NOS Nieuws - Algemeen

Europa moet het in de nieuwe veiligheidsstrategie van de Verenigde Staten flink ontgelden. In dat plan stippelt elke nieuwe president de Amerikaanse veiligheidsprioriteiten voor de komende jaren uit. In de nieuwste versie zet president Trump Europa neer als zwak en zonder veel zelfvertrouwen. Ook dreigt volgens hem de Europese beschaving te verdwijnen.

Amerika-kenner Kenneth Manusama is niet verrast door het rapport van de president. Volgens hem past dit precies in de nationaal-conservatieve strategie die de regering-Trump al langer voert.

"Het betekent dat ze zich terugtrekken achter de dijken en zich minder gaan bemoeien met andere landen. Het gevolg is dat multilaterale relaties worden afgewezen." Manusama wijst erop dat concrete partijen als de EU, de NAVO en de VN niet met naam en toenaam worden genoemd in het document. "Dat is alarmerend voor de internationale orde."

Rusland en China komen wel veel voor in het plan. "De VS wil een beeld schetsen van hoe de wereld geregeerd moet worden door drie grootmachten. Maar eigenlijk geven ze China een vrijbrief. Zolang de handelsstromen maar niet in gevaar komen, vinden ze het prima wat China doet. Daarnaast staan ze eigenlijk bijna aan de kant van Rusland. Ze zien de EU als een probleem in de relatie met de Russen."

Wat moet Europa doen?

Het veiligheidsplan gaat dan ook gevolgen hebben voor de EU, denkt Louise van Schaik, afdelingshoofd EU & Global Affairs bij Clingendael. "Dat deze strategie nu zwart op wit staat, zal ervoor zorgen dat veel Europeanen verontwaardigder wakker worden."

"Het maakt nogmaals duidelijk dat deze Amerikaanse ideologie heel negatief naar samenwerking kijkt. Het is een verdeel-en-heersstrategie. Vroeger waren ze juist voor eenwording met sterke bondgenoten."

Van Schaik benadrukt dat Europa in eigen huis echt zijn zaken op orde moet hebben. "We hebben de laatste jaren echt kwetsbaarheden laten gebeuren. Niet alleen op het gebied van veiligheid. Alles moest lekker goedkoop. Waarom zouden we bijvoorbeeld zelf een cloud regelen als de Amerikanen dat al hebben? Maar vervolgens kunnen ze wel overal meekijken."

'Dit heel serieus nemen'

In de veiligheidsstrategie staat ook dat veel Europese landen op het punt staat dat hun beschaving wordt uitgewist door migratie. "Ze zijn bang dat de VS daar ook aan ten onder gaat en willen Europa ervan redden", legt Manusama uit.

Volgens Manusama heeft het Witte Huis dezelfde agenda als radicaal-rechtse partijen als de PVV en de AfD in Duitsland. "Dat zagen we al tijdens de speech van vicepresident Vance in München eerder dit jaar. Toen hadden we gewaarschuwd moeten worden." Vance zei toen onder meer dat massamigratie en censuur grote problemen zijn in Europa. "Eigenlijk wordt het beleid uit dit plan al een tijdje uitgevoerd. We moeten het heel serieus nemen."

Vanuit Europa zijn de officiële reacties richting de VS doorgaans vriendelijk en constructief. Zo ook nu: EU-buitenlandchef Kallas heeft de Amerikaanse kritiek vanzelfsprekend en deels gegrond genoemd.

"Maar binnenskamers hoor je wel andere dingen", zegt Van Schaik. "Europa moet vooral niet stilzitten en er te veel aandacht aan besteden. We moeten doorgaan met onze eigen strategie om meer onafhankelijk te worden." Manusama noemt de Amerikaanseveiligheidsstrategie een nieuwe wake-upcall voor Europa. "We kunnen niet meer rekenen op de VS en moeten onze eigen democratie beschermen. In zekere zin is dit het nieuwe normaal geworden."

Van Schaik kijkt ook met wat verontwaardiging naar het beleid van de Amerikanen en vraagt zich af waar het land heen gaat. "Ze geloven niet meer in samenwerking. Maar stel dat ze in een conflict komen: dan komen ze erachter dat ze wel heel erg alleen zijn komen te staan. Als ik deze strategie zo lees, zegt het misschien ook meer over de VS die als grootmacht aan het imploderen is. Het is erg roekeloos allemaal."

Hoewel speciaal opgeleide jagers dit jaar ruim 800 ratten hebben doodgeschoten op Terschelling, verspreidt het plaagdier zich steeds verder over het eiland. De rat wordt nu ook aangetroffen bij de dorpen West-Terschelling en Midsland en in het duingebied.

"Dat is zorgelijk, want in de bebouwde omgeving kunnen zij ziektes overbrengen", aldus de gemeente Terschelling.

Terschelling was het enige Waddeneiland - en überhaupt het enige gebied in Nederland - waar de rat tot vorig jaar zomer niet voorkwam. Toch werden in augustus 2024 twee dode ratten aangetroffen.

De gemeente en Staatsbosbeheer vermoedden dat de twee (levend) waren meegevaren op een veerboot en sloegen alarm.

Ze eten broedvogels op

"Het kan in ieder geval voor broedvogels heel vervelend zijn. Ratten gaan ook achter broedvogels en hun eieren aan. Die eten ze gewoon op", zei boswachter Remi Hougee. "Weidevogels, strandbroeders, scholeksters; allemaal dieren die niet blij worden van ratten."

Toen uit kort onderzoek bleek dat er zich veel meer ratten op het eiland bevonden, besloot de gemeente eerst twee en daarna nog drie rattenschutters op het eiland op te leiden en in te zetten. Zij kregen lichte persluchtbuksen mee, uitgerust met nachtkijkers. Het is de meest effectieve en diervriendelijke manier om ratten te doden, zei de gemeente.

Verspreiden over het land

Tussen februari en november dit jaar hebben de rattenschutters ruim 800 ratten gevangen en gedood, laat de gemeente nu weten. De populatie neemt af, maar het slechte nieuws is dat de ratten zich wel verspreiden over het eiland.

Begin dit jaar zaten de ratten voornamelijk op plekken waar eten te vinden was, zoals boerderijen, kippenhokken, het bedrijventerrein en langs sloten. In het voorjaar trokken ze naar de polder, waar ze, zoals gevreesd, een grote bedreiging vormden voor weidevogels en hun eieren. "Zelfs bij de Waddendijk werden gangen aangetroffen", aldus de gemeente.

Omdat er nu minder voedsel in de polder is, trekken de ratten weer naar de bebouwde omgeving. "Het is nog geen plaag, maar als dat het wordt, dan hebben we wel een probleem", aldus Jan van Rees, een van de schutters, bij Omrop Frsylân.

De gemeente roept nu de eilanders op om mee te helpen. Dat kan door voedsel en (kippen-)voer afgesloten te bewaren, etensresten in afsluitbare containers te gooien en geen rommel te laten slingeren. Ook vraagt de gemeente om typische rattenschuilplaatsen zoals compostbulten weg te halen.

Een grootschalige Russische aanval met drones en raketten in acht Oekraïense regio's heeft behoorlijk wat schade aangericht, met name aan energie-infrastructuur. Daardoor ontstonden stroomstoringen en moesten kerncentrales hun productie beperken, melden Oekraïense autoriteiten en het Internationaal Atoomenergieagentschap.

Volgens het Oekraïense leger werden vannacht 653 drones en 51 raketten richting het land gestuurd. 585 drones en 30 raketten zouden zijn neergehaald. Bij de aanvallen zijn verspreid over het land zeker acht mensen gewond geraakt, zegt de minister van Binnenlandse Zaken.

In de regio's Tsjernihiv, Zaporizja en Lviv werden energie- en warmtecentrales geraakt. Een deel van de haven in Odesa zit zonder stroom en draait op generatoren.

In de zuidelijke regio Odesa zitten nog altijd 9500 inwoners zonder warmte en 34.000 zonder water, melden de autoriteiten op Telegram. In Dnipropetrovsk werden woningen verwoest.

Ook een depot bij een belangrijk spoorwegknooppunt bij Kyiv werd geraakt. Inwoners van de hoofdstad vluchtten naar de ondergrondse metro om dekking te zoeken. De metro wordt vaker gebruikt als schuilkelder.

'Reactie op Oekraïense aanvallen'

Het Russische ministerie van Defensie zegt dat de massale aanval een reactie is op Oekraïense aanvallen op burgerdoelen. Volgens het Kremlin zette Rusland de raketten en drones in op "militair-industriële doelen, energievoorziening en havens die worden gebruikt voor militaire doeleinden".

De aanvallen komen uren voor een nieuwe ontmoeting tussen de VS en Oekraïne om een einde te maken aan de bijna vier jaar durende oorlog. President Trumps speciale gezant Witkoff en een belangrijke Oekraïense onderhandelaar gaan vandaag in de Amerikaanse stad Miami voor de derde dag op rij met elkaar in gesprek over de toekomst van Oekraïne.Een doorbraak is er de afgelopen dagen niet gekomen.

Beelden uit Kyiv en Dnipro van vanochtend:

Het aantal tbs'ers dat in een gewone gevangenis op hun behandeling wacht is in vijf jaar tijd fors toegenomen. Dat bevestigt het ministerie van Justitie en Veiligheid na berichtgeving van het AD. Lang wachtende tbs-veroordeelden hebben recht op een schadevergoeding.

Het aantal wachtende tbs-veroordeelden is in vijf jaar vervijfvoudigd, blijkt uit cijfers van het ministerie. Op dit moment zijn dat er 250. In 2020 ging het om 49 personen, sindsdien liep het jaarlijks op.

Soms duurt het langer dan twee jaar voordat een veroordeelde aan zijn tbs-behandeling kan beginnen. Het komt voor dat het OM de rechtbank vraagt een tbs-maatregel te verlengen, terwijl de behandeling nog niet eens is begonnen.

Tbs'ers die langer dan vier maanden in de gevangenis wachten tot er een plek vrijkomt, hebben recht op schadevergoeding. Dat kost de samenleving steeds meer geld. In 2021 ging het nog om 25.250 euro voor alle lang wachtende tbs-veroordeelden. Vorig jaar was dat opgelopen tot 356.554 euro. Gemiddeld kwam dat per gevangene neer op 2875 euro, en één gevangene kreeg vorig jaar zelfs 19.250 euro.

Doekje voor het bloeden

Volgens Judith Serrarens, voorzitter van de Vereniging van TBS-Advocaten, is de situatie ernstig. "Omdat ze behandeling nodig hebben. Je krijgt tbs omdat een psychiatrische behandeling dringend noodzakelijk is. Dan moet je niet in een gevangenis zitten waar die zorg ontbreekt", zegt ze tegen de NOS. "Die vergoeding kan niet goedmaken dat je tijd verliest met wachten. Dat is heel erg frustrerend voor die mensen."

Ze wijst erop dat de veroordeelden van die schadevergoedingen ook maar weinig terugzien. Van dat geld worden eerst vorderingen aan de Staat betaald en die zijn er vaak omdat tbs-veroordeelden vaak een schadevergoeding aan nabestaanden moeten betalen. "Die vergoeding is een doekje voor het bloeden. Van wat er overblijft krijgen ze ook niets in handen. De kliniek beheert het geld en het wordt vastgezet voor resocialisatie op langere termijn."

'Hele systeem verstopt'

De oorzaken van die stijging zijn al langer bekend. Rechters leggen vaker tbs op, er zijn minder tbs-plekken en ook de uitstroom gaat niet zoals gewenst. Veel gemeenten en instellingen zijn terughoudend met het opvangen van ex-tbs'ers.

"Het hele systeem is verstopt", zegt Serrarens. "Er zijn in het verleden tbs-klinieken gesloten. En aan het einde van de behandeling is de doorstroom moeilijk. Er zijn te weinig huizen en te weinig bedden voor beschermd wonen. En er speelt nog een ander probleem: personeelsgebrek."

De regering wil het probleem aanpakken met meer tbs-plekken. Tussen nu en 2030 moeten er 200 behandelplekken bij komen. Daar is geld voor vrijgemaakt in de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Of het aantal echt gehaald wordt, hangt volgens het ministerie ook af van de vraag of er voldoende personeel geworven wordt en op lokaal niveau de benodigde vergunningen worden afgegeven.

De boot die begin september werd aangevallen door het Amerikaanse leger in internationale wateren bij Venezuela was mogelijk niet op weg naar de VS, maar naar Suriname. Twee bronnen binnen het Amerikaanse Congres hebben tegen CNN gezegd dat Suriname de eindbestemming was. Zij waren aanwezig bij een briefing van de marine-admiraal die de aanvallen heeft bevolen. Persbureau AP meldt het nieuws ook.

Volgens CNN werd op de briefing bekendgemaakt dat de "drugsboot" onderweg was naar een groter vaartuig, dat als eindbestemming Suriname had. "Volgens inlichtingen verzameld door de Amerikaanse strijdkrachten was het de bedoeling dat de aangevallen boot een 'ontmoeting' zou hebben met het tweede schip en drugs zou overbrengen, maar kon het leger het tweede schip niet lokaliseren", schrijft CNN.

Twee aanvallen

Op 2 september kregen Amerikaanse strijdkrachten de boot in het vizier. Omdat werd vermoed dat opvarenden drugs smokkelden richting de VS werd het vuur geopend, waarbij de boot werd opgeblazen. Kort erna werd een tweede aanval uitgevoerd, waarbij twee overlevenden die zich vastklampten aan het wrak van de boot werden gedood.

CNN schrijft dat de nieuwe informatie over eindbestemming Suriname het argument van de regering-Trump onderuithaalt dat het noodzakelijk was om de boot meerdere keren aan te vallen om de VS te beschermen tegen een "acuut gevaar". Zo schreef de president op de dag van de aanval dat "terroristen zich in internationale wateren bevonden en illegale drugs vervoerden, op weg naar de Verenigde Staten".

Volgens CNN zei marine-admiraal Frank Bradley op de briefing wel dat er nog steeds een mogelijkheid was dat de drugs uiteindelijk vanuit Suriname in de VS zouden zijn beland.

De aanval leidt al weken tot controverse in de Amerikaanse politiek. Critici wijzen erop dat het doden van schipbreukelingen een oorlogsmisdaad kan zijn.

President Trump deelde beelden van de aanvallen op zijn socialemediaplatform:

Afgelopen week kregen Congresleden uitleg van marine-admiraal Bradley. Hij zou hebben benadrukt dat minister Hegseth van Defensie geen bevel had gegeven om "iedereen te doden", wat eerder werd gesuggereerd door The Washington Post.

Hegseth zei ook al dat hij niet direct betrokken was bij de omstreden tweede aanval. Hij zag naar eigen zeggen de eerste aanval live, maar daarna zou hij zijn vertrokken. Hij zou pas uren later hebben gehoord dat Bradley bevel had gegeven voor een tweede aanval. Wel zegt Hegseth nog steeds achter die beslissing van Bradley te staan.

Bradley vertelde de Congresleden donderdag achter gesloten deuren dat hij opdracht gaf tot een tweede aanval op het wrak omdat volgens zijn bronnen er nog balen cocaïne in de romp lagen. Bradley zei dat het doel van de tweede aanval was om te voorkomen dat de cocaïne later door kartels kon worden geborgen.

De regering-Trump heeft meermaals gesteld de fatale aanvallen uit te voeren om Amerikanen te beschermen tegen dreigend gevaar. Ze zijn volgens hem onderdeel van een bredere antidrugs-campagne op zee. De aanval op 2 september was de eerste keer dat het Amerikaanse leger een vermoedelijke drugsboot volledig vernietigde. Inmiddels zijn meer dan twintig boten tot zinken gebracht en meer dan tachtig mensen gedood.

Bij de Zuid-Afrikaanse stad Pretoria zijn vannacht zeker elf doden gevallen bij een schietincident. Volgens de politie liggen veertien mensen in het ziekenhuis. De daders zijn spoorloos.

Het schieten gebeurde in een pand in Saulsville, ten westen van Pretoria. Onder de doden zijn twee tieners van 12 en 16, en een kind van 3. De anderen zijn volwassenen.

Volgens de politie waren er op zijn minst drie gewapende schutters die rond 04.00 uur het gebouw binnengingen. Er was een illegaal café gevestigd waar een groep mensen aan het drinken was. Het pand zou ook fungeren als hostel. De schutters schoten in het wilde weg, zegt de politie.

De hulpdiensten werden rond 06.00 uur gewaarschuwd. De politie is op zoek naar de daders. Over een motief is nog niets bekend.

Illegale bars

Illegale alcoholverkoop is in Zuid-Afrika een groot probleem. De politie meldt dat dit soort illegale bars vaker het toneel zijn van schietpartijen. Bij een grote operatie zijn dit jaar in een paar maanden bijna 12.000 van dit soort bars gesloten.

In Moerdijk is opschudding ontstaan over een mail waarin ene 'Joshua' juridische ondersteuning belooft tegen een eenmalige bijdrage van 24,95 euro. Experts zijn er zeker van dat de verzender van de mail misbruik wil maken van de onrust in het dorp, dat mogelijk wordt opgeheven.

"Dit is nog extremer dan ik gewend ben. Het lijkt me duidelijk een scam", zegt hoogleraar onteigeningsrecht Jacques Sluysmans bij Omroep Brabant. Sluysmans geeft aan vaker dubieuze partijen te zien opduiken bij onteigenings- en letselschadezaken, want "daar valt geld te halen".

De mail dook van de week op in de mailbox bij veel Moerdijkers. Aanleiding was het besluit dat de gemeente op 19 november nam om het dorp op te heffen. Het idee is dat er op die manier ruimte komt voor industrie. Provincie en Rijk hebben daar nog niet mee ingestemd: zij willen eerst meer onderzoek doen en komen naar verwachting over een half jaar met een definitief besluit.

Groepskorting

Voor de ruim 1100 bewoners van het Brabantse dorp zijn het onzekere tijden. Zij vrezen vroeg of laat uitgekocht of onteigend te worden. Precies op die angst lijkt 'Joshua' in zijn mail in te spelen. Tegen betaling van een eenmalige bijdrage belooft hij juridische ondersteuning en toegang tot een besloten WhatsApp-groep.

Ook schermt de afzender, zonder achternaam, met "groepskorting" bij toekomstige juridische processen. Hij schrijft daarover dat hij offertes gaat opvragen bij "gespecialiseerde advocaten", met als doel "collectieve tarieven te krijgen".

Alarmbellen

"Dit is wel heel vaag. Het begint er al mee dat de afzender een Gmail-adres gebruikt, dan gaan alle alarmbellen wel rinkelen", reageert hoogleraar Sluysmans. "Als je heel zorgvuldig leest, zie je dat het enige concrete dat hij belooft toegang tot een appgroep is, de rest is vaag. Als honderd mensen hierin trappen heb je 2500 euro verdiend met een appgroep."

Marianne Quik van Stichting Bewonerscollectief Moerdijk waarschuwt online voor de e-mail. Ze wijst erop dat niemand in Moerdijk deze 'Joshua' kent, en dat hij geen telefoonnummer, website, KVK-nummer of contactadres in zijn mail noemt. "Een klassieke scam", zegt ook zij.

Wat haar vooral stoort, is dat misbruik wordt gemaakt van mensen in een lastige positie. Zij noemt de timing zo vlak na het besluit over het opheffen van het dorp typisch voor "scams die sociale onrust benutten".

De beschermende koepel over de kerncentrale van Tsjernobyl, die moet voorkomen dat radioactief materiaal uit de rampreactor van 1986 ontsnapt, functioneert niet meer volledig sinds een drone-aanval in februari. Dat meldt het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA).

Uit een inspectie afgelopen week blijkt dat de stalen overkapping door de inslag is beschadigd en daardoor in kwaliteit is achteruitgegaan. Het IAEA voerde de inspectie uit tegelijk met een landelijk onderzoek naar schade aan elektriciteitsstations sinds de oorlog tussen Oekraïne en Rusland.

Volgens IAEA-directeur Grossi zijn er inmiddels reparaties uitgevoerd, "maar is een volledige restauratie noodzakelijk om verdere aantasting te voorkomen en de langdurige nucleaire veiligheid te waarborgen".

Op 14 februari maakten Oekraïense autoriteiten bekend dat een drone met een hoogexplosieve lading de centrale had geraakt. Door de inslag ontstond een brand en raakte de beschermende structuur rond reactor 4 beschadigd. Dat is de reactor die in 1986 werd verwoest. De stralingsniveaus bleven na de aanval normaal en er waren geen meldingen van lekkages, aldus de Verenigde Naties.

Oekraïense autoriteiten verklaarden dat de drone Russisch was. Moskou ontkende dat het de centrale had aangevallen.

Betonnen sarcofaag vervangen

De huidige koepel werd in 2019 voltooid en kostte zo'n anderhalf miljard euro. Meer dan veertig landen droegen financieel bij aan de bouw. De nieuwe structuur verving de betonnen sarcofaag die direct na de ramp in 1986 over de reactor werd geplaatst, maar later scheuren vertoonde.

De koepel is 110 meter hoog, 260 meter lang en 165 meter breed. Omdat de straling ter plaatse te gevaarlijk was, werd hij naast de centrale gebouwd en vervolgens over de reactor heen geschoven. Binnenin bevindt zich nog altijd een grote hoeveelheid radioactief materiaal, naar schatting zo'n 200 ton verrijkt uranium.

26 april 1986

Op 26 april 1986 ontplofte reactor 4 en vloog een deel van de centrale in brand. Het was de grootste kernramp in de geschiedenis.

Onduidelijk is hoeveel slachtoffers de ramp precies heeft gekost, maar vast staat dat tientallen mensen kort na de ramp om het leven kwamen door acute stralingsziekte. Dat waren voornamelijk brandweerlieden en aanwezige medewerkers.

Kijk hier naar een videoterugblik van de kernramp in 1986:

Een win-winlening, dat klinkt goed. Zo'n lening moet particuliere investeerders de mogelijkheid bieden om geld uit te lenen aan startende ondernemers tegen gunstige financiële voorwaarden.

In Vlaanderen bestaat deze regeling sinds 2006. CDA en D66, die de afgelopen weken onder leiding van informateur Buma een fundament probeerde te leggen voor een nieuwe coalitie, zien zo'n regeling ook voor Nederland wel zitten.

Belastingvoordeel

De win-winlening werkt in Vlaanderen als volgt: een particulier (vaak familie) leent maximaal 75.000 euro uit aan een klein bedrijf. Dat bedrijf betaalt daar rente over en de overheid stelt jaarlijks daarvan de bandbreedte vast. In 2025 is dat tussen de 2,25 en 4,5 procent. Over die rente moet wel 30 procent belasting worden betaald.

De particulier die geld uitleent, krijgt van de overheid ook nog eens een jaarlijkse belastingkorting van 2,5 procent.

Na vijf tot tien jaar moet het geleende bedrag helemaal zijn afgelost. Hoe het bedrijf het geld aflost, wordt van tevoren afgesproken. Dat kan beetje bij beetje, maar ook in één keer alles op het einde.

Achtergestelde lening

De particulier die geld uitleent, loopt wel een risico, want het gaat om een achtergestelde lening. Dus als het bedrijf dat geld van hem leent failliet gaat, staat de particulier achter in de rij bij het terugkrijgen van het geld. Andere schuldeisers gaan voor.

De uitlener blijft in dat geval niet helemaal met lege handen achter: van de overheid krijgt hij 30 procent van het uitstaande leenbedrag terug. Dat gebeurt met een verrekening in de belastingaanslag.

Hoe D66 en CDA de win-winlening in Nederland willen vormgeven is nog onduidelijk en het is ook nog niet bekend hoe andere partijen in de Tweede Kamer erover denken.

Meer dan een miljard

Vorig jaar werden in Vlaanderen bijna 6000 van dit soort leningen afgesloten voor in totaal 128 miljoen euro. Sinds hiermee in 2006 werd begonnen, hebben ondernemingen meer dan een miljard euro opgehaald, blijkt uit cijfers van de investeringsmaatschappij van de Vlaamse overheid, PMV.

Kleine en middelgrote bedrijven in Vlaanderen en Brussel zijn enthousiast over het inititatief. En ook in Nederland is er behoefte aan, ziet brancheorganisatie MKB-Nederland, die er al langer voor pleit. "Het is specifiek goed voor kleine bedrijven die hiermee wel geld kunnen lenen, wat via de overheid of de banken vaak niet lukt", zegt een woordvoerder. Het zou gemiddeld gaan om leningen tussen de 20.000 en 25.000 euro.

Nederland heeft ongeveer twee keer zo veel ondernemingen als Vlaanderen, zegt Lex van Teeffelen, lector aan de Hogeschool Utrecht. "Je kan die 128 miljoen euro gerust keer drie doen als dit ook bij ons wordt ingevoerd. Al kost het wel even tijd voordat het is ingeburgerd."

Aan zo'n achtergestelde lening kleven voor investeerders weliswaar risico's, maar dat geldt ook voor andere vormen van investeren, zegt Van Teeffelen. "Investeren in aandelen is ook risicovol en hiervoor staat de overheid niet garant."

Zeer welkom

In Vlaanderen worden win-winleningen in de praktijk vooral verstrekt door bekenden van een bedrijf. Maar liefst driekwart van de leningen komt van familieleden. Die kunnen daarmee dus rekenen op een flink hogere rente dan op de spaarrekening.

Voor het wasmiddelbedrijf Brauzz, tegenwoordig onderdeel van Planet B, was de win-winlening in elk geval zeer welkom. "Wij hebben bij onze eigen familie en vrienden geld kunnen lenen", zegt Lowie Vercraeye, een van de oprichters.

"Het begon eigenlijk als een masterproject", aldus Vercraeye. "Wij kwamen uit de schoolbanken en deze lening werkte als een uitstekend instrument om te starten."

De nabestaanden van een 16-jarige jongen die begin dit jaar door een politieagent in San Diego werd doodgeschoten, krijgen van de gemeente 30 miljoen dollar (ruim 25 miljoen euro). Het is een van de hoogste bedragen ooit die zijn uitgekeerd in een dergelijke zaak.

Konoa Wilson stond in januari op een treinperron toen hij werd aangesproken door een andere tiener, die een pistool op hem richtte en schoot. Wilson werd niet geraakt en vluchtte weg.

Bij de uitgang van het station stond een politieagent, die direct het vuur op Wilson opende toen die voorbijrende. Een half uur later werd de jongen doodverklaard in het ziekenhuis.

Een advocaat van de nabestaanden had gedreigd in een rechtszaak 100 miljoen dollar van de stad te eisen. Volgens de advocaat was er sprake van raciaal geweld tegen de jongen, die zwart was. Een rechtszaak is met de schikking nu van de baan.

George Floyd

Het bedrag van 30 miljoen dollar overtreft de 27 miljoen die de familie van George Floyd kreeg. Floyd, ook van Afro-Amerikaanse afkomst, kwam in 2020 in Minneapolis om het leven toen hij werd gearresteerd.

De agent die Wilson doodschoot heeft volgens de politie nu een administratieve functie. Het Openbaar Ministerie doet nog onderzoek naar de zaak en naar de rol van de agent.

Goedemorgen! Venezolanen lopen vandaag een protestmars in Utrecht en de kwalificatiewedstrijd voor de GP in Abu Dhabi bepaalt waar de F1-coureurs beginnen op de beslissende wedstrijd zondag.

Eerst het weer: Het is overwegend bewolkt en in het hele land valt af en toe regen. In het zuiden misschien nog wat zon. Het is zacht met 8 tot 11 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De VS en Oekraïne zeggen dat een einde van de oorlog afhangt van de wil van Rusland om vrede te sluiten. Dat schrijven Amerika en Oekraïne in een gezamenlijke verklaring op X. De twee landen hebben twee dagen met elkaar gesproken over de toekomst van Oekraïne. Vandaag praten ze verder met elkaar in Miami.

Beide landen noemen de gesprekken constructief. Ze zouden het eens zijn geworden over "noodzakelijke afschrikmiddelen om een duurzame vrede te waarborgen". De VS sprak dinsdag met de Russische president Poetin, maar daar kwam weinig uit.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog dit:

De 'FIFA Vredesprijs' werd vrijdag zoals verwacht uitgereikt aan president Donald Trump. De prijs werd kort geleden door FIFA-voorzitter Gianni Infantino uitgevonden. Er zijn geen criteria bekend, noch wie erover beslist. Vanuit mensenrechtenorganisaties klonk kritiek over de prijs.

Fijne dag!

De beschikbaarheid van essentiële geneesmiddelen om patiënten in ziekenhuizen goede zorg te bieden of zelfs in leven te houden, staat op het spel. Dat komt door EU-regels die in de maak zijn. Dat zeggen de verenigingen van ziekenhuisapothekers (NVZA), apothekers (KNMP) en gespecialiseerde bereidingsapotheken (NGB) tegen de NOS.

Demissionair zorgminister Bruijn deelt deze zorgen en zegt met Brussel te overleggen. Hij hoopt zo deze problemen te voorkomen.

Vanuit Nederland wordt gevreesd dat in de EU-geneesmiddelenwetgeving, die op dit moment wordt herzien, geen wettelijke basis komt die essentieel is voor de gespecialiseerde apotheken. Zonder zo'n wettelijke basis kunnen de speciale apotheken (die onmisbare medicijnen maken) hun middelen niet aan de Nederlandse ziekenhuizen leveren.

'Levensbedreigende risico's'

"Als dat gebeurt zullen patiënten, zowel volwassenen als kinderen, op de spoedeisende hulp, intensive care en operatiekamer levensbedreigende risico's gaan lopen", zegt Claartje Samson, ziekenhuisapotheker en voorzitter van de beroepsvereniging NVZA.

"Stel dat een patiënt een ernstige bloeding of infectie heeft. Dan kan diegene in shock raken. Dan heb je meteen medicatie nodig om de dalende bloeddruk en omlaaggaande hartslag tegen te gaan en overlijden te voorkomen. De beschikbaarheid van zulke middelen staat nu op het spel."

Veel van dergelijke essentiële medicijnen worden niet of beperkt gemaakt door de farmaceutische industrie zelf. Afzetmarkten zijn soms, qua opbrengsten, niet interessant. Het gaat dan bijvoorbeeld om drankjes die gebruiksvriendelijk zijn om kinderen te kunnen verdoven, hun hoge bloeddruk tegen te gaan of om bij hen epileptische aanvallen te voorkomen.

Ook voor volwassenen maken de bereidende apothekers levensreddende middelen. Bijvoorbeeld flucytosine, een middel tegen levensbedreigende schimmelinfecties, dat niet meer door farmaceuten wordt geleverd sinds de registratiehouder failliet is gegaan.

Gedogen

Vroeger maakten veel meer apothekers in Nederland zelf medicijnen. Maar omdat de productie van dit soort geneesmiddelen moet voldoen aan steeds strengere kwaliteitsregels, zijn er in Nederland nog maar een beperkt aantal apothekers die zelf medicijnen mogen en kunnen bereiden. Zij leveren binnen de Nederlandse zorg waar nodig. Dit heet collegiaal doorleveren.

Eigenlijk is deze vorm van doorleveren nu al niet expliciet toegestaan volgens de huidige Europese wetgeving. Daarom gedoogt Nederland deze praktijk op dit moment via aparte beleidsregels.

In Brussel is al langere tijd een proces gaande om de geneesmiddelenwetgeving te verbeteren. Nederland wilde van deze herziening gebruikmaken om het collegiaal doorleveren helemaal te legaliseren.

Ook de brancheorganisatie van de farmaceutische industrie, in Nederland de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen, zegt een goede wettelijke basis voor het doorleveren vanuit apothekers te steunen. "Zij spelen een belangrijke rol in het beschikbaar houden van onmisbare medicijnen", zegt een woordvoerder.

'Patiënt heeft altijd recht op geneesmiddel'

Maar uit de conceptwetteksten van de Europese Commissie, die op een later tijdstip aan het Europese Parlement worden voorgelegd, blijkt dat collegiaal doorleveren juist geen wettelijke basis krijgt. Dat is problematisch omdat nationale gedoogconstructies veel minder worden geaccepteerd wanneer er sprake is van nieuwe wetgeving.

"Daarom ben ik afgelopen dinsdag naar Brussel gereisd", zegt demissionair minister Bruijn. "Om daar met een aantal leden van het Europees Parlement en ook de betreffende Eurocommissaris te spreken en ons punt te maken. Wij zijn er sterk op tegen dat dit (collegiaal doorleveren, red.) onmogelijk gemaakt zou worden. Wij vinden dat een patiënt altijd het geneesmiddel moet krijgen dat hij nodig heeft."

Onder meer België, Oostenrijk, Italië en Kroatië hebben soortgelijke bezwaren als Nederland. Minister Bruijn zegt meer en meer steun te krijgen van andere landen.

Waarom de Europese Commissie niet zelf heeft gezorgd voor een wettelijke basis voor doorleveren blijft vooralsnog onduidelijk. De Commissie wil pas met een reactie komen als de wet wordt gepresenteerd.

Natuurbeheerders in Canada geven de poging op om een grizzlybeer te vangen die een paar weken geleden een groep scholieren en leraren aanviel. De afgelopen weken werden er acht grizzlyberen gevangen, maar geen van hen bleek de dader.

Bij de aanval op een wandelpad in Bella Coola in Brits-Columbia raakten vorige maand drie leerlingen en een leraar zwaargewond. Dat gebeurde toen de groep lunchpauze hield. De leraren probeerden de kinderen te beschermen door de grizzly met pepperspray en een speciaal afschrikapparaat tegen beren weg te jagen.

Sinds het incident werd naar de beer gezocht. Bij de acht beren die sindsdien zijn gevangen, is uit dna-onderzoek gebleken dat die het niet waren.

Winterslaap

Volgens Canadese media wordt de zoektocht gestaakt, omdat de grizzlyberen nu holen gaan graven waarin ze straks hun winterslaap houden.

De acht gevangen beren worden weer vrijgelaten. Wel krijgen ze halsbanden met gps om, zodat ze in de gaten kunnen worden gehouden.

In Canada is het verboden om op grizzlyberen te jagen. De aanval leidde ertoe dat sommige groeperingen de discussie over het jachtverbod probeerden te heropenen. Volgens natuurbeheerders en de oorspronkelijke bewoners in het gebied zijn aanvallen door grizzlyberen ongebruikelijk.

Samenleven

Een lid van de oorspronkelijke Nuxalk-bevolking zei eerder tegen het Canadese CBC News: "We leven al duizenden jaren naast hen. Onze relatie is er een van respect. Ze worden vereerd en geëerd." Volgens hem kunnen beren en mensen makkelijker naast elkaar leven als er genoeg voedsel is voor de dieren, maar raken ze gestrest als er geen voedsel beschikbaar is.

President Trumps speciale gezant Witkoff en een belangrijke Oekraïense onderhandelaar gaan vandaag voor de derde dag op rij met elkaar in gesprek over de toekomst van Oekraïne. De VS en Oekraïne zijn het erover eens dat een einde aan de oorlog afhangt van de bereidheid van Rusland om vrede te sluiten, zo schrijft Witkoff op X.

De gesprekken tussen de VS en Oekraïne zijn in Miami. Namens de VS is behalve Witkoff ook Jared Kushner erbij, hij is de schoonzoon van president Trump. Oekraïne wordt vertegenwoordigd door onderhandelaar Oemerov en Hnatov, stafchef van het Oekraïense leger.

Beide partijen spreken van "constructieve gesprekken". De vertegenwoordigers van de VS en Oekraïne zouden overeenstemming hebben bereikt over "noodzakelijke afschrikmiddelen om een duurzame vrede te waarborgen".

Soevereiniteit

Ook zouden ze vooruitgang hebben geboekt over een veiligheidskader voor een naoorlogs Oekraïne. Het woord veiligheidsgaranties wordt in de verklaring van Witkoff op X niet gebruikt. Wat er is afgesproken, is niet bekendgemaakt.

Uit een gezamenlijke verklaring blijkt dat Oemerov in de gesprekken nogmaals heeft benadrukt dat de prioriteit van Oekraïne ligt bij onafhankelijkheid, bescherming van de soevereiniteit, veiligheid van burgers en een welvarende en democratische toekomst.

Gesprek met Poetin

De gesprekken in Florida volgen op een ontmoeting tussen Witkoff, Kushner en de Russische president Poetin, afgelopen dinsdag. Dat gesprek duurde vijf uur en een Russische diplomaat beschreef het overleg als "nuttig, constructief en betekenisvol", maar zei ook dat de partijen niet dichter bij een oplossing waren gekomen.

Tot nu toe liepen alle diplomatieke pogingen om een einde aan de oorlog in Oekraïne te maken op niets uit. De Oekraïense president Zelensky en Europese leiders beschuldigen Poetin ervan dat hij de onderhandelingen vertraagt en frustreert, terwijl het Russische leger aan de frontlinie probeert om meer land te veroveren.

Macron

Gisteren zei een Russische diplomaat nog dat de bondgenoten van Kyiv in Europa "voortdurend eisen stellen die onacceptabel zijn voor Moskou". "Op zijn zachtst gezegd helpt Europa Washington en Moskou niet om een oplossing te vinden voor de Oekraïense kwesties."

De Franse president Macron benadrukte bij een bezoek in Peking wederom dat Oekraïne veiligheidsgaranties nodig heeft om er zeker van te zijn dat Rusland na een einde van de oorlog niet opnieuw aanvalt. Volgens hem is het essentieel dat de VS, Europa en Oekraïne samen optrekken.

De oudste zoon van de veroordeelde Braziliaanse oud-president Jair Bolsonaro wil meedoen aan de presidentverkiezingen van volgend jaar. Flávio Bolsonaro is nu nog senator en zegt dat zijn vader hem steunt. Op sociale media schrijft hij dat zijn vader hem heeft gekozen voor "de missie om ons project voor de natie voort te zetten".

Jair Bolsonaro is veroordeeld tot 27 jaar cel, omdat hij probeerde een staatsgreep te plegen nadat hij de presidentsverkiezingen van 2022 had verloren. Hij is ook veroordeeld voor het leiden van een gewapende criminele organisatie en voor een poging tot het met geweld omverwerpen van de democratische rechtsstaat.

Steun uitgesproken

Ex-president Bolsonaro is ondanks zijn veroordeling nog populair bij een deel van de bevolking. De 44-jarige Flávio Bolsonaro is sinds 2018 senator en werd eerder verdacht van verduistering van overheidsgeld. Hij werd ervoor aangeklaagd, maar het kwam niet tot een veroordeling. De senator heeft altijd ontkend.

Volgens CNN Brasil heeft Jair Bolsonaro persoonlijk zijn steun aan zijn zoon uitgesproken toen die bij hem op bezoek was in het politiebureau in Brasilia, waar hij zijn straf uitzit.

Politiek gezin

De rechtspopulistische Bolsonaro was van 2019 tot eind 2022 president van Brazilië. In dat laatste jaar verloor hij de verkiezingen nipt van de linkse Lula da Silva.

Flávio is niet het enige kind uit het gezin Bolsonaro dat politiek actief is. De ex-president heeft vier zonen en een dochter uit meerdere huwelijken. Drie van zijn zonen zitten in de lokale en landelijke politiek.

Een van hen, Eduardo Bolsonaro, wordt in eigen land vervolgd voor zijn rol in de couppoging. Hij vertrok dit jaar voor onbepaalde tijd naar de Verenigde Staten, naar eigen zeggen om te ontkomen aan vervolging door justitie.

Bij een auto-ongeluk in de buurt van Ermelo zijn twee doden gevallen. Ze zaten samen in de auto. Het was volgens de politie een eenzijdig ongeval, waarbij geen andere voertuigen betrokken waren.

Het ongeluk gebeurde rond 20.50 uur op de Uddelermeerweg tussen Ermelo en Elspeet. Omroep Gelderland meldt dat de auto tegen een boom botste, daarna in brand vloog en volledig uitbrandde.

De bestuurder kwam direct te overlijden. De bijrijder werd volgens de Gelderlander uit de auto geslingerd. Hij werd met ernstige brandwonden naar het ziekenhuis gebracht, waar hij later overleed.

Smal en bochtig

De politie doet onderzoek naar de oorzaak van het ongeluk. De identiteit van de omgekomen bestuurder is nog niet bekend, de bijrijder was een 26-jarige man uit Nunspeet.

De Uddelermeerweg is een smalle weg met bochten in het buitengebied van Ermelo. Er staan bomen vlak langs de weg, de maximumsnelheid is er 60 kilometer per uur.

De politie is op zoek naar getuigen die iets gezien of gehoord hebben. Mensen die dashcambeelden hebben waarop iets te zien kan zijn, wordt gevraagd zich te melden.

Premier Pisas van Curaçao heeft in navolging van zijn Arubaanse ambtgenoot Eman een bezoek aan Nederland afgezegd vanwege de opgelopen spanningen tussen Venezuela en de Verenigde Staten. Pisas acht zijn aanwezigheid op het eiland "noodzakelijk" met het oog op de "regionale ontwikkelingen".

De Curaçaose regering benadrukt dat er momenteel geen reden tot bezorgdheid is en inwoners "gerust kunnen zijn". De 54-jarige regeringsleider geeft desondanks de voorkeur aan thuisblijven om te "blijven coördineren" en zich "voor te bereiden op eventuele ontwikkelingen" in de regio.

De ABC-eilanden liggen op slechts tientallen kilometers afstand van de Venezolaanse kust.

Forse militaire druk

De Amerikaanse president Trump wil dat de Venezolaanse president Maduro het veld ruimt. Hij stelt dat de linkse Maduro de leider is van een drugsstaat. De VS heeft de afgelopen tijd de militaire druk op Venezuela fors opgevoerd. Vorige week stelde Trump dat het Venezolaanse luchtruim als gesloten moet worden beschouwd.

Ook heeft hij 50 miljoen dollar uitgeloofd voor informatie die leidt tot de arrestatie van Maduro.

Het Amerikaanse leger viel de afgelopen tijd zeker twintig 'drugsboten' aan waarbij meer dan tachtig mensen werden gedood. De regering-Trump claimt dat de opvarenden vanuit Venezuela drugs naar de Verenigde Staten smokkelden. Hard bewijs hebben ze hiervoor in geen enkel geval geleverd.

Congres

Net als Eman zou Pisas volgende week spreken op een congres in Den Haag over het Caribische deel van het Koninkrijk. Vanwege het besluit van Pisas vertegenwoordigt minister Cooper van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning Curaçao op het congres.

Ook premier Mercelina van Sint Maarten staat op de lijst van sprekers. Vooralsnog heeft de regering van Sint Maarten niet gerept over het afzeggen van het werkbezoek.

Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Van Weel schreef in reactie op Kamervragen eerder vandaag dat er op dit moment "geen acute dreiging is voor het Koninkrijk".

De gemeente Nuenen heeft per ongeluk adressen van mensen bekendgemaakt die bezwaar hadden gemaakt tegen de komst van een nieuw asielzoekerscentrum. De 1059 adressen zijn doorgestuurd naar 52 inwoners van Nuenen, bevestigt een woordvoerder aan Omroep Brabant.

De nieuwe, tijdelijke opvanglocatie in de Brabantse gemeente moet plek bieden aan tweehonderd asielzoekers. De 52 inwoners hadden zich opgegeven voor de hoorzitting over de bezwaarschriften die binnenkort plaatsvindt. Ter voorbereiding stuurde de gemeente hen enkele relevante documenten, maar ook een lijst met adressen van bezwaarmakers. Een inwoner maakte daar vanochtend melding van.

'Menselijke fout'

"Dat had geanonimiseerd moeten worden. Het was een menselijke fout", zegt een gemeentewoordvoerder tegen de omroep. "We hebben contact opgenomen met de mensen die de stukken hebben gekregen en ze verzocht deze te verwijderen en niet verder te verspreiden."

De gemeente heeft de Autoriteit Persoonsgegevens op de hoogte gesteld en een verklaring op de eigen website gedeeld. Ook heeft de gemeente naar eigen zeggen 'het proces' rond het versturen van stukken voor de bezwaarschriftencommissie aangescherpt.

Midden-Delfland

De gemeente Midden-Delfland in Zuid-Holland lekte afgelopen zomer ook per ongeluk gegevens van ruim honderd inwoners die bezwaar hadden gemaakt tegen de komst van een azc in Den Hoorn. Het ging toen om namen en adressen die als bijlage aan een openbare brief van het college aan de gemeenteraad waren toegevoegd.

De Verenigde Staten moeten weer hun macht laten gelden over het hele Amerikaanse continent, Europa moet zijn eigen boontjes doppen en met Rusland moet vooral heel snel vrede gesloten worden. Dat zijn enkele van de hoofdpunten uit de nieuwe 'nationale veiligheidsstrategie' die vrijdag gepubliceerd is door het Witte Huis.

Elke Amerikaanse regering stelt zo'n document op kort na het aantreden, om de lijn aan te geven waarin de komende jaren de nadruk wordt gelegd in het buitenlandbeleid.

De strategie ademt de geest van de toespraak die vicepresident Vance eerder dit jaar hield op de internationale veiligheidsconferentie in München.

Voor Europese landen zal dit document opnieuw schrikken zijn: volgens het Witte Huis staat het continent op het punt om zijn "beschaving uitgewist te zien worden", een verwijzing naar migratie en de veranderende bevolkingssamenstelling in veel Europese landen. "Op lange termijn, over enkele decennia, is het meer dan plausibel dat bepaalde NAVO-lidstaten voor de meerderheid uit niet-Europeanen bestaan. Daarmee wordt het de vraag of zij hun plek in de wereld of hun band met de VS nog steeds hetzelfde zien als de landen die zich ooit bij de NAVO aansloten."

Oekraïne: vooral snel vrede

In deze nadruk op de aanstaande 'ondergang' van de eigen beschaving en de vrees voor 'omvolking' ademt het document de geest van veel radicaalrechtse Europese partijen, zoals AfD in Duitsland en Rassemblement National in Frankrijk. Zulke partijen worden door de regering-Trump dan ook geprezen en uitgenodigd om te blijven zagen aan de stoelpoten van de gevestigde politieke orde. "De groeiende invloed van patriottistische Europese partijen is een bron van groot optimisme."

Als de Oekraïners nog enige illusie hadden dat het Witte Huis hun visie deelt op rechtvaardigheid na bijna vier jaar oorlog, lijkt de kans daarop met deze strategie weer een stuk kleiner. "Veel Europeanen zien Rusland als een existentiële bedreiging", zo staat in het document, maar voor het Witte Huis is het vooral zaak om "strategische stabiliteit" met dat land te bereiken, al is het maar om de rust in Europa te bewaren.

"Het is hoofdzaak", zo schrijft het Witte Huis, "om zo snel mogelijk een einde te maken aan de strijd in Oekraïne." Alleen op die manier kan er een begin worden gemaakt met de "reconstructie van Oekraïne, en daarmee de mogelijkheid dat dit land kan overleven als levensvatbare staat." Over de 20 procent van Oekraïne die nu wordt bezet door Rusland, wordt met geen woord gerept. Dat gebied kan Oekraïne vergeten, zo lijkt het.

Geen uitbreiding NAVO

Opvallend is ook dat het Witte Huis nu ook zwart-op-wit stelt dat "de perceptie moet worden weggenomen dat de NAVO een bondgenootschap is dat continu alleen maar uitbreidt, en ook in de realiteit moet dit worden voorkomen." Dit lijkt een rechtstreeks overgenomen argument van de Russische president Poetin. De kans op NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne lijkt dan ook verkeken, in ieder geval onder Trump.

Europese gezagsdragers hebben intussen al scherp afwijzend gereageerd op dit nieuwe document. De Duitse Buitenlandminister Wadephul zei dat Duitsland "geen behoefte heeft aan advies van een ander land". De Italiaanse Europarlementariër Benifei, voorzitter van de commissie die het contact met de VS onderhoudt, noemde het document "een frontale aanval op de EU, vol extreme en choquerende termen". De woorden van het Witte Huis komen volgens hem neer op inmenging in Europese verkiezingen.

Correspondent Ryan Hermelijn:

"Deze Nationale Veilligheidsstrategie is de nagel aan de doodskist van het multilateralisme, dat leidend was in het buitenlands beleid van Amerikaanse presidenten na de Tweede Wereldoorlog.

De regering-Trump ziet weinig heil in soft power, waar diplomatie, ontwikkelingshulp en de nadruk op gelijke internationale spelregels onder vallen. In plaats daarvan en in lijn met wat we al uit het Witte Huis hebben gehoord, bedrijft Donald Trump een politiek van onverhuld transactionalisme onder de noemer America First.

Een bittere pil voor de Europese bondgenoten, die worden weggezet als een soort mislukte staten die door hun migratiebeleid, hun eigen nationale identiteit dreigen uit te wissen. Maar het blijft niet bij kritiek alleen, het document bevat ook een oproep aan nationalistische partijen om een koerscorrectie door te voeren, naar Amerikaans voorbeeld uiteraard.

Deze strategie en de inzet van Amerika's militaire en economische middelen om die uit te voeren, zullen de transatlantische relatie de komende jaren nog verder op de proef stellen."

De Canadees-Amerikaanse architect Frank Gehry is op 96-jarige leeftijd overleden, meldt The New York Times. Zijn werk is wereldberoemd; hij ontwierp onder meer het Guggenheim-museum in Bilbao en The Walt Disney Concert Hall in Los Angeles.

Ontwerpen van Gehry zijn vaak te herkennen aan ronde, verrassende vormen en het gebruik van gebogen staal. Veel van de gebouwen van zijn hand staan in de omgeving van Los Angeles in Californië, waar hij in 1962 zijn architectenbureau oprichtte.

Vanaf eind jaren 80 werkte hij ook in Europa. Meerdere van zijn ontwerpen staan in Duitsland. In Praag ontwierp hij voor ING het Dansende huis en in Parijs verrees het pand waar Fondation Louis Vuitton zetelt, het museum met de kunstcollectie van LVMH-topman Bernard Arnault.

Het meest spraakmakende ontwerp van Gehry op Europese bodem is dat voor het Guggenheim-museum in Bilbao, in het noorden van Spanje. Het pand, op een voormalig haventerrein bij de oude binnenstad, werd in 1997 geopend.

"Bilbao laat zien dat goede architectuur een verschil kan maken", zei hij in 2014 over het project, verwijzend naar de transformatie van de voormalige industriestad tot culturele en toeristische trekpleister.

Eigen huis

De in Toronto geboren Gehry kwam uit een Joodse familie van Poolse en Russische oorsprong. Hij heette eigenlijk Frank Owen Goldberg. Hij verhuisde in 1947 met zijn familie naar Californië en kreeg later de Amerikaanse nationaliteit. Zijn eerste vrouw raadde hem aan zijn naam te veranderen, zodat zijn carrière niet gehinderd zou worden door antisemitisme.

Op zijn twintigste ontdekte hij zijn passie voor architectuur, nadat een keramiekdocent hem op zijn talent wees. "Het was het eerste in mijn leven waarin ik uitblonk", zei hij later.

Na een studie architectuur en het voltooien van zijn militaire dienstplicht volgde hij een studie stedenbouw aan de Harvard-universiteit, maar hij maakte die nooit af. In de jaren 70 brak hij door met de opzienbarende verbouwing en uitbreiding van zijn eigen huis in Santa Monica.

'Nobelprijs voor de architectuur'

In 1989 won Gehry de Pritzker Prize voor zijn "verfrissend originele en volkomen Amerikaanse" werk. Die prijs wordt beschouwd als de Nobelprijs voor de architectuur.