NOS Nieuws - Algemeen

De Amerikaanse justitie wil dat Google een deel van zijn advertentieafdeling afstoot. De eis volgt op een uitspraak van de rechter in april. De rechter oordeelde toen dat Google de wet had overtreden door illegaal zijn machtspositie in de online advertentiemarkt in stand te houden.

Centraal staat de technologie die Google gebruikt om advertenties op populaire websites te laten zien. Zodra je een website bezoekt, vindt er een razendsnelle veiling plaats van advertentieruimte die beschikbaar is. Dit onzichtbare systeem zorgt ervoor dat iedereen andere advertenties te zien krijgt.

De rechter oordeelde dat Google een machtspositie heeft op de plek waar aanbieders van advertenties en van advertentieruimte samenkomen. Het bedrijf zorgde ervoor dat grote websites die veel geld kunnen verdienen met advertenties door afspraken praktisch niet om Google heen konden, waardoor de concurrentie werd weggedrukt.

Daarom eist de Amerikaanse justitie dat Google dit advertentieveilinghuis verkoopt. Omdat het bedrijf "onrechtmatig een machtspositie heeft gekregen op de markt voor advertenties, mag Google daar de vruchten niet van plukken", schrijft justitie in het voorstel dat nu is ingediend bij de rechtbank.

Razendsnelle advertentie-verkoop

Google vindt dat het voorstel te ver gaat, zo schrijft de techgigant vandaag op zijn site. In plaats daarvan wil het bedrijf zijn advertentieveilinghuis openstellen voor de concurrentie.

De supersnelle veilingen leveren veel geld op voor de websites waar de advertenties te zien zijn. In die supersnelle veiling proberen adverteerders elkaar te overbieden om hún reclame op de site te krijgen.

Ook rechtszaak over zoekmachine

Het is niet de enige zaak die in de VS loopt rond het machtsmisbruik van Google. Vorige maand is ook een andere zaak begonnen met de vraag hoe Googles machtspositie kan worden doorbroken. In die zaak wil de Amerikaanse justitie dat Google zijn internetbrowser Chrome verkoopt.

Hierbij oordeelde de rechter eerder al dat Google een machtspositie heeft op het gebied van zoekmachines. Het bedrijf betaalde miljarden om de standaard zoekmachine te zijn op iPhones en Android-smartphones. Concurrerende zoekmachines, zoals Bing van Microsoft, hadden daardoor minder kans.

Het is nog niet zeker of Google zijn internetbrowser Chrome (in de zoekmachinezaak) en zijn advertentietechnologie (in de advertentiezaak) daadwerkelijk moet verkopen. In beide zaken is het aan de rechter om te beslissen of de maatregelen de beste manier zijn om de schade door het machtsmisbruik te herstellen.

De nieuwe Canadese premier Mark Carney was vandaag voor het eerst op bezoek bij de Amerikaanse president Donald Trump. Hoewel bij een gezamenlijk persmoment duidelijk was dat Trump Canada nog altijd het liefst als deel van de Verenigde Staten ziet, bleef de toon veelal vriendelijk.

Carney dankt de recente verkiezingswinst van zijn Liberale Partij deels aan een campagne waarin hij fel uithaalde naar Trump en diens uitspraken over het inlijven van Canada. Dit onderwerp leidde echter niet tot vuurwerk in de persconferentie. Trump herhaalde dat hij gelooft dat Canada beter af zou zijn als 51ste staat van de VS, "maar het moet van twee kanten komen".

Carney bleef, net als in zijn campagne, erop hameren dat het land onafhankelijk wil blijven. "Canada is niet te koop en zal ook nooit te koop zijn", sprak hij. "Maar er liggen mogelijkheden in de samenwerking en wat wij samen kunnen opbouwen". "Zeg nooit nooit", antwoordde Trump. Carney reageerde met een glimlach op zijn gezicht: "Nooit, nooit, nooit, nooit, nooit".

Er was ook ruimte voor loftuitingen. Zo zei Trump dat Canada "een zeer getalenteerde persoon heeft gekozen. Een goed persoon." Hij wendde zich tot Carney, die premier Trudeau in maart opvolgde, en zei: "Je hebt een goede campagne gevoerd. Ik heb het afsluitende debat gezien."

Ook stelde Trump dat Carney zijn winst deels aan hem te danken heeft vanwege zijn aangekondigde heffingen en opmerkingen over inlijving van Canada. Hij stelde dat hij "het beste was dat Carney is overkomen".

Samenwerken

Carney noemde Trump op zijn beurt "een president van hervormingen" en zei dat hij graag wil samenwerken. Vervolgens trokken de twee zich terug voor een gesprek zonder pers.

Na afloop van dat gesprek zei Carney dat de twee in de komende weken verder gaan praten. Hij stelde dat de ontmoeting van vandaag "het eind van het begin" was "in het proces waarin de Verenigde Staten en Canada de relatie opnieuw vormgeven. De vraag is hoe we in de toekomst gaan samenwerken."

'Vooruitkijken'

Trump gaf in de persconferentie af op de vorige premier Trudeau en vicepremier Freeland. Carney ging daar niet op in en stelde na afloop dat hij "niet wil terugblikken, maar vooruit wil kijken".

Hoewel de meeste heffingen zijn opgeschort, gelden nog steeds heffingen van 25 procent voor bepaalde Canadese producten die buiten een handelsovereenkomst tussen de landen vallen. Bijvoorbeeld op staal, aluminium, auto's en sommige auto-onderdelen.

Als reactie voerde Canada ook heffingen in op sommige Amerikaanse producten. Carney wilde alleen kwijt dat de twee "een productief gesprek hadden" over deze heffingen.

Canada is op Mexico na de grootste handelspartner van de VS en de grootste exportmarkt voor Amerikaanse goederen. Tussen de twee landen werd vorig jaar meer dan 760 miljard dollar (omgerekend zo'n 668 miljard euro) aan goederen verhandeld.

De politie in Den Haag heeft 75 mensen aangehouden bij een pro-Palestijnse demonstratie. De demonstranten hadden zich verzameld bij een gebouw van de Universiteit Leiden op de Turfmarkt. De demonstratie verliep onrustig.

Een deel van de demonstranten hield het gebouw ook enige tijd bezet. Aan het einde van de middag werden zij het pand uit begeleid door de politie.

Op beelden is te zien dat het er hard aan toe ging bij de demonstratie:

De universiteit meldde eerder al dat de actievoerders sloten van onder meer nooddeuren hadden vernield. De politie heeft 74 demonstranten aangehouden voor vernieling en één persoon voor doxing, het verspreiden van persoonsgegevens.

President Trump stelt dat de VS zijn luchtaanvallen op Jemen stopt, omdat er een akkoord is gesloten met de Houthi's. Ook volgens Oman, dat naar eigen zeggen bemiddelde bij de geheime onderhandelingen, is een wapenstilstand gerealiseerd. Desondanks is het nog maar de vraag of er werkelijk iets is bereikt.

Vanuit de Houthi's klinken tegenstrijdige reacties. Zo zegt een hoge functionaris dat de woorden van Trump eerst "geëvalueerd zullen worden". Anderzijds noemt Mohammed Ali al-Houthi, hoofd van het Revolutionaire Comité van de Houthi's, het een "overwinning" dat de VS aankondigt te stoppen met de bombardementen op Jemen. Het bericht over een wapenstilstand wordt bevestigd noch ontkend.

Geen gesprekken bekend

De bekendmaking van Trump kwam volledig uit de lucht vallen. Er was nog niets bekend over gesprekken tussen de Houthi's en de Amerikanen, en ook niet dat Oman daar een rol bij speelde. "Ze zeiden: alsjeblieft, bombardeer ons niet meer en dan vallen we jullie schepen niet meer aan", zei Trump over de Houthi's in het Witte Huis.

Naast Trump zat de Canadese premier Carney, die verder niets met de bekendmaking te maken had. Volgens persbureau Reuters zei de president dat hij de toezegging van de Houthi's geloofde. Toen de Amerikaanse leider om zijn bron werd gevraagd, zei hij volgens nieuwszender Al Jazeera: "Oh nee, het is een hele goede bron." Verdere toelichting kwam er niet.

Het is opvallend dat Trump, die geregeld halve of volledige onwaarheden verkondigt, vandaag met deze bekendmaking komt. Israël heeft vandaag en gisteren Jemen gebombardeerd, als reactie op een raketaanval door de Houthi's op Israëlisch grondgebied. Daarnaast heeft de VS sinds Trumps aantreden al honderden luchtaanvallen op de strijdgroep in Jemen uitgevoerd.

Volgens Oman en de VS hebben de Houthi's nu toegezegd dat ze de scheepvaart in de Rode Zee met rust zullen laten. "Geen partij zal de ander aanvallen, inclusief Amerikaanse schepen", zegt het ministerie van Buitenlandse Zaken van Oman. De commerciële scheepvaart zou "ongestoord" blijven, zo wordt beweerd.

Rode Zee

Sinds het begin van de oorlog in Gaza, na de aanslagen door Hamas op Israël op 7 oktober 2023, heeft de militie in Jemen tientallen vrachtschepen in Rode Zee onder vuur genomen. Twee werden er tot zinken gebracht. Veel van deze schepen hadden niet of nauwelijks een link met Israël, hoewel de Houthi's dat wel beweerden.

De Houthi's voerden deze aanvallen uit in reactie op Israëls oorlog in Gaza. Ze zeggen op te komen voor de Palestijnse bevolking. Daarnaast is Hamas een bondgenoot van de Houthi's.

De hoge Houthi-functionaris Mahdi al-Mashat dreigde na Trumps bekendmaking over een wapenstilstand dat er meer aanvallen op Israël zullen volgen. Hij dreigt dat Israëliërs "in schuilkelders moeten blijven, want hun regering kan ze niet meer beschermen". Dit dreigement is een referentie aan de ballistische raket die zondag bij uitzondering de Israëlische luchtafweer wist te passeren.

Daarmee lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat de onrust in de Rode Zee nu voorbij is. Als de VS en de Houthi's er werkelijk in slagen om de strijd te staken, dan zou het een grote doorbraak zijn.

India heeft meerdere luchtaanvallen uitgevoerd op buurland Pakistan. India stelt dat er sprake was van een precisieaanval op militanten. Volgens Pakistan zijn er op meerdere plekken rakketten ingeslagen en zijn er burgerdoelen geraakt. De aanvallen waren in Kashmir, een betwist gebied in de grensregio waar beide landen aanspraak op maken.

De woordvoerder van het Pakistaanse leger meldt dat er zeker acht mensen zijn omgekomen bij de aanvallen. Ook zijn er volgens hem 35 gewonden. Persbureau Reuters meldt op basis van ooggetuigen dat er zware explosies te horen waren in het deel van Kashmir dat Pakistan claimt. Het leger van India bevestigt dat ook hier doelwitten zijn getroffen.

Dit zijn door de NOS geverifieerde beelden van de aanvallen:

Pakistan dreigde direct na de aanval met vergeldingsacties. Kort daarna meldden verschillende bronnen al schotenwisselingen aan de grens in Kashmir tussen beide partijen. Volgens India zijn daarbij twee vrouwen gewond geraakt. Meer details zijn niet bekend. De berichten zijn niet geverifieerd.

Een woordvoerder van het Pakistaanse leger zegt onder meer tegen persbureau Reuters en de Amerikaanse zender CNN dat het twee Indiase gevechtsvliegtuigen heeft neergeschoten uit de lucht. Ook zou een drone zijn vernietigd. De claim is niet onafhankelijk te controleren, India heeft er nog niet op gereageerd.

De Pakistaanse premier Sharif spreekt van een "laffe aanval". "Wij hebben het volste recht om krachtig te reageren op deze oorlogsdaad van India en dat zal ook gebeuren." Op sociale media schrijft de Indiase minister van Defensie: "Overwinning voor India! "

Secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, zegt zich grote zorgen te maken over de spanningen. Hij roept beide landen op om terughoudend te zijn.

De spanningen tussen de twee kernmachten waren de afgelopen tijd al fors opgelopen. India houdt Pakistan verantwoordelijk voor een aanslag door militanten in het deel van Kashmir dat onder controle staat van India. Daarbij vielen vorige maand zeker 26 doden.

De Indiase premier Modi zwoer dat hij de personen die erachter zaten "tot in de uithoeken van de wereld" zou opsporen en vervolgen. India heeft in verband met de aanslag meer dan 1500 mensen opgepakt voor verhoor. Ook zijn huizen vernield van families die banden met verdachten zouden hebben.

De afgelopen dagen waren er al enkele keren schotenwisselingen aan de grens tussen militairen van beide landen.

In de uitlegvideo zie je meer over waarom India en Pakistan al zo lang strijden om Kashmir:

De A12 tussen Veenendaal en Utrecht gaat vanaf vrijdagavond negen dagen lang dicht voor groot onderhoud. Omdat grote vertraging wordt verwacht, biedt Rijkswaterstaat alternatief vervoer aan. Zo krijgen brandweerlieden gratis elektrische fietsen te leen, zodat ze snel bij de kazerne kunnen zijn.

"Door de afsluiting van de A12 zal het verkeer ook in Bunnik dichtslibben", zegt Erwin Opdenkamp van de brandweer in Bunnik bij RTV Utrecht . "Dan is het wel handig dat we op de e-bike naar de kazerne kunnen komen als er een uitruk is."

De A12 tussen Veenendaal en Utrecht is toe aan een grote opknapbeurt. Over een lengte van 30 kilometer gaat Rijkswaterstaat het verouderde asfalt vervangen door stiller asfalt. Ook de vangrails, verlichting en het groen worden aangepakt. Vanaf vrijdagavond 20.00 uur tot maandagochtend 19 mei 05.00 uur is de weg in de richting Utrecht dicht. De rijrichting Utrecht-Lunetten tot Veenendaal blijft open.

Extra reistijd

Tijdens de afsluiting wordt het verkeer omgeleid via Amersfoort, over de A30, A1 en A27. Toch verwacht Rijkswaterstaat dat de extra reistijd kan oplopen tot meer dan een uur. Vandaar het advies om zoveel mogelijk thuis te werken. Er worden ook alternatieven aangeboden. Zo kunnen automobilisten korting krijgen op de trein.

Ook zijn er 300 elektrische fietsen beschikbaar, waarvan er vijftig worden uitgeleend aan de tien brandweerkorpsen langs de A12. "We hopen dat mensen denken: dit is een goed alternatief voor de auto, ook als er geen werkzaamheden zijn. Bovendien is fietsen sowieso gezond", zegt Maarten Timmer van Goedopweg, een Utrechtse organisatie die reizigers adviseert.

Turbostand

Bevelvoerder Opdenkamp in Bunnik heeft de fiets al opgehaald. "Rijdt prima", zegt hij. "Lekker op de turbostand."

Opdenkamp verwacht veel van de elektrische fiets omdat het tijdens de werkzaamheden aan de snelweg waarschijnlijk ook drukker wordt op de binnenwegen. "Als collega's van een paar kilometer verderop bij de kazerne moeten komen, dan hebben ze met hun personenauto geen voorrang", zegt hij.

Van de eigen woning naar de kazerne biedt de fiets uitkomst, zegt Opdenkamp. Wat hem betreft is het een blijvertje. "Ik zou zeggen: rood verven, 'brandweer' erop zetten en houden."

In het Noord-Hollandse Heiloo is een vrouw om het leven gekomen door een aanrijding met een trein. De voetganger stond aan de verkeerde kant van de spoorboom toen die naar beneden ging.

Even na 18.00 uur werd de vrouw meegesleurd door een passerende trein. De identiteit van de vrouw is nog onbekend bij de politie.

Het station van Heiloo heeft twee spoorwegovergangen naast elkaar, met daar tussenin een gedeelte voor voetgangers. Vermoedelijk had de vrouw niet door dat ze aan de verkeerde kant van de spoorboom stond.

Volgens de politie waren meerdere mensen getuige van het ongeluk. Voor hen is er slachtofferhulp.

De Sudanese havenstad Port Sudan was de afgelopen jaren voor velen een reddingsboei in een land in oorlog. Maar nu ligt ook deze stad, voor het eerst, onder vuur. Wordt deze veilige haven de oorlog ingezogen en wat betekent dat?

In de ruim twee jaar van oorlog in Sudan lag de frontlinie ver weg van de havenstad Port Sudan aan de Rode Zee. De gevechten tussen het regeringsleger en de paramilitairen van de RSF spelen zich vele honderden kilometers verderop af, onder meer in de hoofdstad Khartoem en de westelijke regio Darfur. Port Sudan ligt in een deel van het land dat stevig in handen is van het Sudanese leger.

Het is een havenstad waar je nog steeds rustig op een plastic stoel een kop thee kan drinken terwijl je in de verte de kranen ziet die scheepscontainers uitladen en waar vandaan je zelfs, ondanks de oorlog, nog duiktripjes kon maken naar scheepswrakken in de Rode Zee.

Maar sinds zondag worden er iedere ochtend drone-aanvallen uitgevoerd op de kuststad, volgens het leger door de RSF, onder meer op het vliegveld en een brandstofdepot. Vandaag zouden ook enkele hotels zijn geraakt waar vaak hulpverleners en journalisten verblijven.

Port Sudan als toevluchtsoord

"Ik kan zwarte rookwolken zien boven de stad," zegt een Sudanees die anoniem wil blijven vanuit Port Sudan. "Sommige mensen zijn in paniek. Vooral degenen die hier de afgelopen jaren naartoe zijn gevlucht en al trauma's hebben. Ik maak me voor nu vooral zorgen om de economische impact. Alle handel gaat via Port Sudan."

De Sudanees-Nederlandse Zubaide (24) is momenteel in Port Sudan waar ze is voor familiebezoek. Ook hielp ze er de afgelopen maanden mensen met voedselpakketten. "Mensen zijn best wel bang. Velen willen weg", vertelt ze aan de telefoon. "Er staan rijen bij de benzinepompen en er zijn veel wegversperringen. Zelf hoop ik dat de aanvallen stoppen en de vluchten weer doorgaan en dat ik hier zo snel mogelijk weg kan."

Toen de oorlog ruim twee jaar geleden in de hoofdstad Khartoem losbarstte, werd Port Sudan het economische en bestuurlijke hart van Sudan en een toevluchtsoord. Veel mensen vluchtten vanuit de hoofdstad naar Port Sudan. Degenen met papieren gingen door naar Egypte of pakten de veerboot naar Jeddah in Saudi-Arabië. Anderen bleven achter in vluchtelingenkampen.

Iets later verhuisden ook de ministeries en het opperbevel van het leger naar Port Sudan. De stad werd de tijdelijke hoofdstad. Ook internationale hulporganisaties en de Verenigde Naties werken vanuit Port Sudan, zoals het Wereldvoedselprogramma. De stad heeft een haven en de enige functionerende burgerluchthaven in het land en is dus cruciaal om hulp binnen te brengen in het land waar twaalf miljoen mensen intern op de vlucht zijn.

'Geen veilige plekken meer in Sudan'

De stad ligt geopolitiek gezien ook zeer strategisch, halverwege het Suezkanaal en de zeestraat Bab el Mandeb. Het is een springplank naar het Midden-Oosten. Ook is het rijk aan grondstoffen. Verschillende landen hebben interesse getoond om meer invloed te krijgen aan de kuststrook, zoals Iran, Rusland en de Verenigde Arabische Emiraten. De Emiraten worden er door het leger van beschuldigd de drones die nu worden gebruikt aan de RSF te leveren. Dat ontkent het land.

"Dat Port Sudan wordt aangevallen is een escalatie", zegt Sudan-analist en activist Elbashir Idris vanuit het Verenigd Koninkrijk. Dit is de laatste veilige plek voor veel burgers. Het laat het falen zien van de internationale gemeenschap die al jarenlang niet ingrijpt in deze oorlog."

Dat de aanvallen juist nu worden gepleegd, heeft te maken met verliezen die de RSF heeft geleden, denkt hij. "Een leeuw slaat terug als het een hoek in wordt gedreven. De RSF heeft de hoofdstad Khartoem onlangs verloren en er zijn ook succesvolle tegenaanvallen van het leger in Darfur."

Volgens Idris hebben buitenlandse machten, de Verenigde Arabische Emiraten voorop, er belang bij dat de oorlog doorgaat. "Ze willen macht over Sudan omdat er goud is en vruchtbaar land. Ze geven niets om de bevolking. Het maakt me zeer emotioneel omdat rode lijnen in deze oorlog telkens worden overschreden en er echt geen veilige plekken meer over zijn."

De rechtbank heeft een 20-jarige vrouw uit Steenwijk vanmiddag vrijgesproken van alle verdenkingen rondom de dood van haar pasgeboren dochtertje. Het Openbaar Ministerie (OM) had eerder een celstraf van drie jaar en vier maanden geëist. Maar volgens de rechtbank ontbreekt wettelijk bewijs voor opzettelijk handelen, meldt RTV Oost.

De vrouw beviel in de nacht van 16 op 17 augustus 2023 alleen, op haar zolderkamer. Tijdens de rechtszaak, twee weken geleden, vertelde ze dat het kind niet ademde en geen hartslag had toen het ter wereld kwam. Ze wikkelde de baby in een handdoek en verborg het meisje in een vuilniszak. Deze zak deed ze in een koffer onder haar bureau.

Een paar dagen later ontdekte de moeder van de vrouw het levenloze lichaam van de baby. Uit het onderzoek dat daarop volgde, bleek dat het kind juist wel levend moet zijn geboren. Er zat zuurstof in haar longen, dus ze heeft geademd.

Geheim gehouden

Het OM ging ervan uit dat de moeder haar kind bewust om het leven had gebracht, om zo haar zwangerschap geheim te houden. Naar buiten toe had ze haar zwangerschap ook altijd ontkend.

Daarbij speelde mogelijk haar religieuze achtergrond een rol. "Als je seks hebt voor het huwelijk, ga je naar de hel", zei de officier van justitie tijdens de rechtszaak, doelend op opvattingen in de omgeving van de vrouw. "Ze wilde niet dat zou uitkomen dat ze samen met haar vriendje het bed heeft gedeeld."

Het OM vervolgde de vrouw voor kindermoord, kinderdoodslag en het verbergen van het lichaam van haar baby en eiste twee weken geleden een celstraf van meer dan drie jaar.

Maar de rechtbank spreekt haar nu vrij. De baby is inderdaad levend geboren, aldus de rechters. Maar medisch deskundigen zijn niet in staat geweest om de precieze doodsoorzaak vast te stellen. Er werden geen sporen van geweld, verstikking of onderkoeling gevonden.

Zonder oorzaak

"Omdat de rechtbank geen doodsoorzaak vast kan stellen, kan de rechtbank ook niet bewijzen of de moeder opzettelijk het kindje om het leven heeft gebracht", aldus de rechters. "Ook heeft de deskundige gezegd dat er gevallen zijn waarbij een kindje van 1 jaar of jonger plotseling kan overlijden, zonder dat er een aanwijsbare doodsoorzaak wordt gevonden na uitgebreid onderzoek."

De vrouw heeft het lijkje ook niet verstopt, oordelen de rechters. "De verdachte wist dat haar moeder de koffer, waar het lichaam in zat, een paar dagen na de geboorte nodig had. Ook wist ze dat haar moeder en andere familieleden toegang hadden tot haar zolderkamer", aldus de rechters. "Deze manier van handelen duidt erop dat ze het overlijden van het kindje niet wilde verhullen."

De Europese Commissie wil vanaf 2027 een verbod instellen op de invoer van gas en olie uit Rusland. De EU wil daarmee een definitief einde maken aan de Europese afhankelijkheid van Russische energie.

De import van kolen uit Rusland is al gestopt en de import van olie is ook zo goed als afgebouwd, maar voor gas ligt dat anders.

Weliswaar daalde het aandeel Russisch gas in de EU van 45 procent in 2021 tot 13 procent nu, maar daarmee verdient Rusland nog altijd 23 miljard euro per jaar. Ondanks de beperkingen blijft de Russische export van energie dus een belangrijke bron van inkomsten voor het Kremlin.

Russische chantage

"Dit moet stoppen", zei EU-Commissaris voor energie Jorgenson in Straatsburg. "We laten ons niet meer chanteren door Rusland. We stoppen met het indirect spekken van de Russische oorlogskas."

De Commissie pleit voor een geleidelijke afbouw van de import van Russische olie, gas en nucleaire energie. Daarmee moeten prijsstijgingen en tekorten worden voorkomen. Er zijn volgens de Commissie inmiddels voldoende andere landen die vloeibaar gas (lng) kunnen leveren. Tegelijkertijd zal de vraag naar fossiele brandstoffen blijven dalen, zo is de verwachting.

Felle discussie

De EU-landen en het Europees Parlement moeten nog instemmen met de plannen. De verwachting is dat het plan nog tot felle discussie zal leiden, met vooral vanuit Hongarije en Slowakije kritiek. Die landen zijn het meest Rusland-gezind en en gebruiken nog veel Russische energie.

Maar voorzitter Von der Leyen van de Commissie zegt dat de energie die naar Europa komt niet mag bijdragen aan de oorlog tegen Oekraïne. "Dat zijn we verplicht aan onze burgers, onze ondernemers en onze dappere Oekraïense vrienden."

De provincie Gelderland heeft een vergunning verleend om de wolf te laten doodschieten die op 13 april een hardloopster zou hebben aangevallen.

"De ingreep is noodzakelijk om verdere risico's voor de openbare veiligheid weg te nemen", laat de provincie weten aan Omroep Gelderland. De Faunabescherming betwijfelt dat en stapt naar de rechter.

Het besluit van de provincie volgt op een positieve DNA-test. Die is afgenomen nadat de hardloopster op 13 april twee keer in haar been was gebeten tijdens een hardlooprondje door Nationaal Park De Hoge Veluwe. Uit dat onderzoek blijkt dat de vrouw inderdaad door een wolf is gebeten.

Afwijkend

De provincie baseert zich ook op deskundigenonderzoek, getuigenverklaringen en beeldmateriaal. "Het gedrag van het dier was dusdanig doelgericht en agressief dat het als ernstig en afwijkend moet worden beschouwd", stelt de provincie Gelderland nu. De wolf zocht actief mensen op en liet zich niet verjagen, is de conclusie.

Hetzelfde dier is volgens experts bij meer incidenten betrokken geweest. Deze feiten maken het volgens de Landelijke Aanpak Wolf (die de landelijke overheid en provincies samen hebben opgesteld) en het wolvenplan van de provincies een "probleemwolf", waarbij het noodzakelijk is om op te treden.

Ineffectief

Net als bij eerdere incidenten met de wolf zijn ook alternatieve maatregelen overwogen, zoals het afsluiten van Nationaal Park De Hoge Veluwe, een pijnprikkel en verjaging. Maar die zijn in dit geval beoordeeld als ineffectief of onuitvoerbaar, zegt de provincie.

Gelderland wil wolven al langer strenger kunnen aanpakken, maar heeft te maken met de internationaal beschermde status van het roofdier. Een eerdere vergunning om een wolf met een paintballgeweer af te schrikken, strandde bij de rechter. De provincie had niet goed duidelijk gemaakt welke incidenten zich precies voordeden en ook was onduidelijk of het steeds over dezelfde wolf ging.

Meer tijd

Tegen de vergunning die nu is verleend kan nog bezwaar worden ingediend, maar vanwege de "spoedeisendheid" kan dat slechts gedurende twee dagen, zegt de provincie. De Faunabescherming trekt zich niets aan van die korte termijn. De dierenrechtenorganisatie gaat de rechtbank vragen om een ordemaatregel om meer tijd te krijgen voor het bestuderen van de vergunning, zegt voorzitter Niko Koffeman.

Hij wil zo voorkomen dat de wolf al dit weekend zou kunnen worden gedood. "Een bezwaartermijn van twee dagen bestaat helemaal niet", aldus Koffeman. Volgens hem is de situatie niet acuut. "Als het een gevaarlijke wolf is, is het wel bijzonder dat het park de afgelopen drie weken gewoon open was. Dan hadden bezoekers toch gewaarschuwd moeten worden."

Een beroerdere start kon hij niet krijgen, Friedrich Merz, nu echt de nieuwe bondskanselier van Duitsland. Voor het eerst in de geschiedenis van de Bondsrepubliek haalde de beoogde kanselier in de eerste ronde onvoldoende stemmen voor een benoeming, omdat ook leden binnen de eigen coalitie tegen waren.

Ook al haalde hij het in tweede instantie wel, de schade is aangericht. Vandaag werd duidelijk dat de meerderheid die Merz met zijn nieuwe regering nodig heeft wankel is, net als het mandaat voor hemzelf. Zijn reactie na zijn uiteindelijke benoeming was dan ook zeer ingetogen. De uitdagingen waarvoor hij staat zijn onverminderd groot.

Afgelopen dagen benadrukten de christendemocraten en sociaaldemocraten juist hoe belangrijk het is dat zij samen een stabiele regering vormen. Het is op dit moment de enige mogelijke coalitie buiten de AfD om, die vorige week door de Duitse binnenlandse veiligheidsdienst werd beoordeeld als extreemrechts en een gevaar voor de democratie.

De nieuwe regering ziet zichzelf als reddingsboei van de Duitse democratie: als zij er samen niet uitkomen, dan dreigt dat de weg vrij te maken voor de AfD. En die staat te popelen, bleek ook weer vandaag. Zo riep partijvoorzitter Alice Weidel op sociale media meteen na de eerste stemming op tot nieuwe verkiezingen.

AfD zet coalitie voor blok

De AfD hangt als een schaduw over de nieuwe regering en laat zien voor wat voor lastige opgave die nu staat: de onvrede in het land verminderen. Dat is een lastige spagaat.

Merz werd na zijn verkiezing gefeliciteerd door de parlementariërs:

Onder druk van de groeiende steun voor de AfD schoven de christendemocraten in de verkiezingscampagne op naar rechts: de partij van Merz werd conservatiever en sprak harde taal over migratie. Daarmee hoopten CDU/CSU stemmen af te vangen de AfD. Maar met zijn verkiezingsbeloftes wekte hij hoge verwachtingen.

Tegelijkertijd werd coalitiegenoot SPD hard afgestraft bij de verkiezingen. Kiezers zijn teleurgesteld in het beleid van de afgelopen jaren onder leiding van de sociaaldemocraten en bondskanselier Scholz. Om steun terug te winnen, zal de SPD zich beter moeten profileren.

Streng op migratie

Na de verkiezingen bleken de CDU/CSU en SPD op elkaar aangewezen om de AfD buiten de deur te houden. Om tot een akkoord te komen, waren compromissen noodzakelijk. Die compromissen kunnen de grote verkiezingsbeloftes van Merz in de weg zitten, bijvoorbeeld wat betreft de aanpak van migratie.

Al loopt het aantal asielzoekers momenteel terug, een strenger migratiebeleid is een van de speerpunten van de nieuwe regering. Zeker de christendemocraten zien in migranten een risico voor de binnenlandse veiligheid.

Na verschillende dodelijke aanvallen en aanslagen door migranten in de aanloop naar de verkiezingen, beloofde Merz de Duitse grenzen op zijn eerste dag als kanselier de facto te sluiten voor migranten, en zelfs voor asielzoekers. Volgens de SPD is dit niet mogelijk en in strijd met Europees recht.

In het regeerakkoord staat nu dat het recht op asiel blijft bestaan, maar dat asielzoekers wel aan de grens worden teruggestuurd "in afstemming met buurlanden". Of dat betekent dat weigeren alleen kan als die landen meewerken, is onduidelijk. Oostenrijk heeft al laten weten hier niet aan mee te zullen werken.

Duitse economie in slop

En dan is er ook nog de slecht draaiende Duitse economie die de nieuwe regering nieuw leven in moet blazen. Lagere energieprijzen moeten daarbij helpen. Net als belastingverlagingen, al is het daarvoor nodig dat de economie aantrekt.

Wat de zwart-rode coalitie een beetje lucht kan geven, is dat ze honderden miljarden aan nieuwe leningen mag aangaan, voor verbetering van de noodlijdende infrastructuur, verduurzaming en defensie.

Toch zijn die leningen een last voor Merz: voor de verkiezingen voerde zijn partij nog campagne tegen het loslaten van de Schuldenbremse. Na de verkiezingen stemde zijn partij toch voor. Inmiddels geeft hij toe dat die snelle draai zijn geloofwaardigheid geen goeds heeft gedaan.

Bij de christendemocraten kijken ze liever vooruit dan terug. Hoewel de binnenlandse politiek de aandacht van Merz zal blijven vragen, hoopt de nieuwe bondskanselier zelf juist ook in het buitenland een rol van betekenis te kunnen spelen.

Nu de steun van de VS voor de verdediging van Europa niet meer vanzelfsprekend is, is Europa meer op zichzelf aangewezen. Daarbij moet Duitsland als machtigste land weer voorop gaan lopen, bijvoorbeeld in de steun aan Oekraïne.

Volgens traditie reist Merz morgen direct naar Parijs. Daarna gaat hij naar Warschau. Het zal voor hem een opluchting zijn geweest dat hij die reizen nu toch niet af hoeft te zeggen.

Nederland wacht komende maand rond de NAVO-top in Den Haag een enorme logistieke en veiligheidsoperatie. Zo zullen er 27.000 politieagenten op de been zijn en zet defensie zo'n 10.000 militairen, waaronder 5000 marechaussees, om het bezoek van wereldleiders en hoogwaardigheidsbekleders in goede banen te leiden.

Met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) bereiden de veiligheidsdiensten zich al sinds 2023 op verschillende manieren voor op de tweedaagse top, schetste de organisatie vandaag tijdens een persconferentie.

Burgemeester Van Zanen van Den Haag zei daarbij dat het een eer is dat Nederland op 24 en 25 juni het gastland is voor de top, maar dat het ook verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Hij zei te weten dat de veiligheidsmaatregelen voor overlast kunnen zorgen, maar benadrukt dat deze er niet enkel zijn om de delegaties te beschermen. "Maar ook inwoners en bezoekers van Den Haag", aldus de burgemeester.

Cyberveiligheid en desinformatie

Een van de prioriteiten voor de veiligheidsdiensten is cyberveiligheid en het bestrijden van desinformatie. "Nederland is een relatief cyberveilig land, maar voorbereid zijn op crisissen is belangrijk", zei nationaal coördinator Pieter-Jaap Aalbersberg van NCTV.

Hij benadrukt dat cyberaanvallen en de verspreiding van desinformatie niet te voorkomen zijn; bij de vorige NAVO-toppen in de VS en Litouwen ging ook desinformatie rond over de top. Het belangrijkste is dat de diensten snel kunnen ingrijpen, mocht er iets gebeuren, aldus Aalbersberg.

Veiligheidsrisicogebied

Ondanks dat bijna de helft van het Nederlandse agenten wordt ingezet, gaat de politiezorg in de rest van het land gewoon door en blijven politiebureaus open, zegt nationaal commandant Willem Woelders van de politie.

Rond de top zijn er zogenoemde extra veiligheidsrisicogebieden waarbinnen de politie meer bevoegdheden heeft om in te grijpen zonder directe aanleiding. Denk hierbij aan preventief fouilleren en het doorzoeken van auto's. De maatregelen in die gebieden gelden van 16 juni tot 11 juli.

Bekijk de hoe de Nederlandse politie en defensie zich voorbereiden op de grote operatie:

Vooral rondom Schiphol en Den Haag, in het bijzonder rondom het World Forum waar de top zal plaatsvinden, zijn de veiligheidsmaatregelen streng. Schiphol blijft wel bereikbaar tijdens de top. Ook rondom hotels waarin gasten van de top en politieke leiders verblijven, gelden verscherpte maatregelen.

Rond de NAVO-top gelden er beperkingen in het luchtruim. In een straal van 16 kilometer rondom Den Haag is helemaal geen vliegverkeer toegestaan, behalve voor veiligheidsdoeleinden en medische noodgevallen. Vanaf 18 juni geldt er een vliegverbod voor drones in Den Haag en de omgeving.

Van Zanen zegt dat de veiligheidsdiensten veel hebben geleerd van de Nuclear Security Summit die in 2014 plaatsvond in Den Haag. "Maar niet alles hoeft tien jaar later strenger te zijn."

Zo zal het strandvertier doorgaan en mogen bootjes - met restricties - de zee op. "Want ja, het is gewoon zomer hè", aldus Van Zanen. De burgemeester benadrukt dat het maatschappelijke leven en economisch verkeer zoveel mogelijk moeten doorgaan.

Ook houden de veiligheidsdiensten rekening met zowel aangekondigde als onaangekondigde demonstraties. Een burgemeester zal deze altijd moeten faciliteren, zegt Van Zanen. Tenzij deze een verstoring vormen voor de veiligheid, de gezondheid of publieke orde.

"Dynamische demonstraties", zoals een mars door de stad, zijn rond de top niet toegestaan. Kleinere demonstraties krijgen een plek binnen het zicht- en gehoorveld van de top. Grotere demonstraties worden verwezen naar het bekende Malieveld.

Komst Trump

Of de Amerikaanse president wel of niet komt, speelt volgens de bij de organisatie betrokken partijen geen rol. "We houden er gewoon rekening mee dat hij komt", zei Aalbersberg. Trump zou in juni mogelijk niet willen komen als NAVO-leden hun bijdrage aan defensie niet verhogen naar 5 procent van hun economie.

NOS-directeur Renate Eringa ziet de komende maanden af van een vergoeding voor haar werk na ophef over haar salaris. Vorige week berichtte RTL Nieuws dat Eringa vorig jaar een salaris van 28.800 euro per maand ontving. Dat leidde tot interne spanningen bij de NOS en ook enkele Kamerleden spraken zich erover uit.

Eringa trad in juni vorig jaar aan als interim-directeur bij de NOS na het vertrek van Gerard Timmer. Ze is als zelfstandige aangenomen en haar functie valt net als die van andere omroepbestuurders onder de Wet normering topinkomens (WNT).

Die wet maakt onderscheid tussen topfunctionarissen in loondienst en functionarissen zonder dienstbetrekking. "De NOS handelt volledig in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving", schreef de NOS vorige week in een intern bericht.

Onrust

Toch ontstond er onrust over het maandsalaris van Eringa. Interimmers mogen meer verdienen dan het maximale jaarsalaris van een vaste NOS-bestuurder, dat in 2024 is vastgesteld op 233.000 euro. Afgelopen oktober maakte de NOS bekend dat Eringa voor de komende drie jaar zal aanblijven als directeur, maar in de laatste maanden van 2024 bleef zij het salaris van een interimmer ontvangen.

Na gesprekken met de ondernemingsraad en de redactiecommissies van NOS Nieuws en NOS Sport was "de kou nog niet uit de lucht", zo schreef Eringa vrijdag. "Er zijn nog veel emoties en het kan niet anders dan dat er nog veel vragen leven. Ik snap dat en vind het belangrijk om het hierover te hebben."

Vandaag laat Eringa weten dat haar beloning "onder aan de streep geen verschil mag maken met wat een 'vaste' directeur bij de NOS verdient." Dat geldt voor de gehele periode die ze voor de NOS werkt. "Om dit te realiseren werk ik de komende maanden zonder vergoeding."

De kleine Nederlandse distilleerderij Hooghoudt komt in Franse handen. Het 137 jaar oude familiebedrijf uit Groningen wordt overgenomen door La Martiniquaise, een wereldwijd werkend concern met 3700 werknemers.

De familie Hooghoudt heeft de 35 personeelsleden vandaag ingelicht over de verkoop van de aandelen. Iedereen kan ook na de overname gewoon in Groningen blijven werken, beloofde directeur Martijn Strijtveen. Toch verliep de bijeenkomst emotioneel.

"Er zijn dikke tranen gevloeid", aldus Strijtveen bij RTV Noord. "Het is ook niet niks, sommige mensen werken hier al 25 jaar."

Het familiebedrijf werd in 1888 opgericht door bakker Hero Jan Hooghoudt en was jarenlang gevestigd in een oud pand in de Groningse binnenstad. Eind vorige eeuw verhuisde de distilleerderij naar een modern complex op een bedrijventerrein. Bij het 100-jarig bestaan werd het bedrijf Koninklijk.

Kruidenbitters

Hooghoudt is bekend van z'n zelfbedachte jonge dubbele graanjenever, maar voert ook een assortiment whisky's, kruidenbitters, likeuren en limonades. Toen tijdens de coronacrisis de vraag naar sterke drank verminderde, produceerde het bedrijf desinfecterende alcohol voor de zorgsector.

De laatste tijd kampte het bedrijf met tegenslag. "Hooghoudt heeft lastige jaren achter de rug. Het is een relatief klein bedrijf, er wordt minder jenever gedronken en we hebben last van het grillige beleid van de Verenigde Staten op het gebied van importheffingen", zegt de directeur. "Het is een optelsom van factoren."

Niet onverwacht

Volgens Strijtveen is schaalvergroting op termijn de enige manier is om te kunnen blijven bestaan. "Dit komt niet helemaal onverwacht", stelt hij. Maar dat maakt de stap niet gemakkelijk. "Het stokje overgeven na 137 jaar en vier generaties lukt nog wel in je hoofd, maar in je hart is het heel moeilijk."

La Martiniquaise is ook een familiebedrijf, maar werkt op een heel andere schaal. Na Pernod-Ricard is La Martiniquaise het grootste Franse bedrijf op het gebied van sterke drank. In Frankrijk zelf is het concern bekend van verschillende likeuren, armagnac en cognac. Maar La Martiniquaise heeft ook productielocaties in Schotland (waar het verschillende soorten whisky's maakt), Portugal, Italië, Frankrijk, Spanje,

België en op Martinique. Vorig jaar behaalde het bedrijf een omzet van 1,6 miljard euro.

Bereid te investeren

Volgens de directeur van Hooghoudt hoeven de werknemers in Groningen niet te vrezen voor hun baan. La Martiniquaise is volgens hem ook bereid om te investeren in het merk Hooghoudt.

Het internationale vliegveld van Sanaa, de hoofdstad van Jemen, is gebombardeerd door Israëlische straaljagers. Ook op andere plekken in het land heeft Israël luchtaanvallen uitgevoerd, naar eigen zeggen op Houthi-doelen. Ook zegt Israël energiecentrales te hebben gebombardeerd.

Er zijn zeker drie doden en 38 gewonden, schrijven aan de Houthi's gelieerde media. Ook gaan berichten rond dat er zo'n vijf toestellen van luchtvaartmaatschappij Yemenia Airlines zijn geraakt, maar die meldingen zijn nog niet onafhankelijk bevestigd.

Vergelding voor ballistische raket

De aanvallen zijn een vergelding voor de ballistische raket van de Houthi's die zondag insloeg bij de grootste luchthaven van Israël in Tel Aviv. Bij die ontploffing raakten zeker vier mensen gewond.

Volgens de Israëlische strijdkrachten is de luchthaven van Sanaa "volledig stil komen te liggen" door de bombardementen. Er zou infrastructuur van de "terroristische Houthi-organisatie" zijn verwoest. Op video's op sociale media zijn grote rookpluimen te zien in de omgeving als gevolg van de aanval.

Ook gisteravond bombardeerde de luchtmacht van Israël doelen in Jemen. Onder meer in de kuststad Hodeida werden Houthi-materieel en -infrastructuur vernietigd. Ook een cementfabriek werd onder vuur genomen. Dat was volgens Israël nodig omdat deze fabriek werd gebruikt voor de bouw van tunnels en de Houthi's belangrijke inkomsten oplevert.

Aan Houthi-gelieerde media melden dat er gisteren zeker vijf doden vielen bij die luchtaanvallen. Tientallen mensen raakten gewond. Het is onduidelijk of dat burgers waren of militanten.

Het is de eerste keer in maanden dat Israël gevechtsvliegtuigen naar Jemen heeft gestuurd. Volgens The Times of Israel zijn inmiddels zeven keer luchtaanvallen uitgevoerd op de Houthi's, in een land dat hemelsbreed op ruim 1600 kilometer afstand ligt van Israël.

'Technisch mankement'

Sinds het begin van de oorlog in Gaza, na de terreuraanslagen van Hamas op 7 oktober 2023, hebben de Houthi's regelmatig Israël bestookt met raketten. Deze zijn haast allemaal neergehaald door de Israëlische luchtafweer. Het leger stelt dat door een "technisch mankement" in de afweer de raket gisteren de luchthaven Ben-Gurion heeft bereikt.

De Houthi's voeren deze aanvallen uit in reactie op Israëls oorlog in Gaza. Ze zeggen op te komen voor de Palestijnse bevolking. Daarnaast is Hamas een bondgenoot van de Houthi's. De strijdgroep in Jemen heeft ook tientallen passerende handelsschepen aangevallen in de Rode Zee. Veel van deze schepen hadden niet of nauwelijks een link met Israël, hoewel de Houthi's dat wel beweerden.

De VS voert al ruim anderhalf jaar luchtaanvallen uit op de Houthi's. Israël zegt dat de bombardementen vandaag en gisteren zijn afgestemd met Washington, maar dat de VS niet heeft meegedaan. De VS is de belangrijkste bondgenoot van Israël.

Honderdduizenden doden

In tien jaar burgeroorlog zijn honderdduizenden Jemenieten om het leven gekomen. De meeste slachtoffers zijn gestorven aan indirecte gevolgen van de oorlog, zoals honger en ziekte.

Correspondent Daisy Mohr bezocht Jemen in juni vorig jaar en zag hoe de cholera-epidemie er om zich heen grijpt:

Drie maanden geleden stonden automobilisten nog te mopperen aan de pomp. Wie de tank moest vullen met Euro95 betaalde toen gemiddeld 2,188 euro per liter. Vandaag ligt de gemiddelde adviesprijs van grote oliemaatschappijen op nog maar 2,074 euro.

In de praktijk tanken veel mensen al voor minder dan 2 euro per liter. "Bij onbemande tankstations zonder merk ligt de prijs vaak tot 15 cent goedkoper", zegt Paul van Selms, van consumentenadviesbureau UnitedConsumers.

De factor Trump

Aan een tankstation in het Brabantse Standdaarbuiten tanken mensen bijvoorbeeld al onder de 2 euro voor een liter Euro95. Enkele automobilisten zeggen dat ze er speciaal voor omrijden. "Maar als ik hem echt moet volgooien dan ga ik naar België", klinkt het ook. "Dat scheelt een kwartje per liter."

Een enkeling fronst de wenkbrauwen als hij de reden hoort van de goedkopere brandstofprijzen: de terugkeer van Trump als president in het Witte Huis in januari. Mathieu Blondeel van het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU spreekt zelfs van 'de factor Trump' met de olieprijzen. "Hij heeft met zijn vorige maand ontketende handelsoorlog de wereldeconomie in een impasse gestort. En dan daalt de vraag naar olie."

Kostte ruwe olie op de laatste werkdag van president Biden nog net geen 77 euro per vat, vandaag is die prijs met 52,2 euro een derde goedkoper. Trump kondigde begin vorige maand op de door hemzelf uitgeroepen 'Liberation Day' enorme importheffingen aan op buitenlandse producten. In een week werd een vat ruwe Brent-olie ruim 11 euro goedkoper.

Dat de prijs maar blijft dalen heeft volgens Blondeel een tweede oorzaak. "Een interne oorlog binnen de olieproducerende landen", vertelt hij. Die stemmen met elkaar af hoeveel olie er mag worden opgepompt, om de prijs op niveau te houden. Bij een dalende vraag wordt er doorgaans minder opgepompt.

Valsspelers

Toch is nu juist het tegenovergestelde aan de gang. "Er zijn binnen de olieproducerende landen een aantal notoire valsspelers", zegt Blondeel, verwijzend naar Kazachstan, Irak en de Verenigde Emiraten. "Die produceren meer dan ze mogen produceren, om zo meer te kunnen verdienen. Als straf produceren alle landen nu meer olie. Dit zorgt ervoor dat de prijs nu zo hard daalt."

Dat geeft automobilisten weer te denken. Want ondanks die hard dalende olieprijzen ligt de gemiddelde benzineprijs dus nog altijd boven de 2 euro. Ook dat heeft weer zijn redenen, zegt Van Selms van UnitedConsumers. "De flinke prijsdaling die je bij olie ziet, zie je niet op dezelfde manier aan de pomp hier in Nederland. Twee derde van de prijs van benzine bestaat uit accijns en btw. En die zijn ongevoelig voor prijsschommelingen."

Toch verwacht Van Selms dat de gemiddelde consumentenprijs de komende tijd zeker nog onder de 2 euro per liter gaat zakken. Al is het maar tijdelijk. "Ik denk niet dat we een structureel lage prijs houden. Dat is helemaal niet in het voordeel van de olieproducerende landen. Zij zijn meer gebaat bij een prijs rond de 80 euro, aangezien het om landen gaat die hun overheidsbegrotingen dekken met olie-inkomsten."

Inflatie

De dalende olieprijs heeft ondertussen meer gevolgen dan alleen voor de prijs aan de pomp. Zo kunnen ook de energieprijzen verder dalen. Dat kunnen consumenten bijvoorbeeld terug gaan zien in de supermarkt. De hoge energieprijzen zorgen er al langer voor dat verse producten, zoals groente en fruit, alleen maar duurder werden. Dat geldt ook voor diepvriesproducten, die met energie moeten worden gekoeld.

Vorige week noemde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bij de bekendmaking van de prijsstijgingen uit april de dalende olieprijzen nog als een lichtpuntje voor de komende maanden. "Dit is een signaal dat erop kan wijzen dat de inflatie de komende maanden wat omlaag zou kunnen gaan", zei CBS-econoom Frank Notten.

Er is amper "informatie over werkelijk gemaakte kosten en resultaten" van projecten die met honderden EU-miljarden zijn bekostigd. Dat is een van de conclusies uit een ongekend kritisch rapport van de Europese Rekenkamer over het gebruik van het vier jaar geleden opgerichte EU-coronaherstelfonds.

In het vandaag gepresenteerde rapport vraagt de Rekenkamer, een onafhankelijk instituut dat toezicht houdt op de EU-financiën, zich af "of de EU-burgers wel waar voor hun geld krijgen".

Het fonds (ook wel aangeduid als de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit) werd in het leven geroepen om de Europese Unie er na jaren van coronamalaise economisch bovenop te helpen. De waarde van het fonds is ruim 650 miljard euro. Landen kunnen er leningen of giften uit krijgen.

Grote verschillen

Ieder EU-land afzonderlijk kon bij aanvang een herstelplan indienen. De 'prijskaartjes' liepen fors uiteen. Zo vroeg het door corona zwaar getroffen Italië om 195 miljard euro, waarvan bijna 72 miljard aan giften.

Voor Nederland gaat het om 5,4 miljard euro aan giften, waarvan 2,5 miljard euro inmiddels is ontvangen. Nederland gebruikt het geld voor investeringen in onder meer hernieuwbare energie, bij- en omscholing voor werklozen en uitbreiding van intensive-careafdelingen van ziekenhuizen.

Ruim de helft van de beschikbare 650 miljard is nog ongebruikt, terwijl voor aanvragen uit het herstelfonds een deadline geldt van eind 2026. De Europese Commissie, die het coronaherstelfonds beheert, is "trots op wat er is bereikt", aldus de verantwoordelijk Eurocommissaris Valdis Dombrovskis. "We blijven intensief met de EU-landen werken om er het beste uit te halen, voordat het herstelfonds eindigt."

Te veel vertrouwen

Maar volgens de Rekenkamer heeft de Commissie weinig reden om trots te zijn. De Commissie vertrouwde er te veel op dat landen zelf zouden controleren of de miljarden uit het fonds goed werden besteed, schrijft de Rekenkamer. "Maar in ons onderzoek zijn we gestuit op ernstige zwakheden in die controle", zegt het lid van de Rekenkamer Kristijan Petrovic. "En om het nog erger te maken: de Commissie kan in het geval van overtreding van de regels het geld niet terugeisen."

Volgens de Rekenkamer betaalt de Commissie geld uit het fonds soms al uit, terwijl projecten alleen nog maar op papier bestaan. Petrovic: "Dit kan erin resulteren dat landen wel het geld houden, maar de projecten niet realiseren." De financiële belangen van de EU komen volgens hem hiermee in gevaar.

Maar volgens Eurocommissaris Dombrovskis, die reageert op de kritiek, gaat het slechts "om een verschil van inzicht over de interpretatie van juridische concepten". Volgens hem worden de resultaten die landen moeten behalen met de miljarden uit het fonds nauw in de gaten gehouden. "Anders worden er geen betalingen gedaan."

Plan per land

Het Rekenkamerrapport komt op een gevoelig moment, nu de discussie is begonnen over de nieuwe EU-meerjarenbegroting voor de periode 2028-2034. De Commissie van voorzitter Ursula von der Leyen wil daarvoor juist het coronaherstelfonds gebruiken als uitgangspunt.

Bij de toekomstige verdeling van het EU-geld zouden landen dan ieder voor zich een plan moeten indienen waarin ze zeggen waaraan ze hun aandeel uit de EU-meerjarenbegroting (in totaal ongeveer 1200 miljard euro) willen uitgeven.

Maar in het Europees Parlement is er al forse kritiek op deze aanpak. "In dat scenario zegt de Commissie tegen ieder land afzonderlijk 'hier heb je je geld, en zoek thuis maar uit wat je ermee gaat doen'", zegt VVD-Europarlementariër en begrotingsexpert Anouk van Brug.

De controlerende rol van de Commissie, die op de besteding van geld in de landen toeziet, valt daarmee deels weg. "Ook kwalijk", zegt Van Brug, "is dat grensoverschrijdende projecten in de EU in gevaar komen." Ze geeft als voorbeeld een fictief infrastructureel project in een grensregio als Limburg die samen met lokale Duitse en Belgische overheden een financieringsplan indient bij de Commissie.

Maar als de Commissie haar zin krijgt, moet de provincie Limburg het plan straks gaan slijten in Den Haag, en hun partners over de grens moeten hetzelfde doen in hun hoofdsteden, zegt VVD'er Van Brug: "Dat gaat niet werken."

De Commissie maakt de definitieve plannen in juli bekend, waarna het overleg met de landen en het Europees Parlement kan beginnen.

Het tweekoppige bestuur van Het Adriano Huis in Bergen op Zoom moet van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) binnen een maand vertrekken. Volgens de inspectie zijn er ernstige zorgen over de omgang met cliënten.

Het is zeer uitzonderlijk dat de inspectie het vertrek van een bestuur van een organisatie eist. "In ieder geval in de afgelopen vijf jaar is dat niet eerder voorgekomen", zegt een woordvoerder tegen de NOS.

Het Adriano Huis is een instelling waar mensen met een verstandelijke beperking wonen die behoefte hebben aan zeer intensieve begeleiding en verzorging vanwege onder meer psychische problemen.

Volgens onderzoek van de inspectie in 2024 werden cliënten er lange tijd niet goed behandeld. Zo werden cliënten "door de bestuurders voor schut gezet, bang gemaakt en in verwarring of verlegenheid gebracht" schrijft de IGJ. Ook sommige werknemers deden daar volgens de inspectie aan mee.

Uit gesprekken en geluidsfragmenten bleek ook dat bestuurders en sommige anderen die er werken de cliënten onnodig hard vasthielden. Ook meldt de inspectie dat cliënten die zich niet aan de regels van de bestuurders hielden, daar "nadelige gevolgen" van ondervonden. En dat cliënten die ervoor kozen om weg te gaan, tegengehouden werden.

Te weinig veranderingen

Ook accepteren de twee bestuurders, die ook oprichters zijn van Het Adriano Huis, volgens de IGJ geen kritiek van buitenaf en is er ook van de raad van toezicht te weinig kritiek.

Het Adriano Huis stelde na het oordeel van de inspectie een plan op waarin verbetering werd beloofd. Dat was naar het oordeel van de inspectie niet voldoende omdat er daardoor op kortere termijn te weinig zou veranderen.

In het plan stond onder meer dat de bestuurders uiteindelijk zouden vertrekken. De inspectie heeft er echter geen vertrouwen in dat er genoeg gaat veranderen zolang zij aan het hoofd staan van Het Adriano Huis. Daarom wil de inspectie dat de twee bestuurders per 17 mei stoppen. Als er 17 juni nog niets is veranderd, volgen zwaardere maatregelen. Dan kan de inspectie bijvoorbeeld een dwangsom opleggen of in het ergste geval de cliënten laten overplaatsen naar een andere instelling.

In ieder geval tegen de huidige aankondiging, hebben de bestuurders geen bezwaar aangetekend, meldt de inspectie. Mochten er maatregelen volgen als de bestuurders na 17 juni nog niet weg zijn, kunnen zij daar opnieuw tegen in bezwaar.

Friedrich Merz is in een tweede stemronde alsnog verkozen tot bondskanselier van Duitsland. Vanochtend kreeg de leider van CDU/CSU in de Bondsdag nog zeer verrassend te weinig stemmen voor de vereiste absolute meerderheid. Nu gebeurde dat wel.

Merz kreeg in de nieuwe stemronde 325 stemmen. Er waren 289 tegenstemmen. Hij had 316 stemmen nodig om te worden gekozen.

Vanochtend stemden 310 parlementariërs voor en 307 tegen.

Merz werd na zijn verkiezing gefeliciteerd door de parlementariërs:

Merz ging na de verkiezing in de Bondsdag naar Slot Bellevue, de ambtswoning van president Steinmeier. Die overhandigde hem het document waarmee de benoeming wordt bekrachtigd. Merz is de opvolger van SPD'er Olaf Scholz.

Unieke gang van zaken

Gisteren ondertekenden de leiders van CDU en CSU en van de SPD hun coalitieakkoord. In totaal hebben ze 328 zetels in de Bondsdag. Vooraf werd de verkiezing van Merz tot bondskanselier gezien als een formaliteit.

Dat hij het in de eerste ronde niet haalde, komt doordat een aantal parlementariërs tegen de eigen coalitie stemde, of zich van stemming onthield. De stemmingen zijn anoniem, waardoor in principe geheim blijft wie voor of tegen heeft gestemd.

Het was de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog dat een beoogd bondskanselier werd weggestemd.

Oppositie kritisch

Voor de tweede stemronde begon, kregen de fractievoorzitters nog het woord in de Bondsdag. De oppositie toonde zich daar bijzonder kritisch over de gang van zaken. Bernd Baumann (AfD) zei dat Merz heeft "gefaald": "Deze regering begint instabiel en zal instabiel blijven."

Christian Görke (Die Linke) noemde het "een verpletterende nederlaag" dat Merz het in de eerste ronde niet had gehaald. Volgens fractievoorzitter Irene Mihalic (Groenen) is "het vertrouwen van de stemmers beschadigd".

Steffen Bilger van coalitiepartij CDU/CSU toonde zich na de tweede stemronde opgelucht: "Het is anders gelopen dan we hadden verwacht. Maar nu zijn we heel blij."

Felicitaties uit buitenland

Vanuit het buitenland stromen de felicitaties binnen voor Merz. De Oekraïense president Zelensky zegt te hopen op "meer Duits leiderschap" in Europa en in de betrekkingen met de Verenigde Staten. "Dat is belangrijk nu de toekomst van Europa op het spel staat."

De voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen zegt uit te kijken naar een nauwe samenwerking met Duitsland. "We zullen samen optrekken voor een sterk en concurrerender Europa."

De Franse president Macron feliciteert Merz en ontvangt hem morgen al in Parijs. "Nu is het aan ons om de Frans-Duitse motor sterker te maken dan ooit."