NOS Nieuws - Algemeen

De Spaanse overheid brengt nog deze maand een catalogus uit met alle gedenktekens uit de Franco-tijd. Een halve eeuw na de dood van dictator Francisco Franco leeft zijn geest nog voort. Het doel is al die gedenktekens voor eens en voor altijd te verwijderen.

Als je oplet, zijn in veel steden nog monumenten voor zijn regime te zien. Ook straten zijn ernaar vernoemd. De intentie om ze weg te halen is niet nieuw. In 2007 werd dit al in de wet de Memoria Histórica vastgelegd.

Toch zijn er nog duizenden gedenktekens uit de Franco-tijd in heel Spanje.

Ángel de la Victoria

Historicus Maisa Navarro, die op Tenerife woont, heeft een catalogus gemaakt met 450 gedenktekens op de Canarische eilanden. Ze staat voor een van de opvallendste en controversieelste Franco-monumenten van Tenerife. Officieel heet het Ángel de la Victoria, in de volksmond wordt het simpelweg 'het Franco-monument' genoemd.

"Dit monument vertelt een valse versie van de geschiedenis", zegt de professor.

Wie was Franco?

Francisco Franco (1892-1975) kwam in 1939 aan de macht na drie jaar burgeroorlog, waarin rechtse troepen de linkse regering verjoegen, ten koste van honderdduizenden doden.

Onder zijn leiding werd Spanje een nationalistisch-conservatieve dictatuur waar het leger en de katholieke kerk centraal stonden. Politieke tegenstanders werden onderdrukt, gevangengenomen en geëxecuteerd.

Spanje raakte in isolement. Tot aan zijn dood bleef generaal Franco aan de macht. Vandaag is het vijftig jaar geleden dat hij overleed. Zijn dood luidde een nieuw tijdperk in. Spanje werd een democratie en EU-lid.

Professor Navaro kijkt op naar het grote koperen beeld. "Franco wordt afgebeeld als een jonge middeleeuwse kruisvaarder. Gehuld in de vlag, met een zwaard dat ook een kruis is. Hij staat op een engel".

Ze vindt dat hij hier onterecht wordt neergezet als hoofdrolspeler in een heilige oorlog. Wat haar betreft, was het monument allang afgebroken.

Door de jaren heen is er veel discussie geweest over het beeld. Op dit moment wordt getoetst of het cultureel erfgoed van nationaal belang is. Zolang dat onderzoek nog loopt, kan het niet worden verwijderd, ook al valt het onder de wet over gedenktekens die moeten worden weggehaald.

Als het aan Alejandro Gómez ligt, gaat dat zeker niet gebeuren. De leider van de VOX-afdeling in Santa Cruz de Tenerife zet zich in voor het behoud van dit monument. "Dit is het werk van de gerenommeerde kunstenaar Juan de Ávalos. Een van de beste Spaanse beeldhouwers van de 20ste eeuw", zegt de politicus. Hij vindt het een eer dat dit werk in het centrum van Santa Cruz staat. Op de vraag wat er is afgebeeld, wil hij geen antwoord geven. Hij vindt dat dat aan de kunstenaar is.

Er is ook geopperd om als compromis de naam van het beeld te veranderen. Ook dat ziet hij niet zitten. "Het is kunst. En kunst is altijd de expressie van een historische context. Als we daaraan beginnen te morrelen, waar eindigen we dan?", vraagt hij zich af.

Burgemeester

Het stadsbestuur wacht af of het beeld als cultureel erfgoed wordt aangemerkt. "Wij zullen ons houden aan de wet", zegt burgemeester Manuel Bermúdez. Als de conclusie is dat het toch moet blijven staan, zou hij het graag meer context bieden.

Het zou volgens hem als uitleg van de Spaanse geschiedenis kunnen dienen. "Dezelfde aanpak die in veel Europese landen wordt toegepast", zegt hij. "Er zijn veel monumenten en symbolen die verband houden met gruweldaden, bijvoorbeeld het nazisme. Die zijn behouden om te onderwijzen."

Hij geeft Auschwitz als voorbeeld: "Dat is behouden zodat toekomstige generaties begrijpen wat daar is gebeurd." Volgens de burgemeester kan een monument als dit zich daar ook voor lenen. "Voor mij is duidelijk dat we de mensen moeten eren die vervolgd werden tijdens de dictatuur of die hebben geleden, niet degenen die dat lijden hebben veroorzaakt", concludeert hij.

Volgens historicus Maisa Navaro is het behouden van dit soort monumenten daar niet het juiste middel voor. Ze geeft als voorbeeld een ander monument. Dat stond voor de slachtoffers aan de kant van Franco, maar werd hernoemd als monument voor alle slachtoffers. "Maar dit monument heeft nooit alle doden vertegenwoordigd, noch zijn hun namen ergens te vinden." Volgens haar doe je daarmee de slachtoffers van de burgeroorlog en dictatuur tekort.

Goedemorgen! In de Braziliaanse stad Belém vindt vandaag de een-na-laatste officiële dag van de klimaattop plaats. En in New York wordt in veilinghuis Sotheby's een werk van Frida Kahlo geveild.

Eerst het weer: de zon schijnt geregeld en in het westen komt het ook tot buien, soms met een winters karakter. Het wordt 4 tot 6 graden en er waait een zwakke tot matige zuidwestenwind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

President Trump heeft zijn handtekening gezet onder het wetsvoorstel waarmee de dossiers van Jeffrey Epstein worden vrijgegeven. Afgelopen dagen stemden de Senaat en het Huis van Afgevaardigden daar al mee in.

Het vrijgeven van de documenten was een verkiezingsbelofte van Trump, maar lange tijd verzette hij zich tegen volledige openbaarmaking. Deze week kwam hij daarvan terug, nadat ook binnen zijn eigen Republikeinse Partij de druk was toegenomen.

In de dossiers staat mogelijk meer over wie op de hoogte waren van het misbruik van Epstein. Eerdere mails van Epstein suggereren dat Trump daarvan op de hoogte was, hoewel de president dat zelf altijd heeft ontkend.

Trump maakte de ondertekening bekend in een lang bericht op Truth Social. Hierin stelt hij nog maar eens dat door het vrijgeven van de documenten vooral de nauwe banden tussen Epstein en prominente Democraten aan het licht zullen komen.

Het is nog niet bekend hoe en wanneer de documenten precies openbaar zullen worden gemaakt. Het ministerie van Justitie moet de documenten binnen dertig dagen publiceren.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Sinds gisteren komt Groningse jenever niet meer uit Groningen. De laatste fles jonge dubbele graanjenever werd de dag ervoor afgevuld bij distilleerderij Hooghoudt en daarmee komt er een eind aan de productie daar. Die wordt verplaatst naar Gent.

Fijne dag!

Met nog maar twee dagen te gaan voor het officiële einde van de klimaattop, waren alle ogen even gericht op president Lula da Silva van Brazilië. Zou hij nog gaan speechen, was gisteren de grote vraag. Duidelijk was dat hij de uitzonderlijke stap had gemaakt om na zijn eerste bezoek terug te komen naar de top, dus het gonsde dat er een powerplay aan zat te komen.

Maar van zo'n stap lijkt in ieder geval voorlopig nog geen sprake. In een persconferentie, laat op de avond in de Braziliaanse stad Belém, ging Lula geen moment in op het precieze verloop van de onderhandelingen tot dusver. Hooguit herhaalde de president dat het nu echt tijd is om actie te verbinden aan gedane beloftes.

"We hebben geen andere plek om te leven", hield hij de aanwezigen opnieuw voor, in een betoog waarin hij verder veel lof had voor de aanwezige onderhandelaars.

Daarmee lijkt hij in ieder geval nog niet openlijk de druk op te voeren op de strijd die achter de schermen wordt gevoerd over de slottekst. In dat proces, waarbij tot op de komma wordt onderhandeld, proberen landen richting het einde van de top afspraken en toezeggingen af te zwakken of juist te versterken. Daarmee wordt niet zelden in de late uurtjes - soms voorbij het officiële einde van de top - pas echt duidelijk of een klimaattop een succes was of een mislukking.

Routekaart fossiele brandstoffen

Op de klimaattop gaat het sinds een paar dagen steeds meer over het afbouwen van fossiele brandstoffen. Daar moet "een routekaart" voor komen, stellen inmiddels zo'n 80 landen die dat buiten de officiële top-agenda om met elkaar eens zijn geworden.

Ook Lula schaarde zich achter die poging, al deed hij dat in zijn persconferentie wel heel voorzichtig. Het is niet de bedoeling "om iemand iets op te leggen", haastte hij zich erbij te zeggen. Niet per se de gamechanger waar daags voor het einde van de top op wordt gerekend.

Hoekstra

Tegelijkertijd hoort de NOS achter de schermen dat Lula wel degelijk probeert de duimschroeven wat aan te draaien. Meerdere delegaties spraken al met hem sinds zijn terugkeer. Ook met Eurocommissaris Hoekstra van Klimaat zou hij al een ontmoeting hebben gehad, vermoedelijk om te vragen om een tegemoetkoming op het gebied van financiële steun voor klimaatadaptatie.

Arme landen willen dat het bedrag dat rijke landen daarvoor opbrengen wordt verdrievoudigd, maar die rijke landen (onder meer de EU) zijn daar niet happig op. Dat is een grote splijtzwam op de top, ook omdat het juist de financiën waren waar men op de vorige top weinig enthousiast een akkoord over bereikte.

Tegelijkertijd zijn veel EU-landen ervan doordrongen dat de Verenigde Staten vanaf 1 januari geen onderdeel meer zijn van het Parijsakkoord. Er hangt in de klimaatdiplomatie dus veel af van de ambities van een machtig economisch blok als de EU.

Verkiezingen Brazilië

Ook zouden de EU-landen, en veel andere delegaties die pleiten voor verdergaande ambities, Lula een succesverhaal gunnen. Komend jaar zijn er in Brazilië verkiezingen en een succes op de klimaattop kan daarbij van grote betekenis zijn voor Lula, die veel EU-lidstaten liever herkozen zien worden dan een klimaatsceptische kandidaat.

De oproep van Lula aan de EU lijkt dan ook niet zonder gevolgen te zijn, zeggen betrokkenen tegen de NOS. Hoekstra zou na zijn gesprek met de Braziliaanse president contact hebben gehad met de aanwezige Europese ministers, die vervolgens in gesprek zouden zijn gegaan over de vraag of er een handreiking te maken valt. Wat daaruit is gekomen, is onduidelijk.

Ook VN-chef duikt op

Lula is overigens niet de enige grote naam die zich opnieuw in Belém begeeft, nu de climax in het schrijven van het slotakkoord in de maak lijkt. Ook de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, dook vandaag weer op. Hij zal eveneens proberen om het scherpslijpen van de slottekst richting een succes voor Lula te duwen.

Duidelijk is wel dat hij het minder laat heeft gemaakt dan de Braziliaanse president. De Portugese topdiplomaat werd door de NOS gezien in een restaurant op enkele kilometers van het klimaattopterrein. Voor zover bekend is hij in de late uurtjes niet meer teruggekeerd naar de top.

President Trump heeft zijn handtekening gezet onder het wetsvoorstel waarmee de dossiers van Jeffrey Epstein worden vrijgegeven. Afgelopen dagen stemden de Senaat en het Huis van Afgevaardigden daar al mee in.

Het vrijgeven van de documenten was een verkiezingsbelofte van Trump, maar lange tijd verzette hij zich tegen volledige openbaarmaking. Deze week kwam hij daarvan terug, nadat ook binnen zijn eigen Republikeinse Partij de druk was toegenomen.

In de dossiers staat mogelijk meer over wie op de hoogte waren van het misbruik van Epstein. Eerdere mails van Epstein suggereren dat Trump daarvan op de hoogte was, hoewel de president dat zelf altijd heeft ontkend.

30 dagen

Trump maakte de ondertekening bekend in een lang bericht op zijn berichtenplatform Truth Social. Hierin stelt hij dat door het vrijgeven van de documenten vooral de nauwe banden tussen Epstein en prominente Democraten aan het licht zullen komen.

Het is nog niet bekend hoe en wanneer de documenten precies openbaar zullen worden gemaakt. Het ministerie van Justitie moet de documenten binnen dertig dagen publiceren.

Overigens is het maar de vraag of alle documenten openbaar worden: in de wet zijn uitzonderingen opgenomen voor documenten die lopende strafprocessen of de nationale veiligheid kunnen schaden.

Veroordeling

Epstein was een Amerikaanse investeerder. Hij had veel connecties in de Amerikaanse politiek, media en bedrijfsleven. Zo had hij geregeld contact met Trump, maar ook met oud-president Clinton.

Epstein wordt ervan verdacht tienermeisjes te hebben misbruikt in zijn huizen in New York, Florida en op zijn privé-eiland. In 2008 werd hij via een omstreden deal veroordeeld voor het betalen voor seks met een minderjarige, waarna hij ruim een jaar vastzat.

In 2019 werd hij opnieuw aangeklaagd voor seksueel misbruik en mensenhandel. Epstein pleegde in datzelfde jaar zelfmoord in zijn cel.

Zijn handlanger Ghislaine Maxwell zit een celstraf uit van twintig jaar voor betrokkenheid bij het misbruiknetwerk van Epstein.

Bij een doorzoeking van meerdere opslagruimtes in Den Haag heeft de douane een grote hoeveelheid sigaretten in beslag genomen. In totaal werden er 10.000 sloffen sigaretten gevonden, meldt Omroep West.

De douane controleerde 140 opslagboxen op een afgelegen terrein buiten de stad. Bij eerdere controles werden hier al gestolen goederen en productiemiddelen voor drugs gevonden. De gemeente spreekt van "aanhoudende leefbaarheidsproblematiek" in de omgeving.

Volgens de gemeente hebben verhuurders van opslagboxen vaak geen zicht op wat er met de boxen gebeurt. "Dit kan tot risicovolle situaties leiden, zowel voor de verhuurder als voor de omgeving."

Naast de grote hoeveelheid sigaretten werd er ook een gestolen motor aangetroffen. De sigaretten zijn in beslag genomen.

Niet Adelaide, maar Antalya is in 2026 het toneel van de jaarlijkse klimaattop. Na een uitzonderlijk lange diplomatieke impasse heeft Australië besloten zich terug te trekken als mogelijk gastland. Daarmee gaat de top naar de enige overgebleven kandidaat: Turkije.

De ontwikkeling is een nederlaag voor de Australiërs, die al drie jaar campagne voeren om de top naar hun land te halen. De Australische premier Albanese wilde de bijeenkomst organiseren met kleine eilandstaten als Tuvalu en Vanuatu. Die hoopten er een eilandentop van te maken, vergelijkbaar met hoe de huidige top in Brazilië in het teken staat van de door klimaatverandering bedreigde Amazone.

Hoewel Australië veruit de populairste kandidaat van de twee was, heeft de regering van Albanese zich er nu bij neergelegd dat Turkije weigerde de kandidatuur op te geven. De landen hebben een compromis getroffen: de top gaat naar Antalya en het invloedrijke voorzitterschap is voor de Turken, maar de Australiërs mogen de onderhandelingen leiden. Ook wordt er voorafgaand aan de top een bijeenkomst georganiseerd die wel op de eilanden zal zijn.

Gunnen

Met het compromis komt er een einde aan een uitzonderlijk lange periode van onzekerheid over de organisatie van de nieuwe top. Omdat er geen procedures bestaan waarmee een voorzitter van bovenaf kan worden aangewezen, is het altijd de vraag of andere landen bereid zijn om elkaar de kans te gunnen om de jaarlijkse klimaattop te organiseren.

In dit geval was die bereidheid er lange tijd niet. Zowel Australië als Turkije weigerde zich terug te trekken, waardoor de vreemde situatie ontstond dat Brazilië zelfs tijdens de huidige top nog geen idee had aan wie het land het voorzitterschap mag overdragen.

"Wat we nu hebben bedacht, is een overwinning voor zowel Turkije als Australië", zegt premier Albanese. Zijn minister van Klimaatverandering en Energie die over het compromis heeft onderhandeld met Turkije, lijkt minder enthousiast. "Het was mooi geweest als Australië het allemaal had kunnen hebben, maar dat gaat gewoon niet. Het was belangrijk dat we tot een akkoord zouden komen."

Duitsland

Als de twee kanshebbers niet tot een vergelijk waren gekomen, was de nieuwe top automatisch naar Bonn gegaan. In die Duitse stad huist het klimaatsecretariaat van de Verenigde Naties (UNFCCC), dat verantwoordelijk is voor de toppen.

Duitsland had al aangegeven niet warm te lopen voor de organisatorische puzzel die de bijeenkomst met tienduizenden bezoekers is. Zonder overdracht van het voorzitterschap zou Brazilië bovendien opnieuw de top moeten voorzitten, ook al was die in Duitsland geweest.

Over wie de klimaattop in 2027 mag organiseren, is in ieder geval minder te doen. Op de huidige top in Brazilië werd zonder enig openbaar morren bekendgemaakt dat Nigeria zich zou terugtrekken ten gunste van Ethiopië. Daarmee wordt de top in dat jaar georganiseerd in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba.

Het KNMI waarschuwt voor gladheid in het oosten en zuiden van het land. In verschillende regio's viel gisteren regen, hagel of natte sneeuw. Als die neerslag bevriest, kunnen wegen lokaal verraderlijk glad zijn.

Vooral in het oosten kan het plaatselijk glad worden. Vannacht daalde de temperatuur naar min 1 tot min 2 graden. Verkeer kan daarvan hinder ondervinden, met name op bruggen en viaducten.

Het KNMI heeft code geel afgekondigd voor Groningen, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. De waarschuwing geldt tot 09.00 uur.

De Amerikaanse chipfabrikant Nvidia heeft afgelopen kwartaal veel meer winst en omzet geboekt dan vorig jaar. De winst steeg met 65 procent, de omzet met 62 procent.

Nvidia boekte de afgelopen maanden een omzet van 57 miljard dollar (bijna 50 miljard euro). Daarmee heeft het waardevolste bedrijf ter wereld de verwachtingen van de analisten flink overtroffen. Zelfs vergeleken met het vorige kwartaal steeg de omzet met 22 procent.

De stijging is toe te schrijven aan de verkoop van chips die worden gebruikt voor kunstmatige intelligentie (AI). Voor de technologie is veel rekenkracht nodig in datacenters. De verkoopcijfers van Nvidia laten zien dat techbedrijven nog volop investeren in AI.

AI-bubbel

Er werd met spanning uitgekeken naar de kwartaalcijfers van Nvidia. Onder beleggers is er veel enthousiasme over AI-bedrijven, maar de vrees bestaat dat de winsten ook kunnen tegenvallen en dat bedrijven als Nvidia veel te hoog gewaardeerd worden.

Onder meer het Internationaal Monetair Fonds en de topman van het bedrijf achter ChatGPT zeiden eerder al dat de AI-euforie doet denken aan de internetbubbel die begin 2000 knapte. "Er zijn veel delen van AI die bubbel-achtig aanvoelen", zei OpenAI-topman Sam Altman ruim een maand geleden.

In Istanbul zijn twee Nederlandse zussen opgenomen in een ziekenhuis. Volgens Turkse media zijn het een 29-jarige vrouw en haar 15- of 16-jarige zus. Ze hebben mogelijk voedselvergiftiging opgelopen. De oudste zou inmiddels het ziekenhuis hebben verlaten.

De politie onderzoekt wat er met de zussen is gebeurd. Bij dat onderzoek is de hotelkamer waar de Nederlanders verbleven doorzocht. De jongste zus is ter controle nog in het ziekenhuis, maar zou niet in levensgevaar verkeren.

Misselijk

Het tweetal verbleef in wijk Fatih, een populair district onder toeristen. Volgens Turkse media hadden de zussen gisteren en eergisteren op verschillende plekken in de stad gegeten. Vandaag kregen ze last van hevige misselijkheid, overgeven en diarree. Rond 13.00 uur werden ze opgenomen.

In de miljoenenstad zijn de afgelopen tijd vaker toeristen in het ziekenhuis beland met hevige symptomen van voedselvergiftiging.

Arrestaties om dood van Duitse familie

Een vader, moeder en twee kinderen van een Duits gezin overleden deze maand in het ziekenhuis. Het onderzoek naar hun dood richt zich ook op een verdelgingsmiddel in hun hotel.

In totaal zijn elf mensen opgepakt in verband met de zaak. Een van hen is de eigenaar van het hotel in Fatih waar de Duitse familie verbleef. Ook twee hotelmedewerkers, een mossel- en een pitaverkoper zijn opgepakt, meldt het Turkse persbureau Anadolu.

Deze zomer overleden twee Nederlandse broers van 15 en 17, ook vermoedelijk door voedselvergiftiging.

Het verdwijnen van het dorp Moerdijk is een stap dichterbij gekomen. De gemeenteraad van de veel grotere gelijknamige gemeente heeft vanavond ingestemd met het plan om het dorp op te heffen en plaats te maken voor industrie.

Definitief is het verdwijnen van Moerdijk nog niet. Op 1 december nemen het Rijk, de provincie Noord-Brabant en de gemeente een gezamenlijke beslissing.

Het plan kreeg vanavond negentien stemmen voor en drie stemmen tegen, schrijft Omroep Brabant. "Een moeilijk en pijnlijk besluit", zei burgemeester Aart-Jan Moerkerke. "Ik weet van u dat de besluitvorming ook u als raadsleden niet onberoerd laat."

In het plan staat dat er voor de 1100 bewoners van Moerdijk een oplossing moet worden gezocht. Zo moet er compensatie komen en moet de leefbaarheid behouden blijven als de bewoners straks vertrekken.

Knooppunt in energietransitie

Voorafgaand aan de raadsvergadering spraken bewoners met emoties over het naderende einde van hun dorp. "Er wordt niet alleen een heel dorp weggeveegd, maar ook een hele gemeenschap", zei een 23-jarige bewoner.

De gemeente onderzocht jarenlang alternatieven, maar komt tot de conclusie dat het dorp moet verdwijnen om over tien jaar ruimte te maken voor project Powerport. Daarmee is 450 hectare gevonden voor energie-infrastructuur, groei en verduurzaming.

Het Moerdijkgebied wordt dan een belangrijk knooppunt in de energietransitie. Zo komt er een nieuw stroomstation waar door windmolens op zee opgewekte energie aan land op het stroomnet wordt gekoppeld. Die stroom is nodig voor woningen en bedrijven en moet Nederland minder afhankelijk van het buitenland maken.

Op 1 december willen gemeente, Rijk en provincie verder beslissen over de randvoorwaarden om het haven- en industrieterrein uit te breiden.

Bij veilinghuis Christie's in Parijs is een uiterst zeldzame Enigma-coderingsmachine geveild. De coderingsmachine uit de Tweede Wereldoorlog verwisselde van eigenaar voor het bedrag van 482.600 euro, twee keer zoveel als werd verwacht.

De Enigma-machines werden door nazi-Duitsland gebruikt voor versleutelde communicatie. De machine codeerde de 26 letters van het alfabet op een ingewikkelde manier, bepaald door de stand van draaiende rotoren.

De meeste Enigma-machines maakten gebruik van drie rotorsystemen, maar de Enigma M4 die in Parijs werd geveild was met vier rotorsystemen nog geavanceerder. Hij was in 1941 besteld door de Duitse admiraal Karl Dönitz voor communicatie met onderzeeboten.

Bletchley Park

Eind 1932 slaagden de Poolse wiskundigen Marian Adam Rejewski, Henryk Zygalski en Jerzy Różycki erin om berichten die met de Enigma-machine waren verstuurd te ontcijferen en bouwden ze een decodeermachine.

In 1939 overhandigden ze hun werk aan de Britse inlichtingendienst waar wiskundige Alan Turing in het codekraakcentrum Bletchley Park samen met zijn collega's al snel een compleet nieuw type decodeermachine ontwikkelde met de naam 'Bombe', een naam die was afgeleid van de eerdere, minder krachtige, Poolse machine.

Colossus

Toen de Duitsers in 1942 overschakelden op de Enigma M4 leidde dat tot een flinke vertraging in het decoderen van Duitse berichten, maar door grootschalige samenwerking met de Amerikanen werd dat uiteindelijk opgelost.

De koortsachtige zoektocht naar een manier om de code van de Enigma M4 te kraken had ook een belangrijk bijeffect. Voor het eerst werd daarbij geëxperimenteerd met elektronische technologie en dat leidde uiteindelijk tot de uitvinding van de eerste grootschalige digitale elektronische computer ter wereld: de Colossus.

Tot zinken gebracht

Slechts weinig M4 Enigma's overleefden de oorlog. Dat kwam deels omdat ze in veel kleinere aantallen werden geproduceerd dan de machines met drie rotorsystemen, maar vooral doordat de meeste verloren gingen toen de onderzeeboten tot zinken werden gebracht.

Wie de nieuwe eigenaar is van de zeldzame geveilde Enigma M4 is niet bekendgemaakt. De vorige eigenaar was een Franse verzamelaar.

Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?

Abonneer je dan hier op onze nieuwsbrief.

Italië gaat een Oekraïense verdachte van de sabotage van de Nord Stream-pijpleidingen overleveren aan Duitsland. De hoogste rechter in Italië heeft de overlevering van Serhii K. goedgekeurd.

Eerder blokkeerde het hooggerechtshof zijn overlevering nog. Toen oordeelde de hoogste rechter dat Serhii K. op verkeerde gronden was aangehouden. Daardoor moest de zaak worden overgedaan.

De Oekraïner werd in augustus in de Italiaanse provincie Rimini aangehouden. Hij zou verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van de sabotageactie.

Nord Stream was een Duits-Russisch miljardenproject. Via pijpleidingen, die deels nog niet in gebruik waren genomen, ging Russisch gas naar Duitsland. Op 26 september 2022 werden op vier plekken leidingen opgeblazen.

Lange tijd was onduidelijk wie erachter zat. Oekraïne en Rusland wezen naar elkaar, maar na verloop van tijd bleek Oekraïense betrokkenheid. Dat land heeft altijd ontkend verantwoordelijk te zijn voor de sabotage.

Zeven verdachten

In augustus meldden Duitse media dat de Duitse politie alle verdachten van de sabotageactie in beeld had. Het zijn zeven leden van een Oekraïense commando-eenheid die de pijpleidingen zou hebben vernietigd. Van hen is er een inmiddels gesneuveld aan het front. Duitsland heeft zes arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de leden van het commando, onder wie ook K. Vier van hen zijn spoorloos.

Volgens de Duitse aanklagers heeft K. ervoor gezorgd dat vier zware bommen op ruim 70 meter diepte in de Oostzee zijn ontploft. Ook zou hij documenten hebben vervalst om een jacht te huren. Met dat vaartuig zou hij naar het gebied zijn gevaren waar de aanslag op de pijpleiding plaatsvond.

Zelf ontkent hij de aantijgingen; volgens de verdachte was hij ten tijde van de sabotageactie in Oekraïne, waar hij diende als legerleider.

Een andere Oekraïense verdachte werd vorige maand vrijgelaten in Polen, nadat een rechter had geoordeeld dat hij niet kon worden vervolgd. Volgens de rechter moest de sabotage worden gezien als militaire actie in oorlogstijd.

De maatregel waarmee demissionair minister Karremans ingreep bij chipmaker Nexperia is opgeschort. Daarmee wil hij China laten zien dat het kabinet bereid is stappen te zetten om de kwestie rond het bedrijf op te lossen, zegt hij. China verbood de export van Nexperia-chips kort nadat Karremans bijna twee maanden geleden ingreep.

Karremans verdedigt zijn ingreep vandaag opnieuw. "We hadden te maken met een bestuurder die een onderneming aan het leegtrekken was", zegt hij over de Chinese directeur van Nexperia. Daardoor zou de chipproductie van het bedrijf in Europa in gevaar komen. Door zijn ingreep moest Nexperia voortaan toestemming vragen aan het kabinet over belangrijke beslissingen.

Nexperia heeft kantoren en fabrieken over de hele wereld. Het hoofdkantoor staat in Nijmegen. In fabrieken in Azië worden de chips gemaakt. Dat gebeurt vooral in China, maar dat land blokkeerde de export van die chips. Als gevolg daarvan moesten sommige fabrikanten hun productie stilleggen, schrijft de minister vandaag in een Kamerbrief. Vooral autofabrikanten gebruiken veel van deze chips.

Waarom schort Karremans de ingreep nu op?

"Omdat de Europese industrie chips nodig heeft", zegt Karremans. Volgens hem was een gebaar nodig om de export van Nexperia-chips uit China weer op te starten. Eerder deze maand was het Chinese ministerie van Handel al begonnen om uitzonderingen te maken op het exportverbod voor Nexperia-chips.

Hoeveel chips er naar Europa komen is onduidelijk, maar autobrancheverenigingen zeggen dat er inderdaad weer wordt geleverd. "Dat zijn positieve signalen", zegt Karremans.

Is er dan geen gevaar meer dat de Chinese directeur Nexperia 'leegtrekt'?

Op dit moment niet, zegt Karremans. Dat komt omdat een Nederlandse rechter de Chinese directeur aan de kant heeft gezet, kort na Karremans' ingreep.

Het Nexperia-bestuur was naar de rechter gestapt. De bestuursleden hadden geen vertrouwen in hun eigen directeur. In de rechtszaak kwam naar boven dat de directeur met geld van Nexperia voor 200 miljoen dollar aan producten bestelde bij een eigen bedrijf in China, terwijl Nexperia die producten helemaal niet nodig heeft. De rechter schorste de directeur daarom.

Zolang de Chinese directeur geschorst is, is er volgens Karremans geen gevaar dat Nexperia chipproductie of expertise naar China verplaatst. Hoewel Nexperia voor belangrijke beslissingen geen toestemming meer nodig heeft, wil de minister wel dat Nexperia hem daarvan op de hoogte houdt.

China-correspondent Laura van Megen

Het Chinese ministerie van Handel noemt de opschorting een 'eerste stap', maar het is volgens China niet genoeg. Het land vindt dat het ingrijpen door de rechter "in de weg staat van een oplossing".

Chinese experts zien dat het loont om de spierballen te laten zien. Door de export van Nexperia-chips te belemmeren heeft China de Nederlandse overheid laten terugkrabbelen, concluderen ze.

"Nederland heeft om gezichtsverlies te vermijden, gekozen voor opschorten in plaats van intrekken", zegt Shen Yi, hoogleraar Internationale Politiek aan de Fudan Universiteit. Ook op Chinese sociale media vragen mensen zich af waarom de wet alleen maar is opgeschort en niet helemaal is teruggetrokken.

Is het politieke conflict met China nu helemaal opgelost?

Nee. Want hoewel China uitzonderingen maakt op het exportverbod, is dat nog wel van kracht. "Er is nog geen permanente oplossing", zegt Karremans. "Het is heel belangrijk dat de chips weer deze kant op komen. Ik heb daar zeker vertrouwen in. Het is nog niet op hetzelfde niveau als hiervoor, maar we zien wel dat chips deze kant op komen."

Nederland en China zijn nog in gesprek. Door de maatregel alleen op te schorten, houdt Karremans nog iets achter de hand. Hij kan de maatregel weer laten ingaan als opnieuw dreigt dat kennis en productie naar China verplaatst wordt.

Politiek verslaggever Marleen de Rooy

China wil dat het ingrijpen van de rechter wordt teruggedraaid. Daar zie je dat twee werelden botsen. Dit kan misschien in China, maar in een rechtstaat gaat de politiek niet over wat de rechter beslist.

Karremans zet nu deze stap in de hoop de banden wat te normaliseren. Want het was nooit de bedoeling dat Nederland in zo'n grote diplomatieke rel met grootmacht China terecht zou komen.

Toch staat het kabinet staat volledig achter de keuze om in te grijpen. Want ondanks de diplomatieke ruzie heeft het er wel voor gezorgd dat de kennis en een deel van de productie in Europa blijft, zeggen ze hier. Niets doen was geen serieuze optie.

De Syrische Bana Alabed heeft de Internationale Kindervredesprijs gekregen. De nu 15-jarige Alabed werd in 2016 wereldberoemd door haar tweets vanuit het belegerde Aleppo. Daarmee werd ze de stem van Syrische kinderen in een oorlogssituatie.

"Bana vertegenwoordigt de essentie van waar de Internationale Kindervredesprijs voor staat: moed, veerkracht en een onwankelbare toewijding aan rechtvaardigheid", zegt voorzitter en oprichter Marc Dullaert van KidsRight.

De kinderrechtenorganisatie reikt de prijs uit sinds 2005. De uitreiking was dit jaar in Stockholm.

Wereldwijde aandacht

Via Twitter, zoals X toen nog heette, schreef Alabed met behulp van haar moeder verslagen vanuit de belegerde stad. Ze begon daarmee nadat haar beste vriendin Yasmine was omgekomen bij een aanval op de stad.

Uit haar berichten klonk veel angst door over de constante bombardementen. "Ik ben erg bang dat ik vandaag doodga", schreef ze bijvoorbeeld in oktober 2016. In de video bij het bericht is te zien hoe ze ineenkrimpt op het moment van een explosie.

Alabeds account kreeg al snel honderdduizenden volgers. Ook startte ze een campagne met #standwithaleppo die miljoenen keren werd gedeeld. Haar berichten bereikten ook internationale politici, zoals de Franse president Macron, die reageerde op haar berichten.

"Toen ik begon met tweeten hadden we hoop dat de wereld echt zou luisteren", zegt Bana nu. Dat gebeurde ook. "Dat maakte me blij, dat mensen zagen wat er gebeurde." Dat is ook nu nog een belangrijke drijfveer voor haar. "Aan de kinderen die lijden in de oorlogen: jullie zijn niet alleen!"

Lesprogramma's

Eind 2016 wist het gezin van Alabed te vluchtten naar Turkije, waar ze sindsdien verblijft. Ze zet zich nog altijd in voor Syrische kinderen, en voor andere kinderen in oorlogssituaties.

De afgelopen jaren verschenen er boeken onder haar naam waarin ze haar ervaringen deelt. Ook organiseert Alabed lesprogramma's voor vluchtelingenkinderen.

Haar X-account is nog altijd actief. Daar vraagt ze aandacht voor de kinderen in onder meer Gaza, Oekraïne en Sudan.

Alabed krijgt als winnaar een beeldje, een beurs voor haar opleiding en een fonds van 75.000 euro. Daarvan mag ze 50.000 euro inzetten voor haar eigen project en de rest voor projecten van andere jongeren.

Alabed wil het geld gebruiken om de duizenden vermiste kinderen in Syrië terug te vinden. Ook wil ze geld geven aan scholen in Syrië.

Vorig jaar won de 17-jarige Nila Ibrahimi uit Afghanistan de prijs. Eerdere winnaars van de kinderprijs zijn Malala Yousafzai, Greta Thunberg en Nkosi Johnson.

De politierechter in Den Haag heeft vier mannen veroordeeld tot cel- en taakstraffen voor de rellen op het Malieveld in september.

Ze waren geïdentificeerd door de politie of herkend nadat hun foto's waren getoond in opsporingsprogramma's.

De hoogste straf van drie maanden cel, waarvan een voorwaardelijk, is voor een man van 22 die de politie bekogelde met onder meer stenen en eieren.

Een 50-jarige man die tijdens de rellen onder meer een spiegel van een politiebus trok, kreeg een celstraf van twee maanden, waarvan een voorwaardelijk.

De rechter legde een man van 53 zes weken cel op, waarvan twee voorwaardelijk. Hij gooide een dranghek naar een politieauto.

Brandende container

Een man van 42, die een brandende container naar het partijkantoor van D66 duwde, kreeg tien weken celstraf opgelegd, waarvan vier voorwaardelijk. De 50-, 53- en 42-jarige relschoppers moeten ook een taakstraf uitvoeren.

De zaak van een vijfde verdachte werd aangehouden. Deze verdachte moet op 4 december alsnog voor de rechter komen.

Inmiddels zijn er, inclusief de zitting van vandaag, 17 mensen veroordeeld voor hun rol bij de rellen op het Malieveld.

Stenen gooien

Op 20 september liep een anti-immigratieprotest op het Malieveld in Den Haag uit de hand. Onder de relschoppers waren voetbalhooligans en leden van extreemrechtse groeperingen.

Een deel van hen droeg de Prinsenvlag, een vlag die in de Tachtigjarige Oorlog werd gedragen in de strijd tegen de Spanjaarden en in 1939 als nationalistisch symbool werd ingelijfd door de NSB.

De relschoppers zochten de confrontatie met de politie en gooiden onder meer met stenen. In de binnenstad werd een politieauto in brand gestoken en werden ruiten ingegooid van het partijkantoor van D66. Verderop in het centrum waren vechtpartijen. Tientallen mensen werden aangehouden.

Taakstraffen

Eind september stonden al veertien mensen voor de politierechter. Zij kregen celstraffen tot maximaal zes weken en taakstraffen. Begin oktober werden drie relschoppers veroordeeld tot taakstraffen van 60 uur.

Het OM zei eerder deze maand al zo'n 1700 uur aan beeldmateriaal van de rellen te hebben verzameld en nog tientallen verdacht in beeld te hebben.

Onlangs werd ook een zesde verdachte opgepakt. Hij is vanwege persoonlijke omstandigheden nog niet voorgeleid aan de rechter-commissaris en zit ook niet vast. Over die zaak moet de officier van justitie nog een beslissing nemen.

Bij een Israëlische luchtaanval op Gaza-stad en Khan Younis in het zuiden van de Gazastrook zijn 25 Palestijnen gedood, melden Palestijnse gezondheidsautoriteiten. Twaalf van hen zouden in de Gaza-stad zijn gedood, tien anderen kwamen om het leven in en rond de stad Khan.

De aanval is bevestigd door het Israëlische leger, dat stelt dat het doelen van Hamas heeft aangevallen nadat militanten in Khan Younis het vuur op Israëlische militairen hadden geopend.

In het noorden van de Gazastrook zijn volgens Israël ook "meerdere terroristen geïdentificeerd en uitgeschakeld" door de Israëlische strijdkrachten.

Gele lijn

Het leger noemt de aanval door militanten het zuiden van de Gazastrook "een schending van het staakt-het-vuren", omdat de beschieting aan de Israëlische kant van de 'gele lijn' plaatsvond. Deze lijn is een door Israël getrokken grens in het midden van de Gazastrook waarachter het Israëlische leger zich heeft teruggetrokken na de wapenstilstand met Hamas. Ongeveer de helft van Khan Younis valt hierdoor onder Israëlische controle.

Sinds het staakt-het-vuren tussen Hamas en Israël op 10 oktober is ingegaan worden nog geregeld gevechten en bombardementen op Gaza gemeld. Israël stelt dat deze aanvallen gerechtvaardigd zijn, omdat Hamas de voorwaarden van het bestand schendt.

Volgens Palestijnse autoriteiten zijn sinds het ingaan van het bestand ruim driehonderd mensen om het leven gekomen en zo'n 650 Palestijnen gewond geraakt.

Internationale troepenmacht

Tegen de achtergrond van deze gevechten wordt het Gaza-plan van de Amerikaanse president Trump verder uitgerold. Gisteren stemde de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in met het plan. Onderdeel daarvan is het sturen van een internationale troepenmacht.

Hamas is daartegen, met als argument dat zo'n internationale troepenmacht niet neutraal zou zijn.

Deze macht zou ook de taak hebben om Hamas te ontwapenen, terwijl de terreurbeweging dat niet wil. Palestijnen zien de komst van een internationale troepenmacht bovendien als een verlengstuk van de bezetting.

Coöperatie Laatste Wil denkt een legale zelfdodingsmethode te hebben gevonden. Eerder werd de coöperatie door de rechter teruggefloten toen ze kwam met 'middel X', een stof uit de chemische industrie die ook zou kunnen worden gebruikt als zelfdodingspoeder.

Laatste Wil besloot daarom op zoek te gaan naar een methode die wel binnen de wet mag worden gebruikt en denkt daar nu dichtbij te zijn. De vraag is wel of dit inderdaad zo is.

Middel X

Middel X is op zichzelf niet strafbaar, het bestaat uit een aantal giftige stoffen die worden gebruikt in de chemische industrie. Verspreiding ervan is echter hulp bij zelfdoding is, en dus wel strafbaar, oordeelde de rechter.

Nu is er een nieuw middel ontwikkeld door Philip Nitschke, de arts die ook de Sarco ontwikkelde, de verboden zelfdodingscapsule die zich vult met stikstof.

Het nieuwe middel is de zelfdodingskraag. Leden zouden die in de toekomst met een handleiding van de coöperatie zelf kunnen maken in een werkplaats, is het idee.

De kraag vernauwt zichzelf als er lucht in gepompt wordt. Twee opblaasbare ballonnetjes drukken dan op de halsslagaders en zenuwuiteinden in de nek, waarna de gebruiker binnen enkele seconden buiten bewustzijn raakt en binnen een minuut sterft.

Met de kraag loopt de coöperatie niet hetzelfde risico als met X, denkt bestuurder van Laatste Wil Frans Copini. Hij verwacht niet dat leden of bestuurders kunnen worden vervolgd. "Het verspreiden van informatie over zelfdodingsmiddelen wordt niet gezien als strafbare hulp bij zelfdoding", zegt hij. "En in de werkplaats is dat precies wat wij zullen doen: informatie verschaffen."

Volgens hoogleraar strafrecht Paul Mevis is dat nog niet zo duidelijk. Volgens hem is het maar de vraag of de coöperatie inderdaad alleen maar informatie geeft, of ook instructie. Dat laatste is verboden, instructies worden gezien als hulp bij zelfdoding.

Volgens Copini van Laatste Wil is van instructie geen sprake. "Wij geven geen directe instructie, wij laten het alleen zien. We geven wel informatie over hoe je hem kan maken. Maar dat is geen instructie om hem te gebruiken. Als ik zou helpen om de kraag om te doen en zou zeggen waar iemand moet knijpen of drukken, dan is dat een instructie. Maar dat doen wij niet."

Mevis heeft nog een tweede punt van twijfel. Begin dit jaar is een betrokkene bij de Coöperatie Laatste Wil veroordeeld voor aanzetten tot zelfdoding. Die veroordeling had niet met de methode te maken maar met het feit dat iemand te makkelijk verleid was tot zelfdoding. Het moet nog blijken of bij deze nieuwe methode sprake is van verleiding, en dat zou wel degelijk strafbaar zijn.

Luguber

"We zullen hobbels ondervinden", zegt Copini. "Mensen zullen het luguber vinden, of strafbaar. Maar wij willen gewoon zelfbeschikking, zoals dat bijvoorbeeld in Zwitserland geregeld is." Euthanasie is verboden in Zwitserland, maar hulp bij zelfdoding is er toegestaan.

De zelfdodingskraag is nu in de laatste testfase. Laatste Wil gaat nu vrijwilligers zoeken die graag willen sterven en deze kraag willen gebruiken. Pas als het bestuur zeker weet dat die goed werkt, wordt het ontwerp beschikbaar gesteld.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

"Een hele slechte samenloop van omstandigheden," zegt deskundige Bob Deen over de situatie waarin Oekraïne verkeert. Oekraïne zit klem, in een 'perfecte storm', ontstaan door een combinatie van gevaarlijke ontwikkelingen.

De slechte situatie op het slagveld, de bombardementen op de energievoorziening en een zware politieke crisis vormen samen een grote bedreiging voor het land. Daarbij komt ook nog de Amerikaanse druk om akkoord te gaan met bepaalde Russische eisen. Dat alles maakt dat president Zelensky het nu bijzonder zwaar heeft, volgens Oekraïne-specialist Deen van Instituut Clingendael.

Trumps Oekraïne-gezant Witkoff ontmoette vandaag Zelensky in Turkije. Daarna vloog de Amerikaan verder naar Moskou. "Witkoff is een moeilijke figuur voor Zelensky, omdat hij minder grip op hem heeft, minder dan op de Europeanen," stelt Deen.

Poetin

De Oekraïeners hebben grote moeite met Witkoff omdat hij openlijk zijn sympathie heeft uitgesproken voor Poetin.

Hij is nu naar Moskou met een 28-punten plan. Wat daarin exact staat is onduidelijk. Het goede nieuws is volgens Deen, dat de Amerikanen "hun handen niet hebben afgetrokken" van de oorlog tegen Oekraïne. Daar leek het even op, toen een geplande ontmoeting tussen Trump en Poetin in Boedapest werd afgeblazen, omdat er geen resultaat werd verwacht.

Volgens Deen hebben de Amerikanen geleerd van het vredesproces in Gaza. "Ze gaan nu behoedzamer te werk, het puntenplan is niet uitgelekt en ze weten dat ze met meerdere partijen rekening moeten houden."

Onderdeel van dit nieuwe diplomatieke offensief is een bezoek aan Kyiv van een hoge Pentagon-delegatie vandaag, voor ontmoetingen met Zelensky, parlementariërs en hoge militaire commandanten. Deen denkt dat het over meer gaat dan alleen het vredesplan: "Ze zijn niet afgereisd omdat het zo goed gaat op het slagveld."

Prestigeslag

Het Oekraïense leger dreigt op korte termijn de controle te verliezen over Pokrovsk, een inmiddels totaal verwoeste stad in de Donbas die de Russen voor het einde van het jaar koste wat het kost in handen willen krijgen. Ooit was het een belangrijk logistiek knooppunt, nu woedt er een bloedige prestigeslag.

Onderdeel van de 'slechte samenloop' zijn de aanhoudende bombardementen op de elektriciteitsvoorziening, waardoor de Oekrainers net als in het eerste oorlogsjaar regelmatig in het donker en de kou zitten.

Des te wranger is het dat de grootste politieke crisis sinds het begin van de oorlog alles te maken heeft met die energievoorziening. In het ministerie voor kernenergie is een corruptieschandaal aan het licht gekomen. Bij aanbestedingen voor de beveiliging van elektriciteitsinstallaties werd steeds zo'n vijftien procent afgeroomd en weggesluisd naar buitenlandse rekeningen. "Het bedrag is heel erg hoog." Het zou gaan om 100 miljoen dollar.

"Zelensky heeft tijdens de oorlog wel vaker te maken gehad met corruptieschandalen," aldus Deen. Bij het ministerie van Defensie was een inkoopschandaal. Bij het Openbaar Ministerie werden vrijstellingen voor het leger verkocht. Die schandalen wist Zelensky effectief op te lossen. "Maar nu komt het wel heel dichtbij."

Alibaba

Spil in het web van duistere geldstromen is een goede vriend van Zelensky: zakenman Timoer Minditsj, in Oekraïne wordt dan ook van 'Minditsj-gate' gesproken. Zelensky vierde zijn verjaardag bij hem thuis.

Vlak voordat de corruptiewaakhonden met hun bevindingen naar buiten kwamen wist Minditsj het land te verlaten. "Hij liet de deur op een kier. De Oekrainers hebben nu twee vragen: Wie heeft hem getipt en hoe kon hij het land uitkomen?" zegt de Clingendael-specialist.

De corruptiebestrijders zijn naar buiten gekomen met bandopnames vol bewijsmateriaal. "Daarin komt veelvuldig de codenaam Alibaba voor, wat mogelijk staat voor Andriy Borisovitsj". En dat zijn de voor- en vadersnaam van Jermak, de machtige chef-staf van het presidentiële bestuur.

Jermak is oppermachtig, wie Zelensky wil bereiken moet langs hem. Het is de boomlange figuur die altijd op een meter afstand loopt van Zelensky. Hij duldt geen tegenspraak en staat te boek als zeer slim.

Lichtpuntjes

"Er is veel kritiek op Jermak," zegt Deen, zowel in binnen- als buitenland. "De Oekrainers willen ook liever niet meer bestuurd worden op de manier zoals dat vroeger ging, met een concentratie van macht bij ongekozen mensen die vanachter de schermen opereren en waarbij een schimmige verwevenheid tussen politiek en zakenleven ontstaat."

Ook de Amerikanen hebben moeite met zijn stijl. "De president is genoodzaakt wat te doen. En hij heeft niet veel tijd." Morgen, als Zelensky terug is uit Turkije, komt het parlement bij elkaar om te debatteren over de crisis.

Toch ziet Deen lichtpuntjes. "De systemen werken. Als je niks onderzoekt komt er ook niks boven. En mensen protesteren tegen de corruptie, terwijl ze geen elektriciteit hebben. Daar heb ik respect voor."

De fietsflat bij Amsterdam Centraal gaat na 25 jaar tegen de vlakte. Komende maandag beginnen de sloopwerkzaamheden, meldt de gemeente.

De sloop verloopt in etappes, de eerste twee weken worden losse onderdelen weggehaald. Daarna begint de echte sloop met het verwijderen van de metalen bovenbouw en de betonnen onderbouw. Ten slotte wordt de fundering weggehaald.

De gemeente verwacht maximaal zeven dagen geluidsoverlast. De sloop moet begin februari klaar zijn, schrijft NH.

Al het gesloopte materiaal wordt per boot afgevoerd. Het is de bedoeling dat er zoveel mogelijk wordt hergebruikt.

2500 fietsen

Duizenden Amsterdammers maakten dagelijks gebruik van de fietsparkeerplaats. De stalling van drie verdiepingen werd in 2001 geopend en bood ruimte aan 2500 fietsen. Toch zochten vele fietsers geregeld tevergeefs naar een plekje; fietsen die niet in de stalling stonden riskeerden weggesleept te worden.

Toeristen maakten vaak vol ongeloof foto's van de flat met z'n grote aantal tweewielers. Na de aanleg van twee grote ondergrondse fietsenstallingen bij het station werd de fietsflat overbodig. De flat was intussen ook flink verpauperd, ondanks tussentijdse opknapbeurten.

Er was een plan om hem aan Schiphol te verkopen, maar dat was te ingewikkeld en te duur. Omdat er geen andere partij kon worden gevonden, besloot de gemeente de flat te slopen. In 2023 ging het gebouw dicht.

In de plaats van de stalling komen bomen en banken aan het water, met mogelijk een steiger. Fietsen bij CS kunnen worden geparkeerd in de twee ondergrondse stallingen, met plek voor meer dan 14.000 tweewielers.

Het Openbaar Ministerie (OM) eist twintig jaar celstraf tegen Walid D. uit Eritrea. Volgens het OM in Zwolle gaf de 42-jarige leiding aan een grote criminele organisatie die mensen smokkelde, afperste, gijzelde en gewelds- en seksuele delicten pleegde. Hij zou daarmee grote hoeveelheden geld hebben verdiend.

Het OM komt met deze strafeis "omdat voor dit soort misdrijven alleen de maximumstraf passend is".

De organisatie zou vluchtelingen uit Eritrea met valse beloftes naar Europa hebben vervoerd. Tijdens deze reis worden vluchtelingen mishandeld, gemarteld en verkracht. De route is bovendien zeer gevaarlijk; vluchtelingen moesten een woestijn doorkruisen waar gewapende milities en mensensmokkelaars de baas zijn. Ook worden ze vastgezet in kampen in Libië.

Waardigheid ontnomen

Hun familie in Nederland wordt ondertussen telefonisch afgeperst. Zo krijgen ze filmpjes te zien van hun familieleden die in de kampen worden gemarteld, om ze op deze manier te dwingen geldbedragen te betalen aan tussenpersonen in Nederland. Als ze dat niet doen, worden hun familieleden in de kampen langer vastgehouden of mishandeld.

"Hij ontnam slachtoffers hun vrijheid en waardigheid", zegt het OM. "D. hield ze vast in erbarmelijke omstandigheden, hongerde ze uit, martelde ze en heeft ze blootgesteld aan levensgevaarlijke situaties in de woestijn, in kampen en in overvolle en lekke boten op zee."

Een van de slachtoffers die Eritrea ontvluchtten, vertelde de NOS eerder over een van de kampen waarin ze heeft vastgezeten. Zij is door de verdachte en anderen gemarteld en verkracht. Ook haar familieleden werden met filmpjes onder druk gezet om te betalen voor haar vrijlating. Het heeft haar familie duizenden euro's gekost en zelf kampt ze met zware trauma's.

Pas wanneer er betaald was, mochten de slachtoffers naar een volgend kamp of via zee naar Europa. "Als ze al tot de 'gelukkigen' hoorden die de zee bereiken", aldus het OM. Ook de boottocht is levensgevaarlijk; vele vluchtelingen verdrinken tijdens de overtocht naar Europa.

Ondermijnt ook Nederlandse asielbeleid

Als een van de vluchtelingen uiteindelijk het Schengengebied bereikt, heeft deze ook toegang tot alle bijbehorende landen, zoals Nederland. "En daarmee ondermijnt de criminele organisatie ook het Nederlandse asielbeleid", stelt het OM.

De zaak geldt als een van de grootste mensensmokkelzaken ooit in Nederland. Het onderzoek duurde jaren en is gedaan in samenwerking met onder andere Interpol, Europol en het Internationaal Strafhof. Omdat het OM de misdrijven zo ernstig vindt en Nederland direct betrokken is omdat familieleden hier werden afgeperst, wordt de zaak hier behandeld.

D. werd in oktober 2022 door Ethiopië uitgeleverd, waar hij al veroordeeld was voor mensensmokkel binnen Afrika. Hij is niet de enige die terechtstaat. In totaal zijn zeven verdachten gedagvaard. Een andere vermoedelijk belangrijke persoon in het smokkelnetwerk, Kidane H., is ook aangeklaagd door het OM.

Volgende week gaat de zaak van D. verder, dan houden zijn advocaten hun pleidooi.

Nieuwsuur maakte eerder deze video over het mensensmokkelnetwerk: