NOS Nieuws - Algemeen

Vandaag is de laatste dag van een vierdaagse demonstratie in Jeruzalem. Vlak bij de Knesset, het Israëlische parlement, bivakkeerden honderden demonstranten de afgelopen dagen in tentjes. Het lijkt haast een festivalterrein. Naast sprekers zijn er muziekoptredens, overal hangen posters met politieke statements, en in speciale tenten kunnen de overnachtende demonstranten eten en drinken krijgen.

Maar de vreugde van een festival hangt er zeker niet. Mensen zijn gefrustreerd en boos op de regering. Ze willen dat er zo snel mogelijk verkiezingen komen en dat premier Netanyahu vertrekt.

Toen de oorlog begon was die onvrede over de premier er ook al. Maar toen had men nog het gevoel dat eenheid het belangrijkste was, en dat het niet het moment was voor demonstraties tegen de regering.

Die tijd is voorbij, zegt Ami Dror, een van de organisatoren van het protest in Jeruzalem: "Er is een verandering gaande. De Israëlische bevolking verlaat haar afwachtende houding langzaam voor de opvatting dat ze zo snel mogelijk een andere regering wil."

Oorlog rekken

De afgelopen dagen kwamen er tienduizenden mensen op de demonstratie af, die is uitgegroeid tot het grootste anti-regeringsprotest sinds het begin van de oorlog. "Deze regering vertegenwoordigt het Israëlische volk niet meer, ze staan zo ver van ons vandaan", zegt Dror.

De demonstranten denken dat Netanyahu expres de oorlog rekt en een deal met Hamas blokkeert om zelf aan de macht te blijven. Ze nemen het hem kwalijk dat hij z'n eigen belang boven dat van het volk stelt.

Ook politiek analist Aviv Bushinsky, die jarenlang politiek assistent was van Netanyahu, denkt dat de premier niet op een deal met Hamas zit de wachten: "Hamas wil een einde aan de oorlog als onderdeel van de deal, maar dat is iets waar Netanyahu niet mee akkoord zal gaan. Want hij wil boven alles Hamas vernietigen. En hij weet dat als hem dat niet lukt, de rechtse kiezers hem daarvoor zullen afstraffen. Hij zal dan de steun van rechts verliezen, maar dat zijn juist de kiezers die hem nu aan de macht hebben gehouden."

Geen vertrouwen

Toch zeggen ook veel demonstranten dat zij Hamas willen verslaan en de oorlog willen winnen. Alleen hebben zij er geen vertrouwen in dat Netanyahu de man is die de oorlog tot een goed einde zal brengen.

"Ik wil zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen", zegt Ilana Kaminka. Haar zoon zat in het leger en werd door Hamas gedood op 7 oktober. Ze heeft een vlag bij zich met zijn foto erop. "We hebben leiders nodig die ons hoop kunnen geven. Die een visie presenteren. Leiders die snappen hoe ze een samenleving kunnen verenigen. Geen mensen die onze samenleving uiteenscheuren zoals ze vanaf dag één hebben gedaan."

Overwinning

Netanyahu wil niets van verkiezingen weten. Hij blijft herhalen dat de overwinning in zicht is en dat dit niet het moment is voor verkiezingen.

En dat juist onder zijn leiderschap zo'n overwinning behaald zou worden, is voor zijn politieke overleving cruciaal, zegt Bushinsky: "Laten we zeggen dat Netanyahu de ultieme overwinning bewerkstelligt. Dan zou hij kunnen zeggen dat hij inderdaad verantwoordelijk was voor het gebrek aan paraatheid op 7 oktober. Maar dat hij zichzelf heeft teruggevochten. En zijn beloftes is nagekomen."

Daar willen de demonstranten dus niet meer op wachten, zegt ook een demonstrant die blijft slapen in het tentenkamp. "We staan hier met z'n allen om Netanyahu duidelijk te maken dat hij moet vertrekken, we willen hem niet meer. Hij zal misschien niet naar ons luisteren, maar wij blijven die boodschap toch uitdragen."

Defensie heeft de radar in Nieuw-Milligen na 52 jaar definitief uitgezet. Afgelopen weekend is de machine voor het laatst gebruikt om het luchtruim te controleren. In totaal heeft de radar zo'n 130 miljoen rondjes gedraaid, schrijft Omroep Gelderland.

De radarinstallatie werd in 1972 op legerplaats Kamp Nieuw-Milligen geplaatst. Later is er een grote bol op geplaatst die vanaf grote afstand zichtbaar is. De bol was nodig omdat de radar te veel werd aangetast door slechte weersomstandigheden.

Vanuit Nieuw-Milligen kon de Luchtmacht decennialang het Zuid-Nederlandse luchtruim bekijken. De beelden van de radar werden doorgegeven aan het Air Operation Control Station (AOCS), een paar kilometer verderop. Luchtgevechtsleiders houden hier 24 uur per dag, zeven dagen per week het luchtruim in de gaten. Het AOCS blijft gevestigd in Nieuw-Milligen.

Nieuwe radar Herwijnen

Op het terrein doet nu een tijdelijke radar van de NAVO dienst. Het gaat om dezelfde mobiele radar die tot 1 maart op Vliegbasis Leeuwarden stond.

Deze wordt eind juli weer vervangen door een tijdelijke Franse radar. Uiteindelijk moet er in 2026 een nieuwe, definitieve radar in Herwijnen komen. In Herwijnen is echter al jaren gedoe rondom de komst daarvan. Inwoners zijn bang voor straling in hun kleine dorp.

Volgens Johan van Deventer, commandant van het Air Combat Command, wordt de oude radar straks gebruikt als decorstuk bij de ingang van Kamp Nieuw-Milligen.

Er zijn in totaal twee militaire radarstations in Nederland. De radar in het Friese Wier is al vervangen. De radar in Nieuw-Milligen kon niet worden vervangen omdat de locatie volgens Defensie te heuvelachtig is. Laagvliegende objecten als drones kunnen daardoor lastig door een radar worden ontdekt.

De Hilversumse wethouder Karin Walters stapt per direct op naar aanleiding van een publicatie in het AD. Die krant schreef twee weken geleden dat ze naar Rusland wil verhuizen. Walters heeft dat ontkend, maar legt wel haar werk neer omdat de rel "afleidt van effectief bestuur", zo schrijft de regionale omroep NH.

Walters zou in december op persoonlijke titel aanwezig zijn geweest bij de bijeenkomst 'Emigreren naar Rusland' in Arnhem, over emigreren naar dat land en Belarus. Volgens de organisator van de bijeenkomst, de pro-Russische Marie-Thérese ter Haar, zou Walters "helemaal klaar zijn met Nederland en mogelijk naar Rusland willen emigreren".

Ook vertelde Ter Haar tijdens de bijeenkomst dat er "as we speak" al mensen aan de Belarussische grens zijn geweest om eens te gaan kijken. "Een wethouder uit Hilversum, een heel leuke vrouw", zei Ter Haar, doelend op Walters. "Ze heeft dit aan niemand verteld. Ze is bang om veroordeeld te worden, vertrouwt de media niet."

Walters zelf ontkent dat ze bij de informatiebijeenkomst is geweest. Ook ontkent ze in het AD dat ze in Belarus geweest is en dat ze van plan is om te emigreren.

Hart voor Hilversum

Walters, die eerder lid was van de SP, was de afgelopen tien jaar wethouder namens de lokale partij Hart voor Hilversum. In een verklaring aan de gemeenteraad, die in handen is van NH, schrijft ze: "Door de publicatie over mijn privéverkenning word ik in de gevoeligheid getrokken van landelijke politieke thema's. Dit leidt af van effectief bestuur van mij en van het gemeentebestuur van Hilversum, waar ik altijd voor heb gestaan".

Ook schrijft ze dat ze achter de opvang van Oekraïense vluchtelingen in Hilversum staat en dat ze als wethouder "het leed van de aanslag op vlucht MH17 diep doorleefd heeft". Bij de ramp met de MH17 kwamen vijftien mensen uit Hilversum om het leven.

Forum voor Democratie

Bij de lezing in Arnhem was ook een medewerker van Forum voor Democratie aanwezig die "hulp biedt bij verhuizing". Forum voor Democratie verdedigt Rusland en Poetin en wordt door andere partijen ervan verdacht zich te laten beïnvloeden of betalen door Moskou. Ook Ter Haar heeft volgens het AD banden met FvD.

In Oekraïne kunnen voortaan ook 25- en 26-jarigen worden opgeroepen voor militaire dienst. Voorheen gold de dienstplicht vanaf 27 jaar. De nieuwe mobilisatiewet is gisteren ondertekend door president Zelensky en trad vandaag in werking.

Het rekruteren van nieuwe militairen is een beladen onderwerp in Oekraïne. Het land heeft een nijpend tekort aan manschappen en munitie in de oorlog tegen de Russische invasiemacht, die langzaam terreinwinst boekt. Er was onenigheid tussen de legertop en Zelensky over hoeveel aanvullende militairen nodig zijn.

Het is niet bekendgemaakt hoeveel extra troepen de nieuwe maatregel naar verwachting oplevert. De president zei vorig jaar dat het leger om een uitbreiding van een half miljoen personen had gevraagd, maar dat werd later ontkend door legerchef Zaloezjny, die in februari werd ontslagen.

Geen aantal genoemd

Nieuwe legerchef Syrsky noemde het aantal van 500.000 te hoog, aldus Zelensky. Door het slimmer verdelen van beschikbare militairen zouden er minder nodig zijn. Maar de president wilde geen concreet aantal geven, schrijft persbureau AP.

De nu ingevoerde mobilisatiewet was in mei vorig jaar goedgekeurd door het Oekraïense parlement. Het is onduidelijk waarom de president bijna een jaar heeft gewacht met zijn eindoordeel. Vermoedelijk heeft dat te maken met de impopulariteit van de maatregel. Het parlement buigt zich nog over een ander wetsvoorstel voor nog verregaandere mobilisatieregels.

Corruptie en gedwongen mobilisatie

Het leger in Oekraïne heeft grote moeite voldoende militairen te werven. Er zijn filmpjes opgedoken van jonge mannen die met geweld van straat worden geplukt om te dienen, schreef krant The Guardian vorig jaar. Vanwege omkoopschandalen heeft Zelensky in augustus vorig jaar alle regionale rekruteringschefs van het land ontslagen.

De Oekraïners die zich geroepen voelen om te vechten, dienen vaak al in het leger. Veel van hen zijn uitgeput na ruim twee jaar oorlog. Er lijkt weinig animo te zijn onder de overgebleven groep potentiële militairen. Naar schatting vele duizenden dienstplichtige mannen zijn naar het buitenland gevlucht, ondanks dat de overheid dit verbiedt.

Rusland: 150.000 mannen opgeroepen

Ook Rusland heeft nieuwe militairen nodig aan het front. Afgelopen zondag werd duidelijk dat nog eens 150.000 dienstplichtigen zijn opgeroepen. Er zijn strengere regels, waardoor nu ook Russen tussen de 27 en 30 jaar oud zich moeten melden.

De Russische autoriteiten beweren dat recent veel mensen zich hebben opgegeven voor het leger. Het zou gaan om 16.000 personen in tien dagen tijd. De grote aanslag op een theater in een voorstad van Moskou wordt genoemd als directe aanleiding. Het is onduidelijk in hoeverre deze bewering propaganda is; de informatie valt niet onafhankelijk te controleren.

Handhavers in Rotterdam hebben vorig jaar 6000 rondslingerende lachgascilinders opgeruimd. Per dag worden soms tot wel 200 meldingen gedaan van gedumpte cilinders in de stad, zeggen handhavers tegen Rijnmond. Handhavers, de gemeente en de lokale politiek zijn daar helemaal klaar mee.

Het aantal gedumpte lachgascilinders is enorm toegenomen sinds het verbod op lachgas vanaf 1 januari 2023. De gemeente heeft het over een "vertienvoudiging" in Rotterdam. Sinds het verbod kunnen mensen hun lege cilinder of tank niet meer inleveren bij een handelaar. Daarom worden ze vaak gedumpt of bij het restafval gegooid. Dat laatste levert ook grote problemen op: cilinders kunnen ontploffen in verbrandingsinstallaties en vuilniswagens. Het zorgt voor veel financiële schade bij afvalverwerkers.

Handhavers zijn ondertussen druk met de cilinders die op straat en in de natuur belanden. Inwoners melden deze vaak via de app van de gemeente. Elke dag komen er zeker zestig meldingen binnen, zegt woordvoerder Jade van Doornik. "Op 1 april hebben we 80 meldingen ontvangen. Dat ging over in totaal 183 lachgascilinders." Soms komen er volgens Van Doornik wel 200 meldingen op een dag binnen.

Betrapt

Echter worden er maar weinig mensen betrapt op het dumpen zelf, op een enkele uitzondering na. Handhaver Martin Schiffers: "We zagen via camerabeelden dat drie mannen in één weekend 117 cilinders met lachgas dumpten. Ze kwamen steeds terug op dezelfde plek, waardoor we ze goed in de gaten konden houden. Uiteindelijk hebben we ze op heterdaad betrapt."

De gemeente wil af van de lachgascilinders en waarschuwt via sociale media voor de gevaren van het middel. "We trekken alles uit de kast om lachgascilinders van straat te krijgen", zegt een woordvoerder van de gemeente. Het opruimen van de cilinders kost Rotterdam wekelijks tienduizenden euro's, schreef Rijnmond eerder. Volgens de gemeente blijft het opruimen vooral "dweilen met de kraan open" zolang lachgas verhandeld wordt in Nederland.

VVD-wethouder Vincent Karremans wil kijken of het mogelijk is om strenger te handhaven. De wethouder stuurde eind vorig jaar een brandbrief naar de staatssecretaris, maar daar is volgens de woordvoerder nog weinig reactie op gekomen. "We blijven erop aandringen bij het Rijk."

In de Rotterdamse haven is een lading van ruim 27 miljoen illegale sigaretten gevonden. Dat meldt de FIOD, de opsporingsdienst van de Belastingdienst. De sigaretten zaten in een zeecontainer die al was geselecteerd voor een controle.

De vondst was vrijdag al, maar is nu pas naar buiten gebracht. Als de sigaretten in Nederland zouden zijn verkocht, was de overheid volgens de FIOD ruim 6,6 miljoen euro aan accijnzen en belastinggeld misgelopen.

Er is niemand opgepakt. Alle sigaretten worden vernietigd.

In de Jaarbeurs in Utrecht worden vanaf vandaag 75 mensen opgevangen voor wie er momenteel geen plek is in het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel. Dat meldt de gemeente Utrecht. Het COA had een "zeer dringende oproep" gedaan aan de regio Utrecht, om te voorkomen dat mensen in Ter Apel "in mensonterende omstandigheden" moeten verblijven.

De opvang is voor een periode van maximaal vier weken, zo meldt de gemeente. Het gaat volgens burgemeester Dijksma om vrouwen, kinderen en gezinnen. Er wordt door de gemeente gezocht naar een "kwalitatief goede" tijdelijke opvanglocatie, waar deze mensen na de periode van vier weken terechtkunnen.

Het Utrechtse gemeentebestuur zegt dat het een locatie op het oog heeft, maar dat nog onderzocht wordt wat er op die locatie mogelijk is. "De gemeente, het COA en de eigenaar van deze beoogde locatie zijn hierover met elkaar in gesprek", zo meldt Dijksma aan de gemeenteraad.

Dwangsom

Al langere tijd is er een groot tekort aan opvangplekken voor asielzoekers. Afgelopen nacht overnachtten er 2211 mensen in het aanmeldcentrum in Ter Apel. Door een uitspraak van de rechter moet het COA iedere dag dat er meer dan 2000 asielzoekers in Ter Apel overnachten een dwangsom van 15.000 euro betalen aan de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt. Afgelopen week was er geen enkele dag waarop het aantal onder de 2000 zat.

Het bedrag van de dwangsom is inmiddels opgelopen tot 420.000 euro, zo meldt persbureau ANP.

Mensen die in Nederland in gebieden met slechte luchtkwaliteit woonden, liepen een groter risico om na een coronabesmetting te overlijden. Ook hadden ze meer kans het virus op te lopen en waren de coronaklachten erger.

De vuile lucht zorgde voor mogelijk vierhonderd tot achthonderd extra coronadoden. Dit concluderen het RIVM, GGD GHOR Nederland en de universiteiten van Utrecht en Wageningen na onderzoek.

Invloed slechte luchtkwaliteit

De onderzoekers bestudeerden de coronabesmettingen, ziekenhuisopnames en sterfgevallen van het begin van de pandemie in 2020 tot begin 2021, de start van de vaccinatiecampagne. Ze vergeleken in de studie regio's met een slechte luchtkwaliteit met plekken waar de luchtkwaliteit beter is. Om welke regio's het gaat zeggen de onderzoekers niet. Wel zeggen ze dat met name de veehouderij en het verkeer invloed hadden op het hogere risico op corona en de kans om ernstig ziek te worden.

In de onderzochte periode testten ruim 760.000 mensen positief op corona, belandden ruim 31.000 mensen met coronaklachten in een ziekenhuis en stierven bijna 22.500 patiënten.

Als in regio's met slechte luchtkwaliteit de luchtkwaliteit gemiddeld was geweest zouden er volgens de onderzoekers 6000 tot 13.500 minder besmettingen zijn geweest. Ook zouden er 1100 minder mensen in het ziekenhuis zijn beland en er dus vierhonderd tot achthonderd minder coronadoden zijn gevallen.

Geen corona door slechte lucht

De onderzoekers benadrukken dat mensen geen corona oplopen door een slechte kwaliteit van de lucht, want dat gebeurt immers door menselijk contact. Echter wanneer mensen meer fijnstof inademen, kunnen ze op den duur last krijgen van longklachten en hart- en vaatziekten. Ook zijn mensen die in vervuilde lucht wonen vatbaarder voor luchtweginfecties en kunnen ze een zwakkere gezondheid hebben.

De onderzoekers concluderen dat een schone lucht belangrijk is voor de volksgezondheid. Volgens hen kan schone lucht een toekomstige epidemie die de luchtwegen aantast niet voorkomen, maar wel de effecten verminderen.

Als de Autoriteit Consument en Markt goedkeuring verleent, neemt de Belgische kaasproducent St. Paul de Nederlandse smeerkaasmaker ERU over.

Met de overname wil St. Paul een breder publiek bereiken. Het bedrijf produceert nu vooral kaas voor andere bedrijven. Koninklijke ERU richt zich met z'n kuipjes vooral op de consument in de supermarkt.

Of de overname gevolgen heeft voor het personeel van beide kaasmakers is nog onduidelijk.

St. Paul bestaat sinds 1985 en heeft zich de laatste jaren vooral gericht op het leveren van kaas aan andere bedrijven zoals pizzamakers. In 2016 ging dat zo goed, dat St. Paul een groot hoofdkantoor bouwde in het Zeeuwse dorp Sint Jansteen net over de Belgische grens in Nederland. Vorig jaar begon het bedrijf een samenwerking met ERU uit Woerden. Nu wil de kaasreus alle aandelen van ERU overnemen.

Kaasrestanten

Koninklijke ERU bestaat dit jaar tweehonderd jaar en werd in 1824 opgericht door Egbert Ruijs, waar het bedrijf naar vernoemd is. Ruijs begon in Woerden met snijkazen en kazen, meldt RTV Utrecht. Later gebruikte het bedrijf kaasrestanten om smeerkaas te maken en in 1938 werd de smeerkaasfabriek geopend. Uiteindelijk richtte het bedrijf zich bijna uitsluitend op de productie van smeerkaas. In 1959 verscheen het eerste 'Goudkuipje', waarvoor ERU een patent verkreeg op de aluminium verpakking.

Koninklijke ERU ziet de overname als een manier om meer producten op de markt te brengen. CEO Maurits Sandberg: "We zijn zeer enthousiast over de mogelijkheden om onze merken verder te laten groeien en nieuwe markten te verkennen."

Historische stap

Bestuursvoorzitter directeur Dieter Kuijl van St. Paul spreekt bij Omroep Zeeland over een historische stap voor zijn bedrijf. Met deze stap wordt St. Paul volgens hem de grootste (smelt)kaasproducent van de Benelux. "We zijn vastbesloten om ons diverse aanbod van hoogwaardige (smelt)kaasproducten verder te ontwikkelen en uit te breiden, en zo te voldoen aan de uiteenlopende behoeften van consumenten."

Als de ACM instemt, blijven de bedrijven onder hun eigen naam werken.

In de Turkse stad Van is het onrustig: gisteravond braken er protesten uit en ordetroepen zijn in groten getale aanwezig. Aanhangers van de pro-Koerdische partij DEM protesteren tegen een controversieel besluit van de provinciale kiesraad. Die kende het burgemeesterschap toe aan de kandidaat van de AK-partij (AKP), terwijl de Koerdische kandidaat met een ruime meerderheid van de stemmen heeft gewonnen.

Abdullah Zeydan, voormalig parlementariër van de Koerdische partij, haalde zondag 55 procent van de stemmen in Van. Maar twee dagen na de stembusgang kwam de kiesraad met het besluit om zijn verkiezing te annuleren. Volgens de autoriteiten had Zeydan niet mee mogen doen met de verkiezingen vanwege een strafzaak uit 2016.

Samen met andere Koerdische politici werd hij toen gearresteerd op verdenking van 'terreurpropaganda'. In plaats daarvan wordt nu Abdulahat Avraz naar voren geschoven, die kandidaat is namens de AKP van de Turkse president Erdogan. Ayraz haalde slechts 27 procent van de stemmen.

Na die beslissing gingen honderden inwoners in Van de straat op. Ordetroepen grepen hard in met waterkanon en traangas, tientallen demonstranten zijn gearresteerd. Ook vandaag is het onrustig. De gourverneur (AKP) heeft via een noodverordening voor de komende vijftien dagen alle demonstraties verboden.

Onrust in Turkije nadat de Koerdische burgemeester is afgezet:

Koerdische politici zeggen dat er een lokale 'coup' gaande is. "Dit is een nieuw dieptepunt in de ondemocratische gang van zaken waar we al heel lang mee te maken hebben", zegt een woordvoerder van de partij. Ze wijzen erop dat Zeydans kandidatuur wel degelijk was goedgekeurd. Het op het laatste moment terugdraaien van dat besluit kan volgens hen daarom alleen maar politiek gemotiveerd zijn.

Selahattin Demirtas, de voormalige leider van de pro-Koerdische partij die al acht jaar vastzit, stuurde een verklaring vanuit de gevangenis. "Dit is niet de manier waarop je de wil van het volk respecteert", schreef hij, verwijzend naar Erdogans eigen woorden toen hij zondagavond het verlies van de AKP toegaf. "Ik vraag iedereen die voor democratie is, zich uit te spreken tegen dit onrecht. Ook andere oppositiepartijen."

Dat deed onder meer Istanbuls burgemeester Ekrem Imamoglu, die zondag een grote overwinning behaalde en ervoor zorgde dat de grootste stad van het land in handen blijft van de oppositie. In een verklaring noemde Imamoglu het onacceptabel wat er in Van aan de hand is, en riep de regering en kiesraad op om "de wil van het volk te respecteren". Zijn partij CHP, die zondag de grootste partij van het land werd, heeft laten weten een delegatie naar Van te sturen om solidariteit te tonen.

Rechtszaken en verdachtmakingen

De pro-Koerdische DEM-partij is de op twee na grootste partij in Turkije, na de de conservatieve AKP en seculiere CHP. DEM komt voort uit de HDP, die partij werd met een sluiting bedreigd, en wist dat te omzeilen door onder een andere naam verder te gaan.

Koerdische partijen worden in Turkije geplaagd door rechtszaken en verdachtmakingen. Politici worden geregeld in verband gebracht met de Koerdische terreurgroep PKK en veroordeeld op basis van het maken van 'propaganda voor een terreurgroep'.

In de jaren na de vorige lokale verkiezingen in 2019 werden meer dan honderd Koerdische burgemeesters uit hun ambt gezet en vervangen door AKP'ers, die loyaal zijn aan Erdogan. Men houdt er ook nu rekening mee dat vele gekozen Koerdische burgemeesters de komende tijd hetzelfde lot zullen ondergaan als Zeydan in Van.

Onrust na verkiezingen

Ook in andere Koerdische steden en gemeenten is sinds de verkiezingen onrust ontstaan en worden uitslagen betwist. In de stad Bitlis braken protesten uit nadat de AKP-kandidaat nipt had gewonnen van de Koerdische kandidaat. Hierbij trokken Koerdische stemmers de uitslag in twijfel. In Diyarbakir betwist de AKP de winst van pro-Koerdische co-burgemeesters met 64 procent van de stemmen.

Op verschillende plekken is fraude gemeld. In onder meer Kars en Sirnak was de situatie verdacht toen honderden soldaten en politieagenten in uniform werden gezien in de rij bij in de stembureaus. Volgens de Koerdische partij een teken dat de regering loyale militairen en agenten heeft ingezet om het aantal AKP-stemmen in Koerdische gebieden te vergroten.

De pro-Koerdische partij gaat in beroep tegen de beslissing van de kiescommissie om het burgemeesterschap van de gekozen Abdullah Zeydan te annuleren.

De president van Zimbabwe heeft de noodtoestand uitgeroepen vanwege de aanhoudende droogte in het land. Weerfenomeen El Niño leidt tot hitte en een gebrek aan regen. In het land kunnen nauwelijks gewassen groeien en er heerst een zware hongersnood.

Ook buurlanden Zambia en Malawi luidden de noodklok al eerder dit jaar. Een groot deel van zuidelijk Afrika heeft te maken met extreme droogte. Dat is in deze regio gebruikelijk tijdens El Niño, maar experts spreken nu van de ernstigste droogte in decennia.

President Mnangagwa van Zimbabwe vraagt om internationale hulp. Hij zegt dat het land 2 miljard dollar nodig heeft om te voorkomen dat mensen van honger sterven. In Zimbabwe wonen 15 miljoen mensen. Zo'n twee derde van hen leeft van voedsel dat ze zelf verbouwen.

Tot in 2025

In de eerste maanden van dit jaar boden de Verenigde Naties al hulp in de regio. Normaal gesproken breekt nu de tijd aan waarin voorraden weer aangevuld kunnen worden, maar door de aanhoudende droogte zijn veel oogsten mislukt. Naar schatting hebben alleen al in Zimbabwe zo'n 2 miljoen mensen te weinig voedsel. De voedselschaarste kan tot in 2025 aanhouden, zo waarschuwt de VN.

El Niño is een warme golfstroom in de Stille Oceaan die elke 2 tot 7 jaar voorkomt, en over de hele wereld extremer weer veroorzaakt. De vorige El Niño, in 2019, verliep relatief mild. Toch zag Zimbabwe zich toen ook al genoodzaakt om de noodtoestand uit te roepen.

Energieleverancier Hollandse Energie Maatschappij (HEM) krijgt een boete van ruim 1 miljoen euro. Volgens de Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft het bedrijf zich schuldig gemaakt aan agressieve handelspraktijken bij telefonische verkoop.

Verkopers zeiden bijvoorbeeld dat ze belden over het huidige energiecontract zonder duidelijk te maken dat ze belden namens HEM. Ook was onduidelijk tegen welke tarieven en onder welke voorwaarden het nieuwe contract werd afgesloten.

Als mensen aangaven dat ze niet geïnteresseerd waren, bleven de verkopers aandringen. Andere verkopers zeiden juist dat ze belden om te zorgen dat de ongevraagde telefoontjes zouden stoppen.

HEM vroeg erg hoge tarieven, zegt de ACM. Consumenten die overstapten verloren daardoor vaak hun relatief gunstige contract. "Sommige klanten betalen hierdoor ook nu nog onterecht maandelijks honderden euro's meer voor gas en elektriciteit", zegt bestuurslid Manon Leijten van ACM. Ze noemt de overtredingen zeer ernstig.

Eerdere waarschuwingen

De ACM heeft al meerdere keren gewaarschuwd voor de hoge tarieven van HEM, omdat prijzen voor vaste contracten ver boven het prijsplafond lagen. Dat plafond zorgde er afgelopen jaar voor dat consumenten een maximale prijs betaalden voor hun energie.

Het huidige onderzoek werd ingesteld, omdat de ACM veel klachten ontving over werving door HEM.

De gaswinningsproblematiek levert Groningers nog altijd veel stress op, blijkt uit een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en onderzoeksinstituut Nivel. Mensen die vaker schade aan hun woning hebben gehad, kregen een steeds slechtere gezondheid. Daarnaast laten interviews met ouderen zien dat het veranderingen aan hun leefomgeving en sociale netwerk een sterke impact op hen heeft.

De resultaten van het onderzoek komen naar buiten op de dag vol commotie rond een beslissing in de Eerste Kamer om een besluit over het definitief sluiten van de gaskraan uit te stellen.

De impact op de bevolking van aardbevingsschade wordt sinds 2016 onderzocht. Wetenschappers van de RUG meten met vragenlijsten hoe mensen zich voelen over hun veiligheid, hoe ze risico's inschatten, hoeveel vertrouwen ze hebben in instanties en hoe gezond ze zijn.

De resultaten laten zien dat al deze aspecten negatief worden beïnvloed. Door de jaren heen is volgens alle ondervraagden hun gezondheid verslechterd. Daarbij gaat het om hun geestelijke gezondheid en stress-gerelateerde gezondheid.

Vaker machteloos

De verslechtering is het sterkst onder deelnemers die meerdere keren aardbevingsschade ondervonden. Die groep is er op allerlei terreinen slechter aan toe dan wie geen schade heeft gehad of daar één mee keer te maken had. "Ze voelen zich vaker machteloos, minder hoopvol, minder veilig en schatten het risico om in de knel te komen om financiële of andere redenen hoger in", aldus de onderzoekers.

Na versterking van hun huis volgt er vaak wel wat herstel van gezondheid en welzijn in bij de bewoners. De stress-gerelateerde klachten nemen dan wat af volgens de onderzoekers. "Ze krijgen meer hoop, hun gevoelens van boosheid en machteloosheid nemen af en het gevoel van veiligheid neemt toe."

De impact van de problemen rond de gaswinning op ouderen is vergelijkbaar met die op de rest van de Groningers. Ouderen zijn op het gebied van mentale gezondheid zelfs weerbaarder, vonden de onderzoekers. Wel hebben ouderen meer moeite met de praktische gevolgen van aardbevingsschade: naar instanties toe moeten, digitaal aanvragen doen of verhuisdozen inpakken. Ook hebben ze moeite met het verdwijnen van vertrouwde dorpsgezichten, het wennen aan een wisselwoning en het afbrokkelen van hun sociale netwerk door verhuizingen.

Het onderzoek maakt deel uit van Gronings Perspectief. Voor deze vierde fase van het langlopende project zijn in 2023 twee studies uitgevoerd: een vragenlijstonderzoek met 8000 panelleden die samen een representatieve vertegenwoordiging vormen van de inwoners van Groningen van 18 jaar en ouder, en twintig diepte-interviews met bewoners van 65 jaar en ouder.

Uit een onderzoek, specifiek gericht op minderjarigen, bleek vorige week dat de aardbevingsproblematiek in Groningen en Noord-Drenthe ook het leven van kinderen en jongeren flink kan ontwrichten.

Ruim veertig jaar nadat het laatste bedrijf is weggegaan, begint de schoonmaak van het zwaar vervuilde EMK-terrein in Krimpen aan den IJssel.

Op het terrein naast de IJssel staat sinds kort een grote witte, luchtdichte hal van 160 x 50 x 12 meter. De vervuilde grond wordt vanaf half april binnen in die hal in luchtdichte containers geladen. De containers worden vervolgens op een schip gezet en afgevoerd naar een verwerker in de Groningse Eemshaven. Aannemer Dura Vermeer spreekt over "de grootste sanering van Nederland".

"Niks staat in de weg om hier een mooi bedrijventerrein te realiseren", zegt projectleider Arthur van de Velde van het ministerie Infrastructuur en Waterstaat bij Rijnmond. "Want dat is het hele doel." Maar niet alle bedrijven in de buurt zijn er gerust op dat het goed gaat.

Op het terrein aan de Stormpolderdijk in Krimpen zat in de jaren 70 een chemisch afvalverwerker. En daarvóór zat er, sinds eind negentiende eeuw, een koolteer-fabriek. De grond zit vol met gif.

Vissen met puisten en gezwellen

Krimpenaar Herman Vogelaar herinnert zich nog dat afvalverwerker Exploitatie Maatschappij Krimpen (EMK) van 1970 tot 1980 op het terrein zat. Het bedrijf hield zich niet aan de regels, zegt hij. Een deel van het chemisch afval werd gedumpt op het bedrijfsterrein en in kelders, maar ook in het water van de IJssel. Vogelaar zag als jongetje tijdens het zwemmen de dode vissen voorbijdrijven. Als hij de hengel uitgooide, ving hij "de meest gekke exemplaren met puisten en gezwellen". "Dat waren allemaal signaaltjes dat het daar niet helemaal goed zat. Maar als kind had je daar niet zo'n erg in."

In de jaren 80 werd er actie ondernomen tegen het vervuilende bedrijf. De directieleden kregen een celstraf opgelegd voor het illegaal dumpen van chemisch afval. De overheid isoleerde het terrein en de zwaar vervuilde grond door het plaatsen van stalen damwanden en het storten van een dikke asfaltlaag.

Decennialang gebeurde er vervolgens niks. Totdat de gemeente zich afvroeg of het terrein niet geschikt zou zijn als bedrijventerrein en besloot de grond aan te kopen. Vervolgens is door verschillende overheden 60 miljoen euro bij elkaar gesprokkeld om de sanering te betalen die nu begint.

Doos van Pandora

Arjan de Bruin heeft een cosmeticabedrijf tegenover het EMK-terrein. Hij twijfelt aan de schoonmaakoperatie. Toen de vervuilde grond werd ingepakt onder de asfaltlaag, was het volgens hem de bedoeling dat dit voor altijd zou zijn. "Maar ze zijn het uiteindelijk stukje bij beetje gaan openbreken. Wij hebben gezegd dat ze die doos van Pandora beter dicht hadden kunnen laten", aldus De Bruin.

"Toen ze hier een paar jaar geleden bezig waren met een proefsluis, was het bij ons niet te harden door stank en teerdampen. Ik zit hier op de eerste rang van de ellende."

De Bruin is betrokken bij het Comité Betere Aanpak EMK-gifterrein, dat probeert via de Raad van State te voorkomen dat de sanering op de nu voorgestelde wijze plaatsvindt. De Raad van State moet nog uitspraak doen, maar de sanering gaat officieel half april van start.

Het demissionaire kabinet werkt verder aan een wetswijziging waardoor een kind in de toekomst maximaal vier wettelijk erkende ouders kan krijgen. Maar het lijkt er op voorhand op dat die aanpassing het niet gaat halen, omdat de politieke verhoudingen sinds de verkiezingen zijn veranderd.

Minister Weerwind (D66) constateerde vanmorgen in een debat dat er sinds de verkiezingen in november anders wordt gedacht over meerouderschap. Maar hij ziet dat er "nou eenmaal" steeds meer verschillende gezinsvormen komen en vindt het belangrijk om toch een poging te doen daar juridisch iets voor te regelen.

Het vorige kabinet, Rutte III, stelde in 2019 al dat steeds meer kinderen opgroeien in nieuwe gezinsvormen, met meer dan twee ouders die voor hen zorgen, en dat de wet daarom moet worden aangepast. Toenmalige VVD-minister Dekker is daarmee begonnen en zijn opvolger Weerwind heeft dat overgenomen.

Voorstel begin 2025 klaar

Er lopen op dit moment verschillende onderzoeken, waaronder een van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) naar hoe de belangen van het kind zo goed mogelijk geregeld kunnen worden. Weerwind denkt de uitkomsten eind van het jaar te krijgen en de Tweede Kamer dan begin 2025 te kunnen informeren over zijn voorstel.

Maar tegen die tijd zal er een nieuw kabinet zijn, en als dat inderdaad een kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB wordt, dan wordt er heel anders tegenaan gekeken.

PVV-Kamerlid Vondeling liet vanmorgen al weten dat haar partij niets ziet in het wetsvoorstel. "Ik heb niks tegen anders gezinsstructuren. Maar welk probleem lost dit op?"

En ook de NSC is tegen. "We moeten het niet ingewikkelder maken dan het is", zei Kamerlid Van Vroonhoven. Nog meer ouders die meebeslissen over een kind "is niet een pad dat we op willen gaan".

PvdA-GroenLinks-Kamerlid Tseggai sprak vanmorgen de vrees uit "dat het volgende kabinet deze wet op de lange baan gaat schuiven".

Klimmen en klauteren, fietsen of stoepranden: kinderen spelen steeds minder buiten. Dat blijkt opnieuw uit onderzoek in opdracht van Jantje Beton, uitgevoerd door onderzoeksbureau Verian. De kinderbelangenorganisatie slaat vandaag alarm over het afnemende aantal buitenspeeluren van kinderen.

In de onderzoeken, waarbij kinderen en hun ouders gezamenlijk vragenlijsten invullen, is die dalende trend al langer te zien. De kinderen tussen 6 en 12 jaar gaven in samenspraak met hun ouders aan iets meer dan 7 uur per week buiten te spelen. In het onderzoek van 2022 was dat nog 9,5 uur per week.

Neuropsycholoog Erik Scherder benadrukt hoe belangrijk buitenspelen is:

Veruit de meest genoemde reden om niet naar buiten te gaan is 'slecht weer' (62 procent), gevolgd door 'liever digitaal' (39 procent) en 'te weinige andere kinderen (38 procent). Jantje Beton, dat zich inspant voor meer buitenspeelmogelijkheden, ziet ook een gebrek aan speelruimte. "Nederland is natuurlijk een dichtbevolkt land", zegt Van der Loo.

Het nieuwste onderzoek is begin maart uitgevoerd onder ouders en kinderen; de vorige studie werd in de loop van de maand mei gedaan. Helemaal zuiver is de vergelijking dus niet. Wel laten alle onderzoeken van de afgelopen jaren (2013, 2018, 2022) dezelfde trend zien: kinderen spelen alsmaar minder buiten.

"Heel zorgwekkend", zegt directeur-bestuurder Pauline van der Loo van Jantje Beton in het NOS Radio 1 Journaal. "De gezondheid komt onder druk te staan. Buitenspelen is nodig voor ontwikkeling van de ogen, hersenen en motoriek. En kinderen geven zelf aan dat ze er vrolijk van worden."

Recht op een buil

Ruim 400.000 kinderen spelen nooit of bijna nooit buiten zonder toezicht van een volwassene, concluderen de onderzoekers op basis van het onderzoek onder ruim duizend ouder-en-kind-duo's.

Veel ouders zijn bezorgd, concludeert Van der Loo. "We zien dat kinderen minder risico's nemen wanneer ouders erbij zijn. Maar juist dingen uitproberen is heel belangrijk om te ontdekken: 'wat kan ik, hoe hoog kan ik, wat is gevaarlijk en wat niet?' Ieder kind heeft recht op een buil."

Onbekenden hebben waarschijnlijk afgelopen weekeinde overal in de voormalige waterzuivering in Westerbork hakenkruizen en nazi-leuzen aangebracht.

"Een schokkende ontdekking", zegt Geert Woldman van de Stichting Westerbork bij RTV Drenthe. "Als je ziet hoe daar huisgehouden is, vreselijk."

Op een van de muren van het leegstaande gebouw is met verf een grote swastika gespoten, op een rood-witte achtergrond. Op een andere muur staat 'Ein Folch [sic], ein Reich, ein Führer!!!'. Daarnaast zijn meerdere leuzen gespoten op een watertank, zoals 'Dood aan Joden' en 'kanker'.

Woldman, mede-eigenaar van de voormalige waterzuivering, zegt zich te schamen dat de bekladding juist in Westerbork plaatsvindt. "Een dergelijke actie past nergens, maar zeker niet in Westerbork", zegt hij.

Doorvoerkamp

In Kamp Westerbork, dat een stuk buiten het dorp ligt, was in de Tweede Wereldoorlog een doorvoerkamp waarvandaan meer dan honderdduizend Joden, Sinti en Roma naar vernietigings- en concentratiekampen zijn gedeporteerd.

De leuzen zijn overigens niet in het kamp, maar in het dorp zelf aangebracht.

Woldman heeft geen idee wie er achter de bekladding zit. "Hier zijn mensen lang mee bezig geweest", zegt hij. "Dit moet haast wel door een groep zijn gedaan." Hij heeft aangifte gedaan en de gemeente gevraagd om de leuzen zo snel mogelijk over te schilderen.

Voorheen, zo vertelt een insider in de chipsector, belde een Kamerlid op de avond voor een debat nog wel naar een bedrijf met vragen. Maar dat is niet meer zo gebruikelijk. Vandaag is een kans om daar verandering in te brengen: acht partijen uit de chipsector - waaronder ASML en NXP - gaan leden van de Tweede Kamer bijpraten over hun sector. Een moment om elkaar in de ogen te kijken.

De NOS sprak, op voorwaarde van anonimiteit vanwege de gevoeligheid over het onderwerp, met betrokkenen uit de sector. Daaruit klinkt frustratie over de Kamer en het contact daarmee.

Met de nieuwe Tweede Kamer zijn er nieuwe machtsverhoudingen ontstaan. De VVD was jarenlang de grootste partij en voorvechter voor het bedrijfsleven. Met de nieuwe grootste partij, de PVV, is contact krijgen heel lastig klinkt het vanuit de industrie. BBB is recent op bezoek geweest in de regio Eindhoven, dat geeft wel hoop is de boodschap.

De chipsector, met andere grote multinationals in het kielzog, zag zich afgelopen najaar geconfronteerd met twee fiscale versoberingen. Het gaat om de expatregeling en regels rond de inkoop van eigen aandelen die in de ogen van bedrijven het vestigingsklimaat flink hebben aangetast.

"De indruk in onze raad van bestuur is al enige tijd: Nederland is niet meer zo het ideale land als we dachten", zegt een bron in de chipsector. Een andere insider beaamt dit: "Er is veel onzekerheid, er hoeft maar iets kleins te gebeuren en dan volgt de conclusie dat Den Haag het niet heeft begrepen." Tegelijkertijd wordt de ontmoeting van vandaag ook gezien als een positieve verandering.

Daarbij wordt er aan bedrijven getrokken, zei burgemeester Jeroen Dijsselbloem van Eindhoven vorige week bij de aankondiging van de miljardenimpuls voor de regio. "Er zijn hier 6000 techbedrijven en de succesvolle daaronder worden dagelijks benaderd vanuit de VS, vanuit Frankrijk, Duitsland: waarom kom je niet naar ons? Met allerlei prachtige voorwaarden en subsidies."

Dat kan zelfs zover gaan dat ambassadeurs van landen met een compleet bidbook langsgaan. Delegaties gaan dan langs bij bedrijven en doen beloftes op het vlak van woningen, kantoren en technisch geschoold personeel.

Zo is het niet uitgesloten dat bedrijven die nu hun hoofdkantoor in Nederland hebben, deze onder druk van hun aandeelhouders verplaatsen vanwege de aanstaande belasting op inkoop eigen aandelen. "Dat is relatief simpel om te doen", zegt een bron. Het betekent overigens ook dat de dividendbelasting naar een ander land gaat. "Dat kan wel eens veel meer zijn dan de belasting op de inkoop eigen aandelen."

Een afhankelijkheidsrelatie

Volgens Ellis Aizenberg, universitair docent bestuurskunde aan de Universiteit Leiden, is het contact tussen bedrijven en de politiek belangrijk. Er is sprake van een "afhankelijkheidsrelatie" tussen de twee: "Dat is zo omdat de overheid afhankelijk is van het bedrijfsleven om investeringen te doen en werkgelegenheid te creëren."

Aizenberg zegt dat die relatie niet zozeer ongezond of negatief is. "Het bedrijfsleven is integraal onderdeel van het maken van beleid en politiek en de twee partijen hebben gewoon met elkaar te maken."

Ze verwacht bovendien niet dat het contact tussen de politiek en bedrijven helemaal wegvalt. "Georganiseerde belangen spelen een belangrijke rol in ons democratische systeem. Ze zijn een link tussen enerzijds de samenleving en de politiek. Als zij geen toegang krijgen is dat een probleem."

In Taiwan is het reddingswerk na de zware aardbeving van vannacht in volle gang. Het dodental staat nu op negen, maar loopt mogelijk nog op. Reddingswerkers zoeken in beschadigde en deels ingestorte gebouwen naar slachtoffers en overlevenden.

Tientallen mensen zitten nog vast in tunnels rond de stad Hualien, die aan de kust ligt. Hoe ze eraan toe zijn, is niet duidelijk. De uitgangen zijn geblokkeerd door rotsblokken of aardverschuivingen. Op beelden is te zien dat met bulldozers wordt geprobeerd de wegen weer vrij te maken. Verder zitten er nog zes mensen vast in een kolenmijn.

De Taiwanese autoriteiten melden dat ruim 900 mensen gewond zijn geraakt. De beving had volgens Taiwan een kracht van 7,2 en werd gevolgd door meerdere naschokken. Het is de zwaarste beving bij het eiland sinds 1999.

Vijftig hotelmedewerkers

In een nationaal park in de buurt van de stad Hualien is geen contact met vijftig medewerkers van een hotel. Zij waren onderweg met vier minibusjes. De autoriteiten weten niet wat hun toestand is, omdat telefoonnetwerken door de aardbeving platliggen.

Drie van de dodelijke slachtoffers kwamen om in dat nationaal park. Ze maakten deel uit van een groep van zeven wandelaars die werd geraakt door rotsblokken.

De bestuurders van een vrachtwagen en een auto kwamen eveneens om door vallende stenen. Een ander slachtoffer overleed door onbekende omstandigheden bij een mijn.

Het epicentrum lag zo'n 18 kilometer ten zuiden van de stad Hualien:

Door de beving is ook de spoorlijn langs de Taiwanese oostkust beschadigd geraakt. De schade wordt op dit moment hersteld en de hoop is dat het traject morgen weer in gebruik kan worden genomen.

Onder meer de EU, Japan en Paraguay hebben hulp aangeboden. Ook China kwam snel met een hulpaanbod, maar dat is door Taiwan afgewezen. Peking beschouwt Taiwan als afvallige provincie en dat leidt tot hoogoplopende spanningen.

Na de beving werd een tsunamiwaarschuwing afgegeven in onder meer Japan en de Filipijnen, maar de golven kwamen niet hoger dan enkele tientallen centimeters.

Dit zijn beelden van de schade na de beving:

Ondanks de zware beving lijkt het dodental in Taiwan relatief beperkt te blijven. Het eiland is volgens seismoloog Stephen Gao van de universiteit van Missouri goed voorbereid op dergelijk natuurgeweld.

Gao zegt tegen persbureau AP dat Taiwan qua bescherming tegen bevingen vooroploopt in de wereld. "Er gelden strikte bouwvoorschriften, het netwerk van seismometers is van wereldklasse en er zijn uitgebreide voorlichtingscampagnes over aardbevingen." Inwoners die willen controleren hoe aardbevingsbestendig hun huis is, kunnen daarvoor subsidie krijgen.

Drie mensen zijn dood aangetroffen in een drugslab in Poederlee in de Belgische gemeente Lille, op zo'n 30 kilometer van de Nederlandse grens.

Een officiële doodsoorzaak is er nog niet. Vermoedelijk zijn bij de productie van drugs giftige dampen vrijgekomen, zegt een politiebron tegen de Belgische nieuwsomroep VRT. In het lab zou amfetamine worden geproduceerd, beter bekend als speed. Buurtbewoners zagen vanochtend veel hulpdiensten bij het pand:

In het lab zijn naast de drie doden nog drie slachtoffers aangetroffen. Een van hen is gereanimeerd. Het is onduidelijk hoe die eraan toe is. Twee anderen zijn naar het ziekenhuis gebracht. Een van hen is degene die woensdagochtend zelf de politie had gebeld over de lichamen in het pand. Over de identiteit van de slachtoffers en de rol die zij hadden bij het lab, is nog niets bekend.

Tankstation ernaast

Volgens de burgemeester van Lille, Marleen Peeters, had het nog erger kunnen aflopen. Tegen dagblad De Morgen spreekt ze haar zorgen uit over het tankstation dat er vlak naast ligt. "Je mag er niet aan denken wat een ontploffing nog meer had kunnen veroorzaken."

Op papier stond het pand aan de Poederleeseweg al enkele maanden leeg, schrijft de VRT. Volgens burgemeester Peeters waren er de afgelopen maanden geen verdachte zaken opgemerkt.

Dat zegt ook de eigenaar van het pand bij het Belgische nieuwsmedium RTV. Hij zegt dat hij dit sinds 1 april aan een Nederlander verhuurt. "Ik heb de huurder twee keer gezien, dat is alles. Ik heb niks van beweging opgemerkt. Ze huren ook vanaf 1 april, dus het kan nog niet lang bezig zijn."

Een overbuurvrouw die de VRT heeft gesproken, zag de laatste dagen wel bestelwagens op en af rijden. "Dat was ons wel opgevallen. Wat komen die er nu doen?"