NOS Nieuws - Algemeen

Een 27-jarige vrouw uit Amsterdam die al enkele maanden met haar baby in een auto leeft, komt opnieuw niet in aanmerking voor een sociale huurwoning. Haar verzoek om voorrang te krijgen op een woning is door de gemeente Amsterdam afgewezen omdat de situatie "onvoldoende ernstig" is bevonden voor urgentie.

De vrouw belandde na een ruzie met haar ouders een aantal jaar geleden op straat. Sindsdien leeft ze in haar auto. Vorig jaar werd ze onverwacht zwanger en vroeg ze bij de gemeente urgentie aan om voorrang te krijgen op een sociale huurwoning. Dat verzoek werd afgewezen, omdat ze haar huisvestingsprobleem volgens de gemeente had kunnen voorkomen.

Een rechter oordeelde vorige maand dat de gemeente zich opnieuw moest buigen over de zaak. De rechter stelde toen dat de gemeente de afweging om de urgentieverklaring niet te verlenen beter moest motiveren. Daarnaast moest het belang van het kind ook beter worden meegenomen in de procedure.

Levensbedreigende situatie

De gemeente heeft de aanvraag opnieuw bekeken en is tot de conclusie gekomen dat de vrouw niet op grond van een zogenoemde hardheidsclausule een urgentieverklaring kan krijgen.

"Uw situatie is verre van ideaal, maar wordt in de uiteindelijke belangenafweging onvoldoende ernstig bevonden", zo citeert AT5, die de afwijzing heeft ingezien. Volgens de gemeente moet er sprake zijn van een "acuut levensbedreigend probleem" om in aanmerking te komen.

De advocaat van de vrouw zegt tegen de stadsomroep het besluit van de gemeente niet te begrijpen. "Als het alleen om een levensbedreigende situatie gaat, wat moet er dan gebeuren om het wel te kunnen krijgen?"

Een woordvoerder van wethouder Zita Pels van Volkshuisvesting laat weten dat de gemeente vanwege privacyoverwegingen niet in kan gaan op individuele zaken.

De woordvoerder zegt dat de gemeente bij de beoordeling van urgentieaanvragen het beleid van de Huisvestingsverordening volgt. "In Amsterdam vragen jaarlijks heel veel mensen urgentie aan, terwijl er ook elk jaar weer te weinig woningen zijn voor mensen in een kwetsbare situatie. Het tekort aan woningen in Amsterdam leidt helaas tot schrijnende situaties en moeilijke keuzes."

Beroep aangetekend

De woordvoerder noemt het wel schrijnend als kinderen op straat of in de auto moeten slapen en zegt dat de gemeente dan ook probeert te helpen. "In Amsterdam zijn er diverse voorzieningen voor opvang, verblijf en/of ambulante begeleiding van dakloze gezinnen. Op deze manier wordt voorkomen dat problemen verergeren."

Ook de advocaat laat weten dat de gemeente opvang heeft aangeboden aan de vrouw, maar stelt dat de faciliteiten in die opvang niet geschikt zijn voor een moeder met een baby. Er is daarom opnieuw beroep aangetekend tegen de afwijzing. "We willen helemaal niet meteen een huis krijgen, maar alleen een urgentieverklaring. Mijn cliënt kan dan gewoon zelf op zoek gaan naar een woning."

Beroering

Het verhaal van de vrouw leidt al langere tijd tot beroering. Tientallen mensen hebben na berichtgeving door de media hulp en onderdak aangeboden aan de vrouw, meldt de regionale omroep NH.

De kwestie speelt ook binnen de lokale en landelijke politiek. Er zijn raadsvragen gesteld en in de Tweede Kamer heeft de ChristenUnie demissionair minister Hugo de Jonge en demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen om opheldering gevraagd.

Bij een grote zoekactie naar een vermiste Nederlandse student heeft de politie in Noorwegen aan het eind van de middag een lichaam gevonden. Het stoffelijk overschot is nog niet geïdentificeerd, maar de politie gaat ervan uit dat het de Nederlander is en heeft de familie op de hoogte gebracht.

De twintiger werd sinds woensdagmiddag vermist na een bergwandeling. De student was samen met twee andere internationale studenten op pad in berggebied Åselidalen bij Bodø, in het noorden van Noorwegen.

De Nederlander zou een stukje vooruit zijn gelopen, waarna hij niet meer werd gezien. Ook kregen de twee andere studenten hem telefonisch niet meer te pakken, waarop ze de hulpdiensten inschakelden. De twee werden daarna met een helikopter opgepikt door een reddingsteam.

De zoekactie naar de Nederlander verliep de afgelopen dagen moeizaam. Gisteren werd de zoekactie gestaakt vanwege het slechte weer. In het gebied hing dichte mist, waardoor het voor de helikopter niet veilig was om te vliegen.

In Duitsland heeft het kabinet een wet goedgekeurd die het makkelijker maakt om je voornaam en gender te wijzigen. Binnenkort zijn daar geen deskundigenverklaringen of juridische procedures meer voor nodig, zoals nu wel het geval is. De zogenoemde zelfbeschikkingswet gaat op 1 november in.

Volgens de huidige Duitse wetgeving, die ruim veertig jaar oud is, moeten mensen die hun naam of gender officieel willen aanpassen, een verklaring hebben van twee verschillende experts die bekend zijn met hun "problematiek", zoals een psychiater. Vervolgens moet er ook nog een rechter over besluiten.

Dit proces, waarbij allerlei persoonlijke vragen worden gesteld, wordt door de betrokkenen vaak als vernederend en discriminerend ervaren. Eerder werden in Duitsland al andere onderdelen van de transgenderwet geschrapt, zoals de verplichting om te scheiden en zich te laten steriliseren.

Naar het gemeentehuis

Binnenkort hoeven Duitsers alleen nog maar naar het gemeentehuis om hun andere naam en gender officieel te maken. Het duurt dan drie maanden voor de wijziging is doorgevoerd. Daarna kun je een jaar niets meer veranderen.

Ook minderjarigen kunnen de aanpassingen doen. Zij hebben wel toestemming van hun ouders nodig. Als die niet akkoord gaan, zouden jongeren vanaf 14 jaar naar een familierechter kunnen stappen.

In Spanje, Noorwegen, Finland en Denemarken gelden al soortgelijke regels. In Nederland niet: op dit moment moet er nog wel een deskundigenverklaring en een rechter aan te pas komen. Drie jaar geleden is een wetsvoorstel ingediend waarmee dat overbodig zou worden, maar daar is nu opnieuw discussie over in de Tweede Kamer. Dinsdag stemt de Kamer over een motie om het wetsvoorstel in te trekken.

Modeontwerper Roberto Cavalli is overleden. Hij stierf op 83-jarige leeftijd thuis in Florence, de plaats waar hij in 1940 werd geboren. Cavalli was al geruime tijd ziek, melden Italiaanse media.

Tien jaar geleden stopte hij als creatief directeur van het door hem opgerichte modehuis, dat luxe kleding en parfum verkoopt. Het merk staat bekend om extravagante ontwerpen, bedrukt leer en jeans met slijtageplekken. Grote namen als Beyoncé, Cindy Crawford en Mariah Carey waren te zien in de creaties van Cavalli.

De Italiaan, kleinzoon van een schilder, had een gemankeerde jeugd doordat zijn vader in 1944 werd gedood door de nazi's. Hij had daardoor concentratieproblemen en last van stotteren, maar slaagde desondanks voor zijn studie aan de kunstacademie in Florence.

Succes met dierenprints

Roberto Cavalli legde zich toe op het bedrukken van leer en schreef later dat hij niet precies wist waar hij moest beginnen met het creëren van een modelijn. Begin jaren 70 presenteerde hij zijn eerste collectie in Parijs. Zijn eerste boetiek opende hij in Saint-Tropez, waar actrice Brigitte Bardot een van zijn vaste klanten was.

De Italiaan bereikte dankzij veelvuldig gebruik van dierenprints nieuw succes vanaf de jaren 90. Zijn creaties met onder meer luipaard-, slangen- en krokodillenprint gingen de wereld over. Het modehuis citeert bij het overlijdensbericht van Cavalli op Instagram: "Ik kopieer de kleding van een dier omdat ik ervan houd om God te kopiëren. Ik denk dat God de meest geweldige ontwerper ooit is."

Vanwege zijn overdadige ontwerpen werd Cavalli meer dan eens vergeleken met de in 1997 vermoorde ontwerper Gianni Versace. Ook hadden beide modehuizen een succesvolle samenwerking met H&M, waarvoor ze een designercollectie tegen betaalbare prijzen lanceerden.

Het modehuis Roberto Cavalli kwam in 2019 in financieel zwaar weer terecht. De Amerikaanse winkels van het merk werden gesloten. Later dat jaar werd het modehuis overgenomen door Damac, de investeringsmaatschappij van de Emiratische zakenman Hussain Sajwani. In 2020 werd ontwerper Fausto Puglisi aangesteld als creatief directeur.

Paarse helikopter

Ook na zijn pensioen had Cavalli een excentrieke levensstijl. Zo bezat hij een paarse helikopter en een wijngaard in Toscane en had hij een voorliefde voor Ferrari's en dikke sigaren. Zijn jacht, Freedom, had een door hemzelf ontworpen interieur, uiteraard met dierenprints.

"We zullen zijn genialiteit en onvoorwaardelijke liefde voor Florence niet vergeten", schrijft de burgemeester van Florence op X. "Hij heeft zijn stempel gedrukt op de hedendaagse taal van de Italiaanse mode."

Cavalli had zes kinderen en was twee keer getrouwd. De laatste jaren leefde hij met zijn 45 jaar jongere Zweedse partner Sandra Nilsson, die vorig jaar moeder werd van hun jongste kind: Giorgio. Die zoon is vernoemd naar zijn overleden vader.

Na bijna zestig jaar is er mogelijk een doorbraak in de zoektocht naar een vermiste Urker kotter. Onderzoekers van de Stichting Onderzoek Maritieme Vermisten zeggen ze dat zij ten noorden van Vlieland een wrak hebben gevonden dat sterk op de kotter lijkt.

De UK 58 'Ex Mare Gratia' verdween op 25 januari 1966 van de radar. Het schip was destijds boven Vlieland aan het vissen en had vijf bemanningsleden aan boord. Zij zijn, net als het schip, nooit teruggevonden.

Voor de nabestaanden van de bemanningsleden is het nog altijd een mysterie wat er die dag met het schip en de opvarenden is gebeurd. Zij hadden daarom de Stichting Onderzoek Maritieme Vermisten benaderd met de vraag of er een zoektocht opgezet kon worden. De stichting richt zich op het opsporen van verdwenen vissersschepen.

Naambord opgevist

De stichting ging de afgelopen maanden op zoek naar bruikbare informatie, bijvoorbeeld uit oude politieverslagen of getuigenschriften. De gouden tip werd uiteindelijk gevonden in het Nationaal Archief in Den Haag.

De onderzoekers ontdekten dat enkele jaren na de verdwijning het naambord van de kotter werd opgevist door een ander schip. Die vondst werd in de buurt van Texel gedaan. "In het Nationaal Archief vonden wij een positie die de visser had doorgegeven die het naambord had gevonden", zegt Cees Meeldijk van de stichting tegen de regionale omroep NH. "Daar ergens in de buurt moet hij dus zijn verdwenen."

Op een scan van de zeebodem uit de jaren tachtig bleek een wrak te zijn gevonden dat qua lengte met de kotter overeenkwam, schrijft Omroep Flevoland. Daarnaast had de stichting aan Rijkswaterstaat gevraagd om het stuk van de zeebodem opnieuw te scannen. "Daar kon je heel duidelijk de contouren van een kotter op de bodem van de zee zien. Dat past helemaal."

Wrak identificeren

Volgens Meeldijk kan het bijna niet anders dan het gaat om de UK 58. "Het is in ieder geval genoeg voor ons om de nabestaanden te informeren."

Om de vondst te bevestigen, wil de stichting zelf een duik organiseren. Dan zullen ervaren duikers naar het mogelijke wrak gaan, en aan de hand van kenmerken van het schip gaan onderzoeken of het ook echt de UK 58 is. "Het hangt van het weer af, maar we willen met Pinksteren op het wrak gaan duiken."

De nabestaanden wachten tot die tijd in spanning af, zegt Meeldijk. "Ze zijn erg dankbaar. Het was erg emotioneel. Voor hen is het iets wat altijd in de familie heeft geleefd. Om daar duidelijkheid over te krijgen, is voor hen heel belangrijk."

Nadat een Drentse ziekenhuismedewerker had opgebiecht dat hij het leven van twintig coronapatiënten had beëindigd, probeerde het Openbaar Ministerie te achterhalen of zijn verhaal klopte. Vandaag besloot het OM de zaak te seponeren bij gebrek aan bewijs. Twee officieren van justitie vertellen wat er aan dat besluit voorafging.

"We hebben heel veel overhoop gehaald", beseft officier van justitie Debby Homans. Zij leidde het onderzoek naar de verpleegkundige van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen. "Maar na zo'n melding kun je niet anders dan alles uit de kast halen om de waarheid boven tafel te krijgen."

Extra morfine

De melding kwam in maart 2023 en ging over longverpleegkundige Theodoor V., die tijdens de coronapandemie in het ziekenhuis werkte. Inmiddels zat V. al een tijd ziek thuis. Hij was door zijn huisartsenpraktijk doorverwezen naar een ggz-instelling.

Tijdens intakegesprekken bij GGZ Drenthe vertelde de verpleegkundige dat hij het leven van zo'n twintig coronapatiënten voortijdig heeft beëindigd, aldus de melding. Hij zou hun extra morfine hebben toegediend of de zuurstof hebben afgesloten, zonder dit met iemand te overleggen. V. vond dat de patiënten ondraaglijk leden. Hij deed zijn verhaal bij meerdere hulpverleners.

GGZ Drenthe vatte dit zo ernstig op dat de instelling bij hoge uitzondering besloot het medisch beroepsgeheim te doorbreken en V.'s werkgever in te lichten. Het ziekenhuis stuurde de brief door naar politie en justitie.

Bijna vijftig dossiers

Hoofdofficier van justitie Diederik Greive spreekt van een "verbijsterende melding". Dat de uitlatingen van Theodoor V. nader onderzocht moesten worden, staat volgens hem buiten kijf. De hulpverleners en het ziekenhuis namen het verhaal tenslotte zeer serieus.

Ruim een maand deden politie en justitie in het grootste geheim onderzoek. Omdat V. geen namen van patiënten had genoemd, was het zaak zo snel mogelijk vast te stellen om wie het zou kunnen gaan.

Het ziekenhuis verstrekte de dossiers van een kleine vijftig patiënten. Medische deskundigen gingen in deze dossiers op zoek naar onregelmatigheden. Ook werden getuigen gehoord en bijzondere opsporingsmiddelen ingezet. Het OM wil niet zeggen welke, maar het ligt voor de hand dat de verdachte in deze periode is afgeluisterd.

Tijdens de coronapandemie overleden zo'n 200 mensen in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Het OM heeft niet gekeken of er opvallend veel sterfgevallen waren op momenten dat de verpleegkundige dienst had.

"Je kunt een verdenking niet construeren uit statistische gegevens", zegt hoofdofficier Greive. "Je moet op zoek naar een verband tussen het overlijden van een patiënt en concrete handelingen van de verdachte."

Gearresteerd

Op 17 april 2023 werd Theodoor V. gearresteerd, zodat de politie hem ook zelf kon ondervragen. "Het ging tenslotte om een verdenking van twintigvoudige moord", zegt officier van justitie Homans.

Drie dagen later maakte het OM deze verdenking bekend. Het nieuws leidde tot een schokgolf onder nabestaanden en ziekenhuispersoneel. Sommige nabestaanden reageerden emotioneel, anderen waren boos. "Maar iedereen snapte wel dat we hier onderzoek naar moesten doen."

Theodoor V. ontkende van begin af aan. "De verdachte heeft steeds herhaald dat hij de protocollen heeft gevolgd", zegt Homans. "Volgens hem is hij in die gesprekken verkeerd begrepen of heeft hij het niet zo gezegd."

Eigen verklaring

Volgens het OM heeft hij ook in zijn privéomgeving verteld dat hij het leven van patiënten beëindigde. Toch was dat geen extra bewijs, want het bleef het verhaal van de verpleegkundige zelf. "Je kunt niet veroordeeld worden op alleen je eigen verklaring."

Ander bewijs vinden bleek lastig. Collega's van de verpleegkundige hadden nooit iets vreemds opgemerkt. "We zagen wel dat mensen soms plotseling overleden of verslechterden, maar dat paste ook in het ziektebeeld van corona. Daar konden we dus niet direct iets mee."

Bovendien ging het om sterfgevallen van een paar jaar geleden. Veel details bleken inmiddels verloren gegaan. "Gegevens uit de gebruikte apparatuur waren bijvoorbeeld niet meer terug te lezen."

Beroepsgeheim

Het OM wilde graag de verslagen lezen van de gesprekken tussen de verdachte, GGZ Drenthe en de huisartsenpraktijk. Zij weigerden die te verstrekken. Het beroepsgeheim was genoeg geschonden, vonden zij. Het OM stapte naar de rechter om de stukken toch te krijgen, maar zonder resultaat.

Toch heeft ze niet het gevoel dat het medisch beroepsgeheim de opsporing heeft beperkt. "De ggz is met de melding al heel ver gegaan."

Onbeantwoorde vragen

Na zes weken voorarrest liet de rechtbank Theodoor V. weer vrij, omdat het OM nog geen aanvullend bewijs kon aandragen. Afgelopen najaar schrapte het OM al een deel van de verdenking, omdat ook in de medische dossiers niets verdachts was gevonden.

Inmiddels is dus de hele zaak geseponeerd. Zowel nabestaanden als ziekenhuismedewerkers blijven achter met onbeantwoorde vragen. Hoofdofficier Greive kan alleen maar concluderen dat er geen enkele onderbouwing is voor de melding van vorig jaar. "Het is begonnen met uitlatingen van de verpleegkundige zelf. Ik denk dat iedereen snapt dat we daar op moesten acteren. Maar er is geen bewijs dat er mensen zijn overleden door zijn toedoen."

Het demissionaire kabinet wil miljoenen steken in warmtenetten, zo is afgesproken in de Voorjaarsnota die volgende week wordt gepresenteerd. Dat zeggen bronnen tegen de NOS. De afgelopen weken liepen projecten met warmtenetten in onder meer Amsterdam en Utrecht vast door toenemende kosten. Door met meer subsidies te komen, wil demissionair minister Jetten de netten rendabeler maken.

Allereerst komt er een Waarborgfonds van 250 miljoen voor de periode tot 2030. Dat is een fonds om nieuwe warmtenetten mee op te starten. Dit fonds zou genoeg moeten zijn om 80 tot 90 procent van de kosten bij de aanlegfase te dekken. Daardoor neemt de Rijksoverheid dus een belang in nieuwe warmtenetten.

Voorwaarde hierbij is wel dat de warmtenetten in publieke handen komen, zoals Jetten op termijn in heel Nederland wil. Daardoor biedt dit fonds geen snelle oplossing voor de problemen die spelen in bijvoorbeeld Amsterdam, omdat daar ook private partijen de aanleg van warmtenetten verzorgen. Daar sluiten woningcorporaties voorlopig geen woningen meer aan op stadswarmte vanwege de hoge kosten voor de huurders.

Het demissionaire kabinet wil ook de Warmte Investeringssubsidie verhogen van 400 miljoen naar 920 miljoen euro. Deze subsidie moet ertoe leiden dat al bestaande warmtenetten rendabeler worden. Dit zou per volgend jaar al kunnen helpen om de problemen in de grote steden aan te pakken.

Juist doordat er hoge kosten zijn voor gebruikers, energiebedrijven of woningcorporaties loopt de ontwikkeling van het warmtenet daar nu stroef. Doordat de overheid straks een groter deel subsidieert, moet dat volgend jaar beter lopen, zeggen kabinetsbronnen.

Meer klimaatbelasting

Minister Jetten komt ook met extra klimaatmaatregelen voor brandstofleveranciers en de landbouw. Het Europese Emissiehandelssysteem (ETS) waarbij bedrijven moeten betalen voor de CO2-uitstoot wordt uitgebreid van de industrie naar de brandstofleveranciers. Dat heet ETS2. Dat betekent dat bijvoorbeeld bedrijven als Shell en BP vanaf 2027 ook moeten betalen voor hun uitstoot.

In deze explainer wordt uitgelegd wat dat kan gaan betekenen aan de pomp en bij de energierekening, en waarom het Europees Parlement hiervoor gekozen heeft:

ETS2 wordt deels ook ingevoerd in de landbouw. Het gaat gelden voor stallen en de werktuigbouw. Dat betekent dat bouwers van tractoren bijvoorbeeld moeten gaan betalen voor hun CO2-uitstoot. De glastuinbouw en visserij worden voorlopig nog ontzien en hoeven deze klimaatbelasting niet te betalen.

De plannen worden begin volgende week bekend als de Voorjaarsnota van het demissionaire kabinet wordt gepresenteerd. Die presentatie is naar voren gehaald, omdat de formerende partijen ernaar hebben gevraagd.

Acteurs Nasrdin Dchar, Ramsey Nasr, Walid Benmbarek en cabaretier Najib Amhali vragen Joost Klein om niet mee te doen aan het Eurovisie Songfestival. Ze horen bij de ruim 250 artiesten, schrijvers en kunstenaars die een brief aan de artiest hebben ondertekend. Ook activist Jerry Afriyie en oud-Kamerlid Tofik Dibi ondertekenden de brief. De reden voor de oproep aan Klein is de deelname van Israël aan het songfestival.

In de brief staat onder meer: "Terwijl de voorbereidingen van het Eurovisiefestival in volle gang zijn, voert één van de deelnemende landen, Israël, een genocide uit op 2,3 miljoen Palestijnen, al 16 jaar opgesloten in Gaza, hongert hen moedwillig uit en houdt alle grenzen voor hen gesloten."

Wereld zonder grenzen

De ondertekenaars van de brief verwijzen ook naar de tekst van het lied Europapa. Zo zingt Klein over een "wereld zonder grenzen". De briefschrijvers zeggen daarover dat dat niet geldt voor Palestijnen.

Ze vragen Joost Klein om bij zichzelf te rade te gaan. Volgens hen is dit het moment om de kant van gerechtigheid te kiezen en zich uit te spreken.

A-politiek muziekfestival

AVROTROS schrijft in een reactie: "De verschrikkingen in Gaza raken ons diep. Ook wij hopen dat er een direct einde komt aan het lijden. Echter, het Eurovisie Songfestival is een a-politiek muziekfestival en geen wedstrijd tussen de regeringen van landen. Dit is dus ook niet de plek waar dit diepgewortelde conflict kan worden opgelost."

Het Eurovisie Songfestival is over vier weken in de Zweedse stad Malmö. Woensdag werd er in die stad geprotesteerd tegen de Israëlische deelname.

Ook in andere landen is er weerstand tegen de deelname van Israël. In Finland tekenden 1300 muzikanten een petitie tegen de Israëlische deelname. In Noorwegen werd de omroep die het Songfestival uitzendt opgeroepen om druk te zetten op de European Broadcasting Union (EBU) om Israël te weren.

Bedreigingen

De controverse rond de deelname van Israël leidt ook tot bedreigingen aan het adres van zangeres Eden Golan, die namens Israël meedoet aan het Songfestival. De EBU bracht maandag een verklaring naar buiten waarin de organisatie haatzaaien, bedreigingen en intimidatie richting artiesten onaanvaardbaar noemt.

Volgens de EBU is een beslissing of Israël wel of niet mag meedoen "uitsluitend de verantwoordelijkheid van de bestuursorganen van de EBU en niet die van individuele artiesten".

De organisatie van het Eurovisie Songfestival kan een land weren. Sinds 2022 worden Rusland en Wit-Rusland door de EBU geweerd van het Eurovisie Songfestival, nadat verschillende Europese publieke omroepen daartoe hadden opgeroepen na de inval in Oekraïne.

Het parlement in Polen heeft ingestemd met een eerste stap die moet leiden tot verruiming van de strenge abortuswetgeving in het land. Vier wetsvoorstellen daarover zijn ter beoordeling doorgestuurd naar een parlementaire commissie. Bij de stemming in het parlement zaten pro- en anti-abortusactivisten op de publieke tribune.

In de plannen wordt onder meer voorgesteld om abortus tot twaalf weken zwangerschap in alle gevallen toe te staan. Een ander wetsvoorstel gaat over de mogelijkheid om een zwangerschap af te breken als er afwijkingen bij de foetus zijn geconstateerd.

De abortuswetgeving van Polen is een van de strengste van Europa. In 2021 werd abortus in vrijwel alle gevallen verboden, onder de conservatieve regering van de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS).

Sindsdien is het afbreken van een zwangerschap alleen toegestaan bij verkrachting, incest of als het leven of de gezondheid van de vrouw in gevaar is. In 2022 werden volgens het ministerie van Volksgezondheid in Poolse ziekenhuizen 161 abortussen uitgevoerd. Ter vergelijking: in Nederland, met ongeveer de helft minder inwoners, waren dat er ruim 35.000.

Pro-abortusactivisten denken niet dat de verruiming van de wetgeving op korte termijn is geregeld, omdat president Duda ook zijn handtekening moet zetten. De verwachting is dat de conservatieve politicus zijn veto zal uitspreken over de aanpassingen. Hij komt uit het kamp van PiS en staat kritisch tegenover de huidige premier Tusk.

Vorige maand blokkeerde Duda een wetsvoorstel om de morning-afterpil vrijelijk ter beschikking te stellen aan vrouwen en meisjes. De laatste ambtstermijn van de president eindigt volgend jaar zomer. Mogelijk wordt met de versoepelde abortuswetten gewacht tot Duda's opvolger is gepresenteerd.

Abortuspillen

Door de strengere wetgeving is een deel van de Poolse vrouwen die een zwangerschap willen afbreken aangewezen op abortuspillen vanuit het buitenland. Een abortus is in zo'n geval niet strafbaar, maar een vrouw daarmee helpen wordt wel als misdrijf gezien. Een jaar geleden werd een Poolse activist nog veroordeeld tot een taakstraf voor het verstrekken van abortuspillen.

Tusk en zijn regering varen sinds hun aantreden eind vorig jaar op veel onderwerpen een radicaal andere koers dan hun conservatieve voorgangers. Zo ging de afgelopen maanden de bezem door mediabedrijven die onder de vorige regering waren veranderd in propagandakanalen van de overheid. Ook werd een plan gepresenteerd om vijftig ambassadeurs terug te roepen.

In het Midden-Oosten wordt rekening gehouden met een ophanden zijnde aanval van Iran op Israël. Dat zou mogelijk vandaag of morgen al kunnen gebeuren, schrijft The Wall Street Journal. Die krant heeft doorgaans goede bronnen bij westerse inlichtingendiensten.

De Amerikaanse president Biden zei woensdag al dat Iran dreigt met "een significante aanval". Iran heeft wraak gezworen na de Israëlische raketaanval van 1 april in Syrië. Daarbij werd een hoge Iraanse generaal gedood.

De VS stuurt versterking naar het Midden-Oosten, als afschrikking en om de Amerikaanse strijdkrachten beter te kunnen beschermen, zegt een Amerikaanse defensiefunctionaris in Washington tegen CNN.

Noord- of Zuid-Israël

Hoe een Iraanse aanval eruit zou zien, kan niemand met zekerheid zeggen. Volgens de krant zou Iran van plan zijn om het noorden of zuiden van Israël te treffen. Dat zou kunnen met moderne middellangeafstandsraketten, Iran ligt op een kleine 1000 kilometer van Israël.

In Israël wordt rekening gehouden met een aanval op militaire doelen of overheidsdoelen, zoals de havens van Haifa of Eilat. Als mogelijke doelwitten worden ook elektriciteitscentrales of ontziltings-installaties genoemd. En op Iraanse sociale media zijn filmpjes verschenen waarin wordt gefantaseerd over aanvallen op het vliegveld van Haifa of de kerncentrale in Dimona.

Directe confrontatie

Op maandag 1 april voerde Israël een luchtaanval uit op het Iraanse ambassadecomplex in de Syrische hoofdstad Damascus. Daarbij kwamen zestien mensen om het leven, onder wie veertien militairen. Daarbij was ook generaal Mohammad Reza Zahedi. Hij was een sleutelfiguur voor de Iraanse contacten in Syrië en Libanon. En bovendien de hoogste Iraanse militair die in zeker vier jaar tijd is geliquideerd. Israël heeft de aanval niet opgeëist, maar de Verenigde Staten hebben bevestigd dat Israël erachter zat.

Afgelopen week zei de opperste Iraanse leider ayatollah Khamenei dat Israël "gestraft moet worden, en dat gaat ook gebeuren". Voor hem was de Israëlische een directe aanval op Iraans grondgebied. Tot nu toe gebruikte Iran altijd zijn bondgenoten in de regio om Israël aan te vallen, zoals Hezbollah of Hamas. Maar nu lijkt Iran zelf iets te willen doen.

"We zijn nog nooit zo dicht bij een directe confrontatie tussen Iran en Israël geweest, en dat is natuurlijk erg zorgelijk," zegt Iran-kenner Peyman Jafari in het NPO Radio 1-programma Bureau Buitenland. Toch verwacht hij geen grootschalige aanval, omdat Iran geen oorlog met Israël wil uitlokken. "Iran zet in op de lange termijn. Ze moeten nu wel iets laten horen, maar dat zullen ze waarschijnlijk op een berekenende manier doen." Jafari verwacht mogelijk een aanval op de Golanhoogte. Die wordt door Israël bezet gehouden, maar is geen officieel Israëlisch grondgebied.

Volgens de Israëlische krant Yedioth Ahronoth heeft Iran ook Amerika benaderd. Het regime zou hebben gezegd dat het geen escalatie wil en niet overhaast zal handelen. Ook zou Iran geen Amerikaanse troepen in het Midden-Oosten aanvallen, in de hoop dat de VS afzijdig zal blijven na een Iraanse vergeldingsaanval op Israël.

Intussen proberen landen druk uit te voeren op Iran. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk hebben de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken benaderd en Iran opgeroepen om zich in te houden. Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Bruins Slot zegt tegen de NOS "dat we internationaal alles op alles moeten zetten om Iran de-escalerend te laten reageren. Je ziet dat Iran in het openbaar heeft aangegeven dat zij een forse tegenreactie willen geven. Dat gaat uiteindelijk ten koste van kwetsbare en kostbare mensenlevens."

Rood reisadvies

Toch lijken meerdere landen rekening te houden met een aanval van Iran. De Amerikaanse ambassade in Israël liet zijn medewerkers gisteren weten dat ze niet door het land mogen reizen en in Midden-Israël moeten blijven. Rusland, Frankrijk, Canada en Australië hebben hun burgers geadviseerd om niet naar Israël te reizen.

Nederland had voor Iran en Libanon al een rood reisadvies staan. "Dat hebben we eerder gedaan dan sommige andere landen," zegt Bruins Slot. "Tegelijkertijd zijn onze ambassades voorbereid op alle situaties. In het openbaar kan ik geen uitspraken doen over hoe we ons voorbereiden."

In Israël bespreekt het veiligheidskabinet de dreigende situatie. Premier Netanyahu heeft al gezegd dat Israël zal terugslaan als Iran een aanval uitvoert. "Wie ons raakt zullen wij ook raken. We zijn bereid om de veiligheid van Israël te garanderen."

De Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) raadt de zogeheten ABA-behandeling voor kinderen met autisme af. Dat advies volgt na een rapport dat in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd uitgevoerd. "Het risico op negatieve effecten van ABA, zeker op de langere termijn, is niet langer te negeren", stelt directeur Caroline Verkerk.

Het gaat om verschillende behandelingen onder de noemer Applied Behavior Analysis (ABA), die uit de VS zijn overgewaaid. Daarbij wordt autistisch gedrag aangepast door het belonen van goed gedrag. Negatieve ervaringen in deze behandeling hebben te maken met ongewenst vasthouden, het afpakken van voorwerpen, uitschelden of lichamelijk straffen.

Aanleiding voor het onderzoek waren zorgelijke signalen over ABA die binnenkwamen bij het LBVSO, het Leerlingen Belang Voortgezet Speciaal Onderwijs. In totaal kwamen daar 1456 klachten binnen, zegt voorzitter Elijah Delsink. "Tijdens de gehele klachtenprocedure hebben wij de meest vreselijke verhalen aangehoord. Net als NVA raden wij ABA af. Sterker, wij willen een verbod." Een petitie om ABA-behandelingen te verbieden, werd al 3500 keer getekend.

Geen controle

Het rapport over ABA levert een wisselend beeld op, zegt onderzoeker Kim Jonkman. "Dat kan te maken hebben met de kwaliteit van de zorg. Er is geen kwaliteitscontrole van opleidingen tot ABA-behandelaar, en ook is onduidelijk hoe er toezicht plaatsvindt op uitgevoerde behandelingen."

ABA-behandelaar Stefan van de Graaf van Stichting ABA Nederland is nog altijd voorstander van deze behandelmethode, maar erkent dat er weinig toezicht op is op de uitvoering ervan. "Nu werkt iedereen op zijn eigen manier, er is geen centraal orgaan dat toeziet op de kwaliteit van de behandelingen." Voor ouders is moeilijk na te gaan welke behandelaar de juiste opleiding heeft.

Negatief zelfbeeld

Het onderzoek heeft bij mensen met autisme, ouders en zorgverleners ervaringen opgetekend met ABA-behandelingen. Bij meer dan 40 procent van kinderen had de behandeling een negatieve invloed op het zelfbeeld en het zelfvertrouwen. Daarnaast leidde de gedragstherapie in een derde van de gevallen tot het maskeren van autismekenmerken.

Bijna een derde van de mensen met autisme die de vragenlijst van het onderzoek invulden, scoorde een verhoogde kans op een posttraumatische stressstoornis (PTSS) na zo'n ABA-behandeling. Reden genoeg voor LBVSO om een dringend beroep op demissionair staatssecretaris Van Ooijen te doen deze behandeling te verbieden. Delsink: "Duidelijker kunnen we het niet maken."

Verplicht

De NVA vindt dat ABA op geen enkele wijze mag worden opgedrongen of verplicht, zoals nu soms wordt gedaan door scholen, jeugdzorg of gemeenten. "Dat zou verboden moeten worden. Als behandeling voor kinderen en jongeren met autisme raden wij ABA af."

Het ministerie van VWS wil vooralsnog niet inhoudelijk reageren op het rapport, dat vanmiddag aan de Tweede Kamer is gestuurd. "We gaan het rapport nader bestuderen om te bezien welke vervolgstappen hierbij passen. De beleidsreactie op dit rapport wordt zoals gebruikelijk binnen drie maanden gestuurd."

Het kabinet wil dat de beslissing om een Kamerlid of minister te vervolgen wegens een ambtsdelict voortaan wordt genomen door de procureur-generaal bij de Hoge Raad. De beslissing daarover ligt nu nog bij politieke organen: het kabinet of de Tweede Kamer. Volgens de demissionaire ministers Yesilgöz en De Jonge is het beter om deze bevoegdheid in handen te leggen van een onafhankelijke functionaris.

Een ander bezwaar tegen de huidige regels is dat het recht op hoger beroep ontbreekt. De ministers willen dat in de toekomst de gewone regels van het strafprocesrecht gaan gelden. Dat betekent berechting door de rechtbank, met een mogelijkheid tot hoger beroep en cassatie.

Bepaling in de Grondwet is van 1848

Volgens Yesilgöz en De Jonge is het huidige systeem gedateerd en schiet het tekort. Het artikel in de Grondwet hierover stamt uit 1848. Ook de 'gewone' wet wordt op dit punt gemoderniseerd.

Met de aanpassingen volgt het kabinet het advies van een commissie onder leiding van de oud-procureur-generaal bij de Hoge Raad, Fokkens. Vooral wijziging van de Grondwet is een langdurige procedure: beide Kamers moeten er twee keer mee akkoord gaan, de tweede keer met een tweederdemeerderheid en na verkiezingen.

Bij het plegen van een ambtsmisdrijf door een politicus valt bijvoorbeeld te denken aan het bekendmaken van een staatsgeheim. Dat de Kamer of het kabinet opdracht geeft om een politicus te vervolgens vanwege een ambtsmisdrijf is overigens nog nooit voorgekomen.

Bonobo's hebben naam de vredelievende hippies onder de mensapen te zijn: ze bedrijven doorlopend de liefde met elkaar en helpen vreemdelingen, zelfs als ze er zelf niet beter van worden. Chimpansees daarentegen gelden als superagressief, jagen in groepen op elkaar en eten soms zelfs hun soortgenoten op.

Maar dat is niet het hele verhaal, blijkt uit nieuw onderzoek. Daarin blijken de bonobo's onderling soms juist agressiever te zijn dan chimpansees. Bonobomannetjes belagen elkaar drie keer zo vaak met fysieke agressie als chimpanseemannetjes. Ook agressief gedrag zonder fysiek geweld komt bij de bonobomannetjes bijna drie keer zo vaak voor. De agressiefste mannen zijn bovendien het succesvolst bij de vrouwen. De resultaten zijn verschenen in wetenschappelijke vakblad Current Biology.

De Franse onderzoekers namen drie bonobo-gemeenschappen in Congo en twee chimpanseegemeenschappen in Tanzania onder de loep. Daarbij maakten ze bij alle groepen gebruik van precies dezelfde methode, zodat een goede vergelijking mogelijk was. De apen werden daarbij onderworpen aan zogenoemde 'focal follows', waarbij ze individueel een hele dag werden gevolgd. De onderzoekers noteerden niet alleen elke agressieve interactie, maar ook met wie die was en of er sprake was van agressief contact.

Minder agressief tegen vrouwtjes

"Hartstikke goed en verrassend", noemt evolutionair psycholoog Evy van Berlo van de Universiteit van Amsterdam de studie. Ze was zelf niet betrokken bij het onderzoek, maar heeft zowel met bonobo's als met chimpansees gewerkt. "We weten eigenlijk nog maar weinig van bonobo's, ook door de politieke situatie in Congo, waar ze leven. De resultaten nuanceren het bestaande idee over bonobo's. Die nuance is belangrijk, want er is meer agressie, maar die is wel minder intens dan bij chimpansees."

Zo zijn er meer nuances aan te brengen. Want de mannetjesbonobo's zijn juist weer minder agressief tegen vrouwtjes. Dat heeft er waarschijnlijk mee te maken dat bij de bonobo's de vrouwtjes de baas zijn, terwijl bij de chimpansees de mannetjes de leiding hebben, zegt Van Berlo. Dat kan mogelijk ook verklaren dat de vrouwtjesbonobo's weer agressiever zijn tegen mannetjes dan de vrouwtjeschimpansees tegen hun mannetjes.

Getemd of ongetemd?

De bevindingen roepen vragen op over de theorie van de zelf-domesticatie. Die theorie beweert dat mensen en nog een klein aantal andere diersoorten als het ware zichzelf hebben getemd, door agressieve soortgenoten een kleinere kans op voortplanting te geven. Vanuit dit perspectief zouden bonobo's zichzelf wel hebben getemd, maar chimpansees niet.

Maar nu blijkt dat bonobomannetjes niet alleen agressiever tegen elkaar zijn, maar dat de agressieve exemplaren ook nog eens succesvoller zijn bij de vrouwtjes. "Dat betekent dat vrouwtjes niet altijd voor de aardige mannetjes kiezen", zegt hoofonderzoeker Maud Mouginot daarover in een begeleidend persbericht.

"Dit biedt een nieuw perspectief op zelfdomesticatie", zegt ook Van Berlo. "We dachten dat vrouwtjesbonobo's een voorkeur hadden voor minder agressieve mannetjes. Maar misschien moeten we ook kijken naar de intensiteit van die agressie". De onderzoekers zelf benadrukken dat ze het idee van de bonobo als vreedzame apensoort en de chimpansee als de agressieve soort niet helemaal onderuit willen halen. "Het idee is dat er veel meer complexiteit is in beide soorten", vindt Mouginot.

Hoe dan ook zal er meer onderzoek nodig zijn om harde conclusies te kunnen trekken. Het is bijvoorbeeld bekend dat er grote verschillen in agressie kunnen zijn tussen groepen apen en er zijn nu slechts twee groepen bonobo's onderzocht. Ook lag de focus in dit onderzoek overwegend op het gedrag van de mannetjes. Maar dat maakt de resultaten van deze studie in de ogen van Van Berlo niet minder overtuigend: "De bonobo's waren zelfs agressiever dan de meest agressieve chimpanseegroep die we kennen."

Het kabinet maakt dit jaar 1 miljard euro extra vrij voor militaire hulp aan Oekraïne, meldt demissionair premier Rutte. De totale steun van Nederland komt dit jaar daarmee op 3 miljard.

Enkele ministers van het kabinet hebben vandaag een telefoongesprek gehad met president Zelensky van Oekraïne en hem op de hoogte gebracht van de extra hulp uit Nederland. In 2025 kan het land ook rekenen op militaire steun, van opnieuw 3 miljard euro. "Oekraïne moet deze strijd winnen. Voor hun en onze veiligheid", aldus Rutte.

In totaal heeft het kabinet aan Zelensky dus 4 miljard euro extra beloofd voor de komende twee jaar en daar reageert PVV-leider Wilders geïrriteerd op. "Terwijl de PVV knokt voor Nederland, vliegen de miljarden op een vrijdagmiddag naar het buitenland", zo meldt de leider van de grootste partij op X.

Ook formerende partij BBB is zeer verrast door de miljardensteun aan Oekraïne en zegt dat het daar "volledig uit de lucht komt vallen". BBB-Kamerlid Vermeer vindt het onacceptabel dat een demissionair kabinet zulke toezeggingen doet zonder overleg. Hij is ook boos over het telefoontje naar Zelensky. "Dan loop je het risico nog een keer te moeten bellen met een andere boodschap."

De twee andere formerende partijen VVD en NSC hebben geen bezwaar tegen miljardensteun. "NSC staat pal achter Oekraïne. Wij steunen het land in zijn strijd", laat het Kamerlid Veldkamp weten. Op dit moment is er, met VVD en NSC, wel een meerderheid voor de miljardensteun van Oekraïne.

Verrassing

Ook de twee informateurs reageren niet enthousiast op deze stap van het demissionaire kabinet. "Het is een verrassing en we wisten dit niet. We hebben geen voorsignaal gehad", zei informateur Van Zwol op vragen of het huidige kabinet "niet over zijn graf heen regeert".

De informateurs begrijpen dat Oekraïne in "deze verschrikkelijke oorlog" geld nodig heeft. Maar het wordt voor hen nu wel lastiger om hun eigen financiële plaatje rond te krijgen. "Wij ontkennen niet dat dit het leggen van de puzzel kan bemoeilijken."

Rutte zegt ook dat Nederland "alles blijft doen wat mogelijk is om sneller meer munitie en luchtafweer te leveren". Dat gebeurt in nauwe samenwerking met onder meer Denemarken en Tsjechië. En er wordt 400 miljoen euro vrijgemaakt voor de Oekraïense economie en infrastructuur.

"Oekraïne wordt dagelijks geteisterd door Russische agressie", schrijft Rutte op X. Er zijn aanvallen geweest op energiecentrales en er zijn burgerslachtoffers gevallen bij aanvallen op de stad Kharkiv. "Oekraïne heeft meer nodig om zichzelf te beschermen."

Misschien is het je al opgevallen: sinds ruim een week gebruikt supermarkt Aldi een andere stem in de reclames op radio en tv. Niet acteur Diederik Ebbinge, maar een met kunstmatige intelligentie (AI) gegenereerde stem vertelt wat de nieuwste aanbiedingen zijn. Het is een teken dat grote merken het gebruik van AI in reclameboodschappen aan het omarmen zijn.

Ebbinge, onder meer bekend van tv-serie De Luizenmoeder, wist al enkele maanden dat zijn werk voor Aldi zou stoppen. Maar dat hij werd opgevolgd door een AI-stem kwam als een verrassing: "Ik hoorde het ook pas twee dagen geleden. Dat ik ben vervangen door een kunstmatige stem: dat is wel apart. Dat heb ik nog niet eerder meegemaakt."

Tijd en geld besparen

De stem van Ebbinge is vervangen door stemopnamen van tien vrouwelijke Aldi-medewerkers, die de basis vormen van één AI-stem. Aldi zegt dat dit zowel tijd als kosten bespaart: "De klant profiteert daarvan."

Zo klinkt de AI-stem:

De kostenbesparing zit er met name in dat de winkelketen geen stemrechten meer hoeft af te dragen, stelt een woordvoerder. Hoeveel er concreet wordt bespaard en hoeveel de klant ervan profiteert, zegt Aldi niet.

Het idee kwam van een reclamebureau van Aldi, Joe Public. "Een AI-stem past beter bij het merk dan een voice-over van een dure BN'er", zegt directeur Antoine Houtsma.

Dat de klus stopt, heeft Ebbinge niet zo'n moeite mee. Wel maakt hij zich zorgen over de positie van acteurs. "Ik vind het met name een zorgelijke ontwikkeling voor de culturele sector. Voor veel acteurs is het best pittig om rond te komen en voor hen is het inspreken van reclames een goede bijverdienste."

Kansen en mogelijkheden

Dat dit gebeurt, is niet verbazingwekkend, zegt Joris Demmers, universitair hoofddocent marketing aan de Universiteit van Amsterdam. "De techniek laat het toe, het is relatief goedkoop en reclames kunnen op grote schaal worden gepersonaliseerd."

Demmers verwacht dat we hier de komende tijd nog meer van gaan zien. "Veel marketingbureaus creëren al geautomatiseerde content." Ook verwacht hij dat telefonisch klantcontact steeds meer vervangen gaat worden door geautomatiseerde stemmen. Hij denkt aan klantenservices bij energie- en telecombedrijven.

Ook Maiko Valentijn, directeur van de Nederlandse tak van reclamegigant GroupM, ziet volop kansen voor AI in reclames. Voor Porsche maakte zijn bedrijf in een reclamecampagne gebruik van een AI-afbeeldinggenerator om de poster in de stijl van het tijdschrift Vogue te krijgen.

Het voordeel van een AI-stem, zegt Valentijn, is dat je die helemaal kunt maken zoals je zelf wil. "Qua accent, klemtoon en klankkleur. Dat geeft merken ongelooflijk veel vrijheid, zodat de stem jouw merk goed kan vertegenwoordigen."

Menselijke ziel

Maar, zo denkt Demmers, heeft het werken met menselijke acteurs ook altijd unieke voordelen. "De identiteit van beroemdheden heeft aantrekkingskracht."

"Aldi probeert een menselijke ziel in de AI-stem te stoppen door medewerkers te betrekken", zegt Ebbinge. "Maar uiteindelijk is het een robotstem." Hij hoopt maar dat alle mensen die heel de dag met computers en robots werken naar het theater gaan: "Het theater wordt niet vervangen en maakt het leven leuker", besluit hij.

Sywert van Lienden zegt dat hij zichzelf niet zal laten verdedigen in de rechtszaak tegen hem en zijn zakenpartners over de mondkapjesdeal. "Simpelweg omdat ik geen geld heb voor een advocaat", zegt Van Lienden in een uitgebreid interview met het Financieel Dagblad. Het proces begint over anderhalve week.

Van Lienden raakte samen met zijn zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel in opspraak vanwege de veelbesproken mondkapjesdeal. In het begin van de coronacrisis was er een tekort aan beschermingsmiddelen. Van Lienden en zijn partners zeiden dat ze aan de benodigde middelen konden komen en deze zouden kunnen leveren zonder winstoogmerk, via hun stichting Hulptroepen Alliantie.

Terwijl ze zich in het openbaar presenteerden als non-profitondernemers die zich met deze stichting in wilden zetten voor de zorg, werd de daadwerkelijke deal met de overheid gesloten met Relief Goods Alliance (RGA). Dat was het commerciële bedrijf van de drie. Het ministerie van VWS wist dat het met een commerciële partij zakendeed. Voor 100 miljoen kocht RGA mondkapjes in China, Van Lienden en zijn twee partners zouden daaraan uiteindelijk zo'n 20 miljoen euro hebben verdiend.

Tegen Van Lienden, Damme en Van Gestel start op 22 april een civiele rechtszaak. Zowel de staat als het nieuwe bestuur van de stichting wil proberen om het geld dat gemoeid is met de deal terug te krijgen. Eerder heeft justitie al beslag gelegd op onder meer bankrekeningen en voertuigen van de drie.

15 euro in de week

"We kunnen amper rondkomen, ik leef van 15 euro in de week", zegt Van Lienden daarover in het interview met het FD. "De rechtszaken die op me afkomen kosten tonnen, maar ik heb geen recht op rechtsbijstand. De regelingen zijn zo dat ik met mijn casus tussen wal en schip val, hoor ik bij elk loket waar ik aanklop."

Van Lienden ziet het interview met de krant niet als noodkreet in aanloop naar de behandeling van de komende rechtszaak. "Maar ik hoop wel dat er een advocaat is die het zich aantrekt dat iemand rechteloos blijft."

Van Lienden heeft deze week zelf ook een website opgezet, waar hij naar eigen zeggen informatie over de mondkapjesdeal "open en bloot op tafel" wil leggen. "Het is mij onmogelijk gemaakt om mijzelf in twee aanstaande civielrechtelijke procedures te verdedigen, om via die weg de feiten op tafel te leggen", schrijft Van Lienden in de toelichting van de oprichting van die site.

Het lijkt erop dat onbekenden de site een paar uur hebben overgenomen. Sinds het begin van de middag stond de verklaring van Van Lienden er niet meer op. In plaats daarvan was een tijd te lezen: "Sywert snapt niet zo veel van beveiligen. Liefs Peter." De pagina was door iedereen te bewerken. Inmiddels is de pagina met de originele tekst weer online gezet.

Twee jaar geleden concludeerde de rechter al dat Van Lienden en Damme de naam van hun stichting hadden misbruikt om met hun bedrijf de miljoenendeal te sluiten met de overheid. Ze mochten daardoor geen bestuurder meer zijn van Hulptroepen Alliantie.

Maar uit onderzoek van onderzoeksbureau Deloitte bleek dat ook het ministerie in de fout ging: dat wist al voor het sluiten van de deal dat Van Liendens bv een commerciële onderneming was en winst kon maken. Het ministerie vond het maken van winst echter niet relevant en richtte zich vooral op de snelle levering van kwalitatief goede mondkapjes voor de zorg.

De gemeente Arnhem zal zich tegen een vierde aanvliegroute naar Schiphol verzetten, als blijkt dat het aantal vliegbewegingen over de provinciehoofdstad toeneemt. Dat heeft wethouder Marco van der Wel gezegd, schrijft Omroep Gelderland.

De nieuwe vliegroute gaat in de plannen van demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat over de provincies Utrecht en Gelderland. Per dag zouden daar 120 vliegtuigen van gebruikmaken, een verdubbeling van het huidige aantal vliegbewegingen.

De route is onderdeel van een groter plan om de luchtvaart en overlast te spreiden over het land, zo legde Harbers eerder uit. Volgens hem leidt het plan tot minder rondjes vliegen boven Nederland en daardoor tot minder uitstoot. Tegenstanders wijzen onder meer op geluidsoverlast en juist extra uitstoot.

Nieuwe kaart

Uit eerdere gesprekken met het ministerie werd niet duidelijk dat Arnhem door de aanvliegroute zou worden geraakt, stelt Van der Wel. Op een nieuwe kaart lijkt dat nu wel het geval. "We hebben kennisgenomen van het vermeende zoekgebied, dat veel breder is dan eerder gepresenteerd. Daarom zijn we zeker bereid om met andere gemeenten op te trekken voor het schrappen van de plannen", zegt de wethouder.

Wat de gevolgen zijn van de kaart wat betreft geluid, fijnstof en stikstof is volgens de wethouder nog niet duidelijk.

Petitie

De provincie Utrecht en enkele Utrechtse gemeenten hebben eerder al in een brief aan Harbers hun zorgen geuit over de voorgenomen plannen. Ook in de Gelderse gemeenten Barneveld, Buren, Culemborg, Ede, Scherpenzeel, Tiel, Wageningen en West-Betuwe zouden colleges zich tegen de aanvliegroute verzetten.

Bij de Tweede Kamer werd in juni vorig jaar tegen een vierde aanvliegroute naar Schiphol gedemonstreerd. Een actiegroep overhandigde de Kamer een petitie die door 47.000 mensen was ondertekend.

Nieuwe kabinet

Het is nog onduidelijk of de aanvliegroute er daadwerkelijk komt, omdat het luchtvaartdossier door de Tweede Kamer 'controversieel' is verklaard. Dat betekent dat een nieuw kabinet zich hier straks over moet buigen.

Intussen heeft een rechter op 20 maart nog bepaald dat de staat te weinig doet om burgers te beschermen tegen vlieghinder. Wat dit allemaal betekent voor een vierde aanvliegroute, moet nog blijken.

Het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen (WZA) accepteert dat de oud-verpleegkundige die verdacht werd van het doden van coronapatiënten niet langer wordt vervolgd. Dat schrijft bestuurslid Hans Mulder in een verklaring.

De beslissing leidt ertoe dat velen met "onbeantwoorde vragen" achterblijven, schrijft Mulder. "Dat geldt voor zowel nabestaanden die betrokken zijn in het politieonderzoek als voor medewerkers van het ziekenhuis. We kunnen echter niet anders dan dit proces accepteren."

Vandaag maakte het Openbaar Ministerie bekend niet genoeg bewijs te hebben tegen de 31-jarige man, die als longverpleegkundige in het WZA werkte tijdens de coronapandemie.

De man kwam bij justitie in beeld toen het ziekenhuis een brief doorspeelde van GGZ Drenthe, waar de man in behandeling was. Daarin stonden gesprekken beschreven die de verdachte met diverse hulpverleners had gevoerd. In die gesprekken zou hij meerdere malen hebben gezegd dat hij "het leven van een twintigtal patiënten voortijdig had beëindigd".

Het OM zegt in een verklaring dat een veroordeling nooit "enkel kan worden gebaseerd op iemands eigen uitlatingen". De persofficier licht dit toe aan de NOS: "We hebben gesproken met veel getuigen in de omgeving van de verdachte en in het ziekenhuis. Hij heeft tegen meerdere mensen gezegd: ik heb dit gedaan, ik ben betrokken bij de dood van zo'n twintig mensen. Maar een bekentenis alleen is in het strafrecht niet genoeg."

Gespreksverslagen

Het OM heeft ook medische dossiers en gegevensdragers onderzocht, maar daaruit kwam geen bewijs naar voren dat de uitlatingen van de man ondersteunde. "Uiteindelijk hebben we geen wettig en overtuigend bewijs kunnen vinden dat hij zich aan strafbare feiten schuldig heeft gemaakt."

De persofficier voegt toe dat het OM graag de gespreksverslagen had ingezien van de GGZ-instelling, "omdat daar misschien meer details in staan over om welke patiënten het gaat, wat er precies gebeurd is en wat hij precies heeft gedaan. Wij hebben dit aan de rechter voorgelegd. Die heeft gezegd: het beroepsgeheim weegt zwaarder en dat hebben wij geaccepteerd."

'Dit blijft pijn doen'

Nabestaande Ciska zegt tegen de NOS dat ze "verwarring, woede en onmacht" voelde na de beslissing van het OM. Haar moeder is in het WZA overleden aan corona en werd verpleegd door de voormalige verdachte. "Als je zo consistent zegt wat je hebt gedaan en hoe je het hebt gedaan, ook aan zorgprofessionals, dan hebben wij de overtuiging: waar rook is, is vuur."

Of haar moeder aan corona is overleden of door toedoen van de verpleegkundige, blijft onduidelijk. "Het had me rust gegeven om het te weten, welke kant het ook was op gegaan. De onzekerheid is killing. Dit blijft pijn doen."

De advocaat van de verpleegkundige, Tjalling van der Goot, zegt dat zijn cliënt blij is "dat nu een streep onder de strafzaak kan worden gezet". Hij benadrukt dat de man altijd heeft ontkend en zei dat zijn woorden verkeerd zijn uitgelegd.

Inwoners van de Russische stad Orenburg worden massaal geëvacueerd vanwege het stijgende water. Dat meldt de burgemeester van de stad met een half miljoen inwoners op Telegram.

"Let op, inwoners van Orenburg! Er klinkt een sirene in de stad. Dit is geen oefening. Er is een massale evacuatie gaande!", schrijft de burgemeester. Het waterpeil in de Oeral-rivier is volgens hem in de afgelopen tien uur met 40 centimeter gestegen, en inmiddels staan op 11 meter en 43 centimeter. De situatie in de stad is volgens de burgemeester "uiterst gevaarlijk".

Inwoners van sommige wijken krijgen het advies om documenten, medicijnen en essentiële zaken bij elkaar te pakken en zo snel mogelijk te vertrekken. "De situatie is kritiek, verspil geen tijd!"

Dit zijn beelden uit Orenburg van evacuaties in de afgelopen dagen:

Het zuidwesten van Rusland en noordwesten van Kazachstan hebben al meer dan een week te kampen met zware overstromingen. Door hoge temperaturen zijn sneeuw en ijs snel gaan smelten, waardoor de Oeral en andere rivieren en beken op veel plekken buiten hun oevers zijn getreden.

Ook brak bij Orsk een dam door. Daar is het waterpeil inmiddels iets gezakt, maar stroomafwaarts moet de piek nog komen. Dinsdag waren er volgens de autoriteiten al 100.000 mensen geëvacueerd en stonden er 14.000 huizen onder water.

Het is onduidelijk hoeveel doden er zijn gevallen door de overstromingen.

Een honderdtal inwoners van Orsk hield maandag een protest omdat ze de lokale autoriteiten verantwoordelijk houden voor de wateroverlast. Ze verwijten de autoriteiten voor veel te veel geld een slecht geconstrueerde dam te hebben laten bouwen.

Bij het protest riepen demonstranten "schande, schande" en "Poetin, help ons".

Het Fries Verzetsmuseum in Leeuwarden verleent eerherstel aan verzetsstrijder Esmée van Eeghen. Haar rol in de Tweede Wereldoorlog was lang omstreden, doordat ze een relatie had met een officier van de Duitse Wehrmacht. Voor het museum staat nu vast dat ze aan de goede kant stond. Haar naam wordt toegevoegd aan een monument met de namen van gevallen verzetsstrijders.

Van Eeghen werd in september 1944 op 26-jarige leeftijd door de Duitsers gefusilleerd. De film Zwartboek van regisseur Paul Verhoeven uit 2006 is losjes op haar verhaal gebaseerd.

Op het monument in het museum staan nu de namen van 291 mensen die in het Friese verzet zijn omgekomen, 290 mannen en één vrouw. Esmée van Eeghen komt daar nu dus bij, samen met nog een andere vrouw, Wieke Bosch.

Haar verzetsdaden stonden niet ter discussie, maar zij is volgens de conservator van het Verzetsmuseum eerder waarschijnlijk over het hoofd gezien. Bosch zette in Leeuwarden een illegaal blad op en was actief in de onderduikhulp. Zij werd in februari 1945 in concentratiekamp Ravensbrück gefusilleerd.

Van Eeghen en Bosch worden geportretteerd in het boek Vrouwen van het Friese verzet, van Hessel de Walle, dat vandaag verschijnt. Het onderzoek van de historicus heeft het Verzetsmuseum mede doen besluiten de vrouwen nu "de erkenning te geven die ze verdienen".

Waar Bosch bij de oprichting van het monument in 1995 aan de aandacht is ontsnapt, was over Van Eeghen al heel veel bekend. Zij was een mondaine vrouw, afkomstig uit een gegoede familie. Ze kwam bij het Friese verzet en verrichtte allerlei verzetsdaden. Zo hielp ze Joodse kinderen onderbrengen, gaf ze hulp aan gestrande piloten en smokkelde ze wapens.

Daarbij hielp het dat ze goed Duits sprak, sociaal vaardig en charmant was. Ze koppelde dat aan een flinke dosis onverschrokkenheid. Zo zou ze ooit zijn aangehouden met een koffer met illegale distributiebonnen, waarmee mensen etenswaren konden krijgen. Ze kwam toen weg met het verhaal dat ze vertegenwoordigster was van een papierfabriek en met monsters op reis was, zo gaat het verhaal.

Van Eeghen had ook liefde voor het leven. Ze zag er altijd verzorgd uit, dronk en rookte en had meerdere verhoudingen met mensen uit het verzet. Halverwege de oorlog kreeg ze een relatie met de Duitse militair Hans Schmälzlein, bij wie ze later ook introk. Dat maakte dat er twijfels rezen over haar loyaliteit, helemaal toen enkele verzetsmensen werden opgepakt.

Later bleek dat Van Eeghen daar niets mee te maken had, maar vertrouwd werd ze niet meer. Ondertussen stond ze ook op de radar van de Sicherheitsdienst, die lucht had gekregen van haar verzetswerk. In augustus 1944 werd ze door de Duitsers opgepakt, na verraad van een voormalige vriendin. Twee weken later werd ze in Groningen doodgeschoten. Haar lichaam werd in het Van Starkenborghkanaal gegooid en later door omwonenden geborgen.

Na de oorlog bleven er heel lang twijfels. Dat Van Eeghen verzetswerk deed stond vast, maar was ze ook niet een soort Mata Hari, een dubbelspion? Verzetsstrijders bleven volgens historicus De Walle na de oorlog volhouden dat ze fout was geweest, al werd daar nooit hard bewijs voor geleverd. Hun verhaal bepaalde de beeldvorming, ook al verschenen er publicaties die haar vrijpleitten. "Kennelijk hebben veel mensen moeite om hun mening bij te stellen", zegt De Walle.

Omdat ze "niet van onbesproken gedrag" was, kwam ze niet op het Verzetsmonument van het Fries Verzetsmuseum. Tot nu dus. Conservator Marre Sloots zegt dat Esmée van Eeghen aan alle criteria voldoet. "Door speculaties en geruchten is van haar het beeld van een femme fatale ontstaan. We willen dat beeld nuanceren en de focus verleggen naar haar verzetsdaden." Ze benadrukt dat er nooit hard bewijs is gevonden dat ze verraad heeft gepleegd.

Wanneer de namen en foto's van Wieke Bosch en Esmée van Eeghen ook echt aan het monument worden toegevoegd, is nog niet bekend. Het Verzetsmuseum is nog in gesprek met familieleden van de twee vrouwen.

In de film Zwartboek is het personage van hoofdpersoon Rachel Stein, gespeeld door Carice van Houten, losjes gebaseerd op Esmée van Eeghen. Bekijk hier de trailer: