NOS Nieuws - Algemeen

Een boek dat ook aan de binnenkant geïllustreerd is: de Nederlandse uitgave van het vijfde deel in de Hongerspelen-reeks valt op en dat is niet voor niets. "We moeten ons onderscheiden om de concurrentie met de Engelse editie aan te gaan", zegt uitgeverij Van Goor.

Dageraad boven de boete, het vijfde boek uit de populaire reeks van de Amerikaanse schrijver Suzanne Collins, verscheen gisteren tijdens de Boekenweek die juist dit jaar Je Moerstaal als thema heeft. Het verhaal speelt zich af in Panem, een fictief land in de toekomst op de plek waar ooit de Verenigde Staten lagen.

In het land wordt jaarlijks een dodelijk gevecht in een arena gehouden waar ruim twintig kinderen aan mee moeten doen. Alleen de winnaar blijft in leven. In het net verschenen boek worden de Hongerspelen voor de vijftigste keer gehouden en moeten twee keer zoveel deelnemers meedoen.

De Hongerspelen-reeks kent veel fans, en sinds 2012 kwamen meerdere films uit. Volgend jaar verschijnt de verfilming van Dageraad boven de boete.

Toestemming

Toen duidelijk werd dat Collins met een nieuw boek zou komen, kreeg uitgeverij Van Goor toestemming van het internationale agentschap om een speciale editie te maken. "Zij hebben ingezien dat het voor ons positief kan werken ten opzichte van de Engelse uitgave", zegt uitgever Susanne Diependaal.

Het resultaat viel volgens haar enorm in de smaak bij de Amerikanen. "Ze vinden het prachtig." In het verleden verschenen bij Van Goor al speciale edities van Check&Mate van schrijver Ali Hazelwood en van Violet, vervloekt en verwoest, het debuut van Gina Chen.

Bijzonder uitgegeven boeken zijn in zwang, zegt Job Jan Altena van Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB). "Onder een jongere groep lezers is er een enorme behoefte aan zulke mooi vormgegeven boeken." Het verbaast hem dan ook niet dat uitgeverijen met speciale edities komen. "Er is een markt voor, dus gebeurt het."

Concurrentie

Dat de uitgeverij met een speciale uitgave komt, begrijpt uitgever Myrthe Spiteri van Blossom Books helemaal. "De concurrentie met de Engelse markt is enorm", zegt Spiteri.

Vorig jaar was meer dan een op de vijf verkochte boeken in Nederland anderstalig, meestal Engels, blijkt uit cijfers van CPNB. Vaak zijn Engelse boeken goedkoper, doordat de oplages groter zijn. "Er moet voor lezers bijna een extra reden zijn om het boek in het Nederlands te kopen", aldus Spiteri.

Om die reden heeft haar uitgeverij al meermaals speciale edities uitgebracht, bijvoorbeeld bij Als de wereld wankelt van de Amerikaanse schrijver Jandy Nelson. Bij de roman loopt de illustratie op de cover door op de zijkant. Van dezelfde schrijver verscheen na tien jaar een bijzondere uitgave van de besteller Ik geef je de zon.

Goedkoper papier

Als er geen bijzondere uitgave verschijnt, kijkt Spiteri of ze boeken goedkoper kan uitbrengen. Ze kiest soms voor dun en goedkoper papier, sinds ze zag dat lezers van Engelse en Amerikaanse boeken dat juist waardeerden. "Ja, dan gaan wij dat ook doen."

Spiteri krijgt weleens de vraag waarom ze niet alleen maar Engelse boeken uitgeeft. "Ik denk dat mensen vergeten hoe belangrijk het is om te lezen in je moedertaal, omdat de focus zo ligt op hoe handig Engels is." Ze noemt sollicitatiebrieven als voorbeeld. "Om Nederlands te kunnen schrijven moet je ook in het Nederlands blijven lezen."

Diependaal benadrukt dat ze niet anti-Engels is. "Een lezer is een lezer, maar wij betalen onze rekening nu eenmaal met de Nederlandse editie. Als uitgever wil je het liefst dat mensen in het Nederlands lezen."

Bij boekhandel Broese in Utrecht wordt duidelijk dat niet iedereen van plan is dat te gaan doen. "De Engelse uitgave is helaas uitverkocht, dus ik moet nog even wachten", zegt een meisje. Ook een andere fan wil de Engelse editie, "zelfs als de Nederlandse zo'n mooie lay-out heeft. Engels trekt mij meer aan."

Een kleine 90 jaar na de oorspronkelijke film gaat vandaag de liveaction versie van Sneeuwwitje in Nederland in première. Het is een van Disneys oudste en populairste sprookjes, en al sinds het begin van de productie wordt de film omgeven door controverse.

Disney besloot zelfs de wereldwijde première, afgelopen zaterdag, klein te houden. Wat is er aan de hand, en wat zit er achter deze kritiek?

Om te beginnen wordt Sneeuwwitje, de sprookjesprinses met "haren zo zwart als ebbenhout en een huid zo wit als sneeuw", gespeeld door de Amerikaans-Colombiaanse actrice Rachel Zegler. Dat een actrice met een latino achtergrond een karakter speelt met een "huid zo wit als sneeuw" schoot rechts-conservatieve commentatoren in het verkeerde keelgat.

Achterhaald

De kritiek nam toe toen Zegler zich in 2023 uitsprak over de in haar ogen achterhaalde vertelling van het sprookje, waarin Sneeuwwitje als schoonmaakster aan het werk gaat bij de zeven dwergen en in haar slaap wordt wakker gekust door een prins. "Het is geen 1937 meer", zei Zegler. "Ze wordt niet gered door een prins en droomt niet van ware liefde. Ze droomt ervan de leider te worden die in haar zit."

Deze uitspraken gingen viraal op sociale media. Critici stelden dat Zegler geen respect had voor het eeuwenoude verhaal, in de 19de eeuw opgetekend door de Duitse gebroeders Grimm.

Bekijk hier de trailer van de film:

Filmwetenschapper Dan Hassler-Forest ziet in de hoogoplopende emoties rond de film een terugkerend verschijnsel. Toen Disney in 2022 aankondigde dat een zwarte actrice Ariël zou spelen in de remake van De Kleine Zeemeermin, bracht dat ook een golf van verontwaardigde reacties teweeg. "Mensen voelden zich verraden", aldus Hassler-Forest. "Zoiets gebeurt nu ook."

Van wieg tot graf

Volgens de filmwetenschapper komt dit soort kritiek doorgaans van twee verschillende groepen. "De eerste is een online extreemrechts trollenleger dat elke progressieve verandering als een aanval ziet. Als deze groep zegt: feminisme is een bedreiging voor onze waarden, krijg je niet veel mensen mee. Als ze zeggen: het feminisme verpest Disneyverhalen omdat alles tegenwoordig woke moet zijn, heb je meer slagkracht."

De andere groep critici bestaat volgens Hassler-Forest uit fanatieke Disneyfans die niet willen dat de sprookjes waar zij mee zijn opgegroeid, worden aangepast. "Disney heeft in de laatste twintig jaar een zogenoemde wieg tot graf-strategie ontplooid. Disney komt binnen in het leven van een kind nog voordat het kan lopen en praten en gaat daarna nooit meer weg. Dan krijg je dus ook een groep die fanatiek vasthoudt aan de oorspronkelijke producten."

Zeven dwergen

Maar de controverse rondom de film gaat verder. Game of Thrones-acteur Peter Dinklage uitte al in 2022 zijn bedenkingen bij de onveranderde rol van de zeven dwergen in de remake. "Ik was verrast toen ze vol trots een Latina actrice als Sneeuwwitje aankondigden, maar ze vast bleken te houden aan de zeven dwergen", zei Dinklage. "Dat slaat nergens op. Aan de ene kant ben je progressief, maar je vertelt nog steeds dat achterlijk ouderwetse verhaal over zeven dwergen in een grot?"

Na zijn opmerkingen ging Disney in gesprek met mensen met dwerggroei, waarna werd besloten de dwergen om te dopen tot 'magische wezens' - die er nagenoeg hetzelfde uitzagen als in de tekenfilm - en ze te animeren met de computer. Ook deze beslissing kwam Disney op kritiek te staan, dit keer van de Amerikaanse acteur Dylan Postl, net als Dinklage geboren met dwerggroei. Hij stelt dat er op deze manier geen rollen overblijven voor acteurs zoals hij.

"Als het gaat om representatie in de media, zou het juist heel goed zijn als deze ondervertegenwoordigde groep een rol krijgt", zegt communicatiewetenschapper Serena Daalmans, gespecialiseerd in representatie van minderheidsgroepen in de media. Ze verwijst naar de woorden van Postl: "Als het verhaal problematisch is, verander dan het verhaal, maar niet de personages."

Conflict Israël

Tot slot zijn er nog de tegengestelde politieke opvattingen van hoofdrolspeler Zegler en haar tegenspeler, de Israëlische actrice Gal Gadot die in de film in de huid kruipt van de koningin. Gadot is een uitgesproken medestander van Israël, terwijl Zegler openlijk de Palestijnen steunt.

Al met al verliep de aanloop naar de film allesbehalve soepel, waardoor Disney besloot de wereldpremière afgelopen zaterdag kleiner aan te pakken. De rode loper ging uit, maar de Amerikaanse mediagigant toonde de film alleen aan een select groepje fotografen en journalisten.

Het advies van filmwetenschapper Hassler-Forest aan Disney: stop met het opnieuw uitbrengen van sprookjes die hun houdbaarheidsdatum ruimschoots hebben overschreden. "De succesformule in Hollywood is: maak iets dat de mensen al kennen. Dan verdien je geld. Maar je kunt ook nieuwe films maken die beter passen bij deze tijd, zoals Frozen."

Afgelopen weekend mocht een aantal Nederlandse kinderen de film als eerste zien. Die genoten ervan:

De sloop van een aantal historische gevels in de Varkensstraat in de binnenstad van Arnhem is begonnen. De monumentale panden raakten beschadigd door de grote brand die op 6 maart in de stad woedde.

Van sommige panden staan alleen nog voorgevels en stenen binnenmuren overeind. In de panden zitten ook monumentale gedeelten.

De gemeente heeft eerst gekeken of de muren gestut en hersteld konden worden, maar dat zou veel tijd en geld kosten, "zonder garantie op succes", zei een woordvoerder daar eerder over.

Daarom is gekozen voor sloop. De ambitie daarbij is wel dat zoveel mogelijk van de historische bouwmuren en kelders gespaard blijft.

Maar als de slopers het omwille van de veiligheid toch beter vinden om het af te breken, gebeurt dat alsnog, zegt een woordvoerder van de gemeente Arnhem.

Stapsgewijs

De instabiele delen worden afgebroken. Dat begon vanochtend bij de bovenste delen van de 19e-eewse gevels en muren. Na overleg tussen de Omgevingsdienst, constructeurs en erfgoeddeskundigen werd later besloten ook de lagere delen te slopen.

Bij elke stap van de sloop is overleg tussen de uitvoerder en erfgoeddeskundigen. Het gaat stapsgewijs, zegt aannemer Dick van Dalen tegen Omroep Gelderland.

"We begonnen vanochtend met een gevel, die is nu bijna volledig weg. Vanaf toen inspecteerden we steeds een volgend pand om te kijken wat daar de staat is en wat wel en niet behouden kan worden."

De verwachting is dat de sloop in ieder geval nog tot vrijdag duurt.

Gas, water en elektra

Het grootste deel van de bewoners en ondernemers uit de Varkensstraat kan nog niet naar huis. Daarvoor moet eerst het instortingsgevaar geweken zijn, en moet alle asbest in de omgeving zijn opgeruimd.

Vervolgens moeten nutsbedrijven aan de slag om gas, water en elektra opnieuw aan te sluiten.

Israëlische troepen zijn de Netzarim-corridor, voor Palestijnen bekend als Wadi Gaza, in het midden van de Gazastrook binnengetrokken. Het leger zegt hiermee een "bufferzone" te willen creëren. Grondtroepen opereren ook in het zuiden van Gaza.

Het gaat om het eerste grondoffensief sinds het ingaan van het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas op 19 januari. Sindsdien hebben niet alle Israëlische militairen de Gazastrook verlaten, maar ze hebben de afgelopen twee maanden niet grootschalig op de grond gevochten.

Hamas noemt het nieuwe offensief een "nieuwe en gevaarlijke schending van het bestand".

Noorden en zuiden gescheiden

De Netzarim-corridor scheidt het noorden van het zuiden van de Gazastrook. Het Israëlische leger zat er lang gestationeerd en trok er zich terug als onderdeel van de eerste fase van het bestand. Door het terugtrekken konden grote aantallen Palestijnen terugkeren naar het noorden.

Arabische media melden dat Israëlische troepen de belangrijkste verbindingsweg in Gaza, de Salah el-Dinweg, hebben afgesloten en het noorden en zuiden van Gaza weer van elkaar zijn afgescheiden.

De Israëlische minister van Defensie Katz meldde eerder vandaag dat Israël weer evacuatiebevelen voor gevechtszones gaat uitvaardigen. Dergelijke evacuatiebevelen dwongen vrijwel de gehele bevolking van Gaza een of meerdere keren te vluchten tijdens de oorlog.

Het Israëlische leger heeft maandagnacht de grootschalige bombardementen op de Gazastrook hervat. Het dodental sindsdien staat op 436, zegt het ministerie van Gezondheid in Gaza. Onder hen zijn 183 minderjarigen en 94 vrouwen.

Het aantal mazelenbesmettingen in Nederland is een stuk hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. Volgens het RIVM zijn de afgelopen twee weken 45 nieuwe besmettingen vastgesteld. Dat brengt het totaal dit jaar op 108.

In 2024 stond het aantal gevallen eind maart op 55. Toen passeerde het aantal meldingen pas in eind juni de honderd.

"Er is geen landelijke uitbraak", zegt een woordvoerder van het RIVM. Wel valt op dat op vier basisscholen clusters zijn ontdekt. De basisscholen liggen in de regio's Amsterdam, Rotterdam-Rijnmond, Haaglanden en Brabant-Zuidoost.

De meeste patiënten hebben de mazelen in het buitenland opgelopen. Van zeker zeventien mensen is bekend dat ze de ziekte in Marokko opliepen. Drie besmettingen zijn naar Roemenië te herleiden.

In beide landen zijn grote epidemieën gaande. "In Marokko zijn tienduizenden mensen met mazelen gemeld en meer dan honderd mensen overleden", schrijft het RIVM in zijn nieuwste update.

In 2022 en 2023 werden slechts zes en zeven gevallen van mazelen gemeld. Vorig jaar steeg het aantal mazelenbesmettingen naar 202. Het RIVM en de GGD's brengen die stijging in verband met de dalende vaccinatiegraad.

Wijkgerichte aanpak

Verantwoordelijk staatssecretaris Karremans (VWS) wil vooral inzetten op voorlichting over vaccinatie, het liefst in de eigen buurt. Er is al een wijkgerichte aanpak, waardoor ouders makkelijk goede informatie kunnen krijgen over vaccinaties en het belang ervan.

Karremans wil die aanpak versterken. "Dat anno 2025 een ziekte als mazelen steeds vaker de kop opsteekt wil ik niet accepteren. Daarmee doen we de vooruitgang die de medische wetenschap heeft geboekt teniet", zegt hij in reactie op de RIVM-cijfers.

Laatste grote uitbraak

Relatief kleine uitbraken van mazelen in Nederland komen vaker voor, zegt het RIVM. De laatste grote uitbraak was in 2013-2014, in gemeenten met een lage vaccinatiegraad. Toen meldden 2700 patiënten zich met mazelen bij de huisarts maar lag het werkelijke aantal veel hoger.

Nederlandse wetenschappers zijn dichter bij het achterhalen van de oorzaak van diabetes type 1, een ziekte waar zo'n 100.000 Nederlanders aan lijden. Hoe goed je ertegen bent beschermd, hangt af van de kleinst mogelijke genetische variatie: één enkel lettertje in het genetische alfabet. Leidse onderzoekers hebben dat ontdekt na een lange zoektocht naar de oorzaak van de ziekte.

Dankzij deze ontdekking kan diabetes type 1 (T1D) niet alleen preciezer worden vastgesteld, zeggen de onderzoekers, het maakt ook een betere voorspelling van het ziekteverloop mogelijk. De ontdekking is gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Cell.

Net als bij diabetes type 2, waarbij ook levensstijl een belangrijke rol speelt, is de aanleg voor type 1 grotendeels erfelijk. Bij type 1 valt het immuunsysteem de cellen in het lichaam aan die insuline produceren. Er bestaat op dit moment nog geen geneesmiddel tegen de aandoening, wat levenslange toediening van insuline nodig maakt.

De ontdekking biedt ook zicht op een nieuw soort behandeling voor diabetes type 1. Met behulp van de revolutionaire gentechniek Crispr-cas is het mogelijk om heel precies stukjes DNA weg te knippen en te vervangen door een ander stukje. Er is al vooronderzoek gaande met stamcellen om die ingreep ook mogelijk te maken voor diabetes type 1.

Frappant

De publicatie komt uit de koker van diabetoloog Bart Roep van het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij doet al meer dan 30 jaar onderzoek doet naar de oorzaak van diabetes type 1. Roeps toenmalige promovendus René van Tienhoven kwam de variant op het spoor toen hij genetische data aan het doorspitten was.

"Eén stukje kwam me bekend voor uit ander onderzoek", vertelt Van Tienhoven. "Ik dacht: hé, dat is frappant. Ik had nog niet het idee dat het iets groots was, maar Bart sprong bijna een gat in de lucht toen ik het liet zien."

De ontdekking hangt samen met een minuscule variatie op het gen voor insuline, het hormoon dat suikers uit het bloed haalt. Veertig procent van de Nederlanders heeft de beschermende variant. Zonder die variant kan het immuunsysteem de cellen die insuline produceren aanvallen als ze overwerkt raken.

Stap naar mogelijke genezing

Al tijdens zijn studie viel het Roep op dat bij diabetes vooral symptomen worden bestreden, in plaats van op zoek te gaan naar de oorzaak, zodat genezing mogelijk wordt. Hij noemt de ontdekking van de beschermende genetische factor dan ook "de kroon op mijn werk", en een belangrijke stap op weg naar mogelijke genezing.

De Leidse wetenschappers onderzoeken nu of de gevonden variant ook kan verklaren waarom bepaalde behandelingen wel of niet werken, en bij wie. Als dat inderdaad zo is, kunnen behandelingen meer worden toegesneden op individuele patiënten, een aanpak die bekendstaat als gepersonaliseerde geneeskunde.

De partijleider van de grootste oppositiepartij in Turkije beschuldigt de Turkse president Erdogan van het ondermijnen van de democratie na de arrestatie van de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu. De burgemeester wordt gezien als een van de belangrijkste politieke tegenstanders van Erdogan.

Imamoglu werd vanochtend samen met zo'n honderd anderen opgepakt. Volgens de Amerikaanse zender CNN waren er tientallen politieagenten bij het huis van de burgemeester om de arrestatie te verrichten. De Turkse justitie verdenkt Imamoglu van omkoping, fraude, leidinggeven aan een criminele organisatie en hulp bieden aan een terroristische organisatie.

De partij van Imamoglu, de centrumlinkse oppositiepartij CHP, schuift zondag een presidentskandidaat naar voren voor de verkiezingen in 2028. Imamoglu had volgens partijleider Özel de beste papieren om de partijverkiezing te winnen. Hij werd vorig jaar herkozen als burgemeester van Istanbul, na verkiezingen waarbij Erdogan zijn grootste verkiezingsnederlaag ooit leed.

Zorgen over rechtsstaat

"Democratie was een trein en Erdogan stapte er alleen in zolang het hem uitkwam", zegt Özel tegen Turkse media. "Nu is hij uit die trein gestapt." Ondanks de arrestatie van Imamoglu is de partij nog steeds van plan om de verkiezing van de presidentskandidaat dit weekend te laten doorgaan.

In een reactie op de woorden van Özel benadrukt de Turkse minister van Justitie Tunc dat Turkije een rechtsstaat is met onafhankelijke rechters en dat spreken van een staatsgreep "gevaarlijk en verkeerd" is. Volgens de minister houden de arrestaties geen enkel verband met de positie van Erdogan.

Eind 2024 oordeelde de Europese Commissie juist dat Turkije aan het afglijden is op het gebied van democratische normen en de rechtsstaat. Het jaar ervoor toonde de Commissie zich ook al bezorgd. Die wees toen op een gebrek aan duidelijke regels voor het aanstellen van nieuwe rechters en openbaar aanklagers.

Landelijke protesten

Op meerdere plekken in Turkije vonden na de arrestaties demonstraties plaats. Zo stonden zo'n honderd mensen te demonstreren bij het politiebureau in Istanbul waar Imamoglu wordt vastgehouden. "We kwamen hier om de burgemeester te steunen. Ze hebben hem onterecht gearresteerd", zegt een medewerker van de gemeente Istanbul die het protest bijwoonde.

Ook voor het hoofdkantoor van de CHP in hoofdstad Ankara sprak parlementslid Deniz Yücel aanhangers toe. "De regering gaat over op tirannie, omdat ze weten dat ze geen verkiezingen meer kunnen winnen", zei hij. In het parlementsgebouw in Ankara organiseerden CHP-volksvertegenwoordigers ook een protest. Ze verzamelden zich tijdens de vergadering gezamenlijk achter het spreekgestoelte.

Volgens de minister van Justitie is "de straat niet de plek om gerechtigheid te beschermen". De autoriteiten hebben alle demonstraties in de provincie Istanbul de komende vier dagen verboden. Dat verbod weerhield aanhangers van Imamoglu er niet van om de straat op te gaan.

Europese politici bezorgd

Leden van de Tweede Kamer in Nederland reageren bezorgd op de arrestaties. D66-Kamerlid Paternotte noemt de arrestaties "gewoon dictatorgedrag". "Nu de ogen van de wereld gericht zijn op oorlogen grijpt Erdogan zijn kans om de man op te sluiten die later deze week de oppositieleider zou worden", zegt Paternotte.

NSC-Kamerlid Kahraman spreekt van zorgwekkende ontwikkelingen in Turkije. "De huidige regering moet transparante en eerlijke verkiezingen garanderen en geen acties ondernemen om dit te ondermijnen."

Ook de Franse minister van Buitenlandse Zaken heeft zijn zorgen geuit. "De arrestaties van vandaag zullen waarschijnlijk ernstige gevolgen hebben voor de Turkse democratie", aldus de minister. Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken noemt de arrestatie een "ernstige tegenslag" voor de democratie.

De Tweede Kamer wil nieuwe regels voor kansspelen en gokken, want de legalisering van de gokmarkt is deels mislukt. Door het legaliseren, in 2021, zijn er veel gokverslaafden bijgekomen, onder wie jongeren en mensen met psychische en gedragsproblemen.

Ook zijn, anders dan de bedoeling was, de illegale goksites niet uitgebannen. De legale gokmarkt zegt het moeilijk te hebben door concurrentie van buitenlandse illegale aanbieders en de kansspelbelasting.

Volgens de Kansspelautoriteit (de toezichthouder) gaat er bijna een miljard euro per jaar naar online gokken, waarvan de helft naar illegale goksites. Mensen spelen daar bingo, roulette of blackjack 'in het casino' of wedden op sportwedstrijden.

De belangrijkste betrokkenen kwamen vandaag langs in de Kamer om te vertellen wat er kan worden gedaan om de situatie te verbeteren. Ook de verslavingszorg was uitgenodigd.

Twee legale aanbieders van online kansspelen waarschuwden de Kamerleden voor de toename van illegale aanbieders. Deze opereren vanuit het buitenland en hoeven zich niet te houden aan de afspraken om het gedrag van spelers in de gaten te houden.

Nederlandse bedrijven moeten bijhouden of mensen niet te veel geld vergokken en het gesprek aangaan met gokverslaafden. Spelers met grote problemen kunnen via een centraal register uitgesloten worden van goksites.

Bestuurders van deze bedrijven lieten aan de Kamerleden zien hoe de illegale goksites te werk gaan:

Strenge overheidsregels jagen spelers naar de illegale sites, zeggen de bedrijven. Op internet zijn advertenties voor deze sites gericht op Nederlandse consumenten overal te zien.

Op die illegale sites kun je via iDEAL geld overmaken, waardoor het een legale indruk maakt. Door mensen over te halen hun apps te downloaden kunnen de illegale gokbedrijven hun dag in dag uit pushberichten sturen.

Nationaal rapporteur verslavingen Schellekens wil een grotere rol van de overheid, net als bij roken en alcoholgebruik. "We hebben nu ook een wietexperiment. Het mag er allemaal zijn, als je als overheid maar wel zorgt voor mensen die er niet mee om kunnen gaan. Dat kun je niet alleen aan de markt overlaten."

De verslavingszorg denkt dat de minimumleeftijd voor online gokken verhogen van 18 naar 21 jaar kan helpen, omdat veel mensen er dan later mee beginnen. En alle gokreclames moeten verboden worden. Die maatregelen moeten wel snel komen, zegt Floor van Bakkum van Jellinek. "Het gaat op deze manier nog jaren duren. We maken ons ernstig zorgen over de hoeveelheid verslaafden die wij in de tussentijd op ons bordje krijgen."

De legale bedrijven en de verslavingszorg zijn het over veel maatregelen eens. Telecom- en internetbedrijven als Meta en Google moeten meewerken aan het blokkeren van illegale goksites en hun advertenties. En banken moeten niet langer meewerken aan betalingen voor illegale goksites.

Ervaringsdeskundige en hulpverlener Marco Smit wil voorlichtingscampagnes van de overheid. Het belangrijkst vinden zij allemaal dat de Kansspelautoriteit illegale sites op zwart moeten kunnen zetten.

Dat wil de Kansspelautoriteit zelf ook, zegt voorzitter Michel Groothuizen. "We willen beter en sneller kunnen doorbijten." Ook valse id's om de leeftijdsgrens van 18 jaar te omzeilen moeten worden aangepakt, vindt hij.

Bij de legale casino's gaat ook nog niet alles volgens de wet, zo bleek vorig jaar nog bij een test met mysteryshoppers. Groothuizen: "Maar vergeleken met de illegale markt is dat een heilige wereld."

In het rioolwater van Amsterdam werden vorig jaar de hoogste concentraties gemeten van drugs zoals MDMA, ketamine en cannabis van heel Europa. Ook in andere steden in Nederland waren de waardes hoog.

Dat blijkt uit onderzoek van het Europese drugsagentschap EUDA. Vooral MDMA, de werkzame stof in xtc-pillen, werd in veel Nederlandse steden gemeten. Na Amsterdam volgen Rotterdam, Utrecht en Groningen.

Voor het onderzoek werd het rioolwater van 128 Europese steden in 26 landen onderzocht op de stoffen MDMA, cocaïne, amfetamine, ketamine, methamfetamine en cannabis. De eerste drie drugs werden vorig jaar gemiddeld vaker gemeten dan in 2023.

Resten van cocaïne werden van alle Europese steden het vaakst gemeten in het rioolwater van Antwerpen. Amsterdam staat op de derde plek, na het Spaanse Tarragona, schrijft stadsomroep AT5.

Pieken in het weekend

De metingen laten voor de drugs MDMA, cocaïne en ketamine pieken zien in het weekend en op de maandagen. Dat duidt er volgens de onderzoekers op dat deze drugs vooral in de vrije tijd worden gebruikt.

Bij methamfetamine daarentegen, ook bekend als crystal meth, is het gebruik gelijkmatiger verdeeld. Dat duidt erop dat deze drug ook veel doordeweeks wordt gebruikt. Crystal meth kan zorgen voor een energiek en alert gevoel.

De onderzoekers noemen het "opmerkelijk" dat alle zes onderzochte illegale drugs in bijna elke deelnemende stad werden gevonden. In absolute zin wordt cannabis net zoals andere jaren nog steeds het meest gebruikt.

Fans van Rob de Nijs kunnen volgende week woensdag afscheid nemen van de zondag overleden zanger. In theater DeLaMar in Amsterdam hebben zij de mogelijkheid om hem een laatste groet te brengen.

De familie van de zanger laat via een woordvoerder weten dat het afscheid voor volgende week woensdagochtend staat gepland. "Iedereen die Rob de Nijs een warm hart toedroeg krijgt de kans om afscheid te nemen en stil te staan bij zijn bijzondere muzikale nalatenschap."

Belangstellenden kunnen tussen 09.30 uur en 12.00 uur terecht in het theater. Vanaf 14.30 uur is er een afscheid in besloten kring. Daar wonen familie, vrienden en collega's de afscheidsdienst bij, in de vorm van een muzikaal eerbetoon.

Rob de Nijs overleed zondag op 82-jarige leeftijd. Hij leed al enkele jaren aan de ziekte van Parkinson. Vorige maand was hij nog aanwezig bij de generale repetitie van een musical over zijn leven, Malle Babbe. Die is tot zeker eind dit jaar te zien in verschillende theaters in het land.

Een Nederlandse houtimporteur is door de Rechtbank Amsterdam vrijgesproken van het importeren van 'fout hout'. Dit soort hout is volgens Europese regels niet duurzaam genoeg.

Het was de eerste keer dat het Openbaar Ministerie (OM) niet alleen een bedrijf, maar ook de bestuurder persoonlijk vervolgde voor het importeren van dit soort verboden hout.

Geen bewijs

De rechter heeft geen bewijs gevonden dat regels zijn overtreden. Het hout werd zo'n vijf jaar geleden in beslag genomen na een inval bij het bedrijf van handelaar Cees Boogaerdt. Het moet nu teruggegeven worden. Volgens de importeur is het zo'n zes miljoen euro waard.

Het gaat om een luxe houtsoort uit Myanmar - teakhout - dat vaak wordt gebruikt voor luxe jachten. De robuustheid van het hout is erg geschikt voor scheepsdekken.

Volgens het OM probeerde de importeur ook bewust de verantwoordelijkheid bij anderen neer te leggen. Het Nederlandse bedrijf importeerde namelijk niet rechtstreeks uit Myanmar, maar via Italië en Kroatië. Ook dat ziet de rechter niet als een probleem.

'Jaren gegijzeld'

De uitspraak is een opluchting voor de 81-jarige houtimporteur die samen met zijn bedrijf werd aangeklaagd. "Het voelde alsof we jaren zijn gegijzeld", zegt hij tegen de NOS. De rechtszaak heeft de afgelopen jaren het contact met zijn klanten bemoeilijkt, vertelt hij.

De hele zaak voelde voor de houthandelaar extra zuur, omdat hij naar eigen zeggen juist probeerde dit hout op een duurzame manier te importeren.

Het Openbaar Ministerie gaat de uitspraak bestuderen en wil verder nog niet zeggen of het in hoger beroep gaat.

In Delft reageren bewoners geschrokken op een grote brand gisteravond in het centrum van de stad. Meerdere woningen raakten door de brand zodanig beschadigd dat ze voorlopig onbewoonbaar zijn. "Het is schokkend om te zien, het raakt je", zegt de eigenaar van een café tegenover het pand.

De brand brak gisteravond rond 21.30 uur uit in een historisch pand op de hoek van de Nieuwstraat. Het vuur sloeg vervolgens over naar de bovengelegen woningen en een naastgelegen grachtenpand.

Overrompeld

De eigenaar van café de Wijnhaven is overrompeld, vertelt hij bij Omroep West. Hij werd kort nadat de brand uitbrak gebeld door zijn personeel. "Het ging in een stroomversnelling. Ik heb binnen een kwartier mijn zaak leeg moeten halen en ben halsoverkop weggegaan."

Rond 01.30 uur was het vuur volgens de brandweer grotendeels onder controle. "Het is schokkend om te zien, dit gun je niemand", zegt de eigenaar. "Je ziet mensen in zak en as, ze zijn alles kwijt." Over de oorzaak van de brand nog niets bekend. De politie doet daar onderzoek naar.

Instortingsgevaar

Bij de brand raakte één persoon gewond. Het is onbekend hoe het met het slachtoffer gaat. Zeker tien woningen zijn vooralsnog onbewoonbaar. Naast de getroffen woningen liepen ook enkele winkelpanden schade op. Er is nog altijd sprake van instortingsgevaar. Daarom blijft een deel van de straat afgesloten.

Hoewel het gebied rond het gebouw nog is afgezet, stonden vanochtend mensen bij de hekken te kijken. "Ik woon op de Nieuwe Langendijk, ik hoorde veel sirenes", vertelde een man die stond te kijken aan de omroep. Hij bleef gisteravond binnen, maar wilde vandaag toch even zien hoe het ervoor staat.

"Het pand kun je nu wel afschrijven", zegt de inwoner van Delft. "Het schuine dak aan de achterkant is gewoon weg. Het is een monumentaal pand, dat is wel zonde." Een andere omwonende vertelde dat hij de brand gisteravond heeft gezien. "Ik woon hier om de hoek. Je rook al de brandlucht. Het is schrikken."

Eerdere brand

Een week geleden brak ook al brand uit in het centrum van Delft. Dat gebeurde op de Beestenmarkt. Tijdens de brand werden drie woningen tijdelijk ontruimd. Het is ook nog onduidelijk hoe die brand kon ontstaan.

Het kopen van kabeltjes, kleding en make-up in Chinese webshops als Temu of Shein is zo populair geworden, dat het volgens toezichthouders in Nederland "onmogelijk" is geworden alle pakketjes te controleren. Ze slaan alarm, omdat de markt daardoor wordt overspoeld met gevaarlijke, giftige en niet-duurzame producten.

Gemiddeld komen er elke minuut maar liefst 1200 individuele pakketjes van buiten de Europese Unie in Nederland aan. Dat zijn er ruim 1,7 miljoen per dag. En dat aantal groeit hard door, vertellen de toezichthouders vandaag in een gesprek met Kamerleden.

Ook koelkasten

Vroeger zonden fabrikanten grote hoeveelheden producten naar Nederland, om ze vervolgens vanuit een distributiecentrum te gaan verkopen. Nu sturen die bedrijven allemaal kleine individuele pakketjes, die rechtstreeks naar consumenten gaan. Dat is goedkoper, omdat ze voor bestellingen onder de 150 euro geen importheffing hoeven te betalen.

Nederland is, onder meer vanwege de Rotterdamse haven, een belangrijk doorvoerland voor dit soort pakketjes. Verreweg het grootste gedeelte van de miljoenen bestellingen gaat weer door naar ander landen binnen de Europese Unie.

Steeds meer producten worden op deze wijze verkocht. "Ook koelkasten komen nu rechtstreeks uit China", zegt Mattheus Wassenaar, inspecteur-generaal bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). "De gevaarlijke producten eruit pikken is zoeken naar een speld in een hooiberg."

Handelsoorlog

En als er dan een gevaarlijk product wordt gevonden, is het lastig om daarvoor iemand op de vingers te tikken. De grote Aziatische webshops hebben geen vertegenwoordiger in de Europese Unie, waardoor ze voor de toezichthouders ongrijpbaar zijn. De douane, ILT en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zouden dan ook graag zien dat zo'n vertegenwoordiger op Europees niveau voor alle producten wordt verplicht.

"In zekere zin is dit een handelsoorlog", vindt Wassenaar. "Er worden producten binnengebracht die niet aan de regels voldoen. Het bedrijfsleven hier heeft daardoor een groot concurrentienadeel."

De douane zou verder het liefst zien dat fabrikanten worden gedwongen om hun producten weer in bulk te verzenden. "Het is efficiënter om een container met duizend kerstboomlampjes in één keer te kunnen beoordelen, dan dat wij duizend individuele pakketjes met die lampjes moeten beoordelen", vertelt Roel van 't Veld van de douane aan Kamerleden.

De Europese Commissie heeft ook net aangekondigd maatregelen te willen nemen tegen de grote stroom goedkope spullen uit Azië. Zo is het plan om toch weer importheffingen te gaan rekenen voor bestellingen onder de 150 euro. Daardoor wordt het minder aantrekkelijk om pakketjes rechtstreeks naar consumenten te versturen.

Daarnaast lopen er op dit moment grote onderzoeken van de Europese Commissie naar de Chinese webwinkels Shein en Temu, vanwege de verkoop van illegale producten. Toch zal het volgens de toezichthouders moeilijk worden om de goedkope spullen uit Azië helemaal uit de bannen. "Als Shein op zwart gaat, komt er gewoon weer een nieuwe versie van die site", voorspelt Wassenaar.

Op een kalkoenboerderij in Putten is vogelgriep vastgesteld. Alle 27.000 dieren worden geruimd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Dat doet de NVWA om verdere verspreiding te voorkomen.

Binnen 3 kilometer van de Gelderse boerderij liggen nog twaalf pluimveebedrijven. Bij deze bedrijven moet worden getest op vogelgriep.

Buiten die straal van 3 kilometer, maar binnen een straal van 10 kilometer bevinden zich nog 62 pluimveeboerderijen. Voor deze bedrijven geldt per direct een vervoersverbod. Dat betekent dat er geen vogels, eieren of andere materialen vandaan vervoerd mogen worden. De maatregelen zijn nodig om verspreiding naar andere delen van het land te voorkomen.

De NVWA gaat onderzoeken of de kalkoenboerderij contact heeft gehad met zogeheten riskante contacten en neemt waar nodig aanvullende maatregelen.

Landelijke ophokplicht

Sinds vorig jaar november geldt een landelijke ophokplicht voor al het pluimvee dat commercieel wordt gehouden. Dat gebeurde nadat het virus werd aangetroffen op een kippenboerderij in Putten. Dat was toen de eerste uitbraak in Nederland in bijna een jaar.

Sindsdien is het virus op meerdere plekken vastgesteld. Dat gebeurde in februari bij een pluimveebedrijf in het Friese dorp Idsegahuizum en begin deze maand in de Belgische gemeente Sint-Gillis-Waas, vlak bij de Nederlandse grens.

Vaccin

Eerder deze maand begon op een pluimveebedrijf een proef met een vaccin tegen vogelgriep. Dat gebeurde na een eerder positief uitgepakte proef vorig jaar. Daaruit bleek dat twee vogelgriepvaccins effectief werkten in de praktijk. De pilot duurt zo'n twee jaar.

De bewoners van een huis in Vlissingen hebben gisteren in huis een koningspython gevonden. Het dier zat verstopt naast een koelkast. Het is nog een raadsel hoe het dier daar is terechtgekomen.

Volgens Stichting Dierenwelzijn Zeeland vonden de bewoners het dier tijdens het schoonmaken van hun koelkast. "De dappere vinders deden de slang in een doos en belden ons meteen", schrijft de stichting in een bericht op Facebook.

Het bleek te gaan om een koningspython, ook wel bekend als balpython, van ongeveer een meter lang. "Het is een bekende wurgslang die niet giftig is", zegt de stichting, die zijn prooien wurgt voor hij die opeet. "Ze kunnen maximaal 2 meter lang worden en zijn vrij rustig en vriendelijk van aard. Zo'n slang kan ouder dan 20 jaar worden."

Onderkoeld

Medewerkers van de stichting hebben het dier opgehaald. "De koningspython is meestal goed te hanteren en weinig agressief. Dat was natuurlijk een hele opluchting", aldus de stichting. Wel bleek dat het dier onderkoeld was. De slang is daarom naar een reptielenopvang in Vlissingen gebracht, meldt Omroep Zeeland.

Het is niet bekend hoelang de slang al naast de koelkast lag en wie het dier eerder verzorgde. De stichting roept de verzorger op zich te melden.

Wennen aan mensen

Er is in Nederland geen vergunning nodig om een koningspython te houden of verkopen. Maar om de dieren in gevangenschap te mogen houden, moet de eigenaar wel in het bezit zijn van een verklaring van herkomst.

De slang is dus niet giftig, maar kan wel wurgen. Het dier kan goed wennen aan mensen en daarom is de kans klein dat het een mens wurgt.

Het Pentagon mag transgender mensen niet weren uit het Amerikaanse leger, heeft een federale rechter geoordeeld. Over pakweg een week hadden de ontslagen moeten beginnen, na een decreet van president Trump vorige maand.

Dat decreet gaf het ministerie van Defensie een maand de tijd om uit te zoeken hoeveel transgender militairen er in dienst zijn bij het Amerikaanse leger. Het gaat om naar schatting 5000 tot 15.000 mensen, op een krijgsmacht van 1,3 miljoen.

Zo gauw het aantal bekend was, hadden deze mensen er volgens Trump uit moeten vliegen, tenzij ze als absoluut essentieel worden gezien voor de krijgsvoering. Maar de rechter oordeelt dat het decreet van Trump waarschijnlijk in strijd is met het verbod op seksedisciminatie in de Amerikaanse grondwet.

Persoonlijke hekel

De rechter neemt er vooral aanstoot aan dat de president simpelweg een persoonlijke hekel lijkt te hebben aan transgender personen en dat hij dat gevoel heeft omgezet in beleid. "Mannen die zich als vrouw identificeren missen bescheidenheid en dienstbaarheid", schreef Trump bijvoorbeeld. Dat is "schadelijk voor de militaire paraatheid", vindt hij.

"Hoe kun je dat überhaupt zeggen?", aldus de rechter. "Dat een hele groep mensen bescheidenheid mist? Het slaat gewoon nergens op." Zij oordeelt dat Trumps decreet voorlopig niet kan worden uitgevoerd, omdat het een hele groep overheidsmedewerkers benadeelt zonder gegronde motivatie.

"De rechtbank weet dat dit oordeel zal leiden tot een verhit publiek debat en meer rechtszaken. In een gezonde democratie zijn dat beide positieve uitkomsten", schreef de rechter. "Maar we moeten het er allemaal over eens zijn dat iedereen die de roeping beantwoordt om in het leger te dienen, onze dankbaarheid en respect verdient."

'Zucht van verlichting'

De uitspraak is een tussenvonnis. De rechtszaak die twintig huidige en toekomstige militairen tegen het decreet hebben aangespannen loopt nog. Reservist en tweede luitenant Nicolas Talbott is een van de eisers. Hij is opgelucht door de uitspraak. "Dit is zo'n zucht van verlichting", zegt hij tegen het Amerikaanse persbureau AP. "Dit is mijn droombaan en ik heb hem eindelijk. Ik was zo bang dat ik hem zou verliezen."

Het is nog onduidelijk wat het Amerikaanse ministerie van Defensie nu gaat doen. Trump en zijn regering hebben in korte tijd al verschillende gerechtelijke vonnissen genegeerd.

Trumps plaatsvervangend stafchef, Stephen Miller, reageerde in een bericht op sociale media honend op de uitspraak van de rechter. "De rechters van het districtsgerecht hebben nu besloten dat zij het bevel voeren over de strijdkrachten... komt er dan geen einde aan deze waanzin?", schreef hij.

De dode persoon die bij een woningbrand in Drachten werd aangetroffen, was mogelijk al "enige tijd" voor de brand overleden. Dat vermoedt de politie.

De politie probeert de identiteit van de persoon te achterhalen en ook de toedracht van diens overlijden en de brand worden onderzocht. Hiervoor is een plaats delict ingericht zodat de omgeving in en om de woning goed kan worden onderzocht. De politie roept mensen die iets hebben gezien voorafgaand aan de brand op zich te melden.

De brand, die rond 00.15 uur ontstond, woedde in een rijtjeshuis aan het Schuttersveld. Kort daarna schaalde de brandweer op naar grote brand.

Vanwege de brand werden meerdere woningen ontruimd. Aan het einde van de nacht was de brand onder controle. De woning waar de brand uitbrak, is ernstig beschadigd. Naastgelegen panden hebben rook- en waterschade.

Beelden van de brand:

Het kabinet kan niet de zogeheten ANBI-status afnemen van klimaatactiegroep Extinction Rebellion (XR). Dat schrijft staatssecretaris Van Oostenbruggen van Financiën aan de Tweede Kamer. De Kamer had het kabinet opgeroepen om dat wel te doen, zodat de actiegroep niet meer zou kunnen profiteren van de belastingvoordelen voor goede doelen.

Maar volgens Van Oostenbruggen is er geen reden om de goededoelenstatus af te pakken. "Verdenkingen, niet-vervolgbare activiteiten of gedrag dat simpelweg niet aansluit bij de algemeen gangbare definitie van algemeen nut zijn geen redenen om de ANBI-status van een instelling in te trekken."

Erf- en schenkbelasting

De staatssecretaris zegt wel toe dat het kabinet onderzoekt of de regels kunnen worden aangepast, waardoor er meer mogelijkheden komen om een ANBI-status in te trekken. De ANBI-status is bedoeld voor Algemeen Nut Beogende Instellingen. Die hoeven geen erf- of schenkbelasting te betalen over giften die ze krijgen. Donateurs mogen een gift aan een ANBI aftrekken van hun belasting.

De Tweede Kamer vindt dat XR met zijn acties niet het algemeen belang nastreeft en daarom geen recht heeft op de status. In januari stemde een kleine meerderheid van de Kamer voor een motie van JA21 om de status in te trekken.

Vandalistische organisatie

JA21 noemt XR "een onwettige, maatschappij-ontwrichtende en vandalistische organisatie". Door wegblokkades uit protest tegen fossiele subsidies, bijvoorbeeld op de A12 in Den Haag, moet de politie volgens JA21-Kamerlid Eerdmans regelmatig ander belangrijk werk laten liggen en komt noodhulp in het gedrang.

Van Oostenbruggen erkent dat het "ongemakkelijk" kan voelen als gedrag van een organisatie met een ANBI-status "conflicteert met gangbare maatschappelijke waarden en opvattingen", of als niet iedereen er het algemeen nut van kan inzien. Maar op die grond kan een status dus niet worden afgenomen.

Eurobonds, in heel Europa lopen de gemoederen er hoog over op. Deze gezamenlijke leningen door Europese landen maken onderdeel uit van het EU-plan voor herbewapening en komen aan bod op de Europese top van deze week.

Het onderwerp is beladen. Er zijn lidstaten die er bijna om smeken, maar in lidstaten als Nederland en Duitsland gaan de hakken er altijd stevig bij in het zand. In Nederland was de coalitie vorige week nog verdeeld over het onderwerp, al is dat inmiddels bijgelegd.

Wat zijn dat: eurobonds?

Eerst over de woordelijk samentrekking: 'euro' staat voor Europa en 'bonds' is Engels voor obligaties. Een obligatie is schuldpapier dat door overheden en bedrijven kan worden uitgegeven om geld te lenen, voor grote investeringen of andere uitgaven.

Zo gaf Nederland in de coronacrisis nieuwe staatsobligaties uit voor steun aan door de lockdowns gesloten bedrijven. Een obligatie moet net als elke andere lening na een bepaalde periode worden terugbetaald, met rente.

Is zo'n obligatie voor alle landen hetzelfde?

Hier geldt zoals bij elke lening: hoe groter de kans dat je kunt terugbetalen, hoe lager de rente. Voor landen die hun financiën goed op orde hebben is het makkelijker om geld te lenen. Zij hebben op de geldmarkten een hogere kredietwaardigheid. Deze landen betalen een lagere rente, omdat kredietverstrekkers weten dat ze hun geld terugkrijgen en ook op tijd.

Nederland hoefde enkele jaren helemaal geen rente te betalen op een staatsobligatie, en kreeg zelfs enige tijd geld toe. Landen met een hoge staatsschuld en een lage kredietwaardigheid moeten een hoge rente betalen. Zij zijn dus duurder uit als ze geld lenen.

Een eurobond is dus op Europees niveau geld lenen?

Inderdaad. Europese landen gingen na de Tweede Wereldoorlog steeds meer economisch samenwerken. Via de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, de Europese Gemeenschap tot de huidige Europese Unie. Niet zoals de Amerikaanse president Trump zegt "om de Verenigde Staten te naaien", maar om via een economische samenwerking te zorgen voor stabiliteit en daarmee vrede op het continent.

Commissievoorzitter Von der Leyen presenteerde begin maart een defensieplan voor Europa waar honderden miljarden euro's mee zijn gemoeid:

In 1989 bedacht de Nederlandse Rabobank-econoom Wim Boonstra als eerste een concreet plan waarin de Europese landen niet meer apart, maar samen geld zouden kunnen lenen op de kapitaalmarkten: eurobonds. Het idee erachter: samen sta je sterker.

Omdat alle landen samen garant staan voor de schuld, zouden financiële markten er geruster op zijn dat ze hun geld terugkrijgen. En dat zou een lage rente opleveren. Oftewel: samen geld lenen zou goedkoper zijn dan dat zelf doen.

Toch bleef het plan van eurobonds op de plank liggen. Niet alleen toen drie jaar later de Europese Unie werd opgericht, maar ook toen de EU-landen rond de eeuwwisseling met de euro een gezamenlijke munt invoerden.

Waarom kwamen die eurobonds er nooit?

De eurobonds kwamen voor het eerst écht concreet op tafel toen in 2008 een wereldwijde kredietcrisis uitbrak en de euro dreigde om te vallen. Europese landen moesten niet alleen banken en verzekeraars redden, maar zelfs Griekenland.

Het land bleek zich jarenlang niet aan de begrotingsregels voor de euro te hebben gehouden. Door de gigantische staatsschuld konden de Grieken geen geld meer lenen op de kapitaalmarkten. Daarmee dreigde niet alleen Griekenland failliet te gaan, maar daarmee ook de euro ineen te storten.

Terwijl er naarstig werd gezocht naar een oplossing, publiceerden toenmalig Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker en de Italiaanse minister Giulio Tremonti van Financiën een ingezonden brief in de invloedrijke zakenkrant FT. Daarin pleitten zij voor Europese solidariteit door de invoering van gezamenlijke schulden, zodat lidstaten die het lastig hadden toch aan geld konden komen: eurobonds.

Lidstaten als Nederland en Duitsland kregen het Spaans benauwd van het idee. Het zou er namelijk op neerkomen dat de beste jongetjes van de klas moesten opdraaien voor de rest die sjoemelde met de cijfers. Deze lidstaten vreesden met eurobonds duurder uit te zijn vanwege hogere rentes, en uiteindelijk zelfs te moeten gaan opdraaien voor het terugbetalen van het geleende geld.

Dus toen gingen de eurobonds snel de prullenbak in?

Tijdens de kredietcrisis wel. Maar met de eerstvolgende crisis kwam de eurobondsdiscussie terug. Om lidstaten te helpen tijdens de uitbraak van het coronavirus was er een speciaal Europees herstelfonds met 750 miljard euro nodig om landen te helpen.

Na veel duwen en trekken gingen de Europese lidstaten akkoord om garant te staan voor de Europese lening. Afgesproken werd dat lidstaten hervormingen moesten doorvoeren en hun begroting op orde moesten krijgen in ruil voor leningen of subsidies uit het coronafonds. Hoewel je van eurobonds kon spreken, werden het toch maar coronabonds genoemd.

Komen die eurobonds er ooit nog?

Nog altijd durven de diverse lidstaten de handen niet voor elkaar in het vuur te steken. De een vreest dat de ander de eigen begroting laat verslonzen als ze via de Europese eurobonds voor een lagere rente geld kunnen krijgen. In Nederland tuimelen politici over elkaar heen met hun betogen dat eurobonds leiden tot hogere schulden.

Een idee dat volgens econoom Boonstra door de eurocrisis "vooral tussen de oren zit". Lidstaten hoeven volgens hem de handen helemaal niet voor elkaar in het vuur te steken, zei hij recent in podcast De Dag.

In zijn plan voor eurobonds waren gezamenlijke schulden juist bedoeld om te garanderen dat eurolanden hun begrotingen altijd op orde hebben. "Dat kan via een mechanisme waarin voorkomen wordt dat zwakkere lidstaten opeens voordeel hebben van landen die hun overheidsfinanciën wél op orde hebben."

Aan eurobonds zouden volgens Boonstra voorwaarden moeten worden verbonden, net zoals bij de coronabonds. "Bijvoorbeeld door een sanctie op te leggen waarin je de volgende uitgifte niet kunt meedoen. Dan heeft een lidstaat echt een groot probleem, en rest van de EU niet."

De politie moet een incassobureau 173.000 euro schadevergoeding betalen omdat de politie een ander bedrijf heeft voorgetrokken bij de afhandeling van winkeldiefstalboetes. Dat heeft de rechtbank in Den Haag bepaald.

Volgens de rechtbank verstrekte de politie in het verleden ten onrechte informatie aan een concurrent. Dit heeft tot verlies van klanten geleid bij het bedrijf dat de rechtszaak aanspande.

De zaak draait om de afhandeling van civiele boetes. Dat zijn de boetes die winkeleigenaren zelf mogen opleggen aan dieven. Onder andere supermarkten rekenen na een winkeldiefstal 181 euro als compensatie voor de overlast.

Om deze civiele boetes te kunnen innen, mogen ondernemers de naam- en adresgegevens van betrapte dieven opvragen bij de politie. Veel winkeliers hebben deze administratieve klus uitbesteed aan gespecialiseerde incassobureaus. Er zijn in Nederland momenteel twee partijen actief in deze markt: Overlastregistratie Nederland en SODA.

Belangenverstrengeling

Tijdens een proef met het geautomatiseerd verstrekken van winkeldiefstalgegevens, tussen 2016 en 2018, heeft de politie fouten gemaakt. Concurrent SODA kreeg toen als enige de gegevens van alle Nederlandse winkeldieven.

Volgens Overlastregistratie kwam dat onder meer door belangenverstrengeling bij de politie. Zo is SODA opgezet door een oud-politieman; zijn zoon werkte destijds zowel voor de politie als voor SODA. Het bedrijf zou binnen de politie een streepje voor hebben gehad.

Na klachten kreeg Overlastregistratie in 2022 gelijk van de Nationale Ombudsman. Die vond dat de politie inderdaad onbehoorlijk had gehandeld en het incassobureau ten onrechte buitenspel had gezet.

Overlastregistratie Nederland diende vervolgens een schadeclaim in bij de politie. Het bedrijf zegt veel geld te hebben misgelopen, omdat de politie SODA heeft voorgetrokken. Overlastregistratie eiste ruim drie miljoen van de politie.

Weggekaapt

Ook de Haagse rechtbank oordeelt dat sprake is geweest van oneerlijke concurrentie. De rechter vindt het aannemelijk dat Overlastregistratie daardoor klanten verloor en dat mogelijke nieuwe klanten zijn weggekaapt door de concurrent.

De rechtbank stelt het schadebedrag wel aanzienlijk lager vast en veroordeelt de politie tot het betalen van 173.000 euro aan Overlastregistratie. Het bedrijf reageert teleurgesteld en zegt dat de politie tot op de dag van vandaag slordig omgaat met het aanleveren van winkeldiefgegevens.