NOS Nieuws - Algemeen

Vanaf het studiejaar 2026-2027 wordt het voor mbo-studenten verplicht om examen te doen in 'burgerschap'. Demissionair minister Dijkgraaf schrijft aan de Tweede Kamer dat hij in het mbo de basisvaardigheden van de studenten wil versterken en dat burgerschap daar ook bij hoort.

Volgens de minister gaat het dan bijvoorbeeld om kennis van de democratische rechtsstaat, maar ook over hoe je zelfstandig keuzes kunt maken over je financiën of over hoe je desinformatie kunt herkennen. Eerder noemde hij de eisen aan het burgerschapsonderwijs te vaag en te vrijblijvend.

Onnodige prestatiedruk

Dijkgraaf was aanvankelijk niet voor een examen, omdat hij bang was voor onnodige prestatiedruk onder studenten. Bovendien gaat het niet alleen om kennis, maar ook om vaardigheden en ervaringen.

De minister is nu tot de conclusie gekomen dat het examen ook kan worden ingevuld met een 'portfolio'. Die kan bijvoorbeeld bestaan uit praktijkopdrachten, presentaties, verslagen van bezoeken, interviews en een eindgesprek. Opleidingen mogen voor een deel zelf bepalen hoe ze het burgerschapsonderwijs inrichten.

Op sommige mbo's wordt al gewerkt met een burgerschapsportfolio. Volgens Dijkgraaf hebben zowel docenten als studenten daar positieve ervaringen mee opgedaan.

Een meerderheid van de Tweede Kamer ziet de maatregelen die demissionair staatssecretaris Van Ooijen (VWS) wil nemen om de vaccinatiegraad bij kinderen te verhogen als een stap in de goede richting. Maar de Kamerleden vragen zich wel af of het genoeg is om het tij te keren. Ze maken zich grote zorgen over het toenemend aantal gevallen van ernstige ziektes en de desinformatie die rondgaat over vaccins.

Het aantal besmettingen met mazelen is al opgelopen tot boven de vijftig, blijkt vandaag uit cijfers van het RIVM. Heel vorig jaar waren er niet meer dan zeven besmettingen. Ook zijn er dit jaar vier jonge kinderen overleden aan kinkhoest, iets wat in eerdere jaren nauwelijks voorkwam.

Gisteren presenteerde Van Ooijen een 'tienpuntenplan' om de vaccinatiegraad te verhogen. Hij wil onder meer inzetten op een wijkgerichte aanpak, waarbij zorgprofessionals voorlichting gaan geven. Er zijn grote verschillen tussen wijken als het gaat om de mate waarin kinderen zijn ingeënt tegen ernstige ziektes. Ook wil hij artsen inzetten als influencers op sociale media om desinformatie tegen te gaan.

'Te weinig voortvarend'

"Veel intenties, maar weinig acties", oordeelt Kamerlid Paulusma van D66 over die plannen. Net als veel andere partijen wil ze dat er overal laagdrempelige priklocaties komen. Ook haar collega Tielen van de VVD vindt het plan van Van Ooijen "te weinig voortvarend".

"Voorlichting is nú nodig", zegt Tielen. Dat ouders hun kinderen laten vaccineren moet volgens het VVD-Kamerlid net zo normaal worden als "een traphekje, een autostoeltje en zwemles."

VVD en D66 werken aan een initiatiefwet die kinderdagverblijven de mogelijkheid moet geven om ongevaccineerde kinderen te weigeren. Ze willen daarmee ouders tegemoetkomen die kinderen hebben die nog te jong zijn voor vaccinatie. Die ouders houden hun kinderen geregeld thuis omdat ze bang zijn voor besmetting door oudere kinderen in de opvang die niet geprikt zijn.

Van Ooijen denkt niet dat zoiets effectief is, en een meerderheid van de Tweede Kamer vindt dat dat te veel in de richting van dwang en drang gaat. Volgens Kamerlid Keijzer (BBB) worden groepen ouders daardoor tegen elkaar opgezet. NSC-Kamerlid Jansen denkt dat de vaccinatiegraad daalt door "falend overheidsbeleid" tijdens de coronapandemie. "Daar mogen ouders niet de schuld van krijgen."

Desinformatie

Veel andere partijen denken dat de coronaperiode zeker heeft meegespeeld, maar ze wijzen erop dat de vaccinatiegraad al voor die tijd daalde. Zij zien de oorzaak vooral bij allerlei kwakzalvers en zelfbenoemde influencers die desinformatie verspreiden.

Die moet in hun ogen bestreden worden, ook in de Kamer zelf. Dat werd duidelijk toen Forum-Kamerlid Van Meijeren aan het woord kwam. Vaccinaties zijn volgens hem meestal helemaal niet nodig en waarschijnlijk gevaarlijk. Hij schetste het beeld van "weerloze zuigelingen" die cocktails van vaccins ingespoten krijgen.

Hij werd direct van repliek gediend door PVV'er Claassen, die een verleden heeft als verpleegkundige. Die heeft nog nooit "zo veel flauwekul gehoord":

Charlene de Carvalho-Heineken ontwijkt voor aanzienlijke bedragen belasting die ze in Nederland moet betalen. Dat schrijft NRC op basis van eigen onderzoek.

De Carvalho-Heineken is al jaren de rijkste Nederlander. Ze is grootaandeelhouder van bierconcern Heineken als enige erfgenaam van biermagnaat Freddy Heineken, die in 2002 overleed. Volgens berekeningen van NRC bedraagt haar vermogen minimaal 16 miljard euro.

Bij de belastingontwijking gaat het om dividend dat ze ontvangt van haar aandelen in Heineken. Daarover zou ze 15 procent dividendbelasting moeten afrekenen, maar ze liet de afgelopen jaren honderden miljoenen aan dividend via een brievenbusfirma in Luxemburg naar belastingparadijs Jersey lopen. Daar hoefde ze slechts 2,5 procent belasting te betalen. Dit heeft de Nederlandse schatkist zo'n 30 miljoen euro per jaar gekost.

Constructie

Deze fiscale constructie is per 1 januari dit jaar door het kabinet met een anti-misbruikmaatregel verboden. Nu sluist De Carvalho-Heineken het geld door onder een andere noemer: "terugbetaling van aandelenkapitaal". Hierdoor betaalt ze helemaal geen dividendbelasting meer.

"Belastingontwijking is een ongewenst fenomeen", schreef demissionair staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij vorig jaar aan de Tweede Kamer. "Door belastingontwijking komen de kosten van algemene voorzieningen uiteindelijk te liggen bij burgers en bedrijven die wel gewoon op tijd hun belasting betalen."

De officiële woonplaats van De Carvalho-Heineken is het Zwitserse Perroy, maar ze woont het merendeel van het jaar in het Verenigd Koninkrijk.

Een woordvoerder van de familie laat zowel aan NRC als aan de NOS weten dat hij niet ingaat op vragen die "raken aan het privédomein van de familie".

Het Openbaar Ministerie heeft tien jaar cel en tbs met dwangverpleging geëist tegen Jamel L. (57). Hij stak vorig jaar een medewerkster van een Albert Heijn-filiaal in Den Haag dood.

Het slachtoffer was de 36-jarige Antoneta Gjokja. Zij was op dinsdag 20 juni aan het werk op de broodafdeling van de supermarkt. Kort nadat de supermarkt was opengegaan, liep de verdachte de winkel in en vroeg aan een medewerker waar de messen lagen.

Vervolgens pakte L. een vleesmes en viel Gjokja aan. Hij bracht haar meerdere messteken toe, wat haar fataal werd. L. vluchtte de supermarkt uit, maar kon al snel worden aangehouden, omdat de filiaalmanager de achtervolging had ingezet.

L. kende zijn slachtoffer niet. Het Pieter Baan Centrum zegt dat hij tijdens zijn daad een psychose had en dat de steekpartij hem in sterk verminderde mate valt toe te rekenen.

Nabestaanden emotioneel

De man van het slachtoffer zei vandaag in de rechtbank dat hij het heel zwaar heeft met de dood van zijn partner. "We waren bezig met ons leven hier opbouwen", zei hij in een emotionele verklaring. "We wilden een kind."

Gjokja's moeder liet weten dat ze vindt dat niet alleen L. verantwoordelijk is voor de moord op haar dochter. Ze neemt het ook verschillende staatsinstellingen kwalijk, door personen met een dergelijke psychische staat op straat te laten leven.

Nare gedachten

Bij het begin van de strafzaak betuigde Jamel L. spijt. Volgens hem was Gjokja niet de persoon die hij moest hebben. Zijn doelwit zou een beveiligingsmedewerker zijn geweest, maar die was niet in de buurt. Hij zegt uit wraak te hebben gehandeld.

Met verheven en boze stem ontkende hij vandaag dat het moord was, omdat hij daar volgens hem geen plan voor had. Hij zegt dat hij "nare gedachten" kreeg toen hij in de supermarkt liep, in de war raakte en "in een impuls" handelde. Volgens de officier van justitie blijkt uit het handelen van L. die dag echter wel degelijk dat sprake was van een vooropgezet plan.

Vaker opgepakt en veroordeeld

De dood van de vrouw leidde vorig jaar tot veel beroering, met name toen meer bekend werd over L.'s historie. Hij heeft een lang crimineel verleden in Nederland, Engeland en Curaçao. In 2018 kreeg hij in Curaçao tbs opgelegd, maar Nederland weigerde om die maatregel over te nemen.

In Nederland werd hij sinds september 2022 ook meerdere keren opgepakt, op verschillende plekken. Hij werd kort voor het doodsteken van Gjokja nog veroordeeld voor bedreiging, maar hoefde niet de cel in omdat zijn straf gelijk was aan zijn voorarrest.

Ook was tegen L. aangifte gedaan door een Middelburgse vrouw. Zij regelde een kamer en een baan voor hem, maar daarna sloeg het contact langzaam om en uitte L. meerdere doodsbedreigingen.

De vrouw deed meermaals aangifte, maar volgens haar is daar nooit iets mee gedaan. "Als iemand naar mijn aangifte had gekeken, dan hadden ze hem gehad en had mevrouw nog geleefd", zegt ze over de dood van Gjokja.

Over twee weken is de uitspraak van de rechtbank in deze zaak.

De politie heeft gisteravond vijf jongeren aangehouden na een schietincident in een snackbar in Amsterdam-Zuidoost. Een kogel werd door de ruit geschoten.

De schietpartij volgde op een ruzie, rond 20.30 uur gisteravond, tussen een klant en twee andere aanwezigen. Daarbij werd ook gevochten.

Na de ruzie gingen de twee anderen naar buiten. Een van hen loste vervolgens een schot in de richting van de zaak. In het raam is een kogelgat te zien.

Vuurwapen gevonden

Daarna sloegen de mannen op de vlucht en gingen een woning aan de Kikkenstein in, meldt AT5. De politie hield daar vijf verdachten aan, allemaal jongens tussen de 16 en 18 jaar uit Amsterdam. De politie vermoedt dat onder hen de schutter is. In de woning is een vuurwapen gevonden.

De persoon met wie de verdachten ruzie maakten, raakte lichtgewond. Een politiewoordvoerder wil niet zeggen hoeveel mensen er verder aanwezig waren in de zaak. "Sowieso wat personeel en een aantal andere klanten."

Een echtpaar uit het Franse Nice is veroordeeld tot een voorwaardelijke celstraf van een jaar en een levenslang verbod op het houden van huisdieren. De man en vrouw hielden tot de zomer van vorig jaar 159 katten en 7 honden in hun appartement, aldus de Franse tv-zender BFMTV.

De Franse politie stuitte in juli op de dieren, die uitgemergeld waren. De katten en honden leefden samen met het echtpaar in een appartement van zo'n 80 vierkante meter. De vloer was volgens BFMTV bezaaid met uitwerpselen.

Ook zaten de dieren vol met parasieten en waren ze zwaar ondervoed en uitgedroogd. In sommige ruimtes lagen dode honden en katten. Een opvangorganisatie heeft de dieren uit de woning gehaald.

Franse media melden dat de man al eerder verdachte was van dierenmishandeling in 2014. Hij woonde met dertien katten en een hond in een huis van 18 vierkante meter. Die zaak werd geseponeerd.

Nooit meer huisdieren

De vrouw vertelde in de rechtbank dat de dieren "de liefde van haar leven waren", maar dat ze het had "verpest". De verzameling aan dieren begon volgens haar in 2018, toen ze zo'n zes dieren van iemand overnam. Daarna volgden er nog dertig, die zich vervolgens weer hebben voortgeplant.

Volgens Franse media is de vrouw psychisch onderzocht en heeft ze het zogeheten syndroom van Noach. Dat kenmerkt zich door het obsessief willen redden van dieren, zelfs als iemand dat helemaal niet kan.

De officier van justitie had achttien maanden voorwaardelijke celstraf geëist. De rechtbank kwam tot zes maanden minder, en legde ook een levenslang verbod op huisdieren op, plus een verbod op vrijwilligerswerk bij een dierenwelzijnsorganisatie.

Verder moet het echtpaar een schadevergoeding betalen van ruim 100.000 euro aan de instanties die de honden en katten hebben opgevangen. Een aantal van die dieren heeft het niet overleefd.

Verschillende gemeenten in Nederland kunnen de aanvragen voor een paspoort op dit moment niet aan. Reiskoepel ANVR spreekt van een "stormloop" en ziet dat de wachttijden op kunnen lopen tot zes weken. Normaal gesproken is de wachttijd ongeveer een week.

De piek is het gevolg van regels die zijn veranderd in 2014. Tot dat jaar waren paspoorten en ID-kaarten vijf jaar geldig, maar dat werd gewijzigd naar tien jaar. De verandering betekent dat een groot aantal mensen dit jaar een nieuw identiteitsbewijs nodig heeft.

Geen noodpaspoort

Het ministerie van Binnenlandse Zaken waarschuwde eerder al voor een piek in het aantal paspoortaanvragen. Meerdere gemeenten hebben maatregelen genomen om de drukte tegen te gaan. Zo zijn er nieuwe medewerkers aangetrokken en worden openingstijden uitgebreid.

Directeur Frank Oostdam van de ANVR roept op om goed te kijken wanneer je paspoort verloopt en hoe lang het in het land van bestemming nog geldig moet zijn. "Zo kun je op tijd bij je gemeente aankloppen voor een nieuw identiteitsbewijs, maar plan dit ruim van tevoren."

De ANVR benadrukt dat een noodpaspoort aanvragen geen zin heeft. Dat is alleen mogelijk in echte noodsituaties en is geen alternatief voor het niet op tijd ontvangen van een paspoort.

Een tweede hulporganisatie die voedsel distribueert in Gaza legt voor onbepaalde tijd het werk neer. De organisatie Anera, die 150.000 maaltijden per dag verzorgde in samenwerking met World Central Kitchen, zegt dat de veiligheidsrisico's te groot zijn voor de medewerkers en hun gezinnen.

Als reden noemt Anera onder meer de dood van de zeven internationale hulpverleners van World Central Kitchen (WCK) die maandag omkwamen bij een Israëlische luchtaanval. Samen waren WCK en Anera goed voor 2 miljoen maaltijden per week. WCK staakte meteen na de aanval alle activiteiten in Gaza.

Verder noemt Anera in de verklaring de dood van een van de eigen medewerkers. Hij werd volgens de Amerikaanse hulporganisatie ook gedood bij een Israëlische luchtaanval. Zijn dood is "nog steeds niet uitgelegd", zegt Anera. Ook het verlies "van talloze andere hulpverleners en hun families" maakt dat de organisatie zegt niet langer veilig hulpgoederen te kunnen leveren.

Hongersnood

Anera en WCK waren twee van de laatste organisaties die nog actief zijn in het gebied. De hulpverleners deelden maaltijden uit die heel hard nodig zijn.

Gisteravond zei ook de VN de komende 48 uur geen nachtelijke hulpverlening te verstrekken in verband met het gevaar voor aanvallen door het Israëlische leger. Volgens een woordvoerder blijft de hulp overdag doorgaan.

Hulporganisaties luidden al eerder de noodklok over de voedselsituatie in de Gazastrook. En het Internationaal Gerechtshof in Den Haag - waar een proces is aangespannen tegen Israël - sprak vrijdag in een tussenvonnis uit dat er inmiddels sprake is van hongersnood.

Hoe het zit met de honger in Gaza zie je in deze video van NOS op 3:

Sinds de oorlog begon in oktober vorig jaar zijn er zeker tweehonderd hulpverleners omgekomen in de Gazastrook, zegt Aid Worker Security Database. Waarschijnlijk zijn het er meer, omdat de cijfers van dit jaar nog niet up-to-date zijn. 2023 was door de oorlog in Gaza het dodelijkste jaar ooit voor hulpverleners. Het oude record werd verdrievoudigd.

"We hebben de afgelopen zes maanden meermaals meegemaakt dat hulpverleners doelbewust worden aangevallen", zei de directeur van Oxfam Novib in reactie op de aanval op de WCK-medewerkers.

Uit een gelddepot in Los Angeles is dit paasweekend zo'n dertig miljoen dollar gestolen. Daarmee is het de grootste diefstal van geld uit de geschiedenis van de stad, meldt de Los Angeles Times.

De details van de roof die naar buiten zijn gekomen zouden niet misstaan in een Hollywood-speelfilm. De dieven zijn zondagnacht naar het lijkt via een luik in het dak binnengekomen. Vervolgens konden ze de kluis openmaken zonder er ook maar iets aan te beschadigen.

Hoe ze de vermoedelijk honderden kilo's aan contanten vervolgens buiten hebben gekregen is onduidelijk. Wel is in de zijkant van het gebouw op beelden van de lokale zender ABC-7 een groot gat te zien dat inmiddels is afgedekt.

Bewakers ontdekten pas de volgende ochtend wat er was gebeurd. Het alarm is tijdens de roof niet afgegaan. Van de daders was geen spoor.

Professionele daders

Het gebouw wordt gebruikt door een firma die geldtransporten verzorgt voor bedrijven uit de omgeving. Dat er zulke bedragen opgeslagen werden, was volgens lokale media bekend bij slechts een kleine groep medewerkers.

Vanwege de geraffineerde werkwijze van de dieven gaat politie ervan uit dat een professionele groep verantwoordelijk is voor de roof.

Ondernemers in Amersfoort vrezen voor een fors omzetverlies deze zomer. Door werkzaamheden aan het spoor die ProRail vorige maand aankondigde, rijden in de zomervakantie nauwelijks treinen van en naar het station. Dat betekent dat toeristen de stad moeilijker kunnen bereiken.

Een ongelukkige timing, vindt Walrick Halewijn van ondernemersvereniging Binnenstad Amersfoort. Afgelopen najaar werd de stad namelijk door een internationale vakjury verkozen tot Europese stad van het jaar. "We gingen uit van een zomer met een gouden randje."

Hoogseizoen-aantallen

De bekroning heeft het toerisme in de stad nu al aangezwengeld. Dat merkt Hans van Harten van Gilde Amersfoort. Bij die organisatie zijn onder meer stadswandelingen te boeken. "November en december zijn normaal onze laagseizoen-maanden, maar we hadden bijna hoogseizoen-aantallen", zegt hij tegen RTV Utrecht.

De stadsgidsen hebben het nu drukker dan ooit. "Je hoopt dit jaar te profiteren van die prijs, maar dat kan dus niet."

Drie weken lang is Amersfoort helemaal niet bereikbaar per trein. De werkzaamheden starten op 4 juli, op 19 augustus moeten alle treinen weer volgens dienstregeling rijden. In totaal moet 5 kilometer aan spoor vervangen worden.

Toch geen rechtszaak

De ondernemers overwogen nog een rechtszaak te beginnen om de sluiting van het station te voorkomen. Maar na een gesprek met ProRail zagen ze af van juridische stappen. Het alternatief van de wekenlange sluiting zou zijn dat ProRail de werkzaamheden uitsmeert over langere tijd. Dan zou Amersfoort in fases een jaar lang slecht bereikbaar zijn. "Dan is de lange pijn nog rampzaliger", zegt Halewijn. "We snappen dat ProRail niet anders kan."

Eind deze maand komt de NS met plannen voor een dienstregeling met alternatief vervoer. De bedoeling is dat reizigers niet meer dan drie kwartier langer over hun reis naar Amersfoort doen.

Bereikbaar

"Toch gaan dagjesmensen kiezen voor een beter bereikbare stad", verwacht Halewijn. "Maar we zijn bereikbaar. Dat moeten we zo goed mogelijk gaan communiceren."

De ondernemers tonen veerkracht en zijn bezig met een campagne om mensen te laten weten wat deze zomer allemaal kan in Amersfoort. "Maar de bal ligt bij ProRail, zij moeten zorgen dat toeristen de stad in kunnen komen."

Volgens de NS reizen dagelijks ongeveer 40.000 reizigers van, via of naar station Amersfoort.

De mobiele telefoon gaat dit jaar de pinpas verdringen aan de kassa. Dat verwachten De Nederlandsche Bank (DNB) en de Betaalvereniging Nederland na gezamenlijk onderzoek.

Afgelopen jaar is er al een stuk vaker afgerekend met de telefoon. In 2022 werd 21 procent van de kassabetalingen gedaan met een mobiel, een jaar later was dat 29 procent. De verwachting is dat contactloos betalen met mobiel dit jaar de meestgebruikte betaalwijze wordt.

Insteken bij grote aankopen

Contactloos betalen met de pinpas wordt nu nog het vaakst gedaan, zo blijkt uit het onderzoek. Bij 8 procent van de betalingen wordt de pinpas in het pinapparaat gestoken. Dat gebeurt vooral bij grote aankopen, vermoedelijk omdat het lange tijd bij de meeste banken verplicht was om bij bedragen boven de 50 euro de pinpas erin te steken. Hoewel die verplichting bij sommige banken is verdwenen, blijven consumenten dat nog doen.

Voor kleine bedragen wordt er vaker contant afgerekend. Het aantal contante betalingen is al drie jaar lang stabiel. Bij twee op de tien aankopen aan de kassa wordt met contant geld betaald.

De wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg "blijven onverminderd hoog", blijkt uit cijfers van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Het duurt vooral lang voor mensen met psychische problemen aan de beurt zijn voor een aanmeldgesprek. Wie dat eenmaal achter de rug heeft, is in de meeste gevallen relatief snel aan de beurt voor een behandeling.

De problemen zijn er al jaren en spelen in vrijwel alle regio's. Vrijwel alle patiëntengroepen hebben ermee te maken, hoewel de wachttijden per diagnose verschillen.

De wachttijd voor een aanmeldgesprek is in meer dan de helft van de gevallen boven de norm van vier weken die daarvoor geldt. Een behandeling zou volgens de norm binnen tien weken na het gesprek moeten plaatsvinden, maar dat lukt bij een derde van de mensen niet.

Zo ook niet bij de 22-jarige Anouk:

Eind vorig jaar waren er 97.450 wachtplekken. Dat cijfer is niet gelijk aan het aantal mensen dat wacht op een behandeling, omdat iemand bij meerdere aanbieders op een wachtlijst kan staan en dus dubbel kan worden geteld.

Eind 2022 waren er nog ruim 87.000 wachtplekken en dat betekent een stijging van bijna 12 procent. De toename is wel iets kleiner dan de jaren ervoor.

De NZa heeft meerdere verklaringen voor de stijging. Zo zijn er meer verwijzingen vanuit de huisartsen naar de ggz en ook het personeelstekort speelt een rol. Verder zijn er meer ggz-aanbieders die gegevens over wachttijden hebben aangeleverd aan de Zorgautoriteit.

Onnodig langer lijden

Over de wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg zijn al jarenlang grote zorgen. Vier organisaties van patiënten, psychologen, psychiaters en ggz-instellingen vroegen in december aan het komende kabinet om maatregelen te nemen.

De organisaties NVvP, NIP, MIND en de Nederlandse ggz stellen dat het onacceptabel is dat mensen die kampen met ernstige aandoeningen zoals trauma, persoonlijkheidsstoornissen en jongeren met eetstoornissen zo lang moeten wachten op een behandeling.

Het is ook niet zonder gevolgen, zegt Niels Mulder van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie: "Als ernstige psychiatrische aandoeningen niet tijdig behandeld worden, is de kans groot dat de klachten verergeren en patiënten onnodig erger en langer lijden. Als je niks doet of te lang wacht worden ernstige psychiatrische aandoeningen ook moeilijker behandelbaar en is er zelfs een verhoogde kans op suïcide."

Dwanggedachtes

Student Anouk Martens (22) is een van de mensen die op de wachtlijst staan. "Ik heb in het verleden last gehad van suïcidale gedachtes en dwanggedachtes. Ik dacht aan zelfbeschadiging, zoals snijden. Ik ben toen een keer naar de crisisopvang gegaan. Ook zat ik zes maanden thuis omdat ik door die gedachtes niks meer kon."

Het kan nog wel twee jaar duren voordat Martens ergens terecht kan voor het stellen van een diagnose. Die heeft ze nodig om behandeld te kunnen worden, waarvoor ze dan opnieuw op een wachtlijst moet staan.

De laatste tijd gaat het wel iets beter met haar, met dank aan therapie bij een basispsycholoog. "Daardoor heb ik mijn leven enigszins kunnen oppakken. Ik kan hierdoor weer werken en naar mijn studie. Dat komt ook doordat mijn ouders mij hebben geholpen. Zij hebben druk kunnen zetten zodat ik bij deze psycholoog terecht kon. Als je zelf in zo'n situatie zit, ben je daar echt niet toe in staat. Anders had ik nog steeds thuis gezeten. Hoe moet het dan met mensen die er alleen voor staan?"

Beter loon

Niels Mulder van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie zegt dat de geestelijke gezondheidszorg is verwaarloosd. "Er moet capaciteit bij, er moet meer geestelijke zorg worden ingekocht en meer personeel worden opgeleid. Het huidige personeel moet een beter loon krijgen, de administratiedruk moet omlaag en ze moeten meer ruimte krijgen om hun werk goed te doen."

De organisaties in de ggz roepen Tweede Kamerleden en verzekeraars op om in actie te komen. Volgende week donderdag is er in de Kamer een commissiedebat over dit onderwerp.

Criminelen gebruiken voor hun illegale praktijken steeds vaker de wereld van de legale handel. Dat meldt het onderzoeksbureau Politie & Wetenschap van de Politieacademie in een rapport. De onderzoekers keken met name naar de handel in bijvoorbeeld avocado's en de houtindustrie. De producten komen vaak ook in Nederland terecht.

Politie en justitie zien de laatste tijd veel aanwijzingen voor deze criminele verdringing, zoals de ontwikkeling ook wel wordt genoemd. Criminelen dringen langzaam de handelsgebieden binnen en verdienen geld met legale producten, maar op een illegale manier. Dat doen ze onder meer door de wet- en regelgeving te overtreden.

Een voorbeeld is de illegale houtkap in de bossen van het Amazonegebied. De georganiseerde misdaad is daar alom aanwezig, omdat politie amper in het gebied komt en geen grip heeft op het illegaal kappen van bomen. Ook de politiek knijpt vaak een oogje dicht. Zo nam de Braziliaanse milieupolitie in 2020 boomstammen in beslag, maar werden die later weer vrijgegeven door milieuminister Salles. Volgens hem waren de houthandelaren "harde werkers".

Dat illegaal gekapte hout, ruim 130.000 duizend kubieke meter, werd in 2021 geëxporteerd naar de Verenigde Staten en Europa. Volgens Politie & Wetenschap is dat hout, ondanks de keurmerken die we hier hebben, in Nederland terechtgekomen.

Avocadomarkt

Ook op de avocadomarkt in Mexico, Peru, Colombia en Chili zijn veel criminelen actief. Daar wordt flink gebruikgemaakt van het succes van 'het groene goud'; delen van het productieproces worden beïnvloed en overgenomen door criminelen. Illegale praktijken zoals afpersing, diefstal van boeren en het kappen en verbranden van bossen om meer verbouwgrond te realiseren, zijn daar volgens de onderzoekers aan de orde van de dag.

Nederland maakt veelvuldig gebruik van de avocado-export van de bewuste landen. In 2021 werd voor 1,1 miljard euro aan avocado's geïmporteerd.

Veel kwetsbaarder

Markten waarin veel geld omgaat en met een goed imago, zijn het meest kwetsbaar. Het is daarom volgens Politie & Wetenschap logisch dat criminelen hier een graantje van willen meepikken. Als het aan bedrijven ligt, dan wordt er hard opgetreden, zegt onderzoeker Tim Boekhout van Solinge hierover.

"Bedrijven doen wat zij doen en dat is omzet maken. Hoewel zij steeds vaker bescherming van milieu en mensenrechten nastreven en de nadruk leggen op ketenverantwoordelijkheid, is overheidsoptreden volgens hen gewenst: meer handhaving en hard law."

Slechts een half procent van de mensen die vorig jaar een nieuw huurcontract tekenden in de vrije sector, heeft de hoogte van hun huurprijs laten beoordelen. Degenen die dat deden en gelijk kregen, zagen hun maandhuur met gemiddeld 433 euro dalen. Dat blijkt uit onderzoek van het KRO-NCRV-programma Pointer op basis van gegevens van de Huurcommissie en de Woonbond. Een woordvoerder van de Huurcommissie bevestigt het nieuws.

Afgelopen jaar lieten 469 nieuwe huurders in de vrije sector hun huurprijs toetsen, terwijl er volgens schattingen jaarlijks zeker 100.000 huurders in deze sector een nieuw contract tekenen. Uiteindelijk kregen 313 huurders gelijk en kregen ze een huurverlaging van gemiddeld 433 euro per maand.

Niet op de hoogte

Mensen kunnen binnen de eerste zes maanden na ingang van hun huurcontract de hoogte van de huurprijs laten toetsen bij de Huurcommissie, een landelijk orgaan voor huurgeschillen. Als de commissie vindt dat de huur eigenlijk onder de grens voor sociale huur moet zijn, dan kan de huurprijs omlaag worden bijgesteld. Dit zou vooral bij kleinere woningen voorkomen, die soms flink te duur zijn.

In 2024 is de maximale huur bij nieuwe verhuur van een sociale huurwoning vastgesteld op 879,66 euro . Dat heet de huurliberalisatiegrens, daarboven gaat het om vrije sector en particuliere verhuur.

Na zes maanden verliest men de mogelijkheid om de huurprijs door de Huurcommissie te laten toetsen en moeten huurders de overeengekomen prijs betalen. Klachten kunnen dan alleen nog bij de kantonrechter worden behandeld.

Volgens het onderzoek van Pointer weet een groot deel van de huurders niet van deze mogelijkheid af. Ook zeggen mensen dat ze uit angst voor een conflict met de verhuurder terughoudend zijn in tijden van woningschaarste.

Wet betaalbare huur

Naast de individuele mogelijkheid tot het toetsen van huurprijzen, ligt er een wetsvoorstel om huurprijzen betaalbaar te houden. De wet betaalbare huur is geïnitieerd door demissionair minister De Jonge en moet huurders beschermen tegen onredelijk hoge huurprijzen door onder meer het puntensysteem uit te breiden.

Hierdoor krijgen meer woningen een maximale huurprijs, inclusief die in de vrije sector, tot een huur van ongeveer 1100 euro. De Kamer debatteert deze maand over de invoering van de wet.

Een op de drie mensen tussen de 25 en 30 jaar die nog bij hun ouders wonen, schaamt zich voor zijn woonsituatie. Dat concluderen onderzoekers van de Rabobank. Onbetaalbare huren en woningen zijn een belangrijke reden om bij 'pa en ma' te blijven. Gemak en gezelligheid spelen een kleinere rol.

Ook blijkt dat hoe meer iemand verdient, hoe groter de drang is om te verhuizen. Slechts 15 procent van alle ondervraagde jongeren wil niet binnen twee jaar weg.

Uit recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek bleek al dat steeds meer jongvolwassenen thuis blijven wonen. De afgelopen twintig jaar nam het percentage thuiswoners onder 25- tot 30-jarigen toe van 13 naar 18. Ook mensen tot 24 jaar wonen vaker dan voorheen nog thuis.

Ook op andere vlakken later zelfstandig

In een enquête heeft Rabobank nu gevraagd of jongvolwassenen zich schamen voor hoe ze wonen. Als je afwijkt van de norm kan dat samengaan met gevoelens van schaamte. Op een bepaalde leeftijd uit huis gaan, kan zo'n sociale norm zijn: vanaf 24 jaar woont meer dan de helft van de Nederlanders niet meer thuis.

Het is volgens de Rabo-onderzoekers inderdaad zo dat woonschaamte onder thuiswonenden samenhangt met leeftijd. Zo geeft een op de drie thuiswonenden tussen 25 en 30 jaar aan dat zij het gevoel hebben dat anderen op hen neerkijken door de woonsituatie, dat zij het gevoel hebben te hebben gefaald als ze nadenken over hun woonsituatie of dat zij zich schamen voor hun woonsituatie. Oudere thuiswonenden scoren hoger op woonschaamte dan mensen onder de 24 die nog thuis wonen.

Rabo-econoom Nic Vrieselaar trekt de conclusie dat het later uit huis gaan gevolgen heeft voor het welzijn van jongvolwassenen. "De opnieuw sterk gestegen huur- en huizenprijzen en inzakkende woningbouw schetsen een weinig hoopvol beeld. Er zijn studies die laten zien dat als je later uit huis gaat, dat je ook op andere vlakken later zelfstandig wordt. Denk aan financiële zelfstandigheid, maar ook dat het moeilijker gaat om relaties te vormen", stelt Vrieselaar.

Bij ouders wonen kent niet alleen nadelen. Zo zijn er volgens de onderzoeker ook financiële voordelen aan nog wat langer thuis wonen; zoals zo veel mogelijk geld sparen.

Niet alleen door de wooncrisis

De wooncrisis speelt hoe dan ook een grote rol. Zo'n 60 procent van de ondervraagden zegt dat het niet kunnen betalen van een woning een belangrijke reden is om bij de ouders of verzorgers te blijven wonen. Ook het niet kunnen vinden van een geschikte woning is een belangrijke factor.

Naast de wooncrisis kan ook het studiestelsel een rol spelen. Door het wegvallen van de basisbeurs tussen 2015 en 2023, had een deel van de jongvolwassenen mogelijk minder budget om op kamers te gaan dan eerdere generaties. Zij moesten vaak geld lenen om te kunnen studeren, waardoor ze minder geld kunnen lenen voor een koopwoning. Maar onder niet-studenten spelen de onbetaalbaarheid en onvindbaarheid van woningen minstens zo'n grote rol als onder studenten.

Ook de sociale en praktische kant van thuis wonen - gezelligheid en gemak - speelt een rol. Gezelligheid wordt door 36 procent van de ondervraagden genoemd als belangrijk, gemak door 45 procent.

Het dodental in Taiwan na de aardbeving van gisteren is opgelopen tot 10. Ook het aantal gewonden is gestegen, tot boven de duizend. Reddingswerkers zijn nog op zoek naar tientallen mensen die worden vermist. Ook zitten er nog ongeveer honderd mensen vast in beschadigde gebouwen.

Taiwan werd gisteren getroffen door een beving met een kracht van 7,2. Het was de zwaarste aardbeving op het eiland in 25 jaar.

De afgelopen dag waren er zo'n veertig tamelijk grote naschokken in de regio, waarvan de zwaarste een kracht van 6,4 had. De autoriteiten waarschuwen dat de dreiging van naschokken tot het einde van de week zal duren.

In de oostelijke stad Hualien, vlak bij het epicentrum, moeten meerdere mensen in tenten slapen. Volgens de autoriteiten zijn zeker honderd gebouwen zodanig beschadigd dat bewoners niet terug kunnen en dat de gebouwen gesloopt moeten worden.

Mensen gered

Het is de hulpdiensten wel gelukt om zes mijnwerkers te bevrijden. Ook bij een nabijgelegen natuurpark zijn elf toeristen gered die na de beving het park niet meer konden verlaten.

Er is inmiddels ook contact met vijftig hotelmedewerkers die vast kwamen te zitten op weg naar hun werk, in een hotel in een natuurpark. Het is drie van hen gelukt om een ander hotel te bereiken en zo contact te leggen met de buitenwereld. De vijftig mensen waren ten tijde van de beving met busjes onderweg naar hun werk. Reddingswerkers moeten eerst de weg naar het hotel vrijmaken voordat de medewerkers gered kunnen worden. De verwachting is dat dit snel gebeurt.

In het populaire natuurpark zitten volgens de Taiwanese brandweer nog 646 mensen vast, voornamelijk in hotels. Ook zij kunnen gered worden wanneer de weg is vrijgemaakt.

Bekijk hieronder beelden van tijdens en na de aardbeving:

Goed voorbereid

Ondanks de zware beving lijkt het dodental in Taiwan relatief beperkt te blijven. Het eiland is goed voorbereid op dergelijk natuurgeweld.

Onder meer de EU, Japan en Paraguay hebben hulp aangeboden. Ook China kwam snel met een hulpaanbod, maar dat is door Taiwan afgewezen. Peking beschouwt Taiwan als afvallige provincie en dat leidt tot hoogoplopende spanningen.

Vorig jaar is in Iran het hoogste aantal executies in acht jaar tijd voltrokken, meldt Amnesty International. Volgens de mensenrechtenorganisatie werden zeker 853 mensen geëxecuteerd. "De Iraanse gevangenissen veranderden in 2023 in massa-executieplekken", schrijft de organisatie in een rapport.

Het aantal executies in Iran was 48 procent hoger dan in 2022, en 172 procent hoger dan in 2021. Dit jaar vonden er tot 20 maart al ten minste 95 executies plaats. Minstens de helft van de geëxecuteerden van vorig jaar werd gedood op grond van drugsgerelateerde aanklachten.

De executies voor drugsmisdrijven vonden vaak in het geheim plaats, zonder dat familie of advocaten van de geëxecuteerden vooraf ingelicht waren, schrijft Amnesty. In Iran zou ondertussen worden gewerkt aan nieuwe anti-drugswetgeving, waarmee op nog meer misdrijven de doodstraf zal staan.

Volgens Amnesty zijn onder de terechtgestelde mensen demonstranten, dissidenten en leden van onderdrukte etnische minderheden. De organisatie roept op tot wereldwijde actie hiertegen. "Als dat niet gebeurt, dan blijven de autoriteiten van Iran zich sterk genoeg voelen om nog duizenden mensen te executeren de komende jaren, met complete straffeloosheid."

Mahsa Amini

Het aantal executies is hard gestegen na de protesten die in 2022 in Iran uitbraken als reactie op de dood van Mahsa Amini. Zij werd door de Iraanse moraalpolitie opgepakt omdat ze de islamitische kledingvoorschriften niet had opgevolgd en overleed later in een politiecel. De protesten die daarna uitbraken werden hardhandig de kop ingedrukt en duizenden betogers werden gearresteerd.

Mensenrechtenorganisaties zeggen dat Iran het aantal executies sindsdien opvoert om demonstranten te intimideren en ervan te weerhouden weer de straat op te gaan.

In Roosendaal is afgelopen nacht een auto het gebouw van een dagbesteding binnengereden. De bestuurder ging er na het ongeluk vandoor. De auto kwam volledig in het pand te staan en richtte een ravage aan.

Het voertuig reed eerst door een hek en door de tuin, en ramde vervolgens de pui van het gebouw. De auto kwam in een lokaal van de dagbesteding aan de Gerard ter Borchstraat tot stilstand. Voor zover bekend was op dat moment niemand in het gebouw, meldt Omroep Brabant.

De melding kwam rond 02.00 uur binnen. Enkele buurtbewoners hebben de knal gehoord, zegt een woordvoerder van de politie. "Volgens hen was de bestuurder wel gewond, maar ging hij er toch vandoor." Hoe gewond de bestuurder was, weet de woordvoerder niet. "Het kunnen ook een paar schrammen zijn geweest."

De bestuurder is nog niet gevonden en het is nog niet bekend waardoor de auto het gebouw in is gereden. De politie doet onderzoek naar de zaak. De auto is door een bergingsbedrijf uit het pand gehaald.

Het is nog niet bekend wat de gevolgen zijn voor de dagbesteding. In het pand worden activiteiten georganiseerd voor mensen met een beperking.

De aanvankelijk zeer snelle groei van de online gokmarkt begint af te vlakken. Over heel 2023 verdienden de aanbieders een kleine 1,4 miljard euro bruto; een stijging van 28 procent ten opzichte van het jaar ervoor. Maar in de tweede helft van het jaar nam het bedrag nog slechts met 1 procent toe vergeleken met de eerste zes maanden van 2023.

Dat blijkt uit de nieuwste monitoringsrapportage van de Kansspelautoriteit (Ksa), de toezichthouder op het 2,5 jaar geleden gelegaliseerde online gokken. Volgens de Ksa groeit de Nederlandse kansspelmarkt inmiddels minder sterk dan in vergelijkbare landen.

Gokbedrijven sponsoren nu tv-programma's

Een verklaring voor de afvlakking geeft de toezichthouder niet in de rapportage, maar een woordvoerder noemt als meest waarschijnlijke het gedeeltelijke reclameverbod dat op 1 juli 2023 inging. Sinds die datum zijn gokreclames op de radio, op televisie, in tijdschriften en in de buitenruimte verboden. Aanleiding was het reclameoffensief waarvan sprake was sinds de legalisering van de online gokmarkt in oktober 2021. De reclames leidden tot grote irritatie in de Tweede Kamer.

Ook op andere gebieden worden de regels later dit jaar aangescherpt. Zo komt er een speellimiet van 700 euro per aanbieder (350 euro voor jongeren van 18 tot 24 jaar) om online gokkers beter te beschermen tegen de risico's van verslaving en tegen grote verliezen. Als het aan de Kamer ligt, wordt die grens nog scherper.

Opvallend is dat de totale reclameuitgaven van de branche sinds het verbod niet zijn gedaald. Volgens de Ksa-woordvoerder hebben de gokbedrijven hun vrijgekomen budgetten vooral verplaatst: de gokbedrijven sponsoren nu vaker programma's op radio en tv.

Jongeren gokken meer dan oudere spelers

Naar schatting waren er in de tweede helft van 2023 ruim 725.000 spelers actief bij legale aanbieders van gokspelen, via 1,1 miljoen verschillende accounts. Dat betekent dat 5 procent van de volwassen bevolking online gokte in die periode. Deze mensen spelen overigens lang niet allemaal iedere maand; een kleine 450.000 Nederlanders doen dat wel. Het populairst zijn de zogenoemde casinospelen, zoals blackjack, roulette en digitale fruitautomaten.

Jongvolwassenenen gokken nog altijd vaker dan ouderen: hoewel ze 9,5 procent van de bevolking uitmaken, spelen ze met 22 procent van de accounts. Daar staat tegenover dat ze minder geld verliezen.

Verlies gemiddeld 1000 euro per half jaar

Verreweg de meeste spelers raken behoorlijk wat geld kwijt aan deze hobby, om precies te zijn gemiddeld een kleine 1000 euro per half jaar. De Kansspelautoriteit zegt nog altijd niet te kunnen zeggen wat het effect van de legalisering is op het aantal gokverslaafden. Volgens experts duurt het jaren voordat spelers om hulp vragen.

Wat wel helder is, is dat het aantal spelers dat zichzelf een 'gokstop' oplegt van ten minste een half jaar blijft stijgen. Wie zich inschrijft in het zogenoemde Cruks-register, kan in die periode nergens spelen, ook niet in een fysiek casino. Op dit moment hebben meer dan 66.000 mensen daarvoor gekozen.

Tegen ruim vierhonderd Duitse politieagenten lopen onderzoeken of tuchtprocedures vanwege een verdenking van rechts-extremistische opvattingen of het steunen van complottheorieën. Dat melden het nieuwstijdschrift Stern en de Duitse zender RTL na eigen onderzoek.

De journalisten hebben cijfers opgevraagd bij de ministeries van Binnenlandse Zaken van alle zestien Duitse deelstaten. Minister Reul, de bewindspersoon in Noordrijn-Westfalen, zegt bij Stern dat agenten die niet achter de grondwet staan een groot gevaar vormen voor de democratie en de rechtstaat. Hij voegt eraan toe dat hij dit soort mensen niet bij de politie wil.

Ook Uli Grötsch, hoofd van de Duitse federale politie, ziet een enorme dreiging. "We leven in een tijd waarin rechts-extremisten doelbewust proberen de politie te destabiliseren", zegt hij. "Het gevaar is groter dan ooit tevoren. Voor het hele land. En dus ook voor de politie."

Vier deelstaten verstrekten geen relevante cijfers over onderzoek naar rechts-extremisme onder agenten. De onderzoekers denken dan ook dat het totale aantal onderzochte agenten nog hoger ligt.

Al langer onderzoek

Onderzoek naar mogelijke extremisten binnen de politiediensten is al jaren aan de gang in Duitsland. In 2022 publiceerde het federale ministerie van Binnenlandse Zaken nog een rapport over de situatie, waarin stond dat gedurende een periode van drie jaar 327 medewerkers van de Duitse politie banden hadden met rechts-extremisme.