NOS Nieuws - Algemeen

Italië en Oostenrijk onderzoeken allebei of ze de Florentiner-diamant kunnen terugkrijgen. Meer dan honderd jaar was de eeuwenoude kunstschat kwijt, maar deze maand bleek die in een kluis in Canada te liggen. De voormalige keizerlijke familie Habsburg ziet de steen als privébezit, volgens Italië en Oostenrijk is het een schat van nationaal belang. Wie krijgt gelijk?

"Het gaat echt niet om kroonjuwelen, dit is privébezit!", zegt Karl Habsburg namens de familie. Hij haalde de Florentiner uit de wereld van complotten en mysterie door een familiegeheim te onthullen en bekend te maken dat de diamant in een kluis in Canada ligt.

De familie die aan het hoofd stond van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie hield meer dan honderd jaar geheim dat de historische diamant nog bestaat en wil niets weten van eventuele claims. Habsburg zegt dat het juweel privébezit was, dat werd meegenomen door zijn grootmoeder, keizerin-weduwe Zita, toen ze in Canada in ballingschap ging. In een Oostenrijks televisie-interview met Habsburg houdt een journalist hem voor dat de redactie geen enkele historicus kon vinden die het eens is met die lezing.

Beroep op oude wetten

Met de publicatie van nieuwe foto's, getuigenissen en rapporten uit de kluis in Canada zien de juridische rechtsopvolgers van de dubbelmonarchie hun kans schoon. De Oostenrijkse vicekanselier Andreas Babler heeft juristen aan het werk gezet om uit te zoeken hoe het kostbare kleinood terug naar Wenen kan komen.

De Weense advocaat Philipp Springer denkt dat Oostenrijk een kans maakt, maar de familie staat er misschien beter voor. "Oostenrijk zal zich waarschijnlijk beroepen op de Habsburgwet uit 1919, die bepaalde dat ongeveer al het keizerlijke bezit in Oostenrijk toebehoort aan de jonge republiek. De familie vindt dat de Florentiner-diamant daar niet onder kan vallen, omdat die op dat moment het land al uit was.

"Maar dat maakt eigenlijk niet uit, want de diamant zat in een soort trust en die is per definitie ondeelbaar", zegt Springer. "Waar de diamant ook was." De familie heeft een sterker verhaal met het Verdrag van Saint-Germain dat na de Eerste Wereldoorlog de boedelscheiding van de monarchie bepaalde. Springer: "Daarin staat duidelijk dat er geen claim gelegd kan worden op spullen van de voormalige machthebbers buiten Oostenrijk."

"Warmgeel als een goede Schotse whiskey", de Weense juwelier Köchert keek naar de staat van de 137-karaats Florentiner:

Zo'n achthonderd kilometer naar het zuiden, in Florence, heeft men ook het oog laten vallen op de steen, die nota bene de naam van de stad draagt. De Florentiner was in bezit van de Italiaanse Medici's, de groothertogen van Toscane. Als die titel in de 18e eeuw in handen komt van de Oostenrijkse keizer verbreekt hij een testament waarin staat dat de juwelen, waaronder de Florentiner, moeten blijven waar ze zijn. Keizer Frans I Stefan verhuist de schatten naar Wenen.

Uit de Medici-residentie

Na de Eerste Wereldoorlog was de Florentiner "verdwenen", maar in die periode heeft Oostenrijk wel andere Toscaanse juwelen teruggegeven aan Italië. "En daar zit mogelijk een precedent", zegt Cristina Acidini, een Florentijnse kunsthistoricus.

"Het is duidelijk dat het juweel de Toscaanse staat toebehoorde en dat de Habsburgers het hebben onteigend", vervolgt ze. Acidini ziet al voor zich hoe de Florentiner terug zal keren bij de andere juwelen in de oude Medici-residentie. "Het is een juweel waarmee de kracht en goede smaak van de familie werden benadrukt. Het zou een nieuwe attractie worden van groot cultureel belang."

"Italië heeft misschien wel de beste papieren", vindt ook de Weense advocaat Springer. "In het Verdrag van Saint-Germain wordt gesproken over privéjuwelen van de Medici en wordt opgeroepen tot een onderzoek of ze niet teruggegeven moeten worden aan Toscane."

Stille diplomatie

Kunsthistoricus Acidini vindt dat er op het hoogste niveau over gesproken moet worden. "Presidenten, regeringsleiders en ministers van Cultuur moeten rechtstreeks met elkaar in gesprek." Een terugkeer zou het gedroomde resultaat zijn, al zou ze een wisseltentoonstelling met de Florentiner ook al vieren als een succes.

De gemeenteraad van Florence dringt in Rome al aan op actie, maar de Italiaanse en Oostenrijkse autoriteiten laten zich alleen uit in vaagheden. De eerste stappen worden achter de schermen gezet, volgens de regels van de stille diplomatie. Pas voor een rechter zal blijken wat de afspraken van meer dan honderd jaar geleden nu nog waard zijn.

De Amerikaanse buitenlandminister Rubio is aangekomen in Genève voor overleg met een hoge delegatie van Oekraïne. Op tafel ligt het 28-puntenplan voor een einde aan de oorlog met Rusland, dat president Trump deze week presenteerde.

Ook de Amerikaanse speciale gezant Witkoff schuift aan in Zwitserland. Namens Oekraïne is een delegatie veiligheidsfunctionarissen aanwezig, onder leiding van Zelensky's topadviseur Jermak.

Het plan bevat onderdelen die zeer nadelig zijn voor Oekraïne en eerder door Kyiv als onbespreekbaar zijn afgedaan. In het voorstel staat dat Oekraïne de hele Donbas moet opgeven, inclusief gebied dat Rusland niet bezet houdt. Ook zou het land nooit lid mogen worden van de NAVO en moet het zijn eigen leger flink verzwakken. Wel zou Oekraïne veiligheidsgaranties ervoor terugkrijgen van Amerika en Europese bondgenoten, maar het is nog onduidelijk hoe die eruit moeten gaan zien. Voor Kyiv komt het plan neer op een gedeeltelijke overgave aan Rusland.

De Oekraïense president Zelensky kondigde gisteren aan dat hij met een alternatief plan zou komen. Wat daarin staat, is nog onduidelijk.

De Russische president Poetin noemde het plan "de basis voor een oplossing van het conflict", al zei ook hij dat hij een aantal aanpassingen wilde.

Wat staat er in het 28-puntenplan?

Dit is een aantal van de afspraken die in de gelekte stukken over het 28-puntenplan staan:

Ondertussen is er ook onduidelijkheid over hoe het 28-puntenplan tot stand is gekomen en in hoeverre er nog ruimte is voor aanpassingen.

Een groep Democratische senatoren zegt dat minister Rubio ze heeft verteld dat het plan eigenlijk van Rusland komt, en dus niet is bedacht door de Amerikanen zelf. Ook zou Rubio het hebben gehad over een "wensenlijst", met dus voornamelijk Russische wensen, schrijft onder meer CBS News.

Een woordvoerder van Rubio ontkent dat en noemt het "ronduit onjuist". De minister schrijft op X dat het vredesvoorstel door de VS is opgesteld. "Het is gebaseerd op input van Russische zijde, maar ook op eerdere en lopende input van Oekraïne."

Ook de Poolse premier Tusk heeft vragen over de herkomst van het plan. Op sociale media schrijft hij dat Europese leiders, Canada en Japan, ondanks enige scepsis, bereid zijn om aan de slag te gaan met het 28-puntenplan. "Maar voordat we aan het werk gaan, zou het goed zijn als we weten wie het plan heeft opgesteld en waar dat is gebeurd."

Trump zei vrijdag dat Zelensky het plan zal moeten accepteren. Al krabbelde hij gisteren een beetje terug, en leek hij toch ruimte te laten voor onderhandelingen. "Nee, dit is niet mijn laatste aanbod", zei hij tegen Amerikaanse verslaggevers. "We proberen een eind aan de oorlog te maken, linksom of rechtsom."

Europese landen willen aanpassingen

Ook Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk nemen deel aan de gesprekken. Bronnen melden aan persbureau DPA dat "Europa" voorafgaand aan de meeting in Genève veranderingen aan het voorstel van Trump heeft ingediend bij de VS. Onduidelijk is welke Europese landen daarbij betrokken waren en om wat voor aanpassingen het gaat.

Europese Commissievoorzitter Von der Leyen zegt dat "de grenzen van Oekraïne niet met geweld gewijzigd kunnen worden." Ook vindt ze dat er in een overeenkomst in ieder geval geregeld moet worden dat door Rusland ontvoerde kinderen terugkeren naar Oekraïne. "We zullen niet rusten tot ze allemaal herenigd zijn met hun families." Verder wees ze erop dat een soeverein land zelf mag bepalen over zijn defensie.

Gisteren was er tijdens de G20-top in Zuid-Afrika spoedberaad van de Europese landen. De Duitse bondskanselier Merz zei na afloop dat "oorlogen niet beëindigd kunnen worden door grootmachten, over de hoofden van betrokken landen".

De Franse president Macron zegt dat het 28-puntenplan moet worden "versterkt". Wat er veranderd moet worden, zegt hij niet. Wel benadrukt hij Oekraïne te steunen. "De veiligheid en vrijheid van heel Europa staan op het spel."

President Zelensky benadrukt dat Rusland in de tussentijd volop doorgaat met aanvallen. Zo kwamen deze week 33 mensen om het leven door een aanval op een flat in Ternopil. "Parallel aan het diplomatieke traject moeten we er alles aan doen om onze verdediging tegen deze kwaadaardige Russische aanvallen te versterken."

Een gouden zakhorloge van een Titanic-passagier die om het leven kwam bij het zinken van het schip heeft bij een Britse veiling 1,78 miljoen pond opgebracht, omgerekend ruim 2 miljoen euro. Volgens veilinghuis Henry Aldridge and Son Auctioneers is er niet eerder zo veel betaald voor Titanic-memorabilia.

Het veilinghuis had gerekend op een opbrengst van omgerekend 1,1 miljoen euro.

Het 18-karaats horloge van de destijds 67-jarige Isidor Straus stopte om 02.20 uur 's nachts met tikken, toen het luxueuze passagiersschip volledig onder water verdween. Straus, geboren in Duitsland en in zijn kinderjaren geëmigreerd naar de Verenigde Staten, was mede-eigenaar van de Amerikaanse warenhuisketen Macy's.

Straus en zijn vrouw Ida hoorden volgens The New York Times bij de rijkste mensen aan boord van het passagiersschip dat in 1912 in botsing kwam met een ijsberg in de Atlantische Oceaan en zonk. Volgens het veilinghuis was het zakhorloge een cadeau van Ida aan haar echtgenoot in 1888.

Het gouden horloge is gegraveerd met de initialen van Straus.

Geportretteerd in film Titanic

In Titanic, een van de succesvolste films aller tijden, wordt het koppel geportretteerd in een scène waarin ze elkaar op bed vasthouden tijdens het zinken. In werkelijkheid werd het stel volgens CNN op basis van overlevenden voor het laatst samen op het dek gezien, waar ze elkaars hand vasthielden.

Het verhaal gaat dat Ida een plek in de reddingsboot weigerde, omdat ze bij haar man wilde blijven. Het lichaam van Ida is na de scheepsramp nooit gevonden.

Het lichaam van Isidor Straus werd geborgen en zijn bezittingen werden overgedragen aan zijn nabestaanden. De afgelopen 113 jaar had de familie van Straus het gouden horloge in bezit. Een achterkleinzoon van Straus liet het uurwerk repareren en restaureren.

Vorig jaar werd ook een horloge geveild van iemand die betrokken was bij de ramp met de Titanic. Dat was van een kapitein die te hulp was geschoten en honderden Titanic-passagiers wist te redden. Voor dat uurwerk werd 1,87 miljoen euro betaald.

Defensie heeft gisteravond weer drones gezien boven luchtbasis Volkel. Dat bevestigt het ministerie van Defensie aan de NOS. Defensie heeft na de waarnemingen zogeheten "contra-dronemiddelen" ingezet om ze weg te sturen.

Het is de derde keer dit weekend dat er drones zijn gesignaleerd: gisteravond werden de onbemande vliegtuigjes waargenomen bij het vliegveld van Eindhoven en op vrijdagavond ook bij de vliegbasis Volkel.

Defensie zegt niet te weten om wat voor drones het ging. Vanochtend zei demissionair staatssecretaris Gijs Tuinman in het televisieprogramma WNL Op Zondag dat het ging om kleine drones "die gewoon in de Media Markt te koop zijn".

Later zei Ruben Brekelmans, demissionair minister van Defensie, tegenover de NOS dat het ging om "verschillende type drones", maar dat er nog nader onderzoek wordt gedaan. "In een aantal gevallen ging het ook om hele kleine drones, dat zouden ook drones kunnen zijn die makkelijk voor iedereen aan te schaffen zijn."

De staatssecretaris wil, net als minister Brekelmans gisteren, niets kwijt over het type wapens dat Defensie gebruikte om de drones weg te krijgen of neer te halen. Wel zegt Brekelmans dat de zwaarste middelen niet zijn ingezet.

De drones hebben niet onbedreigd kunnen rondvliegen omdat er volgens Defensie direct is ingegrepen. De F-35-straaljagers, die op luchtbasis Volkel staan, zouden niet in gevaar zijn geweest.

Onduidelijk wie drones bestuurde

Tuinman wil ook geen uitspraken doen over wie de drones boven Volkel en Eindhoven bestuurde. "Alles is mogelijk. Het kunnen mensen zijn die niet weten dat ze daarboven niet mogen vliegen", zegt hij. "Het is ook mogelijk dat het iemand uit het criminele circuit was".

De derde mogelijkheid is dat het "kwaadwillenden" zijn die jongeren hebben ingezet "om op het gebied van cyber wat op te zoeken", zegt de staatssecretaris.

Afgelopen tijd zijn drone-acties en sabotage-acties op Europees grondgebied in verband gebracht met Rusland. Tuinman liet zich niet expliciet uit over de mogelijkheid dat de Russen betrokken zijn bij de acties in Nederland.

Soft of hard kill

Als er een drone wordt waargenomen, zijn er twee mogelijkheden, zegt Tuinman. "Dat is een soft kill of hard kill". Zo kan het signaal van de drone worden geblokkeerd, maar kan deze ook uit de lucht worden gehaald. De staatssecretaris wil niet zeggen welk middel is ingezet.

Defensie heeft in 2023 voor de bestrijding tegen drones systemen gekocht die bestaan uit speciale sensoren om drones te detecteren, classificeren en identificeren. Ze worden gebruikt voor drones tot maximaal 20 kilo.

Honderden ouders delen online persoonlijke gegevens vanwege een winactie van Intertoys waarbij kinderen Sinterklaascadeaus kunnen winnen. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep West. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) zegt dat het onverstandig is om deze gegevens te delen.

De AP waarschuwt mensen om geen foto's van kinderen online te delen. "Omdat deze foto's door derden voor allerlei doeleinden kunnen worden gebruikt, zonder dat je daar grip op hebt", aldus de gegevensbeschermingsautoriteit. Verder raadt de AP ouders af om contactgegevens van hun kinderen online te delen "want dit maakt hen kwetsbaar voor kwaadwillenden die contact proberen te zoeken met kinderen".

Verlanglijst

Bij de winactie kunnen kinderen alle cadeaus op hun wensenlijstje winnen. De verlanglijst staat in het fysieke Speelgoedboek van de winkel. Intertoys vraagt deelnemers om een foto van het ingevulde verlanglijstje online te delen. Bovenaan de lijst wordt ook gevraagd naar de leeftijd en woonplaats van het kind en een telefoonnummer en e-mailadres.

Intertoys benadrukt in een reactie dat het bedrijf "zeker niet wil stimuleren" dat ouders of verzorgers foto's met daarop de contactgegevens online delen. "Het invullen van de gegevens is dan ook geen vereiste voor deelname, zeker niet in het geval van digitale inzending."

Veel mensen doen dat echter wel, vaak met een foto van het kind erbij dat de wensenlijst omhoog houdt:

Intertoys reageert via Instagram op de gedeelde foto's met een standaard bericht. De speelgoedketen zegt tegen Omroep West dat ze de deelnemers die persoonlijke gegevens delen, via een privebericht benaderen en vragen de foto offline te halen. Er staan echter nog altijd honderden foto's met privégegevens online, ook van vorig jaar.

"Hoewel we hiermee niet elke situatie kunnen voorkomen en ook niet alle berichten ondervangen, gaan we ervan uit dat ouders zorgvuldig omgaan met het delen van gevoelige informatie op openbare kanalen en zich ook bewust zijn van deze risico's", aldus een woordvoerder van Intertoys.

De winkelketen wil de Instagram-winactie in de toekomst verder aanscherpen. "Het blijft belangrijk dat volwassenen bewust omgaan met het delen van persoonsgegevens op sociale media", aldus Intertoys.

De rechtbank in de Jemenitische hoofdstad Sanaa, die gerund wordt door de Houthi's, heeft zeventien mensen tot de doodstraf veroordeeld voor spionage. De veroordeelden hebben volgens de rechtbank informatie doorgespeeld aan onder andere de VS, Israël en Saudi-Arabië.

Twee anderen werden veroordeeld tot tien jaar celstraf, terwijl een ander werd vrijgesproken. De veroordeelden kunnen nog in hoger beroep tegen de uitspraak.

Spionage-claims

De sjiitische groepering is sinds 2014 na een gewelddadige opstand tegen de regering aan de macht in de hoofdstad en het noorden van Jemen. De Houthi's maken deel uit van de zogenoemde 'as van het verzet', een door Iran geleid verbond van vooral sjiitische regeringsleiders en militante bewegingen. Ook de Houthi's worden gesteund door Iran.

Met regelmaat houden de Houthi's mensen aan op vaak onbewezen verdenkingen van spionage. In augustus werden nog twintig VN-medewerkers meegenomen bij een inval in een VN-kantoor. De Houthi's beschuldigden ze van spionage, maar ze werden later vrijgelaten.

Vier jaar geleden werden vier lokale journalisten ook ter dood veroordeeld nadat ze schuldig werden bevonden aan spionage.

Amnesty International heeft sinds 2015 in Jemen zestig zaken geregistreerd waarin journalisten, mensenrechtenactivisten, politieke tegenstanders van het regime en mensen die tot een religieuze minderheid behoren ter dood werden veroordeeld. Volgens Amnesty waren dat "oneerlijke processen" met verzonnen beschuldigingen van spionage. De organisatie beschouwt deze veroordelingen als mensenrechtenschendingen.

De Houthi's toonden zich de laatste jaren een bondgenoot van de Palestijnse terreurorganisatie Hamas en voerden tijdens de oorlog in Gaza vaak aanvallen uit op schepen in de Rode Zee. De Houthi's wilden daarmee naar eigen zeggen solidariteit tonen met Hamas.

'Aangestuurd door Mossad'

De rechtbank oordeelde dat de gisteren veroordeelde Jemenieten tussen 2024 en 2025 onder meer informatie hebben doorgespeeld over de locaties van staatsleiders en raketten aan "vijandige landen van Jemen".

Het Jemenitische staatspersbureau SABA, dat eveneens door de Houthi's wordt gerund, schrijft dat de veroordeelden dat deden in opdracht van het Verenigd Koninkrijk, de VS en Mossad, de Israëlische geheime dienst. Zo zou de Mossad de verdachten communicatieapparatuur en gps-systemen hebben gegeven, en ze getraind hebben in het gebruik van verborgen camera's. Bewijs daarvoor is voor zover bekend niet vrijgegeven.

Hun spionage-acties zouden volgens de rechtbank hebben geleid tot aanvallen op militaire- en burgerlocaties, waarbij tientallen mensen om het leven zouden zijn gekomen. Daarnaast zouden de veroordeelden volgens de rechtbank hebben geprobeerd om andere Jemenitische burgers te werven als spionnen.

Het staatspersbureau meldt dat de veroordeelden door een vuurpeloton worden doodgeschoten. Dat gebeurt op een openbare plaats, zodat het een afschrikwekkend effect heeft.

Burgemeesters grijpen vaker naar noodmaatregelen waarmee rechten van burgers kunnen worden ingeperkt, blijkt uit data-onderzoek van de NOS. Dat betekent dat burgers sneller preventief kunnen worden gefouilleerd en er gebieds- en samenscholingsverboden kunnen worden ingesteld.

Het gaat om noodverordeningen en veiligheidsrisicogebieden. "Het lijkt wel of je als gemeente niet meer meetelt als je ze niet hebt", zegt hoogleraar recht Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen.

In 2012 waren er nog zeven van dit soort maatregelen in zes gemeenten; dit jaar waren dat al 77 besluiten in 38 verschillende gemeenten. Dat is inclusief verlengingen.

In sommige gevallen worden de noodmaatregelen en de veiligheidsrisicogebieden permanent ingezet, terwijl ze zijn bedoeld om tijdelijk te worden opgelegd.

Maar burgemeesters vinden het een noodzakelijk middel. "Als wij preventief fouilleren, levert dat tientallen wapens op", zegt burgemeester Bert Wijbenga van Vlaardingen, waarvan een groot deel tot veiligheidsrisicogebied is verklaard.

Coronatijd

Vooral het aantal veiligheidsrisicogebieden nam sterk toe: dat vertienvoudigde sinds 2012. Ook het aantal noodverordeningen nam toe, maar vooral in coronatijd, toen de landelijke coronaregels daarin werden vastgelegd. Maar ook zonder de corona-verordeningen nam het aantal het afgelopen decennium toe.

De toename komt vooral door de wens om maatregelen tegen wapenbezit onder jongeren te nemen. Een minder groot deel van de toename komt door protesten, waaronder die tegen azc's, en door risicovolle voetbalwedstrijden.

Sommige noodmaatregelen gelden maar één dag, zoals noodverordeningen rond een voetbalwedstrijd en een demonstratie. Maar zeker veiligheidsrisicogebieden kunnen veel langer van kracht zijn.

Zo gelden in Nissewaard al jarenlang verschillende veiligheidsrisicogebieden die telkens met een jaar worden verlengd. De Amsterdamse burgemeester Halsema besloot recent nog een groot deel van de binnenstad voor een paar maanden tot veiligheidsrisicogebied uit te roepen, vanwege "wapengerelateerde incidenten". Daardoor mag de politie preventief fouilleren, ook zonder concrete verdenking.

Dat maakt het een ingrijpend instrument, terwijl het makkelijk kan worden ingezet, zegt Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen. "Voor langere tijd mag iedereen die in zo'n gebied rondloopt gefouilleerd worden, ook iemand die nietsvermoedend zijn hond uitlaat."

"Dit wijst op het normaliseren van verregaande bevoegdheden, ook als dat niet mag", zegt Gerbrig Klos, teamleider mensenrechten bij Amnesty International.

Burgemeesters, politie en justitie zijn de "zwaarte van de bevoegdheid een beetje uit het oog verloren", stelt Joost Keemink, als adviseur bij het Genootschap van Burgemeesters belast met veiligheid en crisisbeheersing. "In de praktijk kunnen ook minder ingrijpende bevoegdheden volstaan, of de bevoegdheden die de politie sowieso heeft."

Iedere week raak

Ook de gemeente Vlaardingen krijgt die kritiek, erkent burgemeester Wijbenga. "Maar er zijn te veel mensen die het normaal vinden met een wapen op pad te gaan. In de rapporten van de politie is het iedere week raak."

Het preventief fouilleren gebeurt zorgvuldig, en met maatregelen tegen etnisch profileren, benadrukt de burgemeester. "De controles gaan a-select, dus ongeacht leeftijd of huidskleur: iedereen wordt gecontroleerd." Een aparte waarnemer controleert of dat netjes gaat.

In de praktijk hechten veel mensen volgens hoogleraar Brouwer ook meer aan hun veiligheidsgevoel dan aan hun privacy. "Toen het veiligheidsrisicogebied in 2002 in de wet kwam, hoorde je die bezwaren veel meer. Nu vinden mensen het vooral belangrijk dat hun woonomgeving veiliger wordt."

Moeilijk afschalen

Het is alleen wel de vraag wanneer je zo'n maatregel weer afschaalt, zegt Brouwer. "Als je veel wapens vindt tijdens fouilleeracties, kun je redeneren: blijkbaar is het nog onveilig, we gaan ermee door. Maar als de situatie veiliger wordt, hoor je ook dat dat juist een reden is om ermee door te gaan."

Dat blijkt ook in Nissewaard, waar de veiligheidsrisicogebieden werden ingesteld vanwege steekincidenten. "Deze incidenten zijn verminderd, maar we kunnen niet aantonen dat het hierdoor komt", erkent een woordvoerder. Desondanks werden de gebieden dit jaar weer verlengd.

Amnesty International zegt al jaren klachten te ontvangen over fouilleeracties. "Ook zien we dat de politie demonstranten om hun ID vraagt, omdat ze zich in een veiligheidsrisicogebied bevinden. Dat heeft niets te maken met het bestrijden van wapengeweld", aldus Klos van Amnesty.

Burgemeester Wijbenga is vastbesloten." Vlaardingen mag niet afglijden naar een politiestaat, en dat zal ook niet gebeuren. Maar het moet wel veiliger worden in Vlaardingen."

Verantwoording

Voor dit artikel deed de NOS uitgebreid data-onderzoek, waarbij we geautomatiseerd besluiten tot het instellen van een veiligheidsrisicogebied of noodverordening hebben verzameld. We keken naar dit type maatregelen omdat gemeenten verplicht zijn deze te publiceren. (Bij zogenoemde noodbevelen, die ook ingrijpend kunnen zijn, hoeft dat niet.)

Publicatie is dan wel verplicht; de manier waarop verschilt in de praktijk enorm. We verzamelden daarom zoveel mogelijk documenten uit vier relevante overheidsbronnen (Officiële Bekendmakingen, Open Overheid, Lokale Regelgeving en Open Raadsinformatie). Toch kan het dat een gebied door een gemeente enkel op een andere manier is gepubliceerd, bijvoorbeeld enkel als PDF op de eigen website of als advertentie in een lokale krant, en daarmee niet in de dataset terecht is gekomen.

De 57.000 verzamelde documenten brachten we geautomatiseerd terug tot een behapbaar aantal door irrelevante documenten weg te filteren. De overgebleven 3500 documenten analyseerden we handmatig.

De volgens ons relevante documenten analyseerden we met het GPT-5.1-model via de app van OpenAI, door het model met documenten te voeden om er gericht en geautomatiseerd vragen aan te stellen. Daarmee werd er een aantal niet-relevante documenten uitgefilterd. Ook konden we met dit model door veiligheidsregio's ingestelde noodverordeningen uit coronatijd uit de dataset filteren.

We besloten de corona-verordeningen niet mee te tellen omdat dat besluiten zijn die niet door de gemeente, maar door de veiligheidsregio's zijn genomen. Ook heeft circa de helft van de gemeenten die besluiten niet gepubliceerd, en de andere helft wel, waardoor er geen zinnige conclusies uit konden worden getrokken.

Daarnaast hebben we documenten die over hetzelfde besluit gaan, op basis van afzender en publicatiedatum aan elkaar gekoppeld. Er bleven zo uiteindelijk 587 unieke besluiten over.

Frank Kanhai was 12 toen zijn moeder hem meenam uit Suriname naar Nederland. Het was acht dagen voordat het land uit het Koninkrijk der Nederlanden stapte en onafhankelijk werd. Tijd voor afscheid was er niet. "Ik werd weggerukt uit mijn jeugd, afscheid nemen van klasgenoten kon niet meer."

Er was vreugde over de geboorte van het onafhankelijke Suriname, maar er waren ook zorgen over wat de toekomst zou brengen. Duizenden Surinamers besloten daarom op het laatste moment toch naar Nederland te vliegen, toen in 1975.

Alleen al dat jaar kochten meer dan 40.000 mensen een enkeltje Schiphol. Wie niet door vrienden of familie werd opgehaald, kwam in de centrale opvang. De Hindoestaans-Surinaamse Frank Kanhai, inmiddels 62, weet nog goed dat er in het vliegtuig al papieren werden ondertekend voor die opvang. "Wij gingen naar de Prins Frederikkazerne in Leeuwarden."

Succesverhaal

Met elke extra vlucht naar Schiphol namen de zorgen in Nederland toe. Zorgen om criminaliteit, drugsproblematiek en werkeloosheid, vertelt migratie-onderzoeker Jaco Dagevos van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

"Kort na de onafhankelijkheid was het beeld heel zorgelijk. Er werd gesproken over een etnische onderklasse. Nederland was verrast door de grote aantallen Surinamers die kwamen, de opvang verliep niet zonder problemen en veel Surinamers hadden moeite hun weg te vinden.

Deze groep doet het nu - vijftig jaar later - heel goed. Het opleidingsniveau is gestegen en zeker de tweede generatie is een succesverhaal. Daar ligt het aandeel werkenden zelfs iets hoger dan onder de algemene bevolking."

Hoogleraar Anne Gielen deed onderzoek naar drie generaties Surinaamse Nederlanders sinds 1975, en herkent in grote lijnen het beeld van een sterke inhaalslag.

"Die eerste generatie heeft het echt wel lastig gehad. Maar hun kinderen en kleinkinderen klommen op de maatschappelijke ladder. Er is in drie generaties echt een inhaalslag geweest - qua opleidingsniveau maar ook zeker qua inkomen - al zie ik in mijn onderzoek dat die ontwikkeling binnen de Surinaamse gemeenschap op verschillende manieren op verschillende tempo's verloopt", aldus Gielen van de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

Surinamers zijn behoorlijk open minded geweest, vertelt socioloog Aspha Bijnaar. Zij waren al gewend aan andere culturen in hun vaderland. "Van alle migrantengroepen zijn zij ook het sterkst vertegenwoordigd in biculturele relaties." De komst van de grote groep Surinamers rond 1975 heeft Nederland ook veel gebracht, benadrukt Bijnaar. "De taal, er zijn Surinaamse woorden opgenomen in het groene boekje, en 80 procent van straattaal komt uit het Sranantongo."

Van drie kusjes naar de brasa

En er zijn meer voorbeelden, zegt Bijnaar, zoals omgangsvormen, eten en mode. "Nederlanders geven elkaar drie kusjes, maar de brasa - een omhelzing als begroeting - is ook gemeengoed geworden. Ook rijst is gemeengoed geworden, waar 50 jaar terug de aardappel het hoofdgerecht was. Roti, broodje pom. Kleding is veranderd, veel meer kleur en flair in het straatbeeld, ik ben er van overtuigd dat Surinamers hier een rol in hebben gespeeld."

Ook Frank Kanhai kende de Nederlandse taal en cultuur, wat hem hielp te integreren. Na de Prins Frederikkazerne in Leeuwarden verhuisde hij met zijn moeder en oma naar Drachten, en in de jaren 80 trok het gezin naar Den Haag. "We hadden het financieel misschien goed, maar ik zag de eenzaamheid bij mijn moeder. Rond de onafhankelijkheid zijn families uit elkaar gerukt. Financieel goed maar arm in het familiegevoel. De prijs die we betaalden omdat we de Nederlandse nationaliteit wilden behouden, van het land van Den Uyl en Juliana."

'Integratieparadox'

Kanhai heeft zich nooit gediscrimineerd gevoeld. Maar dat is echt anders voor de tweede generatie Surinamers, zegt Dagevos van het SCP. "De zogeheten integratieparadox. Juist mensen die sterk in Nederland zijn geïntegreerd, krijgen veel mee van maatschappelijke discussies. Ze voelen zich aangesproken, nemen aanstoot aan de manier waarop er over migranten gesproken wordt, en voelen zich daardoor juist meer buitengesloten."

Met trots en weemoed bewaart Kanhai de koffer die zijn moeder hem gaf, met daarin dierbare herinneringen zoals zijn paspoort met de pasfoto van de 12-jarige jongen die hij destijds was, zijn laatste schoolschrift uit Suriname en zijn vliegticket.

Na 1981 stelde Nederland een visumplicht in, waardoor de toestroom uit Suriname sterk afnam. Dat hielp die grote groep Surinamers te integreren, stelt Dagevos van het SCP. "Er kwam rust in. Inmiddels is het niet echt een minderheidsgroep meer, maar zijn ze echt gevestigd."

Ongekend, een escalatie, een grens overschreden. Het zijn de termen die vallen wanneer een Europees land getroffen wordt door een sabotageactie of ander soort aanval en de vingers wijzen naar Moskou. Met het opblazen van een Poolse spoorlijn die gebruikt wordt voor wapenleveranties naar Oekraïne als volgend hoofdstuk.

Dat was 'staatsterreur', concludeerde Polen. Want het had zomaar heel erg slecht kunnen aflopen als een passagierstrein was getroffen of ontspoord. De Poolse regering maakt duidelijk dat ze het laatste incident erg serieus nemen, maar de boodschap van autoriteiten was tegelijkertijd: rust bewaren.

Het toont de worsteling waar NAVO-bondgenoten mee zitten als Rusland weer een grens over gaat. Hoe benoem je de ernst van de situatie, zonder paniek te zaaien? Dat laatste zou namelijk precies zijn waar Rusland op uit is.

Toch voelde Polen zich genoodzaakt in te grijpen. Het alarmniveau werd in delen van het land opgeschroefd en een missie werd opgetuigd: operatie Horizon. Tot 10.000 militairen moeten infrastructuur beschermen tegen nieuwe aanslagen.

Geen crisisoverleg meer

Ook op het hoofdkantoor van de NAVO zien ze het opblazen van het Poolse spoor als een nieuwe stap op de escalatieladder. Maar behoefte om daar al te openlijk over te praten is er niet.

Secretaris-generaal Rutte zei na het incident dat hij in nauw contact was met Polen en dat de uitslag van het onderzoek afgewacht moest worden. Een nieuwe spoedvergadering om de koppen bij elkaar te steken, wordt uitgesloten.

Twee maanden geleden vroeg Polen daar nog wel om, nadat meer dan twintig drones het NAVO-luchtruim waren binnengevlogen. Onder meer Nederlandse F-35's schoten er een aantal neer. Tien dagen later volgde een tweede Artikel 4-bijeenkomst, dit keer op verzoek van Estland dat vreesde voor zijn veiligheid nadat twee bewapende gevechtsvliegtuigen uit het luchtruim verjaagd moesten worden.

En bij die twee spoedvergaderingen moest het maar even blijven, vertellen diplomaten in de wandelgangen van het hoofdkantoor van het bondgenootschap. Nóg meer crisisoverleg zou paniek kunnen suggereren, terwijl de alliantie juist 'uitstekend' voorbereid is, 'op álles' en de NAVO-ambassadeurs elkaar veel spreken. Behoefte om de Russische president een plezier te doen met al te veel aandacht is er al helemaal niet.

Grote zorgen

Maar de zorgen worden er niet minder om: Rusland gaat steeds verder met hybride oorlogsvoering en het aantal acties neemt toe, zien veiligheidsdiensten. Bovendien zijn er steeds meer aanwijzingen dat Rusland zich wel degelijk voorbereidt op een mogelijk direct conflict.

En hoewel NAVO-topman Rutte publiekelijk niet vaak genoeg kan herhalen dat president Trump volledig toegewijd is aan de alliantie, klinkt achter de schermen ook bezorgdheid en wantrouwen over de koers van de machtigste bondgenoot. Het 28-punten tellende 'vredesplan' dat een einde zou moeten maken aan de oorlog in Oekraïne helpt daar niet bij. Het lijkt op capitulatie, een cadeau voor Poetin, zeggen diplomaten.

Afschrikken met het leger

Een slechte deal voor Oekraïne zal de kans op een groter conflict alleen maar groter maken, denken ze zeker ook in Polen. Sabotageacties zoals die op het spoor laten zien dat Rusland het voorwerk al aan het doen is, zeggen analisten.

In Polen zetten ze zich daarom schrap voor meer incidenten. Spoorlijnen, knooppunten, energie- en brandstofinfrastructuur. Het zijn allemaal plekken die een doelwit kunnen worden, zegt een kolonel van de Poolse generale staf tegen de NOS.

"Die kun je niet allemaal beschermen tegen sabotage, en het is ook niet de bedoeling dat overal in Polen straks militairen patrouilleren op stations en langs het spoor", benadrukt de kolonel. Maar de hoop is dat ze met de inzet van het leger, dat werkt met drones en geavanceerde camera's met warmtebeelden, wel daders in de toekomst kunnen afschrikken.

Vooral symbolisch

Al klinkt in Polen tegelijkertijd kritiek dat het toch vooral ook een symbolische actie is, bedoeld om de bevolking gerust te stellen. "Het is meer een PR-stunt", reageert oud-kolonel professor Dariusz Kozerawski van de Jagiellonian Universiteit in Krakau.

Duizenden militairen zullen de veiligheid langs het spoor niet significant ten goede komen, en het gaat ten koste van hun training die veel belangrijker is, denkt Kozerawski. Want als de aanval op het spoor een ding heeft laten zien, vreest de oud-kolonel, is dat een direct conflict met Rusland elke keer weer een stapje dichterbij komt.

Over de sabotage-actie op het spoor:

Polen wees kort na de aanslag al naar Moskou. Autoriteiten concluderen onder meer op basis van camerabeelden dat twee Oekraïense mannen aangestuurd vanuit Rusland verantwoordelijk zijn. Een van de twee zou eerder dit jaar al in Oekraïne bij verstek veroordeeld zijn voor sabotage.

Omdat Poolse autoriteiten daar niet van op de hoogte waren, kon hij met zijn handlanger vanuit Belarus onlangs het land binnenkomen. Direct na de aanslag zouden ze weer naar Belarus zijn gevlucht. Polen gaat daarom intensiever samenwerken met Oekraïne om saboteurs op te sporen.

Volgens de Poolse coördinator van de geheime diensten is sprake van een "nieuw hoger niveau van sabotage". Zo zouden C4-explosieven gebruikt zijn om het spoor op te blazen - die normaal alleen militair gebruikt worden.

Goedemorgen! In Canada rijden de schaatsers meerdere wedstrijden voor een wereldbeker. In de Zwitserse stad Genève bespreken onder anderen Amerikaanse en Oekraïense vertegenwoordigers het 28-puntenplan van de Amerikaanse president Trump om de oorlog met Rusland te stoppen.

Eerst het weer: vandaag is het bewolkt en valt eerst op veel plaatsen wat sneeuw. Vanuit het westen wordt het tijdelijk droog, maar in de loop van de middag komt er regen, in het noorden en oosten overgaand in sneeuw met kans op gladheid. In de loop van de dag smelt alles weer weg en loopt de temperatuur op naar 2 tot 5 graden. De komende dagen is het wisselvallig met zon, wolken en af en toe regen. Het is 6 of 7 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het BNNVARA-programma Even tot hier heeft naast de militaire begraafplaats in Margraten twee informatiepanelen over zwarte militairen geplaatst. Eerder waren soortgelijke panelen door de VS permanent verwijderd van de erebegraafplaats.

Gisteravond was in het televisieprogramma te zien dat de panelen onthuld werden aan de nabestaanden van zwarte soldaten die hebben gevochten in Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog. De panelen bevatten foto's en informatie over wat zwarte Amerikaanse militairen hebben gedaan in de oorlog.

Eerder had de Amerikaanse beheerder van de begraafplaats deze borden met deze informatie weggehaald, omdat de verhalen over de strijd voor gelijkheid die Afro-Amerikaanse soldaten voerden "niet langer binnen de herdenkingsmissie passen", zo liet de beheerder dinsdag weten aan de NOS.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

Trump heeft zijn pijlen gericht op Venezuela. Een op papier steenrijk land, maar in de praktijk allerminst. Dit is Venezuela, uitgelegd.

Fijne dag!

In delen van het land heeft het vannacht gesneeuwd. Het sneeuwgebied trekt vanuit het westen en zuiden richting het noorden en oosten. In een deel van het land geldt code geel vanwege de gladheid.

In het westen en zuiden van het land viel vannacht een klein laagje sneeuw. Dat leverde winterse plaatjes op:

Op de A28 tussen Ermelo en Putten is vanochtend vroeg een eenzijdig ongeluk gebeurd door de gladheid. De auto zou zijn geslipt en kwam tegen de vangrail aan. Ook op de A1 bij Muiden raakte een auto van de weg.

Het KNMI heeft code geel afgekondigd voor het noorden en oosten van het land. Die waarschuwing geldt tot middernacht.

De ANWB adviseert met gladheid om meer afstand te houden tot je voorganger op de weg. Ook wordt aangeraden om ver vooruit te kijken en rustig op te trekken als je stilstaat met de auto. "Wegrijden in de tweede versnelling kan helpen. Geef weinig gas en laat de koppeling rustig opkomen."

Het KNMI verwacht dat de sneeuw in het zuiden en westen in de loop van de ochtend al smelt. Halverwege de middag en aan het begin van de avond gaat het sneeuwen in het noorden en oosten. Die kan blijven liggen en kan gladheid veroorzaken. Later in de avond lopen de temperaturen op en verdwijnt de gladheid.

Voorlopig blijft de sneeuw dan weer even weg. Morgen loopt de temperatuur op tot een graad of 8 en zo blijft het de dagen daarna ook ongeveer.

Zo zag de sneeuw er vanmorgen van boven uit:

Door het winterse weer kan er vanochtend ook opnieuw geschaatst worden op de ijsbaan in Winterswijk. Gisteren had de baan de primeur van de eerste keer schaatsen op natuurijs deze herfst.

Vanaf 08.15 uur gaat de schaatsbaan opnieuw open. Doordat de baan in Winterswijk voorzien is van een witte coating neemt die minder warmte op en ontstaat er makkelijker een ijslaagje.

Meta heeft intern onderzoek naar de schadelijkheid van Facebook en Instagram op mentale gezondheid stopgezet, zo zou blijken uit rechtbankdocumenten. Het onderzoek had volgens media in de VS een causaal verband gelegd tussen gebruik van deze socialemediaplatforms en een verslechterd geestelijk welzijn.

Deze informatie is naar boven gekomen in een rechtszaak tussen een aantal schooldistricten in de VS en de techreus. De onderzoeksresultaten werden intern bij Meta tegenover medewerkers afgedaan als onbruikbaar. Maar hogerop in het bedrijf zouden leidinggevenden de resultaten wel serieus hebben genomen.

Volgens de aanklagende partij heeft Meta bewust de onderzoeksresultaten achtergehouden om de gevaren van zijn producten te verbergen voor gebruikers, ouders en leraren. Een woordvoerder van Meta doet die aantijging af als onjuist. De studie naar mentale gezondheid werd volgens de zegsman afgeblazen omdat de onderzoeksmethode niet in orde was.

Verdrietige emoji

De interne studie was uitgevoerd in 2020 onder de naam Project Mercury. In samenwerking met een extern bureau werd het effect van het deactiveren van Facebook en Instagram onder gebruikers onderzocht. "Mensen die een week of langer gestopt zijn met Facebook meldden minder depressie, spanning, eenzaamheid en sociale vergelijking", zo citeren media uit de rechtbankdossiers.

Een stafmedewerker schreef dat het onderzoek een causaal verband had aangetoond tussen socialemediagebruik en een verslechterde mentale gezondheid. Daarbij gebruikte hij volgens de documenten een verdrietige emoji/smiley. Een collega maakte zich zorgen dat het stilhouden van deze informatie vergelijkbaar was met de tabaksindustrie die de giftige werking van sigaretten jarenlang heeft verzwegen.

Tegenover het Congres had Meta verklaard dat het nooit heeft kunnen meten of zijn producten schadelijk waren voor tienermeisjes. De openbaar geworden rechtbankstukken suggereren dat het bedrijf hierover heeft gelogen.

Meta stelt dat er selectief uit de documenten is geciteerd. "Het volledige dossier zal aantonen dat we al ruim een decennium naar ouders hebben geluisterd, de belangrijkste zaken hebben onderzocht en tieners hebben beschermd door aanpassingen te doen."

Na een chaotische slotzitting schaarden bijna 200 landen zich gisteravond toch achter een deal op de klimaattop in Brazilië. Tot enthousiasme leidde dat niet. De reacties op het resultaat variëren van zuinig tot uitgesproken kritisch.

In het slotakkoord staat dat arme landen meer financiële steun krijgen om zich te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Landen werden het niet eens over plannen om minder gas, olie en steenkool te gebruiken. Hoewel een grote groep landen dit wilde, wisten tegenstanders dit tegen te houden. Het verzet kwam vooral van olieproducerende landen, met voorop Saudi-Arabië.

Vooraf meer verwacht

Demissionair minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans is blij dat er in elk geval een akkoord is. "Natuurlijk hadden we graag concretere afspraken gezien over het terugdringen van CO2-uitstoot, maar we zien genoeg aanknopingspunten om verder te gaan." Ze benadrukt dat klimaatverandering alleen is aan te pakken met internationale samenwerking.

Hermans organiseert volgend jaar met Colombia een conferentie om wél plannen te maken voor een afscheid van steenkool, olie en gas.

Ook Eurocommissaris Wopke Hoekstra die onderhandelde namens de Europese Unie reageert zuinig. "Wij hadden graag nog meer ambitie gehad op het naar beneden brengen van de uitstoot", zegt hij. Volgens hem geeft Europa het goede voorbeeld, maar kun je een mondiaal probleem alleen oplossen met alle landen samen. Toch is hij blij dat er een deal is: "Al met al tel ik mijn zegeningen."

Zand in de motor gooien

Milieuorganisaties en experts zijn veel uitgesprokener in hun kritiek. Klimaatexpert Pieter Pauw vindt het schokkend dat fossiele brandstoffen niet voorkomen in de slotverklaring, terwijl de wereld ergens in de komende jaren officieel door de grens van 1,5 graad Celsius opwarming gaat. "Het voelt alsof we na dertig jaar onderhandelingen nog steeds om de hete brij aan het heen draaien zijn."

Rijke landen zijn volgens Pauw beducht om meer financiële hulp toe te zeggen aan arme landen. Die arme landen zijn vervolgens beducht om zich vast te leggen op meer actie tegen klimaatverandering. Die patstelling maakt het volgens Pauw voor landen als Saudi-Arabië heel makkelijk om zand in de motor te gooien.

'Veel te slappe afspraken'

"Opnieuw trekken ontwikkelingslanden die het kwetsbaarst zijn voor de wereldwijde klimaatcrisis aan het kortste eind", zegt Hilde Stroot, klimaatexpert bij Oxfam Novib. Volgens haar zijn de afspraken om landen te helpen vaag en is onduidelijk waar het geld vandaan moet komen.

Terwijl de voorzitter het akkoord gisteren al had afgehamerd, maakte Colombia nog vergeefs bezwaar tegen het verloop van de onderhandelingen. Het land is er verbolgen over dat in het akkoord geen plannen staan voor het afstappen van olie, steenkool en gas:

Volgens Milieudefensie zijn er veel te slappe afspraken gemaakt. "Om de aarde leefbaar te houden, moeten we wegbewegen van olie, gas en kolen. Het is onthutsend dat dat tien jaar na het klimaatakkoord van Parijs nog steeds niet lukt en dat de belangen van grote vervuilers voor die van mensen en onze planeet gaan", aldus de milieuorganisatie.

Moeizame samenwerking

Het moeizaam tot stand gekomen akkoord roept de vraag op hoe het verder moet met de internationale samenwerking om klimaat- en milieuproblemen aan te pakken. Eerder dit jaar mislukte een top om plasticvervuiling te verminderen. En nog onlangs torpedeerden de Verenigde Staten een deal om de scheepvaart te verduurzamen.

Op deze klimaattop waren de Verenigde Staten niet aanwezig omdat het land zich onder president Trump heeft teruggetrokken uit het klimaatverdrag van Parijs.

De klimaattop is volgend jaar in Turkije, maar wordt geleid door Australië. Beide landen streden tot het laatst om de top te mogen organiseren, wat uiteindelijk tot dit compromis leidde. Dan moet blijken of het chaotische einde van de top in Belém een uitzondering was of dat het steeds moeilijker wordt om nog resultaat te bereiken.

Naast de militaire begraafplaats in Margraten zijn twee informatiepanelen over zwarte militairen geplaatst. Soortgelijke panelen waren eerder door de VS permanent verwijderd van de erebegraafplaats. De terugplaatsactie is uitgevoerd door het BNNVARA-programma Even tot hier.

Gisteravond was in het programma te zien dat de panelen onthuld werden aan nabestaanden van zwarte soldaten die in Limburg hebben gevochten in de Tweede Wereldoorlog. Volgens presentatoren Niels van der Laan en Jeroen Woe zijn de "verdwenen panelen in ere hersteld".

Lang hebben de panelen er niet gestaan. Het tv-programma meldde zondag in de loop van de ochtend op Instagram dat het de informatieborden "helaas" heeft weggehaald "door de komst van politie en marechaussee". Het tv-programma is op zoek een naar een permanente bestemming voor de borden.

'Past niet in herdenkingsmissie'

De panelen bevatten foto's en informatie over wat zwarte Amerikaanse militairen hebben gedaan in de oorlog. De Amerikaanse beheerder van de begraafplaats had borden met deze informatie weggehaald. De verhalen over de strijd voor gelijkheid die Afro-Amerikaanse soldaten voerden, pasten niet langer binnen "de herdenkingsmissie", liet de beheerder dinsdag weten aan de NOS.

Nabestaanden waren woedend over het weghalen van de panelen. De makers van Even tot hier hebben behalve hun panelen ook andere informatieborden geplaatst langs de begraafplaats. Daarop zijn, zoals de presentatoren het noemden, "alle discriminerende acties van de regering-Trump" gebundeld.

Hooibalen

In het weiland naast de begraafplaats was met hooibalen de naam van militair Willy F. James Jr. gelegd. Hij kreeg in 1997 postuum de hoogste militaire onderscheiding in het Amerikaanse leger en ligt begraven in Margraten. Zijn naam is te zien vanuit de lucht en blijft volgens de makers van het programma liggen tot de volgende satellietfoto voor Google Maps. "Het weiland is van een boer en daar mogen we doen wat we willen."

De Amerikaanse ambassadeur Joe Popolo verdedigde onlangs het besluit om de panelen weg te halen. "De tentoonstellingen in Margraten zijn er niet om een agenda te promoten die kritiek levert op Amerika", zei hij op sociale media. Op de informatieborden staat benoemd dat zwarte militairen behalve tegen de nazi's ook streden tegen discriminatie in het Amerikaanse leger.

Meerdere acties

Het tv-programma plaatste begin mei een nieuwe plaquette bij de John Frostbrug over de Slag om Arnhem. Kort ervoor was die plaquette verdwenen, volgens de gemeente Arnhem vermoedelijk gestolen. De nieuwe plaquette bestond uit honderden afbeeldingen van militairen uit de eenheid van John Frost die samen de afbeelding van de Britse luitenant-kolonel vormen.

Frost gaf in de Tweede Wereldoorlog leiding aan het 2e parachutistenbataljon en wist met zijn mannen de brug in september 1944 te bezetten, maar uiteindelijk moesten ze zich overgeven aan de Duitsers.

In Schiedam heeft een brand gewoed in de pastorie van de Heilig Hartkerk. De brand was na ruim anderhalf uur blussen volledig uit. Bij de grote brand kwam korte tijd veel rook vrij.

De pastorie is een gebouw pal naast de toren van de leegstaande kerk. Het is de voormalige ambtswoning van de pastoor. Er is niemand aangetroffen in het gebouw, zegt de veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond.

De brand werd rond middernacht ontdekt. Brandweer en politie rukten massaal uit voor het incident. Omwonenden kregen het advies ramen en deuren te sluiten vanwege de rookontwikkeling. De Lekstraat was afgesloten voor verkeer tijdens de bluswerkzaamheden.

De Braziliaanse oud-president Jair Bolsonaro (70) heeft geprobeerd zijn elektronische enkelband af te krijgen, heeft het hooggerechtshof bekendgemaakt. Hij werd daarom eerder vandaag gearresteerd. Het hof is bang dat hij het land uit wil vluchten.

De oud-president werd in september veroordeeld tot ruim 27 jaar cel voor het beramen van een staatsgreep. Hij werd toen niet vastgezet, maar onder huisarrest geplaatst en moest een elektronische enkelband dragen.

Hij ging in beroep, maar dat werd vorige week afgewezen. Zijn advocaten gingen opnieuw in beroep en vroegen zijn huisarrest te verlengen in plaats van hem gevangen te zetten. Ook dat beroep werd gisteren afgewezen. Vanaf komende week zou hij zijn celstraf dus sowieso moeten gaan uitzitten.

Amerikaanse ambassade

Volgens rechter Alexandre de Moraes was Bolsonaro van plan om vandaag te vluchten tijdens een demonstratie die door zijn zoon bij zijn huis was georganiseerd. Het risico was volgens hem dat hij naar de Amerikaanse ambassade in Brasilia zou vluchten. Die ligt maar 13 kilometer van zijn huis.

President Trump noemde de vervolging van Bolsonaro eerder een heksenjacht. Uit boosheid over de strafzaak tegen de oud-president heeft hij Brazilië een importheffing van 50 procent opgelegd.

Volgende week begint het laatste hoofdstuk van het verhaal dat zes jaar geleden aan het licht kwam. Ouders die in de toeslagenaffaire economische en emotionele schade hebben geleden, kunnen vanaf dinsdag op de website MijnHerstel compensatie vragen.

Inmiddels zijn 43.503 mensen erkend als slachtoffer. Zij hebben minimaal 30.000 euro gekregen en een brief met excuses van de overheid.

"Waar we nu nog voor staan, is de groep ouders compenseren voor wie deze compensatie niet toereikend is, bijvoorbeeld doordat zij hun baan of huis zijn verloren", zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën.

De toeslagenaffaire werd geboren uit de behoefte om fraude met overheidsgeld aan te pakken. Dat werd rond 2010 gezien als groot maatschappelijk probleem. Later bleek dat het veel minder voorkwam dan gedacht.

Uit de hand gelopen fraudejacht

De toeslagenaffaire werd in 2019 in de openbaarheid gebracht door RTL Nieuws en dagblad Trouw. Tweede Kamerleden als Renske Leijten (SP) en Pieter Omtzigt (destijds CDA, later NSC) brachten aan het licht dat honderden ouders onterecht als fraudeurs werden bestempeld door de overheid. Ze zouden met opzet te veel kinderopvangtoeslag hebben gekregen; later bleek dat dat vaak niet zo was.

Uit onderzoek werd duidelijk dat de overheid gebruik maakte van etnisch profileren en buitenproportionele boetes voor burgers. Inmiddels hebben 69.443 mensen zich gemeld als slachtoffer.

De toeslagenaffaire en de afhandeling daarvan leidden tot de val van het kabinet-Rutte III in 2021.

Zo'n vijftien jaar later is de hersteloperatie een dure onderneming geworden. De overheid heeft tot nu toe 3377 miljoen euro (of 3,37 miljard euro) uitgekeerd aan ouders en kinderen die slachtoffers werden van het anti-fraudebeleid.

Nieuwe kosten

De volgende stap van de hersteloperatie zal nieuwe kosten met zich meebrengen. Slachtoffers kunnen compensatie vragen voor leed en verlies, op basis van een lijst van 29 schadeposten. Zo kunnen "gebroken familiebanden" 2.000 euro opleveren, een kwijtgeraakte koopwoning tot 35.000 euro en gemiste carrièrekansen 20.000 euro.

MijnHerstel loopt parallel met de herstelroute van Stichting Gelijkwaardig Herstel, opgezet in samenwerking met prinses Laurentien. Het verschil ligt volgens het ministerie vooral in de manier waarop slachtoffers benaderd en geholpen worden.

"Geld kan nooit compenseren wat deze mensen hebben meegemaakt", zegt een woordvoerder van het ministerie. "We hopen dat ze door deze laatste fase wel erkenning ervaren en dat ze verder kunnen met hun levens."

Veel ouders zijn niet tevreden met de oplossing. Er is volgens hen geen manier om compensatie te krijgen voor kosten die zij niet kunnen bewijzen. De fraudejacht leidde soms tot uithuisplaatsing van kinderen, verlies van werk en mentale problemen. "Dit speelt al heel lang. Als je moest verhuizen, je dakloos raakte en je papieren kwijt bent, hoe kan je dat dan allemaal aantonen?", zegt gedupeerde Anne Marie.

Het ministerie van Financiën heeft er een groot punt van gemaakt dat de hersteloperatie zou worden ontworpen samen met de slachtoffers, maar volgens veel ouders is er weinig gedaan met hun adviezen.

'De overheid is de dader'

Karima Ouadid kreeg in 2022 een brief met excuses van toenmalig premier Rutte. "U bent geen fraudeur met de kinderopvangtoeslag", staat er onder meer in. "Je wordt ziedend van zo'n brief, want wij weten dat we geen fraudeurs zijn. Het is een slag in het gezicht", zegt Ouadid.

Ze vertelt dat ze een gelukkig leven leidde samen met man en kinderen. De overheid bestempelde haar als fraudeur in verband met een toeslag voor de buitenschoolse opvang. "We gingen van financieel onafhankelijk tot onze auto die in beslag werd genomen en dat er deurwaarders op de stoep stonden, omdat we zulke grote schulden bij de overheid hadden opgelopen."

Ouadid is kritisch over het feit dat het ministerie van Financiën verantwoordelijk is voor MijnHerstel. "De overheid is hier de dader. Het is krom dat zij gaan bepalen wat mijn leed en schade is geweest", zegt Ouadid.

Die kritiek kwam ook naar voren in het onderzoek van de commissie-Van Dam dit jaar. Slachtoffers moeten een schikkingsvoorstel krijgen "van een onafhankelijk persoon" en niet van het ministerie, vond de commissie.

Compensatie binnen twee jaar

Het ministerie zegt in een reactie zich te hebben ingespannen om de adviezen van gedupeerden mee te nemen in de nieuwe route, maar alle suggesties van alle ouders meenemen, blijkt onmogelijk.

Mensen die zijn erkend als slachtoffer kunnen zich vanaf volgende week inschrijven op MijnHerstel. Doel van het ministerie is dat alle slachtoffers binnen twee jaar zijn gecompenseerd voor economische en emotionele schade.

(Uit privacy-overwegingen wilden niet alle geïnterviewden voor dit artikel met hun achternaam worden genoemd. Die naam is wel bekend bij de redactie).

Elektronische dansmuziek is enorm populair in China. Honderden miljoenen gaan er in om, maar door corona heeft de sector een flinke klap gehad. Veel clubs moesten de deuren sluiten en internationale dj's die vroeger meerdere keren per jaar invlogen, konden thuisblijven.

Langzaam herpakt de sector zich. Met dit weekend een primeur: het bekende Belgische festival Tomorrowland houdt de eerste editie in China. Dat gebeurt in Shanghai, onder de naam "The Magic of Tomorrowland." Zelfs "de verrassingsafterparty was volgens mij binnen 1 minuut uitverkocht," zegt de Nederlandse dj Don Diablo (echte naam Don Pepijn Schipper).

Alleen in China

In vijf maanden is een heel complex uit de grond gestampt in het centrum van Shanghai. "Dat kan alleen in China," zegt Don Diablo lachend. Het feest is uitverkocht met 11.000 tickets, al zou het terrein makkelijk het drievoudige aankunnen.

Tomorrowland, dat bekend staat om het visuele spektakel, presenteert in China het thema "Papieren Wereld". "Papier is een van de vier grote uitvindingen van China, en daarom zie je hier overal elementen van papier, schrift en kalligrafie," legt Clinton Lau uit, de lokale organisator. "Elke letter is handgeschilderd," voegt hij trots toe.

Het moet het begin zijn van een langdurige culturele uitwisseling. Don Diablo is daar al mee begonnen. "Vanavond heb ik een speciale gast, een rapper uit China, die op mijn muziek gaat rappen in het Mandarijn", verklapt hij. Fans keken heel erg uit naar dat optreden, vooral "die synergie van elektronische muziek en rap," zei er eentje blij.

Don Diablo is niet de enige Nederlandse artiest die graag in China komt. Nagenoeg alle grote Nederlandse dj's treden al jaren op in China. Vorig jaar was China voor hen de populairste bestemming in Azië. Dat is niet gek, want er valt extreem goed te verdienen en de fans zijn uitbundig. "Ik zag net al een auto rijden die helemaal beplakt was met stickers van mij," zegt Don Diablo.

Censuur

Voor buitenlandse artiesten is het niet makkelijk om zomaar op te treden in China. Entertainment in China is onderhevig aan strenge censuur en de wetten zijn de laatste jaren flink aangescherpt. Zo is obsceniteit bij wet verboden en mogen "de eer en de belangen van China" niet geschaad worden.

Buitenlandse artiesten moeten een vergunning aanvragen voordat ze mogen optreden. De muziek die ze willen spelen, moet goedgekeurd worden. Zingen of rappen ze over seks of drugs of gebruiken ze veel scheldwoorden, dan komt die goedkeuring misschien wel nooit.

Voor dj's is het relatief makkelijk om een vergunning te krijgen, omdat in hun muziek weinig tekst voorkomt. "Er zijn natuurlijk bepaalde dingen die je niet kan doen in China," zegt Don Diablo, "maar ik scheld zelf ook niet veel in de microfoon, dus op zich ben ik vrij safe." Hij hoeft z'n set in principe dus niet aan te passen, vertelt hij.

Weglopen

Er zijn verschillen tussen het Nederlandse en het Chinese publiek op feesten, merkt de Chinese dj Meguru. "Mensen in Amsterdam dansen altijd wel. Maar als je in China slechte muziek draait, loopt iedereen weg."

Deze avond ging het publiek helemaal los bij haar set. Toch wil ze graag optreden in Europa. "Het festival waar ik het liefst wil draaien is eigenlijk niet Tomorrowland, maar Awakenings," bekent ze.

Maar niet voor iedereen is naar Europa gaan voor een feest te betalen. "Ik ben superblij dat Tomorrowland naar China is gekomen," zegt een meisje met een choker. "Ik hoop dat de wereldklasse die Tomorrowland brengt ook de Chinese industrie kan inspireren," voegt ze toe.

Het vliegverkeer van en naar Eindhoven Airport is zaterdagavond twee uur lang stilgelegd vanwege dronewaarnemingen. Rond 23.00 uur werd het civiele en militaire vliegverkeer hervat. Defensie heeft opgetreden en maatregelen getroffen tegen onbemande vliegende toestellen, maar heeft geen details bekendgemaakt.

"Verstoring van vliegverkeer met drones is onaanvaardbaar. Dus treden we hiertegen op", zegt demissionair minister Brekelmans van Defensie op sociale media. Hoeveel drones er gezien waren rondom het vliegveld is niet bekend. Ook is onduidelijk wie de drones heeft bestuurd.

Het vliegveld van Eindhoven is niet alleen een luchthaven: op het terrein zit ook een luchtmachtbasis. De hoeveelheid civiele vluchten vanaf de luchthaven is beperkt in vergelijking met bijvoorbeeld Schiphol.

Enkele tientallen reizigers waren gestrand in de vertrekhal:

Om veiligheidsredenen kan volgens Brekelmans geen informatie worden gedeeld over de getroffen maatregelen. Een woordvoerder van Defensie zegt dat er is opgetreden tegen de onbekende toestellen, maar niet op een vergelijkbare manier als afgelopen vrijdag bij vliegbasis Volkel.

Personeel van de Koninklijke Luchtmacht heeft vrijdagavond geprobeerd een aantal drones neer te halen bij vliegbasis Volkel, zo'n dertig kilometer van Eindhoven Airport vandaan. Brekelmans heeft dat incident eerder vandaag bekendgemaakt.

Bij de luchtmachtbasis waren aanvankelijk vijf en later zo'n tien drones gezien. De toestellen zijn weggevlogen en niet teruggevonden. Welke wapens gebruikt zijn om deze drones neer te halen, is onduidelijk. De potentiële vijand moet niet wijzer worden gemaakt dan die al is, was daarbij de uitleg van de minister.

'Europa staat op scherp'

Diverse Europese landen hebben de afgelopen weken te maken gehad met meldingen van mysterieuze drones. Die werden onder meer waargenomen boven vliegvelden, militaire bases en in België ook nabij een kerncentrale. Volgens experts staat de veiligheidssituatie in Europa op scherp. Ze noemen het aannemelijk dat Rusland in ieder geval achter een aantal van de incidenten zit, maar daar is geen concreet bewijs voor.

Glühwein, lebkuchen en gepofte kastanjes: de Duitse binnensteden zijn weer gevuld met traditionele kerstmarkten. Na de aanslag op een kerstmarkt in Maagdenburg vorig jaar zijn de veiligheidseisen verhoogd. Enkele kleine kerstmarkten konden daarom niet doorgaan, andere worstelen met de vraag hoe de kerstmarkt zijn gemoedelijke sfeer kan behouden.

Op het plein naast de wereldberoemde Dom van Keulen heerst de kerststemming al volop. Op een podium zingt een kinderkoor 'Kling, Glöckchen, klingelingeling', terwijl vanuit houten hokjes bio-braadworst, handgemaakte blokfluitjes en kerstballen worden verkocht. Met 150 kraampjes behoort de Keulse kerstmarkt tot de grootste van Duitsland.

De eerste voorbereidingen begonnen al in februari, vertelt woordvoerder Birgit Grothues. Veiligheid is daarbij een belangrijk thema: "We stemmen alles af met de lokale autoriteiten en hebben ook eigen beveiligers ingehuurd."

Beweegbare barricade

Het plein ligt deels verhoogd, wat de markt enigszins beschermt tegen kwaadwillenden met een voertuig. Naar aanleiding van de aanslag in Maagdenburg zijn er maatregelen genomen bij de enige weg voor voertuigen naar het plein. "Die moet toegankelijk zijn voor hulpdiensten en leveranciers. Daarom is er nu een beweegbare barricade gebouwd."

In Maagdenburg misbruikte aanslagpleger Taleb A. precies zo'n toegangsweg, door met zijn auto op hoge snelheid de kerstmarkt op te rijden. Er vielen zes doden en ruim driehonderd gewonden. A. staat op dit moment terecht voor meervoudige moord. Hij zou zich hebben gekeerd tegen de vermeende islamisering van Duitsland.

Uitgerekend voor de kerstmarkt in Maagdenburg dreigde dit jaar afgelasting, omdat het veiligheidsplan volgens de deelstaat tekortschoot. Met meer betonblokken en een verbodszone voor zware voertuigen kon de markt toch open. De stad investeerde een kwart miljoen aan nieuwe maatregelen.

Zulke kosten drukken op de organisatie van de wintertraditie. In Overath, een stadje ten oosten van Keulen, is de kerstmarkt afgelast na onenigheid over wie de kosten moest dragen. De stad Kerpen heeft de kerstmarkt omgedoopt tot een kleinere eetmarkt, zodat er minder veiligheidsmaatregelen nodig zijn.

In dubio: gaan of niet gaan?

De anti-terreurblokkade valt bezoekers van Keulse kerstmarkt bij binnenkomst op. "Toen ik hier aankwam, dacht ik toch even: kan hier een auto komen en hoe? Maar nee dus!" zegt de Nederlandse Jolande. "Je ziet vooral aan de buitenkant dat het is veranderd. Daar zie je ook meer politie", zegt Bärbel uit Oldenburg.

Veel bezoekers zijn er vrij gelaten onder. "Ik laat het feest niet afpakken door een ingebeeld gevaar", zegt de gepensioneerde Torsten uit Bonn. "Het plezier gaat weg als je het gevoel hebt dat je hier alleen onder politiebeveiliging kunt rondlopen."

De Keulse student Imara heeft wel getwijfeld om te gaan. "Ik zat in dubio: is het veilig om te gaan? Als ik niet ga, wint de angst." Buiten het marktterrein vindt een vrouw dat de kerstmarkt zijn onschuld heeft verloren. "Vroeger was het gemoedelijker, nu kijken mensen elkaar wantrouwend aan." Veilig voelt ze zich niet op de kerstmarkt, omdat iedereen een mes in de tas kan meenemen.

Gemoedelijkheid behouden

De mogelijke veiligheidsmaatregelen zijn ook in Keulen beperkt. Toegangspoortjes en tassencontrole zijn niet mogelijk, vanwege de hoge bezoekersaantallen en de hoeveelheid ingangen. Ook zijn er op het plein uitgangen van parkeergarages, die toegankelijk moeten blijven.

De vriendinnen Kissy, Bärbel en Kristien halen hun schouders op. "Het hoort erbij", zeggen ze. Volgens Birgit Grothues van de organisatie is het goed gelukt om de gemoedelijkheid te behouden. "Doordat de veiligheidsmaatregelen niet te zichtbaar zijn", zegt ze.

Sinds de aanslag op de kerstmarkt in Berlijn in 2016 is men al meer gewend geraakt aan hekken en betonblokken, vervolgt ze. Bovendien lijden de bezoekersaantallen er niet onder. "Wij ontvangen in vijf weken zo'n vier tot vijf miljoen bezoekers, ook veel Nederlanders."

Student Imara heeft geen spijt van haar besluit om toch te gaan. "Het is gewoon cool om hier rond te dwalen met een warme punch in je hand. Dat is Kerst."