Als de laatste passagiers met flinke koffers in de rij staan voor de check-in, komen de eerste 'bewoners' van vertrekhal T4 aan. Van 23.00 tot 05.00 uur zijn bijna alle bankjes en hoeken bezet. Overal liggen mensen, met in plastic tassen of weekendtassen al hun bezittingen.
In tien jaar tijd is het aantal mensen dat onderdak zoekt op de luchthaven Barajas in Madrid vertienvoudigd, naar 500. De meesten zijn migranten en daklozen uit de regio. Nog nooit ging het om zoveel mensen.
Gevoel van veiligheid
Sonia (51) en haar dochter Uxia (30) liggen achter een geldwisselkantoor in een smalle gang, ze hebben hun 'slaapruimte' afgesloten met een karretje. Moeder en dochter zijn Spaans, maar wonen al zo'n anderhalf jaar op straat. Ze hebben op verschillende plekken in Spanje gewoond.
"Je vindt zeker dat ik slecht ruik", zegt Sonia. "Wat verwacht je, ik heb al vijf dagen niet kunnen douchen." Ze hopen morgen genoeg geld bij elkaar te hebben verzameld om door te kunnen reizen. Hier op het vliegveld voelen ze zich door de aanwezigheid van beveiliging en camera's relatief veilig.
Mensen doen geen oog dicht
Maar echt veilig is het niet. Nog geen tien minuten later wordt een man in de hoek van de vertrekhal in elkaar geslagen. Jorge heeft de vliegveldbeveiligers gewaarschuwd. Terwijl zij ingrijpen, maakt hij een paar meter verder zijn slaapplaats op. Hij legt een sprei op de koude vloer van de vertrekhal, kussens zijn er niet.
De 42-jarige Jorge en zijn vrouw Carina vertrokken acht maanden geleden van Peru naar Spanje. Daar wilden ze werk vinden en een nieuw leven opbouwen, maar ze ontdekten dat je zonder papieren niet zomaar kunt werken. Nu wonen ze al vier maanden op het vliegveld.
"Het is zeer oncomfortabel", vertelt Jorge. "Om half vijf 's ochtends moeten we hier weer weg zijn." En eigenlijk doet het stel amper een oog dicht. Het mag dan wel iets veiliger zijn dan op straat, ook hier voelen ze zich niet helemaal op hun gemak. "Er lopen veel dieven rond. Als je in slaap valt, kan je telefoon worden gestolen."
Illegale migranten
Een groot deel van de mensen die op het vliegveld slapen zit in dezelfde situatie als het Peruaanse stel. Het zijn illegale migranten, naar Spanje gekomen voor werk, dat ze niet kunnen vinden.
Het andere deel van de mensen heeft de Spaanse nationaliteit. Het zijn veelal daklozen, die naar het vliegveld komen voor warmte en sanitaire voorzieningen.
Ondertussen hebben verschillende instanties de noodklok geluid. Er zou sprake zijn van drugsgebruik, prostitutie en geweld.
Terwijl de problemen toenemen, wordt achter de schermen flink gediscussieerd over wie de verantwoordelijkheid voor al die mensen moet nemen. Desgevraagd erkent de gemeente Madrid tegenover de NOS dat de situatie complex is. "Hoewel de luchthaven Barajas in Madrid ligt, hebben niet alle mensen die er wonen of overnachten banden met de stad."
De gemeente is verantwoordelijk voor de daklozen uit de stad zelf. Maar op het vliegveld slapen dus asielzoekers en die vallen onder de landelijke overheid. Dan is er nog Aena, een publiek bedrijf dat veel Spaanse luchthavens in handen heeft. Ook dat is volgens de gemeenteraad verantwoordelijk.
Maar volgens de afgevaardigde van de regering in de regio Madrid, Francisco Martin Aguirre, is de toename ook te wijten aan de verslechtering van de sociale voorzingen in de hoofdstad. Kortom: iedereen wijst naar elkaar, op korte termijn lijkt er geen oplossing in zicht.
Luchthaven Barcelona grijpt in
Terwijl de daklozen in Madrid nog in de terminals zitten, heeft het vliegveld van Barcelona ze deze week buiten gezet. In terminal 1 en 2 sliepen daar zo'n 160 mensen. De ontruiming moet volgens het vliegveld het signaal afgeven dat slapen en permanent verblijven er niet de bedoeling is.
Critici wijzen op het Mobile World Congress dat eraan komt, en waarvoor veel bezoekers naar Barcelona reizen. Zij denken dat de luchthaven daarom nú ingrijpt, maar dat wordt ontkend.
Eigenlijk hebben alle mensen die op het vliegveld slapen liever een ander dak boven het hoofd. In het geval van de migranten, willen de meesten terug naar huis. Maar de warmte van de luchthaven, de sanitaire voorzieningen en de beveiliging, zijn voor hen beter dan het leven op de straat.