder deze maand, op aandragen van de Europese Commissie, dat vanaf 2035 geen enkele auto die in de EU geproduceerd wordt nog een verbrandingsmotor mag hebben. "Als je het geluid van deze auto wegdenkt, en bij het rijden alleen nog vogeltjes hoort, dan haal je een groot deel van de emotie weg", vreest Barone. Hij is niet de enige in Italië die ontevreden is met het Europese besluit.

Met passie en trots laat Barone het geluid van zo'n Ferrari-motor. "Een uniek geluid", zegt hij:

De Italiaanse luxe-auto-industrie concentreert zich in Motor Valley, de regio rondom de stad Bologna. Ferrari, Lamborghini, Maserati, Ducati. Noem een luxemerk en het wordt hoogstwaarschijnlijk daar geproduceerd. Vanuit Motor Valley is voorafgaand aan het Europese besluit flink gelobbyd voor een uitzondering op de regels.

Dat was in zekere mate succesvol: merken die minder dan 10.000 voertuigen per jaar produceren, kregen een jaar langer de tijd om verbrandingsmotoren te bannen. Daarnaast hoeven ze niet te voldoen aan de tussentijdse deadlines die het Europees Parlement instelde in 2025 en 2030.

Maar van tevredenheid is bij de autobedrijven geen sprake. Omdat elektrische auto's minder onderdelen hebben, en dus minder werk vragen om in elkaar te zetten, vreest Motor Valley banenverlies. Tot de industrie behoren niet alleen autofabrikanten zelf, maar ook kleinere bedrijven die onderdelen maken. In totaal zijn het er meer dan 16.000, die wel 90.000 mensen in dienst hebben.

Om die reden verzet ook de Italiaanse regering zich tegen de plannen. Afgelopen week ondertekende premier Draghi een document waarin hij een langere overgangsperiode vraagt, om "onevenredige en onnodige kosten voor de auto-industrie en consumenten te voorkomen." Dat de nieuwe regels ook gelden voor luxe-auto's heeft volgens Draghi "een negatief effect op de werkgelegenheid en het innovatiepotentieel van kleine producenten."

Maserati is wel om

Niet alle fabrikanten zijn het daarmee eens. Bij Maserati tonen ze graag de productiehal van hun hybride model MC20, en zeggen ze vol vertrouwen uit te kijken naar de lancering van hun eerste elektrische sportwagen volgend jaar. "Hij heeft een kracht van 1200 pk en de batterijen zijn precies zo geplaatst dat de prestaties en de gewichtsverdeling hetzelfde zijn als bij een auto met een verbrandingsmotor", zegt leidinggevende Francesco Tonon.

Tonon benadrukt dat zijn merk niet meewerkt aan de lobby uit Motor Valley. "Wij hadden vijf jaar geleden al door dat het een kwestie van tijd was tot we de overgang moesten maken, en daar hebben we vol op ingezet. Of de Europese deadlines haalbaar zijn, hangt ervan af wanneer een merk met de overgang begonnen is."

Volgens Tonon is er bovendien wel degelijk een markt voor elektrische luxe-sportwagens. "Er zijn duidelijke voordelen voor de klant. De prestaties, maar ook de mogelijkheid een duurzame keuze te maken. Dat is in de luxe een belangrijke trend."

Tijd kopen

Ferrari-fan Francesco Barone ziet de toekomst minder rooskleurig in. "Ik geloof zeker dat de wereld groener moet worden, maar dan moet je niet beginnen bij de sportwagens. Die auto's vormen zo'n klein deel van de productie, en rijden zo weinig kilometers per jaar, dat ik niet denk dat groene luxe-auto's de planeet groener gaan maken."

De verwachting is dat de Europese regeringsleiders in de herfst het besluit van het Europees Parlement bekrachtigen. Barone hoopt dat de Italiaanse regering daarbij nog wat tijd kan kopen.

Of hij ooit een elektrische Ferrari koopt, vindt hij moeilijk te zeggen. "Op dit moment zeg ik nee. Maar de toekomst is de toekomst. Misschien houd ik een met benzine in mijn garage en ik koop een elektrische in een poging me aan te passen."

In Venlo kwam vanochtend een man met een camper in de Maas terecht. De camper had hij even daarvoor gestolen. Schipper Nick de Jong zag het ongeluk gebeuren en ondernam met zijn matroos een reddingsactie.

De Jong vaart voor Rederij de Jong uit Rotterdam en komt vaker langs het punt in de Maas waar het misging. Rond 05.00 uur ziet hij een camper met hoge snelheid langs de waterkant rijden. "Ik blijf de camper volgen en ineens zie ik die achter een boom vandaan schieten en zo de Maas inrijden", zegt de schipper tegen de NOS.

De Jong en zijn collega horen geschreeuw en vrezen dat er een ouder echtpaar of een gezin in de te water geraakte camper zit. De schipper stuurt daarom richting de camper, om te voorkomen dat het voertuig verder de rivier in drijft.

"Mijn collega rende naar de voorkant van het schip om te kijken en eventueel het water in te springen, maar we zagen niemand. Kort daarna klimt er een meneer uit het raampje van de camper, die op het dak gaat staan."

Schipper Nick de Jong en zijn collega filmden alles wat er gebeurde:

De matroos probeert met de man te communiceren, maar dat lukt niet. "Hij was verward. Hij praatte wat in het Duits en Engels en riep "I'll kill you" tegen mijn collega", zegt De Jong. "Toen brak hij een beugel van de camper los om mee te slaan. Daarom heb ik het schip weer afgedraaid, we waren bang dat hij aan boord zou komen en dat het vechten zou worden."

Getaserd

Na een telefoontje van de schipper naar 112 is de politie al snel ter plaatse. De agenten kunnen alleen niet bij de camper komen. Daarop lukt het De Jong alsnog om met het schip de camper naar de kant te duwen.

De vermoedelijk verwarde man springt vervolgens in het water, maar komt uiteindelijk weer binnen het bereik van politieagenten. "Bij de kant is hij door de politie getaserd om hem rustig te krijgen. Daarna is hij met een ambulance afgevoerd. Hij zat ook helemaal onder het bloed. We hoorden later van de recherche dat hij gestoken was met een schroevendraaier door de eigenaar van de camper, die zich probeerde te verdedigen."

De schipper zal de enerverende ochtend niet snel vergeten. "Het leek wel een scène uit Breaking Bad", besluit hij.

Tweede verdachte

De man was bij de diefstal van de camper mogelijk niet alleen maar met een tweede verdachte, zegt de politie. De tweede man was echter niet aanwezig in de camper toen die te water raakte.

Maandag: kabinet laat kolencentrales harder draaien om gascrisis. Woensdag: massaal boerenprotest vanwege de stikstofcrisis. Vrijdag: burgemeester praten opnieuw over de asielcrisis.

Het was een week waarbij opnieuw de ene na de andere crisis je om de oren vloog. En dan hebben we het nog niet eens over de klimaatcrisis, de personeelscrisis, de Oekraïnecrisis, de woningcrisis en de coronacrisis. Hoe kan het dat er in zo veel verschillende sectoren zo veel aan de hand is? En: wat doet al dat crisisnieuws met de stemming in het land?

"Probleemdossiers zijn van alle tijden, er zijn altijd zaken die opgelost moeten worden. Maar het lijkt erop dat we nu wel een kritische grens hebben bereikt", zegt Arjen Boin. Hij is hoogleraar crisismanagement aan de Universiteit Leiden. "De crises zijn niet meer opzichzelfstaand, maar krijgen ook met elkaar te maken. Ze strekken zich uit over verschillende domeinen."

Hij noemt de woningbouw, de stikstofproblematiek en de asielopvang daarbij als voorbeelden. Door de stikstofcrisis kunnen er minder woningen worden gebouwd, waardoor er niet genoeg huizen zijn om statushouders op te vangen en het asielsysteem vastloopt. "Als er veel crises zijn, is er de verleiding om niks te doen. Dat is wat bij deze dossiers allemaal is gebeurd. Er is politiek gezien de afgelopen jaren te weinig gedaan om dingen op te lossen, terwijl de problemen doorgroeiden. Daardoor werd het erger en erger."

Veel van de crises waar we in zitten, zijn een voorbeeld van een zogenoemde creeping crisis, zegt Boin. Dat is een crisis die je allang had kunnen zien aankomen, maar waarmee niets is gedaan. "Ik kan er wel tien noemen waarbij dat nu het geval is. Kijk naar Schiphol. Jaren en jaren is daar niets aan gedaan en kon de luchthaven zijn gang gaan. Dat betaalt zich nu uit."

Doomscrollen

Gedragspsycholoog Sabine Jansen ziet dat alle berichten over crises gevolgen kunnen hebben voor het welzijn van mensen. "Wie hier gevoelig voor is, ervaart meer stress of angstige gevoelens."

Ze merkt dat er onder die mensen twee kampen ontstaan. "Je ziet een groep die heeft besloten om helemaal geen nieuws meer te volgen, om zo minder stress te ervaren. De andere groep gaat juist doomscrollen. Die mensen willen zoveel mogelijk weten over een onderwerp, in de hoop dat het zich positief ontwikkelt zodat de stress vermindert. Maar door de hoeveelheid nieuws die je leest, krijg je vaak juist meer stress en kom je in een negatieve spiraal."

Geloof in de overheid

De verschillende crises waar Nederland in zit, hebben volgens Boin ook andere gevolgen. "Mensen raken het vertrouwen in het oplossend vermogen van de overheid kwijt. Als elke keer blijkt dat de overheid te laat is, dat ze 'het niet aan zagen komen', dan geloven we er niet meer in."

Volgens hem ligt hier een taak voor premier Rutte en de rest van het kabinet. "De enige manier waarop dit op te lossen is, is iets doen waar ze in Den Haag geen zin in hebben. Rutte moet iets gaan doen waar hij niet van houdt: een visie ontplooien. Hij moet veel duidelijker zijn over waar er keuzes worden gemaakt en waarom."

Het kabinet moet daar wel snel mee gaan beginnen, als het aan Boin ligt. "Hoe langer dat duurt, hoe groter de gevolgen. Op een gegeven moment luistert niemand meer."