NOS Nieuws - Algemeen

Afgelopen maand was wereldwijd de op een na warmste april sinds het begin van de metingen. Dat meldt de Europese klimaatdienst Copernicus. De gemiddelde temperatuur was 14,96 graden Celsius. Dat is 1,51 graad warmer dan het gemiddelde vóór de industriële revolutie, toen de mens op grote schaal steenkool, olie en aardgas ging verbranden waardoor extra broeikasgassen in de atmosfeer kwamen.

"Wereldwijd was april 2025 de op een na heetste april ooit gemeten, waarmee de lange reeks van maanden met temperaturen boven de 1,5 graad boven het pre-industriële niveau wordt voortgezet", zegt Copernicus-bestuurder Samantha Burgess.

In de afgelopen 22 maanden kwam het volgens de Europese data 21 keer voor dat de opwarming door de 1,5 graad ging. Het consequent overschrijden van die 1,5 graad wordt gezien als een zorgwekkend verschijnsel, omdat het iets zegt over de slinkende kans om de opwarming van de aarde te beperken. Veel klimaatbeleid is er sinds het Klimaatverdrag van Parijs (2015) juist op gericht om de opwarming onder de 1,5 graad te houden.

Wanneer alleen Europa wordt bekeken, was afgelopen maand met een gemiddelde temperatuur van 9,38 graden niet de op een na warmste, maar de op vijf na warmste april ooit gemeten. In Oost-Europa, het westen van Rusland, Kazachstan en Noorwegen werden de grootste uitschieters naar boven gemeten. In Turkije, delen van Bulgarije, Roemenië, Oekraïne en Scandinavië was het juist kouder dan normaal.

Buiten Europa was het vooral uitzonderlijk warm in het westen en midden van Azië, het grootste deel van Noord-Amerika en delen van Antarctica. In India en Pakistan kregen honderden miljoenen mensen bijvoorbeeld te maken met een vroege hittegolf.

Droogte

Ook de droogte, waar in Nederland al weken veel over te doen is, is in de Europese gegevens over april goed zien. Zo is te zien dat in grote delen van Nederland fors minder regen is gevallen en dat de grond erg droog was. Verder was het in Centraal-Europa en een deel van Oost-Europa droger dan gemiddeld, net als in Groot-Brittannië en het zuiden van Scandinavië.

Natter dan normaal was het bijvoorbeeld in Zuid-Europa, het noorden van Noorwegen, Zuid-Finland en het westen van Rusland. In de Alpen leidde de vele neerslag tot overstromingen, lawines en aardverschuivingen. Ook in Canada en Alaska was het natter dan gemiddeld, terwijl het in het westen van Noord-Amerika juist droger was.

De Oekraïense krijgsmacht meldt verschillende schendingen van het door Rusland eenzijdig uitgeroepen staakt-het-vuren. Hoewel vanochtend vroeg volgens de luchtmacht boven Oekraïne geen Russische drones of raketten zijn ontdekt, zou de noordoostelijke regio rond Soemy vannacht meerdere keren onder vuur zijn genomen.

Tegen persbureau Reuters zegt een woordvoerder van het leger in het oosten van het land dat Rusland ook daar na middernacht op verschillende plekken aanvallen heeft uitgevoerd.

WOII-herdenking

Rusland kondigde onlangs een eenzijdig staakt-het-vuren af in de oorlog met Oekraïne. Dit zou drie dagen moeten gelden, van 8 tot en met 10 mei. In Rusland is het morgen de Dag van de Overwinning, waarmee het land het verslaan van nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog viert en herdenkt.

Hoogtepunt is een grote militaire parade op het Rode Plein in Moskou. Daarbij zijn behalve de staatshoofden van veel oud-Sovjetrepublieken ook twee wereldleiders aanwezig: de Chinese president Xi en president Lula van Brazilië.

Zelensky wil dertig dagen

Oekraïne accepteerde het staakt-het-vuren niet. Het land stelt dat Rusland alleen maar de illusie wekt dat het vrede wil. President Zelensky maakt zich, met de Verenigde Staten, hard voor een wapenstilstand van dertig dagen.

Rusland heeft gezegd dat het leger komende dagen niet zal vechten. Maar als Oekraïne aanvalt, wordt er "onmiddellijk gereageerd".

Een 85-jarige vrouw uit Ermelo is mogelijk omgekomen door een misdrijf. De vrouw werd woensdagochtend dood aangetroffen in haar woning in de Gelderse plaats.

De politie deed woensdag onderzoek naar de identiteit van de vrouw en de oorzaak van haar dood. Nu er een misdrijf wordt vermoed, is er een groot politieonderzoek opgestart. Op de oprit van het huis aan de Heidelaan staat een mobiel kantoor vanwaaruit rechercheurs hun werk kunnen doen, een zogenoemde PD-unit.

De politie vraagt mensen om informatie te delen die het onderzoek mogelijk verder helpt, zoals videobeelden van dinsdag of woensdag.

Drie voormalige agenten zijn in de Amerikaanse staat Tennessee vrijgesproken voor hun rol bij de dood van een zwarte man. De mannen riskeren nog steeds een jarenlange gevangenisstraf omdat ze in de federale zaak wel zijn veroordeeld.

De 29-jarige Tyre Nichols werd twee jaar geleden bij een arrestatie door de agenten zwaar mishandeld, en overleed drie dagen later. Op beelden van de aanhouding in de stad Memphis was te zien dat Nichols hardhandig uit zijn auto werd gehaald, waarna hij werd geslagen en geschopt.

Zijn dood leidde tot felle protesten over buitensporig politiegeweld tegen zwarte mensen. Toch is deze zaak anders dan andere bekende gevallen van politiegeweld tegen zwarte burgers, want de agenten zijn zelf ook zwart.

Veroordeeld in federale zaak

De drie agenten, Tadarrius Bean, Demetrius Haley en Justin Smith, zijn in de staat Tennessee van alle aanklachten vrijgesproken. In de federale zaak werden zij wel veroordeeld voor beïnvloeding van getuigen. Eén van hen werd toen ook schuldig bevonden aan het schenden van Nichols burgerrechten met de mishandeling.

Van de zwaarste aanklachten werd het drietal door de federale rechter vrijgesproken, waardoor zij geen levenslang meer riskeren. De mannen kunnen tot twintig jaar gevangenisstraf krijgen.

Roekeloos rijgedrag

In totaal waren er vijf agenten betrokken bij de aanhouding van Nichols. De twee andere agenten, Edmitt Martin en Desmond Mills, stonden niet terecht in Tennessee omdat zij een schikking hadden getroffen met de aanklagers. In de federale zaak hebben zij schuld bekend.

Nichols werd aangehouden vanwege roekeloos rijgedrag. Omdat hij niet zou hebben meegewerkt, zou hij zwaar zijn mishandeld.

De beelden van de mishandeling kunnen als schokkend worden ervaren:

Het dodental als gevolg van de Indiase aanvallen op buurland Pakistan is opgelopen tot 31, meldt het Pakistaanse leger. Het aantal gewonden is gestegen tot 57.

De Pakistaanse premier Sharif zei op de nationale televisie dat India "de gevolgen zal moeten dragen" van de luchtaanvallen. De minister van Defensie van het land stelde dat de krijgsmacht uitsluitend militaire doelen zal aanvallen bij een vergeldingsactie.

Bij de luchtaanvallen van dinsdagavond Nederlandse tijd werden volgens India op negen locaties doelen geraakt. Pakistan zei tijdens de aanvallen vijf gevechtsvliegtuigen te hebben neergehaald.

De spanningen tussen de twee kernmachten waren de afgelopen weken al fors opgelopen. India houdt Pakistan verantwoordelijk voor een aanslag door militanten in het deel van Kashmir dat onder controle staat van India. Daarbij vielen vorige maand zeker 26 doden.

Bezorgdheid

EU-buitenlandchef Kallas is "buitengewoon bezorgd" over de escalatie tussen de twee kernmachten. "Deze oorlog is voor niemand goed", zei ze vanmiddag. "We proberen te bemiddelen." Andere Europese leiders, onder wie de Britse premier Starmer, de Franse president Macron en de kersverse Duitse bondskanselier Merz, riepen eerder al op tot kalmte en de-escalatie.

India en Pakistan liggen al decennialang met elkaar overhoop over de regio Kashmir. Beide landen vinden dat dit stuk land bij hen hoort, en dat leidde al vaker tot oorlog. Een bestandslijn vormt op dit moment de scheiding tussen het Indiase en Pakistaanse deel.

In de video zie je meer over waarom India en Pakistan al zo lang strijden om Kashmir:

Van de provincie Limburg mag de geplande waterstoffabriek op bedrijventerrein Chemelot gebouwd worden. De Commissie voor de milieueffectrapportage (mer) gaf daar eerder dit jaar nog een negatief advies over, maar de provincie legt dat naast zich neer.

De waterstoffabriek is onderdeel van het project FUREC, dat huishoudelijk afval wil omzetten in waterstof. Dat moet met twee fabrieken gebeuren: één komt op een industrieterrein in het Limburgse dorp Buggenum, de ander dus in Sittard-Geleen op Chemelot.

De initiatiefnemer van FUREC noemt het een van de grootste "groene investeringen" op het industriecomplex, schrijft L1 Nieuws. De waterstof moet het aardgasverbruik van fabrieken op Chemelot verminderen.

Onduidelijke milieugevolgen

Maar de mer oordeelde in maart dat de gevolgen van het project voor het milieu niet helder genoeg zijn. "Het daadwerkelijke effect op luchtkwaliteit, klimaat en op beschermde natuurgebieden is nog onduidelijk." Zo zijn geen oplossingen aangedragen voor een mogelijk te groot effect van zwavel en stikstof op de natuur.

Reden genoeg voor de mer om de provincie te adviseren nog geen milieuvergunning te verlenen. Maar daar denken de Gedeputeerde Staten anders over. "Hoewel de commissie in haar toetsingsadvies signaleert dat belangrijke informatie ontbreekt, is deze informatie niet nodig voor de besluitvorming", schrijven ze.

Bovendien worden volgens de provincie in de (nog vast te stellen) omgevingsvergunning voorwaarden opgenomen "waarmee de veiligheid en het beschermen van de gezondheid en het milieu zijn gewaarborgd".

Risico

Maar volgens de commissie is aanvullende informatie "essentieel om het belang van de leefomgeving volwaardig mee te kunnen wegen". Met het negeren van dat advies, neemt de provincie als vergunningverlener een risico.

Zo heeft de provincie een zwakkere positie in mogelijke bezwaarprocedures bij de Raad van State, die adviezen van de mer in het oordeel betrekt.

Aardgas

De milieuvergunning voor de fabriek op Chemelot moet nog gegeven worden, maar voor de andere fabriek in Buggenum is die wel al binnen. Omwonenden vechten die juridisch aan.

Met de twee fabrieken van het FUREC-project is een investering gemoeid van in totaal ongeveer een miljard euro.

De Syrische interim-president Ahmed al-Sharaa is voor het eerst op staatsbezoek in Europa. Hij is te gast in Frankrijk, waar president Macron hem verdere versoepeling van de EU-sancties tegen Syrië in het vooruitzicht heeft gesteld. Deze sancties stammen uit de tijd dat dictator Assad nog aan de macht was.

Het bezoek wordt overschaduwd door de recente gewelddadigheden in het land. Daarnaast blijft Israël bombardementen uitvoeren op doelwitten in Syrië. Sharaa maakte bekend dat er indirect wordt gepraat met Israël om de situatie niet verder te laten escaleren.

"Als hij zijn pad vervolgt dan zullen wij dat ook doen", zei de Franse president tegen de pers over zijn gesprek met Sharaa. Macron zegde ook toe dat hij de VS zal aansporen eveneens strafmaatregelen af te bouwen. Daarnaast zal hij lobbyen in Washington om Amerikaanse militairen voorlopig niet terug te trekken uit Syrië voor de stabiliteit in dat land.

Sektarisch geweld

Vorige week waren er hevige gevechten in Syrië tussen militanten uit de druzen-gemeenschap en pro-regeringsstrijders. Daarbij vielen bijna honderd doden. In maart kwamen naar schatting ruim duizend mensen om het leven. De slachtoffers waren voornamelijk burgers van de alawitische minderheid, die uit wraak werden gedood door soennitische strijdgroepen.

De Syrische interim-president probeert zo veel mogelijk steun te krijgen op bezoek in Europa. Hij heeft met Macron gesproken over de wederopbouw van zijn land. Sharaa staat internationaal onder druk om zijn belofte waar te maken dat hij een leider zal zijn voor alle bevolkingsgroepen van het land.

Vrees voor vervolging

Met zijn militie HTS, die begon als afsplitsing van al-Qaida, nam Sharaa in december vorig jaar de macht over in Syrië. Hij beweert dat hij gematigd is geworden, maar critici zijn daar niet van overtuigd. Zo hebben leiders die gelieerd zijn aan Sharaa in maart opgeroepen tot geweld tegen alawieten. Behalve alawieten vrezen ook de druzen en christenen voor vervolging door de overwegend soennitische regering.

Sinds de val van Assad heeft Israël vele honderden luchtaanvallen uitgevoerd op Syrië. Het buurland heeft van het machtsvacuüm gebruik gemaakt om marineschepen, straaljagers, opslagplaatsen voor chemische wapens en andere militaire doelen te vernietigen. Daarnaast heeft Israël een groter deel van Zuidoost-Syrië bezet, naar eigen zeggen als militaire bufferzone.

In het Vaticaan hebben de kardinalen in de eerste stemronde van het conclaaf zoals verwacht geen nieuwe paus gekozen. Uit de schoorsteen boven de Sixtijnse Kapel kwam rond 21.00 uur de traditionele zwarte rook, die aangaf dat er nog geen besluit was gevallen over de opvolger van paus Franciscus.

Vanaf morgen zijn er elke dag twee stemrondes: in de ochtend en in de middag. Aan het begin van de middag en in de loop van de avond, krijgen we zwarte of witte rook te zien.

Pas als een van de kandidaten voor het pontificaat een tweederdemeerderheid krijgt, is diegene daadwerkelijk gekozen tot 267e paus. Dan is er niet alleen witte rook te zien, maar wordt ook de grote klok van de Sint-Pieter feestelijk geluid.

De 133 kardinalen die aanwezig zijn zitten afgezonderd van de buitenwereld in het Vaticaan om de nieuwe leider van de Rooms-Katholieke Kerk te kiezen.

Zo werkt het conclaaf:

De EU zet een nieuwe stap om volledig onafhankelijk te worden van Russische energie. Gisteren werd bekend dat er over twee jaar definitief een einde moeten komen aan de invoer van gas en olie.

Europa is al enige tijd bezig om die afhankelijkheid af te bouwen. Maar waar staan we nu eigenlijk en waar halen we anders het gas vandaan? Vijf vragen en antwoorden.

Komt er dan nog zo veel Russisch gas Europa binnen?

De import van kolen uit Rusland is al gestopt en de import van olie is ook zo goed als volledig afgebouwd, maar voor gas ligt dat anders. "Er komt nog steeds Russisch gas Europa binnen", zegt Martien Visser, lector energietransitie. "Vooral via pijpleidingen naar landen als Hongarije en Slowakije."

De verhoudingen zijn nu wel anders. Het aandeel Russisch gas in de EU daalde van 45 procent in 2021 tot 13 procent nu. In Nederland is dat van 24 procent in 2021 naar zelfs maar 5 procent nu gegaan. "Daarmee verliest het Russische chantagewapen flink aan kracht", vertelt Rene Peters, gasexpert van TNO.

Is 2027 niet te laat?

Het voelt misschien nog ver weg, maar volgens Visser is 2027 juist logisch. "Je kunt zo'n grote draai niet in één keer maken. Als de EU te vroeg was gestopt met Russisch gas, dan hadden ze zichzelf in de vingers gesneden."

Inmiddels is dat anders. De afgelopen jaren is door Europa keihard geïnvesteerd in vloeibaar gas (lng). Dit is gebeurd in de vorm van nieuwe terminals, schepen en routes, om zo geleidelijk de afhankelijkheid van Rusland af te bouwen. Op die manier probeert Europa te voorkomen dat met deze overstap de gasprijzen omhoogschieten.

Voordat de EU kan stoppen met de import van Russisch gas, moeten lidstaten eerst instemmen met de plannen. Maar landen zoals Hongarije en Slowakije ontvangen nog steeds gas via pijpleidingen uit Rusland. "In West-Europa wordt vloeibaar gas via schepen aangeleverd, die kan je makkelijker van richting laten veranderen dan een pijpleiding", legt Visser uit.

Wat gaan Nederlanders van deze maatregel merken?

Voor de meeste mensen zal er voorlopig weinig veranderen. Wel kan de prijs van gas iets omhooggaan. "Als je minder aanbieders hebt, is er minder concurrentie en kan de prijs stijgen", zegt Peters van TNO. "Maar het verschil zal niet schokkend zijn."

Wat wél verandert, is waar het gas vandaan komt en hoe het hiernaartoe gaat. Zo is het broeikaseffect van vloeibaar gas uit de Verenigde Staten tijdens productie en transport vele malen hoger dan bijvoorbeeld bij het gas uit Groningen. Dit komt doordat Amerikaans schaliegas met een omstreden methode uit de grond wordt gehaald, legt energieadviseur Sjak Lomme uit. "Hierbij kan methaan vrijkomen. Ook het gekoeld hierheen verschepen is niet erg milieuvriendelijk."

Is het realistisch om volledig te stoppen met Russische olie en gas?

Toen de gaskraan in 2022 werd dichtgedraaid, voelde Europa dat meteen in de portemonnee. "Het was een poging van Poetin om Europa onder druk te zetten", zegt energie-analist Jilles van den Beukel, verbonden aan het HCSS. "Een test: houden we onze steun aan Oekraïne vol als het gas opraakt? Dat is gelukt, al heeft het Europa veel gekost."

Volledig stoppen met Russische olie en gas is mogelijk, want inmiddels zijn we voor een groot deel overgestapt van gas via pijpleidingen naar vloeibaar gas dat via schepen in Europa arriveert.

Wat is het alternatief voor Russische olie en gas?

Terwijl de vraag naar Russisch gas vanuit de EU de afgelopen jaren afnam, heeft de VS bijna volledig de rol van Rusland overgenomen. De vraag is wel of dat zo handig is. Zo waarschuwt Hans van Cleef, energie-econoom bij Publieke Zaken, voor het risico op chantage. "Als we te afhankelijk van de VS worden, kan ook dat land gas als wapen gebruiken."

De andere twee opties zijn dan Noorwegen en het Noordzeegebied, maar die twee zijn niet voldoende. Wat de situatie ingewikkelder maakt is dat Europa ook is aangewezen op autoritaire regimes en gebieden waar conflicten zijn. Bijvoorbeeld het Midden-Oosten en Afrika.

"Zo kunnen Egypte en Algerije voor een deel voorzien in de gasbehoefte, maar in andere Afrikaanse landen is veel onrust. Dat maakt hen ongeschikt als betrouwbare leverancier van pijpleidinggas", zegt Lomme.

Daarnaast ziet Van Cleef dat Qatar nu een belangrijkere handelspartner van Europa is geworden. "Maar dat land heeft mensenrechten niet erg hoog zitten." Volgens hem is de beste oplossing de transitie naar groene energie. "Maar dat is wel een langetermijnoplossing."

Nederlandse rechters roepen politici op de rechtspraak te beschermen. Rechters worden steeds vaker als zondebok gebruikt wanneer politieke oplossingen voor maatschappelijke problemen uitblijven, schrijft de Raad voor de rechtspraak in het nieuwste jaarverslag.

Voorzitter Henk Naves van de raad vindt het begrijpelijk dat er kritiek kan komen op een uitspraak van rechters. Als voorbeeld noemt hij de rechtszaak tussen Milieudefensie en Shell over het verminderen van de CO2-uitstoot, die samenhangt met het Nederlandse klimaatbeleid.

"De rechter oordeelt niet over wat wenselijk is, maar over wat volgens het recht mag, en dat is een fundamenteel verschil", zegt de voorzitter.

Winnaar en verliezer

"Rechterlijke uitspraken, met vaak een winnaar en een verliezer, roepen soms heftige emoties op", aldus Naves. "Zeker als het gaat om maatschappelijke kwesties waarbij mensen recht tegenover elkaar staan."

Hij heeft minder begrip voor politici die de onvrede aanwakkeren over uitspraken van rechters en niet zoeken naar een oplossing voor maatschappelijke problemen. "Dan ondermijnen ze het gezag van de rechter en het vertrouwen in de rechtsstaat", aldus Naves.

Zo zei landbouwminister Wiersma na een uitspraak begin dit jaar over stikstof "dat het niet de uitspraak was waar ze op had gehoopt" en eind maart zei justitieminister Van Weel dat hij "met verbazing" een uitspraak van de Amsterdamse rechtbank had gelezen.

Volgens Naves ligt "de erosie van de rechtsstaat" op de loer. Als de rechter steeds vaker als een "sta-in-de-weg" wordt afgeschilderd, wordt de weg naar het negeren van rechterlijke uitspraken vrijgemaakt, zegt Naves.

De Houthi's bevestigen dat een bestand is getekend met de Verenigde Staten. Gisteren reageerde de militie in Jemen nog terughoudend op de bekendmaking van president Trump dat de VS de bombardementen stopt. Nu erkent de hoofdonderhandelaar van de Houthi's dat er een wapenstilstand geldt.

Het onverwachte akkoord werd gesloten met behulp van bemiddelaar Oman. "De overeenkomst staat volledig los van Israël", zegt Houthi-onderhandelaar Mohammed Abdulsalam tegen Reuters. Hij onderstreept daarmee dat de beschietingen tussen Israël en Jemen nog niet voorbij zijn.

Nieuwe aanval op Israël

De Houthi's hebben vandaag drones en raketten ingezet tegen Israël. Volgens Israël hebben de onbemande toestellen en projectielen geen doel getroffen. Het Israëlische leger heeft gisteren diverse plekken in Jemen onder vuur genomen. Onder meer de luchthaven van Sanaa raakte zwaar beschadigd.

Zolang Washington zich houdt aan de toezegging om niet meer te bombarderen, zullen de Houthi's zich naar eigen zeggen ook aan de afspraken houden. Het akkoord wordt toegejuicht door regionale grootmachten Iran en Saudi-Arabië. Het is een grote diplomatieke doorbraak, hoewel nog moet blijken of de partijen woord houden.

Onder Trump en Biden

De VS heeft sinds maart ruim duizend Houthi-doelen in Jemen gebombardeerd. Ook onder Trumps voorganger Biden zijn talloze luchtaanvallen uitgevoerd op de militante beweging, die de macht heeft in een groot deel van Jemen. Washington deed dit in reactie op de aanvallen op de internationale scheepvaart door de Houthi's.

Uit solidariteit met de Palestijnen in Gaza, en bondgenoot Hamas, vielen de Houthi's in anderhalf jaar tijd ruim honderd passerende tankers of vrachtschepen aan in de Rode Zee. Twee schepen werden tot zinken gebracht en meerdere matrozen werden gedood of gegijzeld.

De NOS maakte eerder deze uitleg over de situatie in Jemen:

In veel gevallen hadden deze schepen niet of nauwelijks een link met Israël. De handel via deze cruciale zeeroute kwam nagenoeg tot stilstand, wat wereldwijd vele honderden miljarden dollars heeft gekost.

Oman en de VS stellen dat het bestand ook de commerciële scheepvaart beschermt. De Houthi's hebben dit echter niet expliciet toegezegd. Aangezien de aanvallen op Israël doorgaan, lijkt de kans groot dat het gevaar voor passerende schepen nog niet is geweken.

VS verloor drones en straaljagers

Sinds januari van dit jaar zijn er geen beschietingen van koopvaardijschepen door de Houthi's gemeld. De strijd met het Amerikaanse leger was daarentegen nog in volle gang. Zeker zeven Reaper-drones, van zo'n 30 miljoen dollar per stuk, werden neergehaald in de afgelopen weken.

De VS verloor ook drie straaljagers in een halfjaar tijd. In december werd een F-18, ter waarde van zo'n 60 miljoen dollar, per ongeluk neergehaald door een Amerikaans marineschip. Dit incident gebeurde in de nasleep van een Houthi-aanval.

Eind april viel eenzelfde soort straaljager van een vliegdekschip in de Rode Zee. Volgens CNN gebeurde dit na een ontwijkingsmanoeuvre voor een Houthi-aanval. Een anonieme functionaris zei tegen de nieuwszender dat deze actie had bijgedragen aan de val overboord van het oorlogsvliegtuig.

Vandaag viel opnieuw een F-18 in zee vanaf een vliegdekschip. Ditmaal was er volgens het leger van de VS sprake van een technische fout: het systeem om de landende straaljager op te vangen zou niet hebben gewerkt. In geen van deze gevallen kwam een Amerikaanse piloot of militair om het leven.

Burgerslachtoffers

De Houthi's hebben zware schade opgelopen bij de luchtaanvallen door de VS. Vele honderden strijders en enkele leiders zouden zijn gedood. Er werden ook burgerslachtoffers gemaakt: onlangs zouden tientallen migranten in een detentiecentrum zijn omgekomen door een Amerikaanse aanval.

De succesvolle raketaanval op een Israëlische luchthaven afgelopen zondag laat zien dat de Houthi's verre van uitgeschakeld zijn. Er woedt al ruim tien jaar een burgeroorlog in Jemen. In die tijd heeft Saudi-Arabië jarenlang luchtaanvallen uitgevoerd, maar ook dat heeft de Houthi's niet verslagen.

In tien jaar tijd zijn honderdduizenden Jemenieten om het leven gekomen. De meeste slachtoffers zijn gestorven aan indirecte gevolgen van de oorlog, zoals honger en ziekte.

De gemeente Zutphen en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) gaan in Zutphen een asielcentrum bouwen waar vreemdelingen de eerste weken van hun asielaanvraag doorlopen. Dit zogeheten 'dienstencentrum' is bedoeld om het aanmeldcentrum in Ter Apel te ontlasten.

Het nieuwe centrum moet komen op een onbebouwd stuk van bedrijventerrein Revelhorst IV en daar zeker dertig jaar blijven.

Tussenvorm

Het aanmeldcentrum in Ter Apel is al lange tijd overbelast. Met dit nieuwe centrum in Zutphen wordt de druk daar iets verlaagd, zegt een woordvoerder van de gemeente Zutphen. "Het is eigenlijk een tussenvorm van een aanmeldcentrum en een asielzoekerscentrum", zegt ze. "De eerste stap van het aanmelden blijft in Ter Apel, maar in de toekomst zal daarna dagelijks een bus met asielzoekers naar Zutphen komen."

Daar worden ze door de IND, GGD en Vluchtelingenwerk begeleid in de eerste fase van de asielprocedure. Die duurt gemiddeld drie weken, met een maximum van zes. "Daarna gaan ze naar asielzoekerscentra of terug naar het land van herkomst."

Er is plek voor 250 mensen in het nieuwe centrum. "Deze mensen verdienen een respectvolle start van hun verblijf in Nederland", zegt wethouder Rick Verschure. "Ze hebben zo snel mogelijk recht op duidelijkheid of ze in aanmerking komen voor het verder doorlopen van de asielprocedure."

Hij benadrukt daarbij de impuls voor de lokale economie: volgens de gemeente Zutphen levert het nieuwe centrum zo'n honderd banen op.

Bewoners zijn gistermiddag op de hoogte gesteld door de gemeente. Vanavond is voor directe omwonenden een bijeenkomst waar zij worden bijgepraat. Morgenavond is er opnieuw een bijeenkomst voor inwoners.

Kritiek

Het plan om in Zutphen een locatie te bouwen ligt er al langere tijd. Het COA zocht ruim twee jaar geleden al toenadering tot de gemeente.

Dat de gemeente gisteren pas naar buiten trad met het plan, is sommige bewoners in het verkeerde keelgat geschoten. Op sociale media wordt kritiek geuit.

Volgens de gemeente was het niet mogelijk om inwoners eerder te informeren, omdat gisterochtend pas het besluit door het college is genomen. "Het is een traject dat al heel lang duurt", aldus de woordvoerder.

Vergunningen

Het centrum moet in 2028 in gebruik worden genomen. De bouw is nog wel afhankelijk van het rondkomen van vergunningen, benadrukt de woordvoerder. "Het stuk grond heeft nu nog een agrarische bestemming. Dat moet worden omgezet. Vergunningen en een omgevingsplan zijn langdurige trajecten."

Ook kunnen bewoners bezwaar maken. "Dan ga je ook weer procedures door. Al met al ben je al gauw drie jaar verder."

Het besluit van het college van Zutphen om dit dienstencentrum te gaan bouwen, gaat nog langs de gemeenteraad. Maar er kan niet voor of tegen worden gestemd, vertelt de woordvoerder. "Ze kunnen wel hun wensen en bedenkingen meegeven. Maar het college is bevoegd om dit besluit te nemen."

De nieuwe Duitse binnenlandminister Dobrindt wil meer migranten tegenhouden aan de grens. Op een persconferentie maakte hij de nieuwe asielplannen bekend. Voortaan kunnen ook asielzoekers worden weggestuurd aan de Duitse grens.

Dobrindt spreekt van een signaal aan de wereld en Europa dat het Duitse asielbeleid is veranderd. Onder eerdere regeringen was het beleid om asielzoekers niet tegen te houden aan de grens, maar dat wordt nu dus aangepast.

Hoe dat precies in zijn werk moet gaan, is onduidelijk. In het regeerakkoord is opgenomen dat het recht op asiel blijft bestaan. Asielzoekers mogen alleen "in afstemming met buurlanden" worden teruggestuurd.

Ook nu benadrukte Dobrindt dat alles in goed overleg met buurlanden moet verlopen. De Poolse premier Tusk heeft al gereageerd dat hij niet zal accepteren dat er illegale migranten naar Polen worden gestuurd.

Volgens Dobrindt is het doel om "illegale migratie geleidelijk terug te dringen". Bij het wegsturen van migranten zouden enkele uitzonderingen gelden: zwangere vrouwen, kinderen en andere kwetsbare groepen worden niet geweigerd.

Extra grenspolitie

Dobrindt maakte ook bekend dat er meer politieagenten naar de landsgrenzen worden gestuurd om migranten tegen te houden. Duitse media meldden eerder vandaag dat het om enkele duizenden extra agenten zou gaan, maar de kersverse minister noemde geen aantallen.

Een harde aanpak van migratie was een van de grote verkiezingsbeloften van CDU/CSU. Merz beloofde de grenzen op zijn eerste dag als bondskanselier volledig te sluiten voor alle migranten - ook voor asielzoekers.

Na de verkiezingsuitslag werd al snel duidelijk dat de christendemocraten aangewezen waren op de SPD om een coalitie te vormen. De sociaaldemocraten zagen het volledig sluiten van de grenzen niet zitten: mensen ervan verhinderen een asielaanvraag te doen zou in strijd zijn met het internationaal recht.

Duitsland voert sinds september vorig jaar controles uit langs alle grenzen, ook die met Nederland.

Een grote droneaanval van Oekraïne heeft gisteravond en vanochtend chaos veroorzaakt op Russische luchthavens. Door de aanvallen waren verschillende luchthavens rondom hoofdstad Moskou gesloten, net als vliegvelden in andere Russische steden. Honderden vluchten werden geannuleerd.

Het was de grootste luchtaanval van Oekraïne sinds de Russische invasie in 2022. Volgens het Russische ministerie van Defensie heeft Rusland in de afgelopen nacht ruim 500 Oekraïense drones neergehaald, meldt The Moscow Times. Ook zouden er meerdere raketten zijn vernietigd.

Rusland heeft vannacht meerdere drones en ballistische raketten op de Oekraïense hoofdstad Kyiv en andere steden afgevuurd, meldden de Oekraïense autoriteiten. In Kyiv kwamen een moeder en haar zoon om het leven en raakten minimaal zeven mensen gewond.

Dag van de Overwinning

De Oekraïense aanvallen komen op een voor Rusland ongelukkig moment. Vrijdag viert het land de overwinning op nazi-Duitsland met een militaire parade in Moskou.

Eerder kondigde Rusland nog een eenzijdig staakt-het-vuren af in de oorlog met Oekraïne. Dat zou wat het Kremlin betreft moeten gelden van morgen tot en met vrijdag. Oekraïne gaf daarop aan dat het niet wilde wachten tot morgen en voorstander is van een langdurig bestand, dat minstens 30 dagen duurt.

Bij de zogeheten Russische Dag van de Overwinning zijn vrijdag ruim twintig wereldleiders aanwezig. Onder anderen de Chinese leider Xi, de Braziliaanse president Lula en de Servische president Vucic komen ervoor naar Moskou.

Het meisje uit Vlaardingen dat door toedoen van haar pleegouders zwaargewond raakte blijft afhankelijk van intensieve zorg en zal nooit een normaal leven leiden. Dat zei de officier van justitie vandaag in de Rotterdamse rechtbank.

Het pleegmeisje is aan de andere kant ook veerkrachtig, blijkt uit laatste informatie van haar voogd. "Ze doet iedereen versteld staan van de stappen die ze zet", aldus de officier van justitie. "Letterlijk en figuurlijk."

Zo weet ze inmiddels op "haar manier" contact te maken met mensen om haar heen. Lange tijd werd gedacht dat het meisje niets meer zou kunnen, schrijft regionale omroep Rijnmond.

Hersenletsel en botbreuken

Het meisje werd in mei vorig jaar op 10-jarige leeftijd zwaargewond opgenomen in het ziekenhuis. Ze had hersenletsel en botbreuken en lag een tijd in coma. De pleegouders werden aangehouden op verdenking van poging tot doodslag.

Vandaag werd haar huidige toestand bekend, tijdens de vierde zitting in de zaak tegen de pleegouders. Zij waren niet aanwezig in de rechtbank. Beiden zijn onlangs voor zes weken opgenomen geweest in het Pieter Baan Centrum. De rechtbank verwacht in juni het rapport van de gedragsdeskundige.

Het duo zit nu weer vast in de gevangenis. Ze zijn ook aangeklaagd voor het mishandelen van drie andere pleegkinderen.

Gezicht niet tekenen

De volgende zitting is op 14 juli. De rechter heeft aan de advocaten van de verdachten gevraagd of zij dan wel aanwezig kunnen zijn. De advocaten willen in dat geval dat rechtbanktekenaars alleen de achterkant van hun cliënten zullen tekenen, zodat ze niet herkend worden.

Volgens de rechtbank is dat aan de tekenaars zelf om te beslissen, maar het verzoek wordt aan hen doorgegeven, "om er rekening mee te houden".

Weight Watchers heeft faillissement aangevraagd in de Verenigde Staten. Het bekende afslankbedrijf heeft een schuld van 1,5 miljard dollar. Het bedrijf hoopt een doorstart te maken.

Volgens Weight Watchers komen de teleurstellende resultaten vooral doordat steeds meer mensen afvallen met medicatie, zoals Ozempic. Het dieetbedrijf probeerde de afgelopen twee jaar mee te liften op de populariteit van afslankmiddelen door er een aantal aan te bieden. Maar Weight Watchers heeft er moeite mee om mensen naast die middelen nog steeds dieetprogramma's te laten volgen.

Weight Watchers kon in zijn hoogtijdagen rekenen op steun van verschillende bekendheden, onder wie Oprah Winfrey. Zij werd tien jaar geleden zelfs gedeeltelijk eigenaar van het merk, wat het afslankbedrijf geen windeieren legde. Aan het succesverhaal kwam mede een einde doordat zij het bedrijf vorig jaar verliet en ook liet weten medicatie te gebruiken om af te vallen.

Faillissementsaanvraag

Het bedrijf heeft een speciaal soort faillissementsaanvraag ingediend. De procedure geeft het bedrijf de mogelijkheid om aan een doorstart te werken terwijl de activiteiten doorgaan. Daarnaast wordt in zo'n procedure al een akkoord bereikt met schuldeisers voordat het proces bij de rechtbank start. Daardoor kan een herstructurering sneller verlopen.

Weight Watchers heeft de procedure aangevraagd om een plan uit te voeren waarmee het bijna 1,2 miljard dollar (ruim 1 miljard euro) aan schulden kwijtraakt.

Ook het aantal Nederlanders dat voor duizenden euro's per jaar de nieuwste afslankmedicijnen zoals Ozempic aanschaft, neemt flink toe. Deskundigen hebben daar gemengde gevoelens over. Nieuwsuur maakte daar deze video over:

Modeontwerper Duran Lantink heeft het veertiende Cultuurfonds Mode Stipendium gewonnen. Hij kreeg de prestigieuze prijs vanmiddag uitgereikt in de kerk van kunstenaarsdorp Ruigoord aan de rand van Amsterdam. Het Mode Stipendium is de grootste prijs voor Nederlandse modeontwerpers.

Naast de eer en een wisseltrofee heeft Lantink, die onlangs is aangesteld als de nieuwe creatief directeur van het Franse modehuis Jean Paul Gaultier, ook een geldprijs van 50.000 euro gewonnen. Dat bedrag kreeg hij al eerder en gebruikte de modeontwerper voor zijn show tijdens de Parijse modeweek in september vorig jaar.

Directeur Cathelijne Broers van het Cultuurfonds roemt de modeontwerper om zijn "experimentele, duurzame upcycling en maatschappijkritische ontwerpen, die door beroemdheden als Beyoncé, maar ook kwetsbare trans vrouwen in Zuid-Afrika worden gedragen". Wat haar betreft is Lantink daarom "een inspirerend rolmodel in de mode-industrie en de ideale winnaar".

Het is voor de veertiende keer dat de prijs voor Nederlands modetalent wordt uitgereikt. Eerdere winnaars zijn onder anderen Jan Taminau, Bas Kosters, Iris van Herpen en Mohamed Benchellal. De prijs is volgens het Cultuurfonds bedoeld voor modeontwerpers in Nederland die al minimaal vijftien collecties hebben gemaakt en daarmee gevestigde namen zijn.

Jean Paul Gaultier

Lantink (37) studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en werd in 2018 internationaal bekend met zijn vaginabroek. Deze werd gedragen door de Amerikaanse artiest Janelle Monáe in de videoclip van haar nummer Pynk. De broek is in 2019 gekocht door het Centraal Museum in Utrecht.

In 2023 debuteerde Lantink tijdens de modeweek in Parijs met zijn eigen collectie. Vorige maand is bekendgemaakt dat de ontwerper de nieuwe creatief directeur wordt van het Franse modehuis Jean Paul Gaultier.

Lantink noemde zijn benoeming een "ware eer" en beschouwt de 72-jarige oprichter van het modemerk als een genie. "Hij heeft als onderdeel van een generatie barrières doorbroken, waardoor mensen zoals wij kunnen zijn wie we zijn". Gaultier, die in 2020 stopte als ontwerper, noemde de Nederlander op zijn beurt "het nieuwe enfant terrible van de modewereld".

De schaapskudde in Elspeet kan daar niet langer blijven. De dieren zouden binnenkort worden overgeplaatst naar een nieuw stuk grond in het dorp, gekocht door de gemeente, maar tientallen omwonenden maakten bezwaar. En dus valt na vijftig jaar het doek voor de 220 Veluwse heideschapen in Elspeet.

De stichting achter de kudde, Stichting Schaapskudde Gemeente Nunspeet, worstelt al jaren met huisvesting voor de dieren. De huidige kooi voldoet niet aan de wetgeving en biedt bovendien niet genoeg ruimte aan alle schapen. De schapen zijn daardoor verdeeld over meerdere locaties.

Ook de woningen voor de twee herders leverden problemen op: zij wonen nu in een tijdelijk onderkomen, maar het contract daarvan loopt binnenkort af. Een nieuwe plek voor de kudde moet dus ook onderdak bieden aan de herders.

Nieuwe ruimte

Met de kwestie is de stichting negen jaar bezig geweest, zegt voorzitter Jan van Unen tegen Omroep Gelderland. "We wilden iets aan de rand van de Elspeter Heide, maar omdat die heide in Natura 2000-gebied ligt, mag je niet overal bouwen en waren de opties beperkt."

In maart van dit jaar leek de oplossing te zijn gevonden. De gemeente kocht een woning aan de rand van Elspeet met een aangrenzend perceel agrarische grond van bijna 2 hectare. Er zou genoeg ruimte zijn voor alle dieren en de herders, en de grond grenst ook aan de heide.

Geluids- en stankoverlast

Maar omwonenden zagen de komst van de nieuwe buurtgenoten niet zitten. "Dertig bewoners schreven een brief naar de gemeente met hun bezwaren", zegt Van Unen. Mensen vrezen onder meer geluids- en stankoverlast. Ook de mogelijke komst van de wolf als er schapen zijn, wordt genoemd in de bezwaren. "Er zijn zelfs bewoners die bang zijn dat de schaapskudde invloed heeft op hun gezondheid."

De bewoners stellen een alternatieve locatie voor, ten oosten van de N310, zegt een woordvoerder van de gemeente Nunspeet. "Het college zal de brief binnenkort in behandeling nemen."

Dat kan jaren duren, zegt Van Unen. "Die tijd hebben we niet. De huurcontracten van de herders lopen af en we hebben een plek nodig voor de kudde. We kunnen nergens anders heen."

Rouwfase

En dus ziet het bestuur geen andere mogelijkheid dan te stoppen met de kudde. Dat komt vooral hard binnen bij de twee herders, zegt hij. "Ze verliezen hun kudde, hun baan én hun honden die ze zelf hebben opgeleid. We zitten in een rouwfase."

Het bestuur wil zorgen voor een warme overdracht van de herders en dieren aan een andere stichting. Een gemeentewoordvoerder zegt dat er in Elspeet een schaapskudde nodig zal blijven voor heidebeheer. "Een kudde is echt nodig. Het college van bestuur gaat binnenkort overleggen hoe we dat als gemeente gaan aanpakken."

In navolging van ING en ABN Amro verlaagt ook Rabobank de spaarrente. Vanaf volgende week krijgen spaarders met tegoeden tot 20.000 euro 1,5 procent rente (nu nog 1,7 procent). Dit is de grootste groep spaarders.

Wie meer heeft krijgt over het deel dat tussen de 20.000 en 100.000 ligt 1,4 procent. Over het deel dat tussen een ton en 5 miljoen euro zit, geldt een rente van 1,3 procent.

ING en ABN Amro maakten vorige maand al bekend dat ze hun spaarrentes verlagen. Eerder deed ook de Volksbank dat al, met merken als ASN Bank, RegioBank en SNS.

Europese Centrale Bank

Sinds de herfst van 2023 liepen de spaarrentes na jaren juist weer op. Dat kwam doordat de Europese Centrale Bank (ECB) de beleidsrente steeds een beetje verhoogde, van 0 naar 4 procent.

Als gevolg daarvan liepen daardoor de spaarrentes van de Nederlandse grootbanken voorzichtig op. Inmiddels bouwt de ECB de rente juist al weer anderhalf jaar af en dat werkt nu dus ook weer door in de spaarrente.

Vijf hulporganisaties die al langer kritiek hebben op het Israëlbeleid van het kabinet reageren voorzichtig positief op de aankondiging van minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken dat hij een onderzoek wil naar de humanitaire blokkade van Gaza. Veldkamp vindt dat Israël de mensenrechten en democratische principes niet meer respecteert.

Die principes zijn afgesproken in een verdrag tussen Israël en de Europese Unie. De NSC-minister wil daarom dat de Europese Unie een onderzoek begint naar naleving van het verdrag. Veldkamp noemt het zelf "een streep in het zand". "We willen een duidelijk politiek signaal geven aan Israël."

Tot dat onderzoek er is, zal Nederland verlenging van het verdrag blokkeren. Eerder vroegen Spanje en Ierland al om opschorting van het verdrag. In een nieuw systeem dat Israël heeft aangekondigd voor hulp aan Gaza heeft Veldkamp niet veel vertrouwen, blijkt uit een brief aan EU-buitenlandchef Kallas.

Rode lijn

Hulporganisaties die al langere tijd stevige kritiek hebben op het kabinetsbeleid reageren voorzichtig positief op de aankondiging van Veldkamp, al had zo'n stap volgens hen al veel eerder genomen moeten worden.

"Deze koerswijziging is laat, maar beter laat dan nooit", zegt Karel Hendriks, directeur van Artsen zonder Grenzen. "Het is een belangrijke stap in de goede richting en echt een breuk met hoe we Israël tot nu toe bejegenden. Veldkamp noemt het een streep in het zand, ik noem het een rode lijn."

Save the Children noemt het "fijn dat de minister zich eindelijk wat aan lijkt te trekken van het internationaal humanitair recht". "Nederland isoleerde zich heel erg in Europa. Het is belangrijk dat dit nu verder wordt opgepakt in Europees verband."

Ook Oxfam Novib, dat al langer pleit voor het opschorten van het EU-associatieverdrag, vindt dat Nederland laat tot inkeer is gekomen. "Het is beschamend dat het Nederlandse kabinet nu pas begint over het doen van onderzoek. Het is evident dat de Israëlische regering het verdrag schendt. Het is absurd dat een land dat het internationaal recht zo aan zijn laars lapt, tot op de dag vandaag deze handelsvoordelen krijgt van de Europese lidstaten."

Directeur Rolien Sasse van vredesorganisatie PAX noemt het "goed dat de druk vanuit de samenleving nu effect lijkt te hebben en minister Veldkamp eindelijk een eerste stapje lijkt te zetten". Tegelijk is het volgens haar een moment "dat moet blijken dat deze regering daadwerkelijk Israël onder druk durft te zetten".

Nog veel vragen

Er zijn nog veel vragen bij de ngo's over wat het besluit van Veldkamp in de praktijk zal gaan betekenen, en wanneer er concrete resultaten zichtbaar zullen zijn. "Er moet nu humanitaire hulp naar binnen", zegt Amnesty International. Ook wil de organisatie dat er zo snel mogelijk "onafhankelijke mensenrechtenwaarnemers en onderzoekers van het Internationaal Strafhof Gaza in" gaan.

Rug recht houden

Jaap Hamburger, voorzitter van Een Ander Joods Geluid, vindt ook dat Nederland aan de late kant is met dit besluit. Wel vindt hij het goed dat Veldkamp kort voordat hij afreist naar een informele ontmoeting met andere buitenlandministers in Warschau met de boodschap is gekomen.

"Hoeveel reële pijn Israël van deze opschorting ervaart, valt te bezien - al zal het land het wel weer duiden alsof Nederland definitief de kant van de antisemieten heeft gekozen", zegt Hamburger. "Hopelijk houdt Veldkamp zijn rug recht."

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) reageert met "gemengde gevoelens" op het besluit van Veldkamp. "Dat de minister druk op de ketel wil zetten om de hulp op gang te brengen, is begrijpelijk", zegt directeur Naomi Mestrum.

"Maar om nu al te zeggen dat het nieuwe systeem waar Israël aan werkt niet voldoet is voorbarig en daardoor kwalijk. Want hoe weet de minister dit? Volgens Mestrum heeft Israël "jarenlange ervaring met het leveren van hulp in talloze internationale crisissituaties en is het hier prima toe in staat".

Het vorige systeem voor het leveren van hulp aan Gaza "voldeed niet", zegt Mestrum. "Zelfs de Palestijnse Autoriteit heeft al vaker gezegd dat Hamas het voedsel steelt en de bevolking onderdrukt. En Veldkamp schrijft ook in zijn brief dat Hamas onmiddellijk alle gijzelaars moet vrijlaten en dat er geen plek is voor Hamas in een toekomstig bestuur van de Gazastrook."