NOS Nieuws - Algemeen

Radiopresentator Ghislaine Plag is dit jaar de winnaar van de Marconi Oeuvre Award. "Ze is als geen ander in staat om écht contact te hebben met die onmisbare luisteraar", luidt het oordeel van de jury over haar radiowerk.

Plag (48) stopte eind december na zes jaar met het presenteren van Spraakmakers (KRO-NCRV) op NPO Radio 1, dat ze zelf mede ontwikkelde. In dat programma is ruimte voor luisteraars om te reageren op een stelling over een actueel onderwerp. Eerder presenteerde Plag onder meer Stand.nl en Casa Luna.

"Haar gesprekken met luisteraars verschoven in de loop der jaren steeds meer van het delen van meningen naar het delen van ervaringen. Omdat dát mensen bijeenbrengt in plaats van uit elkaar drijft", aldus de jury.

Hoorspel

De presentator werd gisteravond verrast bij radiomaker Stefan Stasse, de winnaar van de prijs in 2021. Hij had haar gevraagd om een paar zinnen in te spreken voor een hoorspel. "Ik werd erdoor overvallen", zei Plag in Spraakmakers, dat nu wordt gepresenteerd door Roos Abelman.

Plag komt door de winst in een rijtje met namen als Edwin Evers, Daniël Dekker, Adam Curry en Jeroen van Inkel. "Dat zijn echt allemaal helden van mij op radiogebied, en dan is het gewoon een oneindige eer", zei Plag in haar voormalige radioprogramma.

Aanstormend talent

De Marconi-jury heeft ook bekendgemaakt wie de genomineerden zijn in andere categorieën. NPO Radio 2, NPO Radio 5 en Slam maken kans op de prijs van beste zender en bij de award voor aanstormend talent gaat het tussen Desiree van der Heijden (NPO Radio 2), Jan van Poppel (NPO Klassiek en NPO Radio 1) en Julia van Reyendam (Radio 538).

De prijzen worden volgende week uitgereikt tijdens het jaarlijkse RadioGala, dat wordt georganiseerd door omroep AVROTROS. Dan wordt ook bekend wie de winnaar is van de Gouden RadioRing en andere publieksprijzen.

Dat het leven van een slaaf in de Romeinse oudheid niet over rozen ging, zal niemand verrassen. Maar wat archeologen recent blootlegden is "het meest schokkende voorbeeld van Romeinse slavernij in Pompeï", zegt de directeur van het archeologisch park Gabriel Zuchtriegel.

In het hart van de Romeinse stad, die in het jaar 79 werd bedekt door een laag as bij een uitbarsting van de vulkaan Vesuvius, is een bakkerij gevonden waar slaven werkten. "We kenden de verhalen enkel uit geschriften. Nu zien we dit in het echt," aldus de parkdirecteur op een persdag waar de vondst wordt gepresenteerd.

De recente opgravingen zijn in het centrum van Pompeï, in een gebied dat tot nu toe bedekt was gebleven. Omdat de grond begon te verzakken werd uit veiligheidsoverwegingen besloten om toch te gaan graven. Een van de gebouwen die daarbij zijn blootgelegd, is een groot woonhuis met daarnaast de bakkerij waar tot slaaf gemaakte personen het meel maalden.

"Het enige raampje hier zat heel hoog in de muur, met tralies ervoor", wijst Zuchtriegel. De deur kwam uit op de hal van het huis, en niet zoals gebruikelijk rechtstreeks op straat. "Het was de bedoeling dat hier niemand zou ontsnappen. De slaven werkten voortdurend, vrijwel in het donker. Dit moet een hel zijn geweest."

In rondjes lopen

In de krappe ruimte vonden archeologen drie maal-installaties vlak bij elkaar. Elke installatie bestond uit een stenen kegel met daarop een loodzwaar tweede blok steen met een kegelvormige holte. "Uit de literatuur weten we dat de bovenste steen werd rondgedraaid door een geblinddoekte ezel en een man. In de hoek stond waarschijnlijk iemand met een zweep."

Omdat de maalstenen zo dicht tegen elkaar stonden was het belangrijk dat de tot slaaf gemaakten een vast tempo aanhielden. "Anders zouden ze tegen elkaar botsen", zegt de parkdirecteur.

Interessant vindt hij de cirkelvormige patronen die in de vloer zijn uitgehouwen. "Die hebben we vaker gezien in deze stad, maar pas nu weten we wat hun doel is. De slaven en de ezels moesten voortdurend blijven lopen, aan een vast tempo, precies in die cirkels. Anders zouden ze elkaar raken."

Aan de andere kant van de muur, in de entreehal van het woonhuis, wijst alles juist op een luxueus bestaan van de eigenaren. "Deze muur was de scheiding tussen het Pompeï dat we kennen uit de geschriften, het Pompeï van rijke en machtige mensen, en het andere Pompeï", vertelt Zuchtriegel.

Over dat 'andere Pompeï', het Pompeï van slaven, prostituees, maar ook van arme Romeinen, is door geschiedschrijvers in de oudheid veel minder geschreven. "Gewone mensen maakten zo'n 80 procent uit van de bevolking, maar hun levens werden minder interessant geacht."

Juist daarom wijdt het park dit jaar een tentoonstelling aan het thema, waarin juist de levens van 'gewone mensen' centraal staan. Die gaat over geboorte, kindersterfte, voeding, kleding en omgang met de dood. "Op fresco's zien we bijvoorbeeld goed gevulde banketten, terwijl in de huizen van de meeste mensen vooral brood en vruchten zijn aangetroffen", duidt Zuchtriegel. "Op veel vlakken wijkt de praktijk af van het beeld dat wij hebben van het leven in de oudheid."

Niet alle slaven opgesloten

Centraal in de tentoonstelling staat een kopie van een slavenkamer die enkele jaren geleden werd opgegraven even buiten Pompeï. Op 16 vierkante meter staan drie eenvoudige bedden, waarvan een op kindermaat. In de hoeken liggen amforen en op de vloer ligt werkmateriaal.

"Anders dan in de bakkerij is hier wel een deur naar buiten. Deze mensen waren niet opgesloten. De vraag is hoe hun meester ervoor zorgde dat ze niet ontsnapten. Wellicht bestond er een hiërarchie onder de slaven, waarbij sommigen diegenen onder hen controleerden. In plaats van opsluiting was hier sociale controle."

De leefomstandigheden van tot slaaf gemaakten verschilden onderling dus sterk, zegt Zuchtriegel. Het belangrijkst vindt hij dat elk verhaal aan bod komt. Niet alleen van slaven maar ook van armere Romeinen.

"We leren op school dat typisch Romeinse huizen een atrium hadden. Maar 80 procent van de mensen had dat niet. Zij woonden in kleine appartementen. Het is belangrijk dat we hun verhalen net zo serieus nemen. Er mag dan minder over hen geschreven zijn, zij hebben deze stad gemaakt."

Het kabinet mag informatie over de aanloop naar de ramp met vlucht MH17 geheimhouden. Dat heeft het Europees Hof van Justitie bepaald.

RTL Nieuws vroeg op wat Nederland voor de ramp aan meldingen binnenkreeg over het Oekraïense luchtruim, maar het kabinet wilde die informatie niet vrijgeven. De rechtbank oordeelde eerder ook dat het niet hoeft.

RTL ging daartegen in beroep bij de Raad van State, die advies vroeg aan het Europees Hof. Dat oordeelt nu dat het geheimhouden van de informatie onderdeel is van het stelsel dat is ingevoerd om de luchtvaartveiligheid te verbeteren.

Het oordeel van het hoogste rechterlijke orgaan binnen de Europese Unie is definitief en een hoger beroep is niet mogelijk. De Raad van State moet er nog wel officieel een besluit over nemen.

Ooit was hij zo topgeheim dat zelfs zijn monteurs niet wisten waar hij voor gebruikt werd. Maar op zijn tachtigste verjaardag mag de Britse inlichtingendienst GCHQ foto's delen van Colossus, het apparaat dat kan worden gezien als de eerste moderne computer.

Op 18 januari 1944 werd Colossus afgeleverd op Bletchley Park, waar de slimste wiskundigen en computerpioniers werden ingezet om de Duitse codeberichten te kraken. Daar ontcijferde bijvoorbeeld Alan Turings 'Bombe' al enkele jaren de nazi-berichten in de Enigma-code.

Colossus moest aan de slag met de code die Hitler gebruikte om met zijn generaals te communiceren. Daarvoor werd een nieuwe technologie ingezet: mechanische schakelingen werden vervangen door 2500 elektronenbuizen, waardoor Colossus veel sneller was dan zijn voorgangers.

Daarmee was Colossus feitelijk de eerste elektronische computer. Het apparaat kon 5000 karakters per seconde verwerken. Een versleuteld bericht kon zo binnen enkele uren worden gekraakt, in plaats van dat codekrakers er wekenlang op moesten zwoegen.

De machine had nog weinig weg van de latere pc's. Colossus woog 1000 kilo, was 2 meter hoog en nam een volledige kamer in beslag. Software bestond nog niet, Colossus werd geprogrammeerd door schakelaars, stekkers en kabels om te zetten. Pas toen microchips de vacuümbuizen gingen vervangen werden computers minder log.

Uiteindelijk zou Bletchley Park tien Colossi inzetten. Hun extra rekenkracht kwam precies op het goede moment: in aanloop naar D-day werden berichten ontcijferd waaruit bleek dat Hitler de invasie bij Calais verwachtte, niet in Normandië. Doordat uiteindelijk 63 miljoen karakters werden ontsleuteld zou de oorlog volgens sommige schattingen twee jaar eerder zijn geëindigd.

Na de oorlog werden acht exemplaren ontmanteld. Omdat de laatste twee, Red en Blue, tijdens de Koude Oorlog werden ingezet om Sovjet-geheimen te onthullen, bleef het bestaan van de computer topgeheim. Pas deze eeuw werd het bestaan ervan eindelijk onthuld.

Doordat Colossus zo geheim was wisten ook personen die er regelmatig mee werkten niet precies wat hij kon, vertelt een GCHQ-technicus in het persbericht dat bij de nieuwe foto's werd gepubliceerd.

"Het was niet aan mij om dat te weten", herinnert Bill Marshall zich. "Het was mijn werk om hem te maken als hij stuk was. Daar had ik wat schakelschema's voor, geen gedetailleerde handleiding."

Marshall is verheugd dat hij met zijn werk een klein beetje heeft bijgedragen aan dit belangrijke apparaat. "We kunnen allemaal trots zijn op wat er is bereikt in naam van de nationale veiligheid."

Middelbare scholieren in het praktijkonderwijs kunnen binnenkort gratis met bus en trein naar hun stageplek reizen. Een meerderheid van de Tweede Kamer steunt een voorstel om daarvoor geld te reserveren in de onderwijsbegroting.

Leerlingen en hun docenten boden de Kamer vanochtend een pamflet aan met het verzoek dit te regelen. De Kamer debatteerde vandaag met de minister over de begroting en de scholieren krijgen voor het grootste deel hun zin.

In de bovenbouw van het praktijkonderwijs lopen zo'n 11.000 scholieren drie of vier dagen in de week stage. Die stageplaats is niet altijd in de buurt en de kosten voor het gebruik van openbaar vervoer komen voor rekening van de leerlingen. Dat vinden ze niet eerlijk, omdat hun leeftijdsgenoten op het mbo, die soms dezelfde stage doen, recht hebben op een ov-kaart.

Het kabinet legde in de Voorjaarsnota wel een tegemoetkoming in de reiskosten vast vanaf 2026, maar voor de periode tot die tijd was er nog niets geregeld. De branche wilde een overbruggingsregeling, maar vond dat die te lang op zich liet wachten.

Peanuts

"We zijn er inmiddels al jaren mee bezig en het is er nog steeds niet", zei Nicole Teeuwen vanochtend in het NOS Radio 1 Journaal. Ze is voorzitter van de Sectorraad Praktijkonderwijs.

Dat het niet zo snel is geregeld, komt volgens haar door de wetgeving. "Leerlingen vallen onder voortgezet onderwijs en niet onder het beroepsonderwijs. En daarom lukt het maar niet. Terwijl het onderwijs vergelijkbaar is met wat leerlingen in het mbo doen op hun stages. Ook is het dezelfde leeftijdscategorie."

"Het is peanuts op een miljardenbegroting", zei Teeuwen. "Er is ons meerdere keren beloofd dat het geregeld zou worden, maar er komt steeds een kink in de kabel."

Ze wees er ook op dat ouders van leerlingen in het praktijkonderwijs vaak in de laagste inkomenscategorieën vallen. "Die kunnen het niet betalen."

Toezegging Wiersma

Vorig jaar kwam de inmiddels opgestapte onderwijsminister Wiersma met de toezegging om de reiskostenvergoeding te regelen. "Het komt goed", zei hij na een vraag daarover op een congres. "Als cadeautje moet ik natuurlijk 'ja' zeggen op deze vraag en dat doe ik ook."

Voorzitter Teeuwen van de Sectorraad vestigde daarop haar hoop op een amendement van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Westerveld om ook in de periode vóór 2026 geld uit te trekken voor een reiskostenvergoeding voor deze groep.

Vandaag werd duidelijk dat dat voorstel ook wordt ondertekend door VVD, NSC, BBB, SP, Denk en PvdD, waarmee er een duidelijke meerderheid is in de Tweede Kamer. Het plan van Westerveld kost 1 miljoen euro per jaar en wordt betaald door minder uit te trekken voor de maatschappelijke diensttijd.

In het praktijkonderwijs zitten zo'n 30.000 leerlingen, die worden opgeleid tot bijvoorbeeld metaalbewerker of hovenier. De helft van de leerlingen gaat na afloop werken, de andere helft stroomt door naar het mbo.

Op basisschool St. Franciscus in Weiteveen heerst grote verslagenheid na het schietincident van dinsdagochtend in het dorp. Daarbij kwamen de ouders van een leerling uit groep 6 om het leven. Het echtpaar had nog een kind, dat is een oud-leerling van de basisschool.

De komende tijd staan maatschappelijk werk, slachtofferhulp en een jeugdverpleegkundige klaar voor ouders en leerlingen, meldt de school. Vandaag geven leerkrachten in klassen aandacht aan het nieuws en krijgen leerlingen de ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. Ook wordt in de school een gedenkplek ingericht, schrijft RTV Drenthe. Daar kunnen kinderen en ouders stilstaan bij de gebeurtenis en een kaartje achterlaten.

De school blijft dus gewoon open. "Het is voor de kinderen belangrijk om, als het mogelijk is, het normale ritme weer zo snel mogelijk op te pakken", aldus het schoolteam. De school verzoekt de kinderen van de slachtoffers en andere nabestaanden niet persoonlijk te benaderen.

'In bijzijn minderjarige zoon'

Bij het schietincident kwamen een 38-jarige Poolse man en zijn 44-jarige Nederlandse vrouw om het leven. De politie hield kort na de gebeurtenis de 50-jarige Richard K. aan als verdachte.

Volgens het AD heeft K. op beide slachtoffers geschoten met een vuurwapen dat hij zelf had meegenomen. Hij had een jachtvergunning. De krant schrijft dat K. eerst de vrouw vermoordde, nadat hij haar had klemgereden in haar auto.

Daarna zou hij naar het huis zijn gegaan, waar de minderjarige zoon van het echtpaar de deur opendeed. K. zou de 38-jarige man hebben gestoken en doodgeschoten waar diens zoon bij was.

Langlopend conflict

K. had een langlopend conflict met de twee slachtoffers over de verkoop van zijn ouderlijk huis aan het echtpaar. De woning zou niet goed zijn onderhouden. Bij de politie zijn het afgelopen jaar meldingen binnengekomen van zowel de verdachte als de om het leven gebrachte man en vrouw.

Morgen wordt K. voorgeleid aan de rechter-commissaris.

Het geïnvesteerde bedrag in start-ups is afgelopen jaar fors gedaald in vergelijking met een jaar eerder. Het gaat om een afname van 27 procent. Dat meldt de dSa (Dutch Start-up Association). Er werd 1,9 miljard euro geïnvesteerd in beginnende bedrijven.

Het waren onzekere tijden vorig jaar, vertelt Lucien Burm, voorzitter van de dSa. Vooral de hoge rente en de oorlogen droegen daaraan bij.

Vooral grote start-ups merkten de vermindering. "Je moest echt zorgen dat je zicht had op winst," zegt Burm. "Start-ups gingen afslanken, soms ook al preventief, in de hoop dat ze het langer konden volhouden. Het verschilt per onderneming, maar soms ging het wel om tientallen procenten van het personeel."

Toch is de brancheorganisatie positief over de toekomst. Het aantal investeringen steeg namelijk wel, zoals het al jaren onafgebroken doet. "Die structurele groei zit er al heel lang onder," aldus Burm. "We krijgen nu ook rustigere omstandigheden. De rente is gestabiliseerd, er is veel enthousiasme van mensen met vermogen en er is veel geld beschikbaar."

Dat geld zit voor een deel in investeringsfondsen. "Maar dat hoeft niet allemaal gelijk ingezet te worden."

Nieuwere start-ups ondervonden minder moeite. "Het is eigenlijk gekanteld, nu gingen investeringen juist naar die jonge bedrijven. Als men namelijk denkt dat het de komende jaren onzeker blijft, dan is dit een goede investering, omdat het nog jaren duurt voordat deze bedrijven groot zijn. Dan is de markt misschien weer heel anders."

"Het is moeilijk te geloven," geeft Burm toe, "maar structureel is er niet veel aan de hand. Het zijn meer fluctuaties."

Enorme piek

Wereldwijd was de daling in nog sterker dan in Nederland. "Wij hebben hier een soort gedempte versie van de Verenigde Staten. Pieken en dalen zijn daarom nooit zo hoog of laag als daar," vertelt Burm. "Een Amerikaan zal zeggen dat we gewoon te weinig risico nemen."

Tijdens de coronacrisis was er een enorme piek in investeringen, van bijna 5,4 miljard euro. "Toen was de rente nul of zelfs negatief, dan is dit een uitstekende klasse om in te investeren. En er waren veel techbedrijven die toen enorm belangrijk werden om in te investeren." Het bedrag van afgelopen jaar ligt nog altijd boven het investeringsbedrag van voor de coronapandemie.

Burm verwacht snel een golf van investeringen in AI-bedrijven. "Vorig jaar is AI ontploft, maar de grote investeringen blijven tot nu toe uit. Wij verwachten dat die golf, die nu begint aan te zwellen, eind van het jaar of het jaar daarop komt."

In Zuid-Limburg is plaatselijk tussen de 15 en 25 centimeter sneeuw gevallen. Vanwege die hevige sneeuwval rijden er voorlopig geen bussen van vervoerder Arriva.

Ook blijven meerdere scholen vandaag gesloten. Sommige leerlingen en studenten krijgen online les, anderen zijn helemaal ijsvrij.

Rijkswaterstaat waarschuwt voor gladheid op wegen in Limburg. Op andere plekken is het vooral tijdens winterse buien mogelijk glad. Daarom geldt in het hele land tot morgenmiddag 12.00 uur code geel.

Op veel snelwegen, met name in het noorden en zuidoosten van het land, is of wordt gestrooid. Rijkswaterstaat zegt dat er sinds gisteravond 19.00 uur al meer dan een miljoen kilo zout op de wegen is gestrooid.

Bij een supermarkt in het Limburgse Eijsden zijn de wegen begaanbaar gemaakt met een sneeuwschuiver:

2000 mensen vast op Duitse snelweg

Ook in Duitsland zijn problemen door sneeuw. Afgelopen nacht ontstonden op meerdere plekken "enorme verkeersopstoppingen", meldt Der Spiegel. De politie zegt tegen het blad dat er ongeveer 2000 mensen kwamen vast te staan op een snelweg in het noorden van a en daar de nacht moesten doorbrengen.

In het oosten van de deelstaat Hessen ontstonden ook lange files. Vrachtwagens kwamen vast te zitten in de sneeuw en blokkeerden de wegen, waardoor er ook geen sneeuwschuivers meer langs konden om de weg vrij te maken.

Hulpverleners van het Rode Kruis deelden dekens en warme dranken uit om de vrachtwagenchauffeurs en automobilisten warm te houden in de kou.

Vandaag wordt opnieuw veel sneeuw verwacht in het land. De Duitse weerdienst spreekt van noodweer met maximaal 30 centimeter en waarschuwt voor overlast. Meerdere scholen blijven dicht en op de luchthaven van Frankfurt zijn honderden vluchten geannuleerd.

De gladheid vormt ook een gevaar voor voetgangers. Volgens reddingswerkers uit verschillende steden zijn meerdere mensen onderuit gegaan op de gladde trottoirs en daarbij gewond geraakt.

Gisteren leverde ijzel gevaarlijke situaties op in onder meer München:

Ook in België zijn problemen door het winterweer. Onder meer in Genk, Hasselt en Maasmechelen blijven scholen dicht en rijden er minder bussen vanwege de sneeuwval.

Het aantal mensen met een werkloosheiduitkering is gegroeid. In december 2023 ontvingen bijna 8 procent meer mensen een WW-uitkering ten opzichte van het jaar ervoor. Dat meldt het UWV aan de NOS. In december 2023 ging het om 161.000 Nederlanders.

Volgens Rob Witjes, hoofd Arbeidsmarktinformatie van het UWV, is het aantal nog altijd laag, zeker gezien de economische krimp van de afgelopen kwartalen. "Veel mensen weten hun baan te behouden of vinden, na baanverlies, weer snel nieuw werk waardoor zij niet of nauwelijks een beroep hoeven te doen op een WW-uitkering."

Tijdelijke contracten

In 2023 raakten mensen met name hun baan kwijt door de faillissementen van een aantal winkelketens, bouwbedrijven en horecagelegenheden. Met name jongeren tot 25 kwamen wat vaker in de WW terecht, vooral omdat tijdelijke contracten in supermarkten en in de horeca wat minder vaak verlengd worden.

Dat er nog veel kans op werk is, blijkt uit CBS-cijfers over de werkgelegenheid, ook vandaag gepubliceerd. Over heel 2023 kwam de werkloosheid ook uit op 3,6 procent. Dat is amper meer dan in 2022.

Het CBS telde in december 361.000 werklozen, met of zonder ww-uitkering.

Het Oekraïense leger zegt dat het vannacht opnieuw is aangevallen met drones en raketten. Volgens Kyiv werden er door Rusland 33 drones en twee raketten afgevuurd, vooral richting het noorden en het zuiden van Oekraïne.

Oekraïne zegt dat er 22 drones zijn vernietigd, en dat sommige andere drones hun doel "niet hebben bereikt". Wel meldt het leger dat Russische drones woonwijken in de zuidelijke stad Cherson hebben geraakt, waarbij verschillende panden zijn geraakt. Een vrouw zou gewond zijn geraakt.

Ook landbouwbedrijven in de regio Cherson zijn door drones geraakt, meldt Oekraïne. In de regio Mykolaiv werd een magazijn geraakt door puin van neergehaalde drones. De informatie kan niet onafhankelijk worden gecontroleerd.

Rusland

Andersom stelt Rusland dat Oekraïne heeft geprobeerd een drone-aanval uit te voeren op Moskou en in de regio Sint-Petersburg. Dat gebeurde gisteravond laat. Volgens de burgemeester van Moskou is er een drone onderschept die op weg was naar de hoofdstad.

Ook een opslaglocatie voor olie in Sint-Petersburg zou het doelwit zijn geweest, beweert Rusland. Oekraïne zegt dat daarbij "doelen" zijn geraakt, zonder details te geven. Verder zouden er raketten zijn afgevuurd op de Russische grensregio Brjansk. Ook voor die informatie geldt dat het niet onafhankelijk te verifiëren is.

Zelensky wil meer Westerse steun

Ondertussen heeft de Oekraïense president Zelensky bij het World Economic Forum in Davos (Zwitserland) opnieuw gevraagd om meer militaire steun van het westen. Oekraïne zal doorvechten tegen de Russen, zei hij tegen journalisten, maar het uitblijven van steun zal "tot een grote crisis voor heel Europa leiden", zo waarschuwde de president.

Door intern politiek gedoe in de Verenigde Staten en de Europese Unie stokt de militaire hulp aan Oekraïne. Over een nieuw Amerikaans steunpakket is nog geen akkoord bereikt in het parlement, omdat de Republikeinen strenge maatregelen aan de grens met Mexico eisen.

Verschillende hoge politici van zowel de Democraten als Republikeinen kwamen gisteravond wel bijeen in het Witte Huis om over de steun te praten. Volgens de Democratische leider Chuck Schumer waren alle aanwezigen het eens over het belang van steun aan Oekraïne.

Ook Europese steun aan Oekraïne ter waarde van 50 miljard euro ligt stil doordat de Hongaarse premier Orbán dwarsligt.

Geen Duitse raketten

Duitsland levert voorlopig geen Taurus-langeafstandsraketten aan Oekraïne. Een voorstel van oppositiepartij CDU/CSU werd gisteravond door een grote meerderheid verworpen in het Duitse parlement, de Bondsdag.

De Taurus is een van de modernste raketsystemen van de Duitse Luftwaffe. Oekraïne vraagt er al maanden om, maar de Duitse bondskanselier Scholz vreest dat met de raketten ook doelen op Russisch grondgebied geraakt kunnen worden. De raketten kunnen meer dan 500 kilometer ver komen.

Binnen de Duitse coalitie bestaat verdeeldheid over het leveren van de raketten. Vooral bij de liberale FDP en de Groenen zijn voorstanders te vinden van het leveren van de raketten. De stemming van gisteren werd door de regeringspartijen echter niet als het goede moment gezien voor dit voorstel, omdat er toen gesproken werd over het jaarverslag van de toezichthouder op het leger.

De FDP zei in het debat wel dat de raketten een "fundamentele bijdrage" kunnen leveren aan de strijd van Oekraïne tegen Rusland.

In de zoektocht naar westerse steun voor Oekraïne spreken ministers en regeringsleiders steeds vaker over een gewaagd plan. Het draait om zo'n 400 miljard dollar aan Russische tegoeden die op westerse bankrekeningen staan en vanwege de sancties zijn 'bevroren'. Volgens internationale financiële media overweegt met name de VS om dat geld, met een omweg, in te zetten voor Oekraïne.

Het zou Oekraïne uitkomst kunnen bieden, nu de Amerikaanse steun vanwege Republikeinse tegenwerking is stopgezet en nieuwe Europese steun door Hongarije is geblokkeerd. Maar het plan is ingewikkeld en riskant, waarschuwen sanctierechtexperts.

Simpel gezegd: het mag niet. "Het heet niet voor niets 'bevroren geld'", zegt advocaat Yvo Amar. "Afpakken mag niet." Het geld blijft sowieso van de eigenaar. "Het bevriezen is tijdelijk en omkeerbaar", vult advocaat Heleen over de Linden aan. Om in de metafoor mee te gaan: als het bevroren geld wordt ontdooid, vloeit het terug in de portemonnee van de Russen.

Maar - zo stellen Amerikaanse overheidsfunctionarissen tegen CNN - omdat Rusland zelf de internationale orde heeft opgeschud, mag ook Washington de regels aanpassen. "Dan verlaag je je dus tot het niveau van Rusland", zegt Amar afwijzend.

Voorschot op herstelbetalingen

Toch zijn er opties om het geld aan te wenden. In het geval van gesanctioneerde Russen kan het bevroren geld worden afgenomen als deze personen iets strafbaars doen.

"Zo is er in Frankrijk een gesanctioneerde oligarch die doorging met de handel in producten die onder de sancties vallen", legt Over de Linden uit. "Ook declareerde hij aangehouden eigendommen niet bij de autoriteiten. Hij wordt vervolgd en zijn eigendommen zijn afgenomen."

De advocaat ziet dat in sanctiepakketten steeds meer zaken strafbaar worden gesteld. Dat schept ruimte om meer geld af te nemen van de gesanctioneerde oligarchen.

"Wat we ook zien", vertelt advocaat Amar, "is dat Russische oligarchen in Oekraïne worden veroordeeld om strafbare feiten. Op basis van dat vonnis worden rechtsverzoeken gedaan bij landen waar geld van die persoon staat gestald, en dan dat geld aangewend." Dat vergt dus strafzaken én veel tijd.

Veruit het meeste bevroren geld komt van de Russische Centrale Bank. Dat geld is niet af te pakken met civiele strafzaken. Maar ook daar heeft Washington een list op bedacht.

Het idee is om het geld uit te lenen aan Oekraïne, als voorschot op de herstelbetalingen die Rusland aan Oekraïne zou moeten betalen. Pas als Rusland Oekraïne financieel compenseert, worden de Russische miljarden weer ontdooid, besloten de G7-landen eerder. Door het geld nu al aan Oekraïne uit te lenen, wordt daarop dus een voorschot genomen. Op papier blijft het geld dan van Rusland.

Het is een complexe operatie, zegt Over de Linden, omdat er op staatseigendommen een zekere immuniteit wordt gehanteerd. "Als die immuniteit kan worden doorbroken, dan moet dat geld naar wederopbouw gaan en niet naar militaire doelen. Dat is een doodzonde."

Sanctierechtadvocaat Amar vindt het Amerikaanse plan wat vergezocht. "Het is creatief, maar er is naartoe geredeneerd." Voor Europese landen zal deze truc niet werken, zegt hij. "Dit zou bij het Hof van Justitie in Luxemburg geen stand houden."

Voor het EU-Hof is het essentieel dat sancties tijdelijke, administratieve maatregelen zijn, zegt Over de Linden. "Dus geen strafrechtelijke maatregelen. Dan stort het hele systeem in."

Brussel werkt ondertussen aan een ander plan om rente-inkomsten van de bevroren goederen af te romen. Een voorstel hierover wordt volgende week behandeld door de EU-buitenlandministers.

Moderne piraten

Duidelijk is dat Rusland zich grote zorgen maakt. Kremlinwoordvoerder Peskov spreekt van "zeer provocerende" en "illegale" plannen. "Zoals altijd proberen de Amerikanen de Europeanen iets illegaals te laten ondernemen." Hij dreigde met harde tegenmaatregelen.

"Denk daarbij aan de 18 miljard aan EU-gelden die in Rusland staan geparkeerd, zowel van bedrijven als personen", zegt Over de Linden, tevens Ruslanddeskundige. Daarnaast verwacht ze dat de resterende westerse bedrijven het kunnen schudden in Rusland en alle resterende diplomatieke banden worden verbroken. "De schade daarvan moet je niet onderschatten."

Ook wereldwijd dreigt reputatieschade, zegt ze. "We zullen dan worden gezien als moderne piraten, want je eigendom is kennelijk niet meer veilig in Europa."

Toch is haar verwachting dat er vroeg of laat een juridisch doordachte stap wordt genomen, hoewel de weg ernaartoe lang zal zijn. Volgens CNN ligt het Amerikaanse voorstel opnieuw op tafel bij de G7-top volgende maand, twee jaar na de Russische invasie in Oekraïne.

Goedemorgen! Vandaag doet het gerechtshof in Amsterdam uitspraak in de zaak rond het faillissement van Atlas Technologies, het bedrijf achter zonneauto Lightyear. En middelbare schoolleerlingen in het praktijkonderwijs bieden Kamerleden een pamflet aan.

Eerst het weer: vandaag wisselen zon en wolken elkaar af en in het noorden en westen valt een aantal winterse buien. Bij een matige noordwestenwind wordt het 0 graden in Zuid-Limburg tot 5 graden op de Wadden. De komende dagen houden we 's nachts vorst, overdag komt het kwik wel ruim boven nul.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Pakistan heeft luchtaanvallen uitgevoerd op buurland Iran. Volgens het land zijn doelen van een terroristische organisatie in Iran aangevallen.

Een Iraanse functionaris zegt tegen een Iraans persbureau dat er raketten neerkwamen op een dorp bij de grens met Pakistan. Daarbij zouden drie vrouwen en vier kinderen zijn omgekomen die allemaal niet de Iraanse nationaliteit hadden.

De Pakistaanse aanval is een reactie op de luchtaanval van Iran op Pakistan van dinsdagavond. Daarbij kwamen volgens Pakistan twee kinderen om het leven.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De 21-jarige Gotti was uithaler. Hij werd benaderd om voor veel geld gesmokkelde drugs uit een container in de haven van Antwerpen te halen. Maar het ging mis en hij werd gepakt. In een film waarschuwt hij nu jongeren voor de gevaren.

Fijne dag!

Het Europees Parlement en de EU-landen zijn het gisteravond politiek eens geworden over strengere antiwitwasregels. Zo moeten voetbalclubs in de toekomst goed controleren wie hun sponsoren zijn en waar het geld vandaan komt. Ook zal beter worden bijgehouden wie precies dure auto's, jachten of privéjets aanschaffen.

Banken en accountants moeten al een tijdje verdachte transacties in de gaten houden en deze doorgeven aan de overheid. Bijvoorbeeld als meer dan 10.000 euro wordt overgemaakt. Maar in heel veel andere sectoren waar grote sommen geld in omgaan is het toezicht minder scherp.

Bijvoorbeeld in de sportsector. Onlangs bracht het NRC nog aan het licht dat voetbalclubs Ajax en PSV geld kregen van Aziatische gokbedrijven waarvan eigenlijk helemaal niet duidelijk was wie de eigenaren precies waren. Volgens de EU moet dat straks niet meer kunnen. Voetbalclubs moeten goed uitzoeken wie hun sponsoren zijn en dit doorgeven aan de overheid.

Dure auto's en jachten

Maar het zijn niet alleen de voetbalclubs die moeten gaan bijhouden van wie ze grote sommen geld krijgen. Straks moeten ook grote transacties van luxegoederen zoals jachten, privéjets en auto's worden doorgegeven.

Het zijn dan niet langer alleen de banken of andere financiële instellingen die een meldplicht hebben. Ook notarissen, advocaten en bijvoorbeeld autohandelaren moeten aangeven bij de overheid wie er een grote aankoop heeft gedaan. Wanneer een auto van meer dan 250.000 euro of een jacht of privéjet wordt gekocht van meer dan 7,5 miljoen euro dan moet dit worden doorgegeven.

De EU probeert al jaren witwaspraktijken tegen te gaan. Door de oorlog in Oekraïne is druk toegenomen om verdachte transacties beter bij te houden. "Toen we op de jacht op Russische oligarchen begonnen, zagen we waar het geld allemaal verstopt was, zoals in dure auto's en jachten. Die duistere hoekjes moeten we nu verlichten", zegt PvdA-Europarlementariër Paul Tang. Hij werkte namens het Europees Parlement het afgelopen jaar aan de nieuwe regels.

Volgens Tang is er de afgelopen jaren al veel gebeurd om witwassen te bestrijden. Zo zijn er speciale overheidsinstanties in de EU-landen in het leven geroepen die verdachte transacties in de gaten houden. In Nederland is het Financial Intelligence Unit Nederland. Straks krijgen deze instanties in Europa dus veel meer en specifiekere data.

Toch valt er volgens Tang nog veel te verbeteren. Zo verschilt het per land wanneer je precies een eigenaar bent. Ook daar moet nu een einde aankomen doordat er een Europese definitie van eigenaarschap is gekomen.

Ook op het gebied van Europese samenwerking vielen volgens Tang nog stappen te zetten. "Momenteel is de EU nog een lappendeken van 27 nationale aanpakken. Europa dreigt hierdoor een witwaswalhalla te worden", zegt Paul Tang.

Eind december bereikte de EU al een akkoord over een nieuwe Europese toezichthouder, AMLA. Deze toezichthouder moet ervoor gaan zorgen dat landen meer met elkaar gaan delen en beter gaan samenwerken in de aanpak witwascriminelen.

De komende twee maanden zal worden besloten in welke Europese stad deze nieuwe toezichthouder zal komen. De hoop is dat deze nieuwe instantie het criminelen een stuk moeilijker zal maken hun geld wit te wassen.

De aanklager in Ecuador die de aanval op een tv-studio onderzocht, is doodgeschoten. Dat heeft de procureur-generaal bevestigd.

Aanklager Cesar Suarez was op weg naar de rechtbank in de stad Guayaquil toen hij in zijn auto werd neergeschoten. Hij had meerdere schotwonden. Volgens de politie heeft de aanslag alle kenmerken van een liquidatie.

Suarez had de strijd aangebonden met de georganiseerde internationale misdaad in de provincie Guayas. De provincie is een van de meest gewelddadige regio's van Ecuador. In Guayaquil, de grootste stad van het land, werd op 9 januari de tv-studio tijdens een live-uitzending bestormd. Voor die aanval zijn dertien mensen aangehouden.

Noodtoestand

De aanval op de tv-studio was onderdeel van een golf van geweld in het land, waarbij ruim tweehonderd medewerkers van gevangenissen werden gegijzeld en politiemensen werden ontvoerd. Er vielen twintig doden. De regering van president Daniel Noboa heeft de noodtoestand uitgeroepen en 22 misdaadorganisaties aangemerkt als terreurorganisaties.

Diana Salazar, de hoogste baas van het OM in Ecuador, reageerde in een video op de dood van Suarez. "De criminelen, de terroristen, zullen onze toewijding aan de Ecuadoraanse samenleving niet stoppen."

Ze deed een oproep aan alle overheidsdiensten om de veiligheid te garanderen "van hen die hun werk doen". Ze deelde verder geen details over de dood van Suarez. De Ecuadoraanse Justitie heeft een onderzoek ingesteld naar de dood van de aanklager.

Pakistan heeft luchtaanvallen uitgevoerd op buurland Iran. Volgens het land zijn doelen van een terroristische organisatie in Iran aangevallen.

Een Iraanse functionaris zegt tegen een Iraans persbureau dat er raketten neerkwamen bij de stad Saravan, op zo'n 50 kilometer van de grens met Pakistan. Daarbij zijn drie vrouwen en vier kinderen omgekomen die allemaal niet de Iraanse nationaliteit hadden. Volgens persbureau Reuters werden de aanvallen uitgevoerd door gevechtsvliegtuigen, die na de aanval terugkeerden naar Pakistan.

Het Pakistaanse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft in een verklaring gezegd dat het om een vergeldingsactie gaat met als doelwit terroristische schuilplekken in Iran. Het is een reactie op de luchtaanval van Iran op de Pakistaanse grensprovincie Beloetsjistan van dinsdagavond. Daarbij kwamen volgens Pakistan twee kinderen om het leven. Volgens Iran was toen de soennitische militie Jaish al-Adl het doelwit.

De separatistische bewegingen waar de aanvallen van beide landen op zijn gericht zijn actief in grensgebieden in zowel het zuidoosten van Iran als het zuidwesten van Pakistan. Het is in Pakistan een erg achtergesteld gebied, waar een etnische minderheid woont. Die minderheid strijdt voor meer autonomie of onafhankelijkheid. Datzelfde gebeurt in het grensgebied in Iran en dat gaat soms wederzijds de grens over.

Er heerst veel achterdocht tussen de bewegingen. De groep die Iran dinsdag aanviel heeft een basis in Pakistan, maar voeren aanvallen uit in Iran. Andersom komt dat ook voor. De groepen zeggen van elkaar dat ze niet voldoende doen om de onrust te stoppen en dat ze de militante troepen toestaan om een basis in het andere land te onderhouden.

De Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken noemde de Iraanse aanval dinsdag een grove schending van de Pakistaanse soevereiniteit. Een woordvoeder van het ministerie waarschuwde toen voor "ernstige gevolgen" en zei dat Pakistan "het recht heeft om op deze illegale daad te reageren".

De Singaporese minister van Transport is aangeklaagd voor corruptie. Hij staat terecht voor 27 aanklachten, waaronder het accepteren van steekpenningen en het belemmeren van de rechtsgang.

Minister Iswaran werd in juli vorig jaar gearresteerd. Hij zegt zelf onschuldig te zijn. Premier Lee stuurde hem met verlof en verbood hem Singapore te verlaten. Ook een vastgoedmagnaat werd gearresteerd voor betrokkenheid bij het corruptieschandaal. Deze Ong Beng Seng zou de minister voor omgerekend zo'n 262.500 euro hebben omgekocht. In ruil daarvoor zou Iswaran zich hebben ingezet voor de zakenman.

Corruptie ontmoedigen

De zaak heeft Singapore in zijn greep. Het land beroept zich erop politiek leiders te hebben die zelden in het nieuws komen vanwege corruptie. Ambtenaren in de stadstaat worden goed betaald om corruptie te ontmoedigen. Jaarsalarissen van veel ministers liggen boven de 1 miljoen Singaporese dollar (683.550 euro). De laatste keer dat een minister voor de rechter moest komen vanwege corruptie was in 1986.

Iswaran (61) trad in 2006 toe tot het kabinet van Lee als onderminister en bekleedde de portefeuilles handel en communicatie voordat hij in 2021 minister van Transport werd. Als hij wordt veroordeeld voor corruptie kan hij een boete krijgen van maximaal 100.000 Singaporese dollar (68.324 euro) of zeven jaar celstraf.

Door een auto-ongeluk op de N269 bij Hilvarenbeek is vannacht een persoon om het leven gekomen en iemand anders zwaargewond geraakt. Bij het ongeval waren geen andere voertuigen betrokken, meldt de politie.

Volgens de politie lijkt het erop dat de bestuurder rechtdoor reed op een rotonde, waardoor de auto werd gelanceerd en ondersteboven op het talud tot stilstand kwam. De inzittenden moesten door de brandweer uit het wrak worden gehaald, maar voor een van hen kwam de hulp te laat.

De politie gaat ervan uit dat de slachtoffers Poolse arbeidsmigranten zijn. Agenten krijgen hulp van de ambassade en het uitzendbureau om de nabestaanden in te lichten.

De weg lag na het ongeluk bezaaid met brokstukken. De politie doet ter plaatse onderzoek. Daarbij wordt ook gekeken of gladheid een rol heeft gespeeld.

De Britse premier Sunak heeft de meeste Conservatieve partijgenoten in het Lagerhuis ervan kunnen overtuigen voor de omstreden Rwanda-wet te stemmen. Het wetsvoorstel kreeg 320 stemmen voor en 276 tegen. Onder de tegenstemmers waren slechts elf Conservatieven. Begin december overleefde de migratiewet al een eerste stemming in het Lagerhuis.

De Safety of Rwanda (Asylum and Immigration) Bill is bedoeld om een eerder plan om asielzoekers naar Rwanda te sturen nieuw leven in te blazen. Die methode moet migranten die de oversteek over het Kanaal willen wagen afschrikken. De eerdere versie werd door de rechter tegengehouden omdat Rwanda geen veilig land zou zijn. Sindsdien hebben het VK en Rwanda een verdrag getekend dat de bescherming van asielzoekers moet garanderen.

De stemming van woensdagavond volgde op een opstand van zo'n zestig Conservatieven die een strengere wet wilden, met beperkter beroepsmogelijkheden voor asielzoekers. Twee vice-partijvoorzitters legden hun functie neer om zich aan te kunnen sluiten bij het verzet binnen de partij.

Geen gelopen race

De rebellie bij de Tories zou de Rwanda-wet in gevaar brengen, en daarmee ook de regering van Sunak, die zijn politieke lot min of meer heeft verbonden aan het Rwanda-plan. Pas toen een van de voorstanders de Lagerhuisleden voorhield dat "het deze wet is, of helemaal geen wet", gaven de meeste opstandige partijgenoten hun verzet op.

Daarmee is het nog geen gelopen race voor Sunak. Het wetsvoorstel moet nog door het Hogerhuis, en bovendien is de kans groot dat ook deze versie van de wet bij de rechter wordt aangevochten.

Door de grote brand in een parkeergarage in Den Bosch van vanochtend zijn 22 woningen tijdelijk onbewoonbaar, meldt de veiligheidsregio. De brand heeft de constructie van de woningen aangetast: er zijn scheuren ontstaan.

De brand, die vanochtend rond 09.00 uur uitbrak, is volgens Omroep Brabant ontstaan nadat een automobilist in de parkeergarage onwel was geworden en met zijn auto hard tegen een muur was aangereden. Meteen daarna brak brand uit.

De parkeergarage ligt onder wooncomplex in een buitenwijk van Den Bosch. Vanwege de brand werden alle 86 appartementen, die voor een deel worden bewoond door ouderen, ontruimd. Nadat de brand 's middags onder controle was, werd door de brandweer en veiligheidsregio bekeken welke bewoners er terug naar huis konden.

Onveilig

De bewoners van 22 woningen mogen voorlopig nog niet terug naar huis omdat er scheuren in de constructie zijn gevonden. "Wij kunnen niet inschatten wat daarmee gaat gebeuren, daarom hebben we ze bestempeld als onveilig", zegt een woordvoerder van de veiligheidsregio tegen Omroep Brabant.

Hoelang de bewoners ergens anders moeten slapen, is niet duidelijk. "Hoogstwaarschijnlijk gaat het niet om maar één nacht. Maar dat is moeilijk om in te schatten", zegt de woordvoerder. "Specialisten moeten de woningen verder onderzoeken." De gemeente Den Bosch heeft onderdak geregeld voor de mensen die dat niet zelf konden.

Terug onder begeleiding

De bewoners van de overige 64 woningen mogen vanavond wel terug naar huis, onder begeleiding. Hulpverleners kijken eerst per woning of die veilig genoeg is.

Er wordt bijvoorbeeld gekeken of er roetdeeltjes liggen en er wordt gemeten of er koolmonoxide aanwezig is. "Als een woning dan nog onveilig blijkt te zijn, mogen die bewoners ook nog niet terug", zegt de woordvoerder van de veiligheidsregio. Hij schat dat alle woningen rond 01.00 uur zijn gecontroleerd.

Rijkswaterstaat gaat bij de veerhavens van Texel en Den Helder netten plaatsen vanwege afbrokkelend beton. De betonconstructie is er niet meer in goede staat, waardoor er brokjes beton afbrokkelen.

Het gaat om de zogenoemde aanlandingen bij de veerhavens, de constructies waar de veerponten aanleggen. Van beide aanlandingen is het beton op meerdere plekken verslechterd, zo is gebleken uit inspecties.

"Dit komt voornamelijk door de ouderdom van de constructies en al bestaande schades. Hierdoor zijn er recent brokjes beton uitgevallen", meldt Rijkswaterstaat. De organisatie benadrukt dat de veiligheid van de betonconstructies niet in het geding is.

Geen gevolgen voor veerdienst

Rijkswaterstaat heeft al geprobeerd er iets aan te doen door het beton af te kloppen of op te vullen, maar dat heeft niet geholpen. De netten moeten het risico op vallende brokjes en gruis uit het beton verminderen. Het gaat volgens Rijkswaterstaat om een tijdelijke oplossing. De aanlandingen van de veerhavens zijn verouderd en worden over een paar jaar vervangen.

Nadat in december de eerste stukken beton waren afgebrokkeld, werden er voor de aanlandingen afzettingen geplaatst. Ook is er een onderzoek geweest naar het herstel van het beton. Daaruit bleek dat er bij beide veerhavens op meerdere plekken een verhoogd risico is waar het beton los kan komen, meldt NH Nieuws.

Om te voorkomen dat er nog meer brokjes en gruis uit het beton vallen, wordt vanaf maandag een groot net tegen de betonconstructies gespannen, eerst in Den Helder en later op Texel. Rijkswaterstaat verwacht er zo'n vier weken over te doen. Reizigers zullen er weinig tot niets van merken, is de bedoeling.