NOS Nieuws - Algemeen

De regering-Trump heeft meer dan 1100 voorheen geheime documenten vrijgegeven die verband houden met de moord op president John F. Kennedy in 1963. De documenten, die bestaan uit ruim 31.000 pagina's, zijn gepubliceerd op de site van de National Archives.

De komende tijd worden er nog meer documenten gedigitaliseerd en gepubliceerd. Volgens president Trump zijn er straks 80.000 pagina's uit geheime dossiers over de moord op JFK in te zien, zonder zwartgelakte gedeelten.

Na zijn inauguratie gaf Trump via een decreet de opdracht alle geheime documenten rond de moord op Kennedy en ook rond de moorden op JFK's jongere broer Robert en Martin Luther King (allebei vermoord in 1968) vrij te geven.

Speculaties en theorieën

De moord op JFK, die tijdens een bezoek aan Dallas werd doodgeschoten, is al decennia voer voor uiteenlopende theorieën. Kort na de moord werd Lee Harvey Oswald als verdachte opgepakt, maar voordat hij kon worden vervolgd werd hij doodgeschoten.

Een officiële commissie die de moord onderzocht stelde een jaar later vast dat Oswald alleen heeft gehandeld, maar die conclusie heeft de vele speculaties over doofpotten en samenzweringen allesbehalve gesmoord. Dat had onder meer te maken met de communistische achtergrond van Oswald. Een van de personen die twijfelt aan het in zijn eentje handelen van Oswald is Robert F. Kennedy Jr., de neef van JFK en zoon van Robert.

Jack Schlossberg, kleinzoon van John F. Kennedy, schrijft op X dat zijn familie niet door de regering-Trump vooraf op de hoogte is gesteld van het vrijgeven van de documenten. Ook schrijft hij in een bericht, rechtstreeks gericht aan zijn achterneef, dat RFK Jr. zelf de documenten moet gaan bekijken "en vertel ons dan of je gelijk hebt, of nog steeds liegt".

Veel al openbaar

De meeste documenten in het onderzoek naar de moord op Kennedy zijn eerder al openbaar gemaakt. Dat leidde niet tot grote onthullingen en experts rekenen daar nu ook niet op, zeggen ze in Amerikaanse media.

Zo sprak nieuwszender CNN met iemand die in de jaren negentig nog tal van geheime JFK-dossiers doorploos voor de Amerikaanse overheid, om te bepalen wat er toen vrijgegeven kon worden. "De meeste documenten die we toen bekeken, zijn vrijgegeven. Sommigen werden deels of helemaal geheim gehouden. Als dat is wat er nu is gepubliceerd, dan is er geen smoking gun", zegt Tom Samoluk tegen de nieuwszender.

Volgens politiek historicus Larry Sabato, verbonden aan de universiteit van Virginia, kan het vanwege de vele documenten die in één keer zijn vrijgegeven nog wel even duren voordat er duidelijk beeld ontstaat uit het materiaal. "We zijn al begonnen met het doornemen van de pagina's, maar er is veel werk te doen en dat moeten mensen accepteren", zegt hij tegen persbureau AP.

Er was lang weerstand binnen onder meer de CIA tegen het vrijgeven van de documenten, omdat het inzicht kan bieden in het opereren van de geheime dienst en het de identiteit van bronnen die nog leven zou kunnen onthullen.

De hoogste rechter van de Verenigde Staten heeft in een zeldzame publieke verklaring kritiek geuit op een uitspraak van president Trump. In een bericht op zijn eigen platform Truth Social schreef Trump gisteren dat een rechter die de uitzetting van een groep Venezolanen opschortte, afgezet zou moeten worden.

Trumps bericht leidde een paar uur later tot een reactie van opperrechter John Roberts, die zich zelden mengt in het publieke debat op een dergelijke manier. "Het is al ruim twee eeuwen de gewoonte dat afzetting niet een gepaste reactie is bij onenigheid over een rechterlijke beslissing. Daarvoor bestaat het normale proces van hoger beroep", schreef Roberts, die het daarmee opnam voor rechter James Boasberg.

Trump reageerde in een interview bij Fox News op het bericht van Roberts. "Ik heb het maar kort gezien, hij noemde mijn naam niet", zei hij. Verder herhaalde hij in het interview zijn kritiek op "losgeslagen" rechters die "niet toegelaten zouden moeten worden".

Roberts is als 'chief justice' de voorzitter van het Hooggerechtshof. Dat is het hoogste rechtsorgaan in de VS. In 2018 botste Roberts, die te boek staat als een conservatieve rechter, ook al eens met Trump. In zijn eerste termijn als president noemde Trump een rechter uit San Francisco een "Obama-rechter". Dat leidde tot een felle reactie van Roberts: hij benadrukte dat alle rechters onafhankelijk waren.

Wet uit 1798

De huidige zaak draait het om het uitzetten van vermeende Venezolaanse bendeleden. Trump gebruikte voor hun uitzetting een eeuwenoude oorlogswet uit 1798 - de Alien Enemies Act - bedoeld om personen uit landen waarmee de VS in oorlog is snel uit te kunnen zetten. De wet was voor Trump slechts drie keer gebruikt door Amerikaanse presidenten: in 1812, in de oorlog met het Verenigd Koninkrijk, in de Eerste Wereldoorlog en in de Tweede Wereldoorlog.

Trump gebruikte de wet afgelopen weekend, omdat er volgens hem sprake is van een "invasie" van de Venezolaanse criminele bende Tren de Aragua. Maar een rechter in Washington D.C. schortte de inwerkingtreding van die wet dus op voor zeker twee weken. Op dat moment waren er wel twee vliegtuigen met Venezolanen onderweg naar El Salvador, waar ze in gevangenissen zouden worden opgesloten.

Ondanks de opschorting keerden die vliegtuigen niet terug naar de VS. Rechter Boasberg vroeg bij de regering-Trump vervolgens om opheldering. Volgens het ministerie van Justitie hadden de vliegtuigen al het Amerikaanse luchtruim verlaten toen de rechter de wet opschortte, waardoor de opschorting niet gold voor die vluchten.

Dat leidde tot nieuwe vragen van Boasberg over onder meer de exacte vertrektijden van de vliegtuigen en wanneer ze precies het Amerikaanse luchtruim verlieten. Op die vragen moet de regering-Trump nog reageren. De zaak, en ook de reactie van opperrechter Roberts, illustreert volgens experts dat Trump de grenzen van zijn presidentiële macht verkent en dat dit kan leiden tot een botsing tussen de uitvoerende en de rechterlijke macht in de VS.

Premier Schoof kan in Europa verder praten over herbewapening. Maar hoe de miljarden worden verdeeld is nog onduidelijk. "Grote besluiten" daarover vallen volgens Schoof uiteindelijk "alleen hier", zei hij in een debat met de Tweede Kamer, doelende op het parlement. Nederland heeft "tot nu toe nog niets besloten", zei Schoof, en "leningen zullen altijd tijdelijk zijn".

Donderdag en vrijdag gaat Schoof naar de Europese top in Brussel, waar het plan voor 800 miljard euro voor Europese herbewapening, het zogeheten Rearm Europe, opnieuw op de agenda staat. Vooral de oppositie maakt zich zorgen over met welk mandaat en welke vrijheid Schoof naar de top gaat, omdat de coalitie niet op één lijn zit.

Tot woede van de VVD steunde de PVV - samen met NSC en BBB - vorige week een motie van JA21 tegen de Europese plannen om zo'n 800 miljard euro vrij te maken. De partijen zijn tegen het oprekken van begrotingsregels en gemeenschappelijke Europese leningen. Spoedoverleg volgde, premier Schoof vond dat zijn bewegingsruimte in Europa werd beperkt.

Het zeven pagina's tellende uitlegdocument dat vervolgens werd opgesteld, stelde oppositiepartijen allerminst gerust, zo bleek vandaag. CDA-Leider Bontenbal sprak van een "verhullend briefje", GroenLinks-PvdA-leider Timmermans noemde het een "bezweringsformuletje", SP-leider Dijk sprak van een "politiek woordenspel". ChristenUnie-leider Bikker had de brief "wel tien keer gelezen", maar "nog geen idee wat er in staat".

'Grotere beeld'

Van PVV-leider Wilders wilden oppositiepartijen weten wat de PVV nu wel of niet gaat steunen. Daar wilde hij nog niet op vooruitlopen, "omdat niet duidelijk is wat het uiteindelijke Europese plan nu precies is". Schoof krijgt van de PVV "totale vrijheid" bij het overleg, aldus Wilders, maar "de PVV stemt niet automatisch voor". Dat moet blijken na afloop, als we weten waar het precies om gaat, aldus Wilders.

Dat kwam hem op kritiek van onder meer GroenLinks-PvdA, CDA en D66 te staan. Timmermans vindt dat Schoof met een "onmogelijke boodschap" op pad moet, Bontenbal zegt dat Schoof "met zijn handen op zijn rug" naar Brussel gaat. D66-leider Jetten vraagt zich af of Schoof tijdens de top steeds met Wilders moet bellen. Wilders hield de partijen voor dat ook zij zelf pas na afloop, als meer duidelijk is, wel of niet met de plannen zullen instemmen.

Partijen in de Kamer, waaronder GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en SP, verwijten Schoof ook dat hij niet voldoende duidelijk maakt wat er nu met dat enorme bedrag van 800 miljard kan worden gedaan.

Trein al vertrokken

Schoof erkende dat nog niets vastligt, maar wees op "het grotere beeld" dat we "moeten blijven zien". En dat is, zo concludeerde hij, dat we "allemaal Oekraïne willen steunen". "Iedereen begrijpt dat het ook om onze eigen vrijheid gaat."

Ook ziet Schoof brede overeenstemming in de Tweede Kamer dat Europa meer moet doen om de eigen defensie te versterken. Met de coalitiepartijen is afgesproken dat het kabinet zich vooral kritisch zal opstellen als de financiering van de plannen in hun ogen niet deugt of een gevaar is voor de financiële stabiliteit van de Europese landen, herhaalde hij. En na de top komt het kabinet bij de Kamer terug.

Dat stelde de opsteller van de motie, die vorige week tot de commotie leidde, niet gerust. Volgens JA-21 leider Eerdmans is de Brusselse trein "allang vertrokken" en is het "al te laat".

GroenLinks-PvdA en CDA vinden juist dat Nederland niet snel genoeg op die trein springt en wezen beiden op Duitsland dat vanwege de internationale spanningen vandaag met een historisch schuldenpakket voor defensie instemde. "Een groot verschil met de Bundestag", zei Timmermans. "Duitsland staat voor daadkracht, Nederland voor doormodderen", zei Bontenbal.

Twee Amerikaanse astronauten zijn na een onbedoeld lang verblijf in de ruimte weer terug op aarde. De Crew Dragon-ruimtecapsule van SpaceX die Butch Wilmore en Suni Williams samen met twee andere astronauten van het internationale ruimtestation ISS terugbracht, landde rond 23.00 uur (Nederlandse tijd) in het water van de Golf van Mexico voor de kust van Florida.

De Crew Dragon werd in het water begroet door een aantal dolfijnen. Een klein half uur later werd de capsule op het SpaceX-platform getakeld. Vervolgens werd het luik geopend en zwaaiden de vier astronauten lachend naar de camera.

Wilmore en Suni vertrokken in juni naar het ISS voor een missie van ruim een week, maar door aanhoudende problemen met hun Starliner - de ruimtecapsule van Boeing die ze moest terugbrengen - werd die week in de ruimte uiteindelijk negen maanden.

De Nederlandse astronaut André Kuipers legt uit dat het voor een astronaut geen straf is om langer in de ruimte te moeten blijven:

De vier astronauten worden nu naar het Johnson Space Center van ruimtevaartorganisatie NASA in Houston gevlogen, waar ze een aantal dagen zullen blijven voor medische controles. Maandenlang in de ruimte leven kan verschillende effecten hebben op het menselijk lichaam. Zo kunnen spieren verslappen en kan het zicht verslechteren.

Steve Stich, directeur bij NASA van het programma voor commerciële bemanningen, zei in een persconferentie na de terugkeer van Wilmore en Williams dat de twee "wat welverdiende vrije tijd" krijgen voor tijd met hun families. Stich: "Het is een tijd geleden voor ze".

In Brussel zijn vier mensen aangehouden die worden verdacht van omkoping door het Chinese bedrijf Huawei. Een vijfde persoon is onder voorwaarden vrijgelaten. Het Belgische Openbaar Ministerie vermoedt dat de telecomgigant sinds 2021 medewerkers van het Europees Parlement beloonde in ruil voor het verdedigen van de belangen van het bedrijf.

De vier personen worden verdacht van corruptie en lidmaatschap van een criminele organisatie. Binnen het lopende onderzoek voerde de politie vorige week donderdag huiszoekingen uit. Ook gisteren vonden huiszoekingen plaats in kantoren van het Europees Parlement in Brussel, die vorige week al werden verzegeld.

Na de doorzoekingen hebben lokale autoriteiten vier arrestatiebevelen uitgevaardigd. De vier aangehouden verdachten blijven in elk geval nog een maand in voorlopige hechtenis.

Volgens Belgische media zou een van de verdachten als pr-directeur van het Huawei-kantoor in de EU relaties met het Europees Parlement hebben onderhouden. De verdachte zou tien jaar lang medewerker van twee Italiaanse EU-parlementsleden zijn geweest. Het OM heeft dit niet bevestigd.

Extravagante cadeaus

Vrijdag werd al bekend dat lobbyisten van Huawei niet meer welkom zijn in de gebouwen van de Europese Unie in Brussel en Straatsburg. Het lobbywerk van de telecomgigant zou al een tijdje centraal staan in het federale onderzoek.

Ongeveer vijftien (voormalige) Europarlementariërs zouden van het bedrijf voetbaltickets, reizen naar China, luxe diners en mogelijk contant geld hebben gekregen. De politici zouden in ruil voor de cadeaus zijn aangespoord om Huawei toegang te laten houden tot de Europese markt, na zware sancties tegen het bedrijf in de VS.

Naar eigen zeggen hanteert Huawei een zerotolerancebeleid wat betreft corruptie. Het bedrijf zegt dat het de beschuldigingen serieus neemt.

De wachttijden in de tbs moeten "met de hoogste prioriteit" worden teruggebracht. Die oproep doet de rechtbank Midden-Nederland aan staatssecretaris Coenradie van Justitie en Veiligheid in een uitspraak. Daarin verlengt de rechtbank de tbs-maatregelen van een man.

De rechtbank meldt dat de desbetreffende man in maart 2023 is veroordeeld voor moord en poging tot doodslag. Hij kreeg tbs met dwangverpleging opgelegd, maar er is op dit moment geen plek bij een kliniek die gespecialiseerd is in zijn problematiek. Daarom zit de man noodgedwongen onbehandeld in de gevangenis te wachten tot er een plek vrijkomt.

De rechtbank bepaalde dat de man in detentie moet blijven, ook al is er geen behandelplek beschikbaar. "Als de tbs nu zou worden beëindigd, zou de man vrijkomen en dat zou tot onverantwoorde veiligheidsrisico's in de samenleving leiden", staat in de uitspraak.

Meerdere voorbeelden

De rechtbank ziet deze problematiek steeds vaker. Vorige week zette een rechter nog een straf om van een andere veroordeelde, van tbs met voorwaarden naar tbs met dwangverpleging. De veroordeelde in kwestie zou anders op vrije voeten komen zonder enige behandeling te hebben gehad. Maar ook hij zal moeten wachten in een cel totdat er plek is bij een geschikte tbs-kliniek.

De Staat werd vandaag in een vergelijkbare zaak voor de rechter gedaagd in Den Haag. De aanspanner is veroordeeld tot een gevangenisstraf én tbs met dwangverpleging, maar hij heeft zijn detentie al uitgezeten. Omdat er een groot tekort is aan plekken krijgen bepaalde tbs'ers voorrang, maar deze man valt niet in een voorrangscategorie.

Ondertussen wachtte hij al meer dan twee jaar op een plek in een kliniek en zit hij tot die tijd in de gevangenis. De rechtbank in Den Haag stelde dat de Staat alleen nog maar twee andere tbs'ers voorrang mag geven. Daarna moet er voor deze man een plek worden gevonden.

Niet aan de strafrechter

Volgens de rechtbank Midden-Nederland is het "voor de effectiviteit en geloofwaardigheid van het tbs-systeem belangrijk dat tbs'ers daadwerkelijk en zonder lange wachttijden in een kliniek worden behandeld". Daarbij is het niet aan de rechter om de wachttijden in de tbs op te lossen, aldus de rechtbank. Die voelt zich wel "verantwoordelijk (...) om deze problematiek onder de aandacht te brengen", staat in het nieuwsbericht.

Momenteel zijn ongeveer 210 tot tbs veroordeelde personen in afwachting van hun behandeling. In 2018 waren dat er nog 43 zogeheten passanten.

Als het aan het Openbaar Ministerie ligt, moet de beruchte hondenfokker uit Eersel 20 maanden de cel in. Tegen zijn ex-vriendin is vijftien maanden celstraf geëist. Het Brabantse koppel heeft zich volgens het OM schuldig gemaakt aan het verwaarlozen van honderden dieren.

De fokkerij van de 69-jarige Jan P. kwam al vaker in opspraak. In 2022 publiceerde dierenactiegroep House of Animals beelden waaruit bleek dat de twee verdachten ruim 500 honden in erbarmelijke omstandigheden hielden.

Vervuilde hokken

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) voerde sindsdien meerdere controles uit. Uiteindelijk nam de NVWA alle honden af van de fokkers. Ze zaten in te kleine, vervuilde hokken. Ook kregen ze geen schoon drinkwater. Veel dieren waren vaak ziek en gestrest.

In 2023 moest de fokker op last van de rechter zijn bedrijf sluiten omdat de hondenfokkerij in strijd was met het lokale bestemmingsplan. P. trok zich daar niets van aan en de gemeente legde verschillende boetes op.

In maart 2024 troffen inspecteurs van de NVWA opnieuw honderden dieren aan bij de fokkerij. Het ging om onder meer ezels, pony's en konijnen. Dat was de druppel: de fokkerij werd op last van de NVWA gesloten.

Schuldbewust

Vandaag zei de officier van justitie dat aan alle kanten is geprobeerd het bedrijf bij te sturen, maar dat P. en en diens ex-vriendin Stephanie D. (50) niet wilden luisteren. Hij neemt het de twee kwalijk dat er grote kosten moesten worden gemaakt om de ingenomen honden elders op te vangen.

Jan P. ontkende alle aantijgingen. Hij zei dat zijn bedrijf "pico bello in orde" was, maar dat controleurs van de NVWA "iets anders opschreven", citeert Omroep Brabant hem.

Stephanie D. erkende veel problemen wel, maar zegt dat die deels werden veroorzaakt door het groeiende aantal honden als gevolg van de stokkende verkoop na alle media-aandacht. Omdat zij schuldbewuster is, eist het OM tegen haar een lagere straf.

Zoogdieren

Van de 20 maanden celstraf die zijn geëist tegen P. zijn er 10 voorwaardelijk. Dat geldt ook voor D., die als het aan het OM ligt 15 maanden naar de gevangenis moet.

Het OM wil daarnaast dat de twee nooit meer dieren mogen houden. En het bedrijf van P. zou een boete van 60.000 euro moeten betalen. "Honden zijn zoogdieren", aldus het OM. "Ze ervaren pijn op dezelfde manier als wij."

De rechter doet op 8 april uitspraak.

De kans dat Rusland ooit internationaal zal worden veroordeeld voor de inval in Oekraïne, is kleiner geworden, omdat de Verenigde Staten zich deze week hebben teruggetrokken uit het in Den Haag gevestigde ICPA. Het International Centre for the Prosecution of the Crime of Aggression is een samenwerkingsverband van officieren van justitie uit zeven landen, dat onderzoekt of de Russische invasie van Oekraïne in 2022 strafbaar is.

De VS was geen lid van het kernteam, maar had wel een officier van justitie geleverd, die hielp zoeken naar bewijs. Die is nu teruggetrokken. De onderzoekers in het onderzoeksteam komen uit Estland, Letland, Litouwen, Polen, Roemenië, Slowakije en Oekraïne.

'Zorgelijke ontwikkeling'

Volgens Marieke de Hoon, die internationaal strafrecht doceert aan de Universiteit van Amsterdam, duidt deze stap op een zorgelijke ontwikkeling. "De VS trekken zich steeds verder terug van de conclusie dat Rusland de agressor is."

President Trump heeft eerder al gezegd dat Oekraïne de oorlog is begonnen. Dat wekte internationaal grote verontwaardiging.

Verder bevestigt de terugtrekking volgens De Hoon dat de VS niets wil weten van een zogeheten supranationale rechtsorde, met veel internationale samenwerking, zoals veel landen nastreven sinds de oprichting van de VN in 1945. Dat is op zich geen verrassing want Trump heeft afgelopen maand sancties ingesteld tegen het Internationaal Strafhof (ICC), dat ook in Den Haag is gevestigd en samenwerkt met ICPA.

Nürnberg

Sinds de tribunalen van Nürnberg (1945-1946) en Tokio (1946-1948), die oorlogsmisdadigers van nazi-Duitsland en keizerlijk Japan berechtten, is er geen enkel land meer veroordeeld voor het aanvallen van andere landen. Terwijl dat sindsdien toch vaak genoeg is gebeurd.

In 2010 heeft het Internationaal Strafhof het artikel over het misdrijf van agressie daarom nieuw leven ingeblazen. Maar volgens De Hoon zijn velen nu bang dat het artikel inmiddels "wel ten dode is opgeschreven".

"Het fundament van de VN, dat landen elkaar niet meer aanvallen, raakt steeds verder uit zicht en verdwijnt in het moeras van het recht van de sterkste, omdat de agressors onbestraft dreigen te blijven", zegt De Hoon.

Ze vindt het juist belangrijk dat agressors aansprakelijk worden gehouden en het ICPA dus doorgaat. Dat gebeurt ook volgens Jacobien Breukink, woordvoerder voor het ICPA. De organisatie in Den Haag drijft vooral op Europees geld.

Verlies

De Amerikanen hebben formeel niet gezegd waarom ze zich terugtrekken. Maar De Hoon was allesbehalve verrast. Toch vindt de universitair hoofddocent de terugtrekking van de VS een verlies. "De Amerikanen zijn heel belangrijk, omdat ze veel informatie hebben over de invasie." In hoeverre die is gedeeld met de andere onderzoekers van het ICPA, weet ze niet.

De Hoon denkt dat Trump het ICPA de rug toekeert, omdat de Amerikaanse president zich in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne "opstelt als bemiddelaar en dus Rusland geen agressor wil noemen". De Hoon vreest dat Trump Oekraine uiteindelijk zal 'laten vallen'.

Het onderzoek van het ICPA richt zich in eerste instantie op de politieke en militaire leiders die de invasie van Oekraïne hebben bedacht, gepland en uitgevoerd. "Gewone soldaten kunnen niet aangeklaagd worden," aldus De Hoon. Het onderzoek richt zich dus vooral op de Russische president Poetin, tegen wie al een arrestatiebevel van het ICC loopt, voor het deporteren van duizenden Oekraïense kinderen.

De helft van de omwonenden van chemiebedrijf 3M in het havengebied van Antwerpen heeft te hoge pfas-waarden in het bloed. Dat blijkt uit onderzoek van het Vlaamse ministerie van Volksgezondheid.

De afgelopen twee jaar voerde het ministerie onderzoek uit bij meer dan 8000 bewoners van het Belgische Zwijndrecht, onder de rook van Antwerpen. Bloedmonsters werden afgenomen en deelnemers vulden vragenlijsten in over hun gezondheid en levensstijl.

Een eerder, kleiner onderzoek had al aangetoond dat bewoners verhoogde pfas-waarden in hun bloed hebben, maar nu werd gekeken naar een groter gebied en mogelijke gezondheidsgevolgen.

Borstvoeding

Bij bijna alle deelnemers hebben onderzoekers meetbare hoeveelheden pfas in hun bloed kunnen vaststellen. Pfos en pfoa, stoffen van de pfas-familie, kwamen het vaakst voor. Bij ouderen, mannen en mensen die al langer binnen het gebied rondom de fabriek wonen, werden hogere pfas-waarden gemeten.

Bij deelnemers die eieren uit het gebied aten en gebruikmaken van het grondwater werd een hogere concentratie van de chemische stoffen aangetroffen. Ook borstvoeding speelde een rol bij hogere waardes. Kinderen van moeders met meer pfas in hun bloed hadden zelf ook een hogere concentratie. Volgens het onderzoek zou dat kunnen komen door borstvoeding.

Opvallend is dat de waardes van pfos, een stof die behoort tot de pfas-familie, bij omwonenden was gedaald. Volgens het ministerie is dat onder andere het gevolg van voorzorgsmaatregelen, het feit dat de fabriek is gestopt met pfas-productie en natuurlijk verloop.

Kritiek van omwonenden

De Vlaamse omroep VRT meldt dat sommige omwonenden kritiek hebben geuit op de resultaten van het onderzoek. Ze vertrouwen de uitkomsten niet. De verschillen in pfos-waardes bij beide onderzoeken zouden te groot zijn.

Bij het huidige onderzoek werd er alleen gekeken naar de meetbare waardes van zogenoemde lineaire pfas, een molecuulstructuur, maar niet naar vertakte pfas. Hiervoor is gekozen omdat vertakte pfas een grote foutmarge heeft, zegt het ministerie van Volksgezondheid.

Geen eieren en grondwater

Hoewel veel deelnemers te veel pfas in hun bloed hebben, is het onduidelijk wat de gezondheidsrisico's voor bewoners van Zwijndrecht zijn. Sommige deelnemers met hoge concentraties meldden vaker schildklier- en leverproblemen, terwijl anderen juist minder last hadden van klachten zoals infecties, astma en nierproblemen.

Het ministerie wil nu vervolgonderzoek doen, waarbij medische dossiers van huisartsen in de regio worden vergeleken. Ze raden omwonenden aan hun blootstelling aan pfas te blijven beperken door geen eieren uit de regio te eten en geen grondwater te gebruiken.

De Nederlandse ambassade in Madrid waarschuwt Nederlanders in het land voor hevige regenbuien en overstromingen door storm Laurence. Tot donderdag gelden waarschuwingen voor zware regen en harde wind in verschillende delen van het land. Dat meldt de Spaanse weerdienst Aemet.

Nederlanders in het land moeten lokale nieuwskanalen in de gaten houden en aanwijzingen van de lokale overheid opvolgen, adviseert de ambassade.

De waarschuwingen gelden de komende dagen voor verschillende plekken in het land, van Galicië tot Andalusië. Daarnaast kan het flink regenen en waaien op de Canarische Eilanden, met name op La Palma.

Op sommige plekken treden rivieren buiten hun oevers, wat leidt tot overstromingen. In de provincies Málaga en Córdoba zijn vandaag en gisteren meer dan 400 huishoudens geëvacueerd vanwege het stijgende waterpeil in de rivieren. Dat meldt de Spaanse krant El País.

Slachtoffers

In de stad Constantina, ten noorden van Sevilla, is een vrouw om het leven gekomen. Haar lichaam werd gevonden in de buurt van haar gekantelde auto nabij de rivier. Haar man wordt nog vermist. Verder wordt in Córdoba een 70-jarige fietser vermist.

Meerdere wegen en spoorlijnen zijn afgesloten. Op de A7 bij Murcia sloeg een passagiersbus over de kop, meldt El País. Er raakten minstens zestien mensen gewond. In Águilas in de regio Murcia werden negen personen gered nadat zij bekneld raakten in hun voertuig.

Sinds begin deze maand kampt Spanje met hevige regenval. Er gold code oranje en in Valencia werden scholen gesloten.

Een nieuwe Nederlandse bioscoopfilm leidt op sociale media tot kritiek. De film Dushi Curaçao zou "stereotyperend" zijn en Curaçao gebruiken als "decor voor een witte koloniale fantasie". Actiegroep Nederland Wordt Beter heeft de bezwaren verzameld.

De romantische komedie moet in september in de bioscoop te zien zijn. Het verhaal gaat over Roos, een witte Nederlandse vrouw van in de 30, die een reis naar Curaçao maakt. "Ze raakt verstrikt in een emotionele strijd tussen verwachtingen van haar ouders en haar eigen verlangen naar vrijheid", schrijft producent ND Pictures. De film is volgens de producent "geïnspireerd door de stijl en gelaagdheid van de hitserie The White Lotus".

Eerste beelden op Instagram en de bekendmaking van de cast vorige maand roepen kritische reacties op. Voorman Jerry Afriyie van Nederland Wordt Beter zegt inmiddels "ontzettend veel mailtjes en berichten met klachten" te hebben ontvangen.

Lokale perspectieven

De rollen in de op Curaçao gedraaide film worden vrijwel allemaal vertolkt door Nederlandse acteurs. Het enige lid van de cast van Curaçaose afkomst is Shirma Rouse, die een bijrol speelt. Ook de Surinaams-Nederlandse komiek Jörgen Raymann heeft een bijrol.

Nederland Wordt Beter besloot zijn bedenkingen openbaar te maken, hoewel de opnames nog niet zijn afgerond. "Het ziet er niet naar uit dat de film een echt beeld van het eiland gaat geven. Ook lijkt er geen ruimte te zijn voor lokale perspectieven of Curaçaose makers", aldus de actiegroep.

Regisseur Andy van Veen verbaast zich daarover. Hij vindt het jammer dat de critici termen als 'koloniaal' en 'racistisch' gebruiken. "Ik heb zoiets van: wacht nou gewoon even tot die film af is." De helft van de crew en figuranten is volgens de makers lokaal talent. Ook zou de film de lokale economie geld opleveren.

Slavernijverleden

Activist Afriyie wilde de film niet afwachten. Het is volgens hem niet de eerste keer dat een film een stereotiep beeld geeft en hij vindt dat er te weinig aandacht is voor de gevolgen van zulke stereotypes voor de zwarte gemeenschap.

Volgens hem betekent dat niet dat er geen films meer gemaakt mogen worden op het eiland, maar "als je naar een plek gaat die zich uit slavernij moest vechten en die tot op de dag van vandaag gekoloniseerd wordt, moet je als dominante groep een gepaste benadering hebben".

Regisseur Van Veen, die al twee jaar op het eiland woont, kan daar naar eigen zeggen niet zo veel mee. "Elke keer maar iets blijven roepen over wat jaren, decennia, eeuwen geleden is gebeurd", zegt hij. De regisseur beaamt dat wat er in het verleden is gebeurd niet goed is, maar hij is van mening dat mensen meer samen moeten optrekken. "Als iemand zijn teen stoot, blijft die ook niet 26 jaar in de pijn hangen."

Ook scenarioschrijver Yan Verdonk betreurt de kritiek. Hij en Van Veen hebben voorafgaand aan de opnames lange gesprekken gehad, zegt hij. "We wilden allebei het echte Curaçao laten zien. En niet alleen maar de zon en het strand."

Hij wijst erop dat de film ook een beeld geeft van de natuur op het eiland. De film is niet alleen gedraaid op resorts, maar ook bij de Sint Christoffelberg, in Nationaal Park Shete Boka, de natuur onder water bij Playa Kalki en de flamingo's bij Sint Willibrordus.

Afriyie hoopt dat filmmakers in de toekomst meer zullen samenwerken met lokaal talent dat geen kansen krijgt en dat ze zich bewust zijn van de geschiedenis. "Wij willen niet zeggen dat de filmmakers de problemen op het eiland moeten oplossen. Maar als je ergens gebruik van maakt, ga er bedachtzaam mee om."

In een schroothoop in het Amsterdamse Westelijk Havengebied is vanmiddag brand uitgebroken. Daarbij komt veel rook en stank vrij. Er zijn geen gewonden gevallen.

De brand brak rond 16.30 uur uit. De brandweer is bezig met bluswerkzaamheden aan de Vlothavenweg en krijgt hulp van een blusboot en de havendienst. Kranen halen het schroot uit elkaar om zo beter bij het vuur te kunnen komen.

Rond 19.30 uur is de rookontwikkeling al een stuk minder, zegt een woordvoerder van de veiligheidsregio. "Het vuur is al op z'n retour", zegt hij.

Ventilatoren uit

Bewoners in de buurt van de schroothoop hebben een NL-Alert gekregen, schrijft stadsomroep AT5. De overheid adviseert bewoners om ramen en deuren te sluiten en ventilatoren uit te doen. Dat advies geldt nog tot zeker 20.00 uur.

Hoe het vuur kon ontstaan, is niet bekend. "Daar zal later onderzoek naar gedaan worden", aldus de woordvoerder.

Rusland en Oekraïne beloven de aanvallen op elkaars energiesector en infrastructuur voor dertig dagen te staken. Die toezeggingen volgen op een langdurig telefoongesprek tussen de Amerikaanse president Trump en de Russische president Poetin.

Volgens het Kremlin heeft Poetin al opdracht gegeven aan de Russische strijdkrachten om de aanvallen te staken. Ook het Witte Huis meldt dat Rusland de aanvallen op de energiesector en de infrastructuur stillegt en spreekt van "een eerste stap om de oorlog te beëindigen".

Kyiv stemt ook in met het staken van de aanvallen op vijandelijke energiedoelen en infrastructuur, heeft president Zelensky van Oekraïne gezegd. Hij hoopt wel snel meer details te horen van Trump over diens bespreking met Poetin; Zelensky heeft zelf nog geen contact gehad met Trump. Kort nadat Trump en Poetin hadden opgehangen ging het luchtalarm weer af in Oekraïne vanwege nieuwe Russische aanvallen, onder meer in Kyiv.

Aanvallen over en weer

Rusland heeft in de oorlog zware aanvallen uitgevoerd op energiecentrales en het stroomnetwerk in Oekraïne, terwijl Oekraïne het heeft voorzien op Russische raffinaderijen en brandstofdepots.

Het Kremlin meldde na het het gesprek met Trump dat Poetin als voorwaarde voor een bredere wapenstilstand opnieuw heeft gesteld dat de VS en de Europese landen alle militaire ondersteuning aan Oekraïne staken en ook geen inlichtingen meer delen met het land. Trump zelf zei in een interview met Fox News dat hij met Poetin niet heeft gesproken over steun aan Oekraïne. "We hebben het over veel zaken gehad, maar niet over steun", zei hij.

De afspraken die beide presidenten hebben gemaakt over het tijdelijk stoppen van de wederzijdse aanvallen op de energiesector en infrastructuur moeten de opmaat zijn voor verdere onderhandelingen, om te beginnen over een bestand op de Zwarte Zee.

Die gesprekken worden op korte termijn afgetrapt. Midden-Oosten-gezant van president Trump, Steve Witkoff, zei in een interview met Fox News dat delegaties van Rusland en de VS elkaar zondag spreken in de Saudische stad Jeddah.

Daarna moet het in de woorden van het Witte Huis gaan over "een volledig bestand en blijvende vrede".

Trump wilde Poetin ertoe bewegen om in te stemmen met een Amerikaans voorstel voor een staakt-het-vuren van dertig dagen, maar Poetin had vorige week al laten blijken dat hij daar allerlei voorwaarden aan verbindt.

Gedetailleerd en openhartig

In een verklaring van het Kremlin wordt het ruim twee uur durende telefoongesprek tussen de twee getypeerd als "gedetailleerd en openhartig", diplomatiek jargon om aan te geven dat er grote meningsverschillen zijn.

Poetin heeft herhaald dat een blijvende oplossing van het conflict in het Russische veiligheidsbelang moet zijn, waarmee hij bedoelt dat Oekraïne geen lid van de NAVO mag worden.

Verder hebben beide leiders gesproken over de relatie tussen hun landen en het mogelijk verbeteren daarvan. Het Witte Huis wijst al op de voordelen daarvan, zoals de mogelijkheid van "enorme" economische deals.

In zijn verkiezingscampagne heeft Trump bij herhaling beweerd dat hij snel een eind zou kunnen maken aan de oorlog in Oekraïne. Ook laat hij zich voorstaan op zijn goede relatie met Poetin. Volgens hem is een wapenstilstand, kort daarna gevolgd door een vredesakkoord, een haalbaar scenario. Maar Rusland is dus niet ingegaan op het Amerikaanse voorstel om dertig dagen de wapens neer te leggen.

De Atacama-woestijn in Chili is een van de droogste, minst bewolkte en donkerste plekken op aarde. Perfecte omstandigheden dus om naar de sterren te kijken. Daarom hebben Europese wetenschappers hier een van de grootste telescopen ter wereld gebouwd, het Paranal-Observatorium met een spiegel van 8 meter.

Maar sterrenkundigen vrezen dat die perfecte omstandigheden gaan verdwijnen. Het Amerikaanse bedrijf AES wil in de buurt, als deel van een groter project, onder meer een waterstoffabriek bouwen.

Beste plek op aarde

De bouw zou leiden tot meer lichtvervuiling, stof en turbulentie, stelt ESO, de Europese organisatie die de telescopen bouwt en beheert. Dat gaat ten koste van de waarnemingen, en maakt de telescopen wetenschappelijk minder waardevol.

"Dit is echt wel de beste plek op aarde", zegt Lex Kaper, hoogleraar sterrenkunde aan het Anton Pannekoek Instituut in Amsterdam. Alleen op Mauna Kea, een berg op Hawaï, vind je ongeveer zulke goede omstandigheden, zegt Kaper.

"Dit is alsof je een prachtig oerwoud vernietigt. En waarom moet het nou precies daar?", zegt Kaper, doelend op de waterstoffabriek. "Je zou die ook wel ergens anders uit de grond kunnen stampen."

Meer twinkelende sterren

Vorig jaar is ESO maandenlang in gesprek geweest met de Amerikanen, zegt een woordvoerder. De sterrenkundigen maakten hun bezwaren duidelijk. Die bezwaren heeft het bedrijf in het definitieve plan, dat het afgelopen december indiende, in de wind geslagen, stelt ESO.

Inmiddels heeft de Europese organisatie onderzoek gedaan naar de gevolgen van de bouw voor de telescopen. Op grond hiervan gaat de organisatie bezwaar maken bij de Chileense autoriteiten.

Volgens onderzoek van de sterrenkundigen zou de bouw leiden tot meer stof en trillingen, waar de telescopen last van hebben. Ook zou de normaal rustige atmosfeer bij Paranal turbulenter worden. Hierdoor gaan sterren meer "twinkelen" en wordt het lastiger goede waarnemingen te doen.

Miljardeninvestering

Maar als het grootste probleem zien zij toch wel de lichtvervuiling. De telescoop is extreem lichtgevoelig, zet sterrenkundige Kaper. "Stel je voor dat de telescoop in Hilversum zou staan. Dan zou je het achterlicht kunnen waarnemen van iemand die in het Oeralgebergte in Rusland fietst."

Naast de bestaande telescoop, de Very Large Telescope, bouwt de Europese sterrenkundeorganisatie ESO momenteel aan een nog grotere - en nog gevoeliger - telescoop. "Met een koepel ter grootte van de Amsterdam Arena en een spiegel van 40 meter", zegt Kaper.

Deze zogenoemde Extremely Large Telescope kost 1,5 miljard euro en zou in 2029 klaar moeten zijn. Ook Nederland investeerde al miljoenen euro's in bijvoorbeeld instrumenten. Wel zou de nieuwe telescoop minder last hebben van de bouw. Hij komt namelijk 25 kilometer van de nog te bouwen waterstoffabriek te staan.

Energie én sterrenkunde

Chili is een sterrenkundeland en huisvest naast de telescoop van ESO nog diverse andere telescopen. De laatste jaren zet het land ook steeds meer in op hernieuwbare energie en productie van groene waterstof.

In de Atacama-woestijn staan die prioriteiten op gespannen voet met elkaar. De Chileense minister van wetenschap zei vorige maand tegen persbureau Reuters dat er inmiddels een comité is gevormd om te kijken hoe het land zowel van sterrenkunde als groene energie kan profiteren.

Het proces tegen de verdachten van de moord op vier Nederlandse IKON-journalisten in 1982 in El Salvador start op 23 april. Het gaat om de voormalige minister van Defensie van El Salvador, José Guillermo Garcia, en twee oud-officieren.

De drie verdachten zouden 43 jaar geleden betrokken zijn geweest bij de moord op Koos Koster, Jan Kuiper, Hans ter Laag en Joop Willemsen.

"Wij zijn ontzettend blij dat het proces nu eindelijk in gang is gezet. Deze doorbraak is ontzettend belangrijk voor ons, een doorbraak waar wij al 43 jaar op wachten", zegt Sonja ter Laag, zus van de vermoorde Hans ter Laag, tegen de NOS.

Burgeroorlog

De vier journalisten waren in 1982 in El Salvador om een televisiereportage te maken voor de publieke omroep IKON over de burgeroorlog in het land. In El Salvador woedde tussen 1980 en 1992 een strijd tussen een door de VS gesteunde rechtse regering en linkse guerrillagroepen.

Toen de journalisten in guerrillagebied probeerden te komen, werden ze door militairen van het regeringsleger opgewacht en doodgeschoten.

Verdachten voorgeleid

Twee van de verdachten, toenmalig minister Garcia van Defensie en oud-directeur Francisco Antonio Morán van een speciale politiedienst, werden in 2022 opgepakt en zitten sindsdien vast. Zij zullen bij de eerste hoorzitting aanwezig zijn.

De derde verdachte in de zaak, ex-kolonel Mario Reyes Mena, wordt gezien als de directe opdrachtgever van de moord. Reyes Mena woont sinds de jaren 80 in de Verenigde Staten.

Het Hooggerechtshof in El Salvador heeft een paar weken geleden een uitleveringsverzoek ingediend bij de VS. Het proces zal naar alle waarschijnlijkheid zonder Reyes Mena beginnen.

Er moet geen verbod komen op vochtige doekjes waar plastic in is verwerkt. Een kleine meerderheid van de Tweede Kamer steunt een motie van PVV en VVD om af te zien van zo'n verbod. Het is volgens de motie "veel te kort door de bocht om te roepen dat deze doekjes dé oorzaak zijn van verstoppingen in het riool".

Maar de belangrijkste overweging is dat een verbod volgens de indieners verder gaat dan wat de EU op dit moment van Nederland vraagt, terwijl in de formatie is afgesproken dat er geen nieuwe nationale regels meer mogen komen boven op Brussels beleid. Er was een hoofdelijke stemming nodig om de verhoudingen in de Kamer te bepalen.

Staatssecretaris Jansen (PVV, Milieu) kondigde vorige maand aan dat hij af wil van de populaire vochtige doekjes. Het verbod zou volgend jaar in moeten gaan. De toegevoegde kunststof is niet afbreekbaar en verstoppingen in het riool kosten de samenleving jaarlijks tussen de 22 en 55 miljoen euro.

Babybilletjes

De doekjes worden gebruikt in het huishouden, onder meer voor vieze babybilletjes. Als ze door het toilet worden gespoeld, lossen ze niet op maar vormen ze proppen die de pompen in het riool verstoppen, stelde de staatssecretaris. Waterschappen en waterbeheerders dringen daarom al enige tijd aan op een verbod.

Maar de Tweede Kamer wil daar nu een stokje voor steken. De doekjes zijn erg handig en niet iedereen spoelt ze door het toilet of gooit ze zomaar op straat of strand, voerden Kamerleden aan. Daarom vinden ze een verbod veel te ver gaan.

Staatssecretaris Jansen heeft de motie ontraden. Volgens hem is er geen sprake van nationale regels boven op EU-beleid, omdat hij het juist in Europees verband wil regelen door aanpassing van de richtlijn Single Use Plastic (SUP). Het is daarom ook nog niet duidelijk of hij de wens van de Kamer zal uitvoeren.

Een stroomstoring in het centrum van Den Haag en delen van Scheveningen heeft vanmiddag grote overlast veroorzaakt. Rond 16.00 uur viel de stroom uit, zo'n anderhalf uur later meldde netbeheerder Stedin dat de storing verholpen was.

Volgens netbeheerder Stedin waren ruim 45.000 klanten getroffen door de storing. Op meerdere kruispunten vielen verkeerslichten uit. Ook stonden verschillende trams stil.

Inmiddels is het tramverkeer weer opgestart, meldt een woordvoerder van de Haagse vervoersmaatschappij HTM. Het zal nog wel even duren voordat alles weer volgens de normale dienstregeling rijdt.

Ministeries ontruimd

In het centrum van de stad werd een aantal ministeries ontruimd, zoals de ministeries van SZW, VWS en OCW.

De politie riep via Burgernet op om alleen 112 te bellen bij echte noodgevallen. Volgens Omroep West waren er op het alarmeringssysteem P2000 meerdere meldingen van opsluitingen in liften. Ook strandtenten in Scheveningen hadden geen stroom.

De kapotte verkeerslichten leverden gevaarlijke situaties op, zei een verslaggever van Omroep West tijdens de storing. "De auto's gaan door elkaar als mieren. Soms gaat het maar net goed."

Het Scheveningse zwembad De Blinkerd werd ontruimd toen de stroom uitviel. Badgasten konden zich wel eerst omkleden voordat ze het gebouw moesten verlaten.

De trams stonden plotseling stil, vertelt een bestuurder. "Ik was gewoon aan het rijden en ineens poef, stroom eraf", zegt hij. "Dan is het de taak om zo veilig mogelijk te gaan staan door de tram zo ver mogelijk door te laten rollen en de passagiers eruit te laten."

De oorzaak is nog onbekend, zei een woordvoerder van Stedin eerder vandaag.

Het Hongaarse parlement heeft versneld een wet aangenomen die de jaarlijkse Pride-mars in Boedapest verbiedt. Daarmee worden de rechten van lhbti'ers in Hongarije nog verder ingeperkt, tot genoegen van premier Orbán. Zijn Fidesz-partij had het voorstel gisteren ingediend.

Het was toen al zo goed als zeker dat een meerderheid van het parlement zou instemmen met het wetsvoorstel. Daarin staat dat vrijheid van vergadering niet meer geldt als dat strijdig is met wetgeving over de bescherming van kinderen. In de praktijk betekent dat dat Pride-evenementen voortaan verboden zijn.

Mensen die de Pride desondanks bijwonen kunnen boetes van omgerekend 500 euro krijgen. De wet stelt de Hongaarse autoriteiten verder in staat om gezichtsherkenningssoftware te gebruiken zodat deelnemers van Pride-evenementen geïdentificeerd kunnen worden.

Protesten

De stemming leidde tot protesten in het Hongaarse parlementsgebouw. Zo staken leden van de partij Momentum rookfakkels af. De partij is een fel tegenstander van Orbán en zijn rechts-populistische partij. Ook verspreidden partijleden nepafbeeldingen waarop Orbán en de Russische president Poetin elkaar kussen.

Het wetsvoorstel werd met een ruime meerderheid aangenomen. De Pride-organisatie zegt ondanks het verbod van plan te zijn om de mars in Boedapest dit jaar te laten doorgaan.

Met de wet wil Orbán volgens de organisatie de queer-gemeenschap tot "zondebok" maken om mensen met kritiek op de regering het zwijgen op te leggen.

'Promotie van homoseksualiteit'

Het aangenomen wetsvoorstel is bepaald niet de eerste anti-lhbti-maatregel van Orbán. Zo zijn boeken en films met een homoseksueel personage of reclames met homo's of transgenders sinds 2021 verboden. Ook worden huwelijken tussen twee mensen van hetzelfde geslacht niet erkend.

Vorige maand waarschuwde Orbán Pride-organisatoren al dat het "verspilling van geld en tijd" zou zijn om voorbereidingen voor het evenement in Boedapest te treffen. Eind juni is de dertigste editie van het evenement gepland.

De burgemeester van Boedapest gaf na de waarschuwing al te kennen dat hij niet van plan is om de mars te schrappen. Hij noemde het vanzelfsprekend dat "niemand in deze stad benadeeld mag worden vanwege waar hij in gelooft, waar hij geboren is en van wie hij houdt".

Een fabriek van de Amerikaanse chemiereus LyondellBasell op de Tweede Maasvlakte in Rotterdam wordt gesloten. Van de 160 banen worden er 60 geschrapt. Een groot deel van de werknemers kan waarschijnlijk worden overgeplaatst naar andere delen van het bedrijf.

De fabriek is een samenwerkingsverband tussen LyondellBasell en Covestro, waar onder meer plastics gemaakt worden. De sluiting is volgens de bedrijven "het gevolg van de voortdurende druk op de winstgevendheid door wereldwijde overcapaciteit, een sterke toename van de import uit Azië en de hoge kosten van de Europese productie."

Ook het Amerikaanse bedrijf Tronox sluit een vestiging in de Rotterdamse haven. Het gaat om een pigmentfabriek in de Botlek. Hier gaan 240 arbeidsplaatsen verloren. Ook Tronox noemt Chinese concurrentie op de wereldmarkt als een belangrijke oorzaak voor de sluiting van de fabriek.

'Zeer zorgelijk'

De vereniging van bedrijven in de Rotterdamse haven Deltalinqs noemt de sluitingen zeer zorgelijk. "In de eerste plaats voor de medewerkers zelf, maar ook voor alle achterliggende ketens en bedrijven die hiermee samenhangen", aldus voorzitter Victor van der Chijs. "Op het kabinet rust de verplichting om te zorgen dat bedrijven in ieder geval weer eerlijk kunnen concurreren."

De industrie klaagt al langer over de internationale concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven. Niet alleen ligt de energieprijs in Europa hoger dan in Azië en de VS, ook zijn de energiebelasting en de kosten voor het gebruik van het elektriciteitsnet hoger dan in onze buurlanden.

De gemeente Rotterdam noemt de situatie zeer zorgwekkend na de eerdere sluiting van de raffinaderij van Gunvor en het Amerikaanse chemiebedrijf Westlake. "Ik geloof er nog altijd in dat we het tij kunnen keren als we met elkaar een versnelling bijschakelen, overheden en bedrijfsleven", aldus de Rotterdamse havenwethouder Robert Simons.

De Duitse Bondsdag heeft ingestemd met het deels loslaten van de Schuldenbremse, oftewel de schuldenrem.

De omvang, de aanloop en de breuk met het verleden: het honderden miljarden grote schuldenpakket waartoe het Duitse parlement vandaag heeft besloten is op vele manieren ongekend. Duitsland laat zijn 'schuldenobsessie' los en kan onbeperkt in defensie investeren.

Vanwege uitdagingen van historische omvang, zo klonk het in het debat voorafgaand aan de stemming. Met enorme investeringen moet het land bovendien het stuwmeer aan achterstallig onderhoud van infrastructuur te lijf gaan.

Wat er is besloten

Tot nu toe was de regering gebonden aan een wettelijke rem op schulden, de overheid mocht grofweg niet meer geld uitgeven dan er binnenkwam via bijvoorbeeld belastingen. Duitsland was een hardliner binnen Europa en had de 'schwarze Null' hoog in het vaandel staan, ofwel: geen rode cijfers schrijven.

Met de grondwetswijziging van vandaag komt daar een uitzondering op voor uitgaven aan defensie en veiligheid. Een eerste bedrag (tot 1 procent van het bruto binnenlands product) moet meetellen in de begroting, om ervoor te zorgen dat in elk geval een deel gedekt is door inkomsten. Maar daarboven is er geen rem meer, en daarmee kan Duitsland in theorie zo veel lenen als het nodig acht. Ook hulp voor Oekraïne valt eronder. Het betekent een verdere breuk met het verleden, voor een land dat vanwege de geschiedenis lang terughoudend was met investeringen in defensie.

En dat is hard nodig, zo stellen CDU/CSU, de SPD en de Groenen. Ze verwijzen naar de Russische oorlog in Oekraïne, de bedreiging voor de rest van Europa die daarvan uitgaat en de al dan niet wegvallende cruciale militaire steun van de Amerikanen.

Signaal

Europa staat voor mogelijk de allergrootste veiligheidsuitdaging in zijn geschiedenis, aldus SPD-minister Pistorius van Defensie. "Daarom laat deze stemming zich niet uitstellen." Bovendien moet dit een signaal zijn aan landen die Europa bedreigen.

Daarnaast komt er buiten de begroting een extra pot voor investeringen in infrastructuur en verduurzaming, gevuld met 500 miljard euro aan leningen. Dat geld moet de komende twaalf jaar naar onder meer wegen en het spoor, dat deels nog uit de jaren 60 en 70 stamt. Zo'n 5000 bruggen hebben reparaties nodig of moeten zelfs worden afgebroken en opnieuw gebouwd.

Waarom het omstreden is

Hoewel er brede steun is voor het idee om meer in veiligheid, defensie en infrastructuur te investeren, was het zeker niet vanzelfsprekend dat dit pakket er is gekomen. Niet alleen vanwege de draai op schuldengebied, maar ook vanwege de recente verkiezingsuitslag.

Zo is voor een wijziging van de grondwet, die hiervoor nodig is, een eenvoudige meerderheid in het parlement niet genoeg. In plaats daarvan is meer dan twee derde van de stemmen nodig. De christendemocraten en sociaaldemocraten, die samen de nieuwe regering willen vormen, hebben daarvoor opgeteld onvoldoende zetels. En sinds de verkiezingen van afgelopen maand zouden ook de Groenen ze niet meer aan een meerderheid kunnen helpen. Dat betekent dat er steun van de radicaal-rechtse AfD of van de uiterst linkse Linke nodig is.

Met hulp van de AfD deze grondwetswijziging doorvoeren, dat willen de andere partijen uit principe niet. En zakendoen met Die Linke is in dit geval lastig, omdat zij juist zeer kritisch zijn op investeringen in defensie.

En dus vond er een noodgreep plaats. In plaats van het nieuwe parlement hierover te laten beslissen, kwam het oude parlement vandaag in een buitengewone zitting bijeen om nog snel deze grondwetswijzingen erdoor te loodsen voordat de zetels volgende week herverdeeld worden. De AfD en Die Linke stapten naar het grondwettelijk hof, maar die wees hun klachten af: het oude parlement is volledig bevoegd tot het nieuwe plaatsneemt.

'Kiezersbedrog'

Maar ook om politieke redenen was het een gevecht. Dat draaide grotendeels om Friedrich Merz, de leider van de christendemocraten en vermoedelijk nieuwe bondskanselier.

Toen de sociaaldemocraten en de Groenen in aanloop naar de verkiezingen voorstelden om in het landsbelang de schuldenrem te versoepelen, noemde Merz dat nog onverantwoord. Zijn partij voerde bovendien fel campagne tegen de Groenen, Merz gaf af op "groene en linkse idioten".

Kort na de verkiezingen was hij toch voor het enorme schuldenpakket, met verwijzing naar de snel veranderde situatie in de wereld. Volgens Groenen-fractievoorzitter Haßelmann een slecht excuus: dat Europa meer op zichzelf is aangewezen voor verdediging was ook voor de verkiezingen al duidelijk.

Zij zal het Merz ook niet in dank hebben afgenomen dat hij, na alle harde woorden, de onmisbare steun van de Groenen voor lief leek te nemen. Zijn voorstel om de partij aan boord te halen, ontving ze in een voicemailbericht.

Uiteindelijk konden de Groenen nog aanzienlijke toezeggingen uitonderhandelen. Zo dwongen ze af dat 100 van de 500 miljard euro voor infrastructuur naar verduurzaming gaat. En dat niet alleen militaire uitgaven, maar ook investeringen voor cyberveiligheid, civiele bescherming bij aanvallen en rampen en de binnenlandse veiligheidsdienst onder de versoepeling van de schuldenrem vallen.