NOS Nieuws - Algemeen

D66 is van plan morgen Wouter Koolmees naar voren te schuiven als verkenner in de kabinetsformatie. Dat bevestigen Haagse bronnen na een bericht van RTL Nieuws. Morgenmiddag bepalen de fractievoorzitters onder leiding van Kamervoorzitter Bosma hoe de weg naar een nieuw kabinet moet beginnen.

Het is gebruikelijk dat de grootste partij het voortouw krijgt en één of meer verkenners mag voordragen. De laatste stemmen worden nog geteld, maar D66 wordt vrijwel zeker de grootste partij. De andere partijen moeten nog wel met de voordracht van Koolmees instemmen.

Koolmees (48) is de hoogste baas van de Nederlandse Spoorwegen. In kabinet- Rutte III was hij namens D66 minister van Sociale Zaken.

Al eerder verkenner

Hij was in 2021 ook al betrokken bij de kabinetsformatie. Eerst werd hij samen met Tamara van Ark van de VVD benoemd tot verkenner, maar die opdracht werd al gauw ingetrokken omdat de Kamer verkenners wilde die verder van de politiek afstonden. Aanleiding was de commotie rond hun voorgangers Ollongren en Jorritsma en de 'functie elders'- notitie.

Later die formatie werd Koolmees informateur. Samen met VVD'er Johan Remkes wist hij VVD, CDA, D66 en ChristenUnie te bewegen hun samenwerking voort te zetten in kabinet-Rutte IV.

Bronnen rond D66 melden dat Koolmees goed ligt bij zowel linkse als rechtse partijen en daarom geschikt zou zijn als verkenner. Partijleider Jetten heeft een voorkeur voor een breed middenkabinet, met zowel de VVD als GroenLinks-PvdA.

De gedoodverfde winnaar van de burgermeestersverkiezing in New York is 34 jaar oud, geboren in Oeganda, moslim en, voor veel Amerikanen misschien nog wel het ergste, een socialistische Democraat. En toch slaat hij 'soort van' aan, zegt president Trump vol ongeloof.

Zohran Mamdani is in korte tijd zo populair geworden dat hij morgen de grootste kans maakt om de nieuwe burgemeester van New York te worden. In internationale media trekt hij de aandacht als de nieuwe belofte binnen de Democratische partij.

In deze podcast schetst correspondent Rudy Bouma een profiel van deze a-typische rijzende ster aan het Democratische firmament. Waar staat hij voor en hoe heeft hij, met zijn profiel, zoveel mensen achter zich weten te scharen?

Zohran Mamdani 'spreekt als ultieme 'anti-Trump' veel mensen aan, vertelt Rudy, maar hij is óók een ideaal doelwit voor de president. En zijn populariteit kan grote negatieve gevolgen hebben voor zowel de stad New York als voor de Democratische partij.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Lisa Konings

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Een van de grootste farmaceutische bedrijven ter wereld, Eli Lilly, investeert 2,6 miljard euro in Nederland. De Amerikaanse producent wil een geneesmiddelenfabriek gaan bouwen waar zo'n 500 mensen komen te werken.

In de fabriek worden geneesmiddelen gemaakt op het gebied van diabetes, obesitas, hart- en vaataandoeningen, oncologie, immunologie en neuroscience. "Miljarden pillen moeten hier worden gemaakt. Genoeg voor de hele wereld, dat is waar deze fabriek voor moet gaan dienen", zegt de topman van Eli Lilly Dave Ricks.

Een van de belangrijkste middelen die het bedrijf hier wil produceren is het populaire afvalmedicijn Mounjaro. Hiermee wil Eli Lilly het Deense Novo Nordisk beconcurreren.

Het is nog niet te zeggen of er Nederlandse werknemers of expats zullen gaan werken in de fabriek. "Het zijn echt specialistische arbeidsplaatsen waar onwijs veel hightech kennis bij komt kijken. Bovenal hebben we mensen nodig die de kennis en de capaciteiten hebben om op deze locatie te werken", vertelt de algemeen directeur van Lilly Nederland, Marco Frenken.

Eli Lilly heeft in Europa ook productielocaties in Duitsland, Frankrijk, Ierland, Italië en Spanje. Het bedrijf wil de fabriek bij het Leiden Bioscience Park bouwen. Het terrein valt onder de gemeente Katwijk. Voor die plek is gekozen vanwege de goede bereikbaarheid, met de Rotterdamse haven en luchthaven Schiphol in de buurt. Verder zijn er ook veel hoogopgeleide arbeidskrachten aanwezig.

Ook speelt de aanwezigheid van het Europese medicijnagentschap (EMA) in Amsterdam een rol. "Ik denk dat het handig is voor de communicatie met de toezichthouder die verantwoordelijk is voor onze sector", vertelt Ricks.

Stikstof is geen probleem

Of de fabriek er daadwerkelijk komt, is nog niet volledig zeker. Nog een aantal vergunningen moeten worden afgegeven. "Dat gaat over water, stikstof, energie, bereikbaarheid. We moeten kunnen aantonen dat datgene dat we hier graag willen realiseren, dat dat ook kan", zegt wethouder Gerard Mostert van de gemeente Katwijk.

De topman van Eli Lilly maakt zich geen zorgen over de bouw van de fabriek. "Niets is 100 procent zeker, maar we hebben er vertrouwen in dat de vergunningsprocedure soepel zal verlopen. Zo is de grond bouwrijp gemaakt en hebben we veel vertrouwen in de bouwcapaciteit in de regio", aldus de topman.

Onvoorspelbaarheid en inconsistentie

Dit optimisme steekt schril af op het beeld dat oud-bestuursvoorzitter van ASML, Peter Wennink, eerder in het FD schetste. Hij onderzoekt in opdracht van het oude kabinet het vestigingsklimaat. Volgens hem moet er fors worden geïnvesteerd in de fysieke infrastructuur, energiecapaciteit en kennisinfrastructuur.

Dat negatieve sentiment wordt bevestigd in de internationale ranglijst van de World Competitiveness Ranking. Op die lijst is Nederland gezakt van plek vier naar plek tien sinds 2021. Ook de Monitor Ondernemingsklimaat 2024 van de Universiteit van Amsterdam bevestigt dat een op de vijf bedrijven overweegt om uit Nederland te vertrekken.

"Regeldruk, fiscale regels, de onvoorspelbaarheid van beleid zijn enkele redenen", somt hoogleraar strategie en innovatie Henk Volberda op. Hij werkte mee aan de monitor. "Met name bedrijven die veel energie verbruiken lijden onder het overspannen stroomnet en dure stroom, zoals de maakindustrie en chemie." Maar veel gaat ook goed, benadrukt Volberda. "Nederland heeft een prettig leefklimaat, een goede digitale infrastructuur en een hoog opgeleide beroepsbevolking."

Glas halfleeg

Max Velthoven, adviseur bij accountantskantoor EY was eerder best negatief over het ondernemersklimaat, maar noemt als positieve factor de samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen en het bedrijfsleven. "Hierdoor is de innovatie op vrij hoog niveau, zoals in de kennisclusters Eindhoven voor high-tech, Wageningen voor agro-food, Utrecht voor life-sciences, Amsterdam voor ICT en Leiden voor biotechnologie."

In laatstgenoemde plaats zijn veel kennisprofessionals die medicijnen onderzoeken en ontwikkelen. "Het kan voor buitenlandse bedrijven interessant zijn om zich hier te vestigen omdat hier leveranciers en klanten zitten."

Barbara Baarsma, hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam en hoofdeconoom bij adviesbureau PWC, herkent bovengenoemde ontwikkelingen ook. "Vergelijk je het huidige Nederlandse ondernemingsklimaat met dat van tien jaar geleden, dan lijkt het glas eerder halfleeg. Toch staat Nederland internationaal nog steeds in de middenmoot, en juist dat internationale perspectief is waar buitenlandse bedrijven naar kijken."

Eli Lilly hoopt dat in 2030 de eerste medicijnen van de band rollen.

"Ik herinner me Joost als een heel lieve en vaderlijke figuur. Een betrokken mens", zegt Mylou Frencken die samen met de vandaag overleden Joost Prinsen te zien was in de Omroep Max-televisiequiz Met het mes op tafel.

Hoewel Frencken wist dat het niet goed ging met de gezondheid van Prinsen, is ze toch geschrokken van zijn overlijden. "Ik wist niet dat het kennelijk zo snel is gegaan." De 83-jarige kleinkunstenaar overleed aan de gevolgen van kanker en een herseninfarct.

"Wat raar, wat idioot", was haar eerste reactie op het overlijden van de acteur en presentator. "Hij is zo iemand die door hoort te blijven leven. Die hoort er gewoon bij."

De samenwerking met Prinsen noemt Frencken enerverend. Ze staat sinds de start van Met het mes op tafel in 1997 achter de bar, waar ze geregeld liedjes zingt. "De samenwerking voelde heel vertrouwd. Hij was als een familielid."

Met een glimlach beschrijft ze hoe Prinsen "soms ook een lastpak" kon zijn. "Hij zat overal bovenop, maar dat moest ook. Hij ging voor het beste. Hij bemoeide zich overal mee."

'Tv-icoon'

Prinsen stond aan de wieg van de quiz, die hij tot 2015 zelf presenteerde voor Max. "Joost is altijd enorm betrokken gebleven bij Het Mes. Hij heeft de quiz bedacht, samen met Jan Kok, en wilde altijd op de hoogte blijven van de plannen met 'zijn kindje'. Daarin was hij uitermate scherp. Hij wist precies wat wel en niet zou werken", zegt Omroep Max-directeur Jan Slagter.

Hij vindt dan ook dat "Nederland opnieuw een tv-icoon heeft verloren". Herman van der Zandt die Prinsen opvolgde als presentator noemt het "heel jammer" dat hij er niet meer is. "Hij was een schatkamer aan informatie, anekdotes en prachtige verhalen."

Dat is ook hoe Frencken zich hem herinnert. "Hij was een groot kleinkunstvoorbeeld. Hij was heel erg betrokken bij alles wat hij deed. Het was een echte bevlogen vakman. Ik heb altijd erg genoten van in zijn buurt zijn."

Schrijver, regisseur en acteur Niek Barendsen zegt dat hij "ontzettend veel" van Prinsen heeft geleerd. De twee werkten jarenlang samen bij de NTR-programma's Het Klokhuis en de Welkom-serie. Barendsen noemt hem een innemend persoon. "Joost had iets in zijn stem en in zijn voorkomen, waardoor je wel naar hem moest kijken."

"Zonder zijn bezieling was Het Klokhuis nooit geworden wat het nu is", aldus eindredacteur van Het Klokhuis Anneke Dorsman.

'Mooie liedjes'

Zangers Wende Snijders bedankt Prinsen op haar Instagram-stories. Ze toont een foto waarop ze zijn gezicht beetpakt. "Dag lieve Joost, bedankt voor alles wat je gegeven hebt en dat je me zo jong onder je vleugels nam. Rust zacht."

Rob Kemps roemt Prinsen op Instagram vooral om de liedjes die hij zong. De Brabantse artiest zegt dat hij er op latere leeftijd pas achterkwam dat Prinsen een van Nederlands beste chansonniers was. "Wat heeft deze man mooie liedjes gezongen en bovenal was hij een ongeëvenaard voordrachtskunstenaar."

Op sociale media delen veel mensen een gedicht van Prinsen dat hij in 2004 voordroeg in een documentaire over tekstdichter Willem Wilmink. Het gaat over de goochelaar Ben Ali Libi die in de Tweede Wereldoorlog werd weggevoerd naar een vernietigingskamp.

Bekijk het gedicht hier, waarbij Prinsen het niet droog kan houden:

Het IPC, de voedselwaakhond van de VN, heeft opnieuw hongersnood in twee delen van Sudan vastgesteld. Het gaat om Al-Fasher en Kadugli. Het is de tweede keer binnen een jaar dat het IPC hongersnood constateert in het land.

In beide steden is sprake van een "totale ineenstorting van bestaansmiddelen, hongersnood, extreem hoge niveaus van ondervoeding en sterfte", stelt het IPC. Ook twintig andere gebieden in de regio's Darfur en Kordofan lopen het risico op hongersnood. Zij zullen naar verwachting veel ontheemde Sudanezen opvangen.

Het IPC spreekt van hongersnood als minstens 20 procent van de bevolking geen toegang heeft tot eten, een op de drie kinderen aan acute ondervoeding lijdt en er per dag twee mensen per 10.000 mensen doodgaan door honger.

Inname door RSF

Na een belegering van meer dan vijfhonderd dagen trok het leger zich vorige week terug uit de stad Al-Fasher, waarmee nagenoeg de hele Darfur-regio in handen kwam van de paramilitaire rebellenorganisatie Rapid Support Force (RSF). Door de belegering was de bevolking ruim anderhalf jaar vrijwel volledig afgesneden van voedsel en andere basisvoorzieningen.

Het IPC baseert zich op gegevens uit september, maar refereert ook aan de meest recente ontwikkelingen. De inname van Al-Fasher heeft "geleid tot groot menselijk leed en verdere ontheemding naar Tawila en andere aangrenzende gebieden, waardoor de humanitaire behoeften in en rond Al-Fasher zijn toegenomen."

Het IPC zegt dat de situatie in de belegerde stad Dalang, die ook in Zuid-Kordofan ligt, te vergelijken is met de situatie in Kadugli. Door een gebrek aan gegevens uit de stad kan de voedselwaakhond nog niet met zekerheid zeggen dat er hongersnood is.

In 2023 braken er gevechten uit tussen de paramilitaire RSF-strijders en het regeringsleger. De gevechten begonnen in de hoofdstad Khartoem, maar breidden zich daarna uit naar andere delen van het land.

Oogstseizoen

Het IPC verwacht dat het oogstseizoen voor verlichting zal zorgen, maar dat het geweld en de onveiligheid zal resulteren in lagere opbrengsten. Ook de hoeveelheid interne vluchtelingen zorgt voor extra druk in de gebieden die hen opvangen.

Sinds september zijn bijna 9,6 miljoen Sudanezen ontheemd. Dat is een daling ten opzichte van eerder dit jaar. Zo'n 2,6 miljoen mensen gingen de afgelopen maanden terug naar hun thuis, voornamelijk naar Khartoem. Die stad kwam dit voorjaar weer in handen van het regeringsleger.

De terugkerende Sudanezen kampen echter met grote uitdagingen. "Ze keren terug naar gebieden die zwaar getroffen zijn door de conflicten", schrijft het IPC. "Ze komen vaak terug zonder bestaansmiddelen, omdat ze het huidige landbouwseizoen hebben gemist."

ICC-onderzoek

Het International Strafhof (ICC) kondigde vandaag aan onmiddellijk maatregelen te treffen om relevant bewijsmateriaal "in verband met de vermoedelijke misdaden in Al-Fasher" te bewaren en te verzamelen.

Het hof benoemde daarbij ook de recente veroordeling van Ali Muhammad Ali Abd-Al-Rahman voor misdaden in Darfur in 2004. Die veroordeling is volgens het hof "een waarschuwing voor alle partijen in het conflict in Darfur dat zij verantwoordelijk zullen worden gehouden voor dergelijk gruwelijke misdrijven".

Het ICC stelde daarnaast dat de berichten over massamoord, verkrachtingen en andere misdaden, mits bewezen, aangemerkt zouden kunnen worden als oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

In Nepal zijn zeven bergbeklimmers om het leven gekomen nadat ze onder een lawine bedolven waren geraakt in het Himalayagebergte. Het gaat volgens de politie om twee Nepalese gidsen, een Canadees, een Italiaan en drie Amerikanen.

De lawine vond plaats op het moment dat de bergbeklimmers zich bij het basiskamp op zo'n 4900 meter hoogte voorbereidden op de tocht naar de bergtop.

Vier mensen zijn nog vermist. Naar hen wordt gezocht door reddingswerkers te voet en hulpdiensten met een helikopter. Vier anderen raakten gewond en zijn naar een nabijgelegen dorp gebracht.

Het is niet bekend hoe de lawine is veroorzaakt, maar de afgelopen dagen is het weer omgeslagen en er zijn sneeuwstormen in de bergen gemeld.

5600 meter hoog

Yalung Ri is een berg ten noordoosten van de Nepalese hoofdstad Kathmandu. De maanden september en oktober gelden naast het voorjaar als beste periode om de berg te beklimmen. Hij wordt gezien als toegankelijke berg voor toeristen zonder uitgebreide klimervaring.

De tocht naar de top, die 5600 meter hoog is, duurt een aantal dagen.

Het tekort aan studentenhuizen neemt verder toe doordat steeds meer verhuurders hun studentenwoningen verkopen. Vooral in de grote steden dreigt het tekort nog verder op te lopen. In een jaar tijd zijn er meer dan 5000 woningen verkocht, wat neerkomt op ongeveer 10.000 studentenkamers.

Dit blijkt uit een rapport van onderzoeksbureau ABF Research in opdracht van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) en Kenniscentrum Studentenhuisvesting (Kences).

Het aantal verkochte studentenwoningen van particulieren ligt anderhalf keer zo hoog als een jaar eerder. Ondanks forse nieuwbouw door woningcorporaties dreigt Nederland in twee jaar tijd 9 procent van de studentenkamers te verliezen, aldus Kences.

Tekort nog groter

Nederland had over het afgelopen collegejaar in totaal 393.000 studentenkamers voor studenten in het hoger onderwijs.

Volgens directeur van Kences, Jolan de Bie worden er al sinds 2022 gemiddeld 5000 studentenkamers per jaar gebouwd door voornamelijk woningcorporaties en maar een heel klein deel aangekocht door particulieren om te gaan verhuren.

"Dit zorgt er dus voor dat het tekort alleen maar verder toeneemt", zegt De Bie. Naar schatting leidt dit tot een afname van 45.000 particuliere studentenkamers in twee jaar tijd. Om dat in een perspectief te plaatsen, van het totale aantal studentenwoningen is ongeveer de helft in handen van particuliere verhuurders.

Met name in de grote studentensteden dreigt het tekort verder toe te nemen door de verkopen, blijkt uit het ABF-rapport. In Amsterdam is het aantal verkochte particuliere huurwoningen verreweg het hoogst met meer dan tweeduizend woningen. Hierna volgen Rotterdam (1025), Utrecht (810) en Groningen (695).

Combinatie

Dat particulieren nu meer huurwoningen verkopen komt door een combinatie van zowel de huizenmarkt als toegenomen overheidsmaatregelen, zegt Sander Burgers, woningmarkteconoom bij ING.

Hij ziet dat de rentes nu een stuk hoger liggen dan vier jaar geleden, dus particulieren kunnen meer verdienen door ergens anders hun geld in te investeren. Tegelijkertijd liggen de verkoopprijzen hoger, wat het aantrekkelijk maakt om hun huurwoningen te verkopen.

Aan de andere kant ziet hij dat verhuurders hun woningen verkopen door maatregelen van de overheid. Zo is er een maximale huur ingesteld, middels de Wet betaalbare huur. Ook is het fiscaal minder aantrekkelijk om een woning te verhuren sinds de belasting op deze woningen is verhoogd.

Daarnaast zijn ook de regels voor woningdelen aangescherpt. Volgens Burgers allemaal redenen voor investeerders die bijdragen aan het sneller verkopen van hun huurwoning.

"We zien dat als je als overheid maatregelen neemt om het voor een verhuurder moeilijker te maken, je deels het probleem verschuift en niet oplost", aldus Burgers. Daardoor is het voor kopers makkelijker om aan een huis te komen in deze sector, maar moet er structureel een groter aanbod komen.

Wat nu?

De Bie ziet deze aangescherpte overheidsmaatregelen ook als oorzaak voor de afname van het aantal studentenwoningen. Ze benadrukt wel dat de Wet betaalbare huur niet alleen slechte onderdelen heeft, maar door strengere regels voor woningdelen met drie of meer huurders is het minder aantrekkelijk voor een verhuurder om deze woning te blijven verhuren.

"Wij zeggen tegen gemeenten, sta dat woningdelen vergunningsvrij toe." Dan kan de huurprijs ook iets omhoog wat het aantrekkelijk maakt voor verhuurders, "maar combineer dit wel met een huurtoeslag voor studenten die in deze kamers wonen." Nu krijgen sommige studenten die bij een woningcorporatie wonen deze toeslag maar studenten in een particuliere huurwoning vaak niet.

"Als we het probleem op korte termijn willen oplossen, moet dit nu gebeuren", zegt de Bie.

Thom de Graaf stopt over acht maanden als vice-president van de Raad van State. Dat doet hij vooral om persoonlijke redenen. "Aan mijn privéleven en andere belangstellingen dan werk ben ik te weinig toegekomen", schrijft hij in een persverklaring.

De Raad van State is het orgaan dat de regering en het parlement adviseert. Daarnaast is het de hoogste bestuursrechter van het land. De Koning is volgens de Grondwet de voorzitter van de Raad van State, maar de vice-president heeft het dagelijkse bestuur in handen.

'Functie niet te lang uitoefenen'

Volgens de regels had De Graaf nog een jaar mogen aanblijven, maar dat vindt hij zelf geen goed idee. "Ik vind dat een functie als die van mij niet te lang moet worden uitgeoefend door dezelfde persoon, nu in het algemeen gebeurtenissen, informatie en personen steeds sneller wisselen."

BBB-leider Caroline van der Plas noemde de Raad van State eerder "te politiek gekleurd" en vond dat er "veel D66-mensen" in zitten, omdat het instituut kritisch was op meerdere voorstellen van het kabinet-Schoof.

De Graaf was van 1998 tot 2003 fractievoorzitter van D66 in de Tweede Kamer, ook was hij vice-premier en minister in het kabinet-Balkenende II. Hij is het niet met Van der Plas eens en vindt dat haar kritiek de rechtstaat ondermijnt.

Op zoek naar opvolger

De Raad van State moet nu op zoek naar een opvolger, die zal op 1 juli 2026 beginnen. Die opvolger zal bij koninklijk besluit worden benoemd, nadat de ministerraad er goedkeuring voor heeft gegeven.

"Tot die tijd ben ik nog volop in functie", zegt De Graaf. "De komende maanden zal voor mij weliswaar alles voor het laatst zijn, maar ik zal met dezelfde energie en inzet als de afgelopen jaren mijn werk blijven doen."

Het hele weekend was de politie in het Belgisch-Limburgse Peer druk in de weer met drones boven luchtmachtbasis Kleine-Brogel. Tot twee keer toe werd de jacht ingezet met een politiehelikopter, maar steeds verdwenen de toestellen uit zicht. Het begint op een kat-en-muisspel te lijken, zegt ook de plaatselijke politie. De Belgische minister Francken zegt dat "het lijkt op een spionage-operatie".

De basis wordt zwaar bewaakt: er liggen Amerikaanse kernwapens opgeslagen en vanaf 2027 wordt Kleine-Brogel de thuisbasis van nieuwe F-35's. Kleine-Brogel ligt dicht bij Nederland, en zaterdag zag een politiehelikopter een drone de grens dicht naderen, zegt een woordvoerder van de politie Kempenland. Er is vanuit de helikopter gezien dat het om een quadcopter ging, een drone met vier rotoren. Er zijn volgens hem geen beelden van gemaakt.

"Het is niet onwaarschijnlijk dat die drone de grens is gepasseerd", zegt de woordvoerder. "Maar we zijn het visueel contact al voor de grens verloren". De helikopter vloog op dat moment hoger dan de drone. De quadcopter voerde slechts af en toe licht, en dan alleen aan de onderkant. "Hij kan omlaag zijn gegaan, naar links, naar rechts, we weten het niet."

Incidenten dit weekend bij Kleine-Brogel

1. Vrijdag op zaterdag: 's nachts drones gespot bij Kleine-Brogel en bij het militair domein in Leopoldsburg, een paar kilometer verderop. De toestellen werden opgemerkt door een medewerker van Kleine-Brogel, meldt het Belang van Limburg. Toen de politie ter plaatse kwam waren de drones niet meer zichtbaar.

2. Zaterdag op zondag: in de avond 1 tot 3 drones opgemerkt door een detectiesysteem op de luchtmachtbasis. Deze keer werden een helikopter en politieauto's ingezet om een van de drones te achtervolgen. Kort voor de Nederlandse grens bij Hamont-Achel verdween de drone uit zicht. Er werd ook een drone-jammer ingezet, maar zonder succes.

3. Zondag op maandag: 's avonds opnieuw "verschillende" drones waargenomen boven Kleine-Brogel. Opnieuw werd de achtervolging ingezet met een politiehelikopter en politieauto's, maar deze keer waren die het contact met de gevolgde drone sneller kwijt. Net als de avond ervoor verdween de drone noordwaarts, richting Nederland.

De Nederlandse politie heeft een verzoek gekregen om uit te kijken naar onbekende drones, meldt de politie Oost-Brabant. "We hebben die drones hier niet gezien. We zijn er wel alert op, maar we gaan er nu geen extra capaciteit op zetten."

Volgens het Benelux-politieverdrag is de Belgische politie bevoegd tot grensoverschrijdende achtervolgingen. Dat is niet gebeurd omdat niet zeker was dat het toestel de grens was overgestoken. Als dat wel duidelijk geweest was, was de bemanning erachteraan gegaan, verzekert de woordvoerder van het Belgische korps.

De Belgische minister van Defensie Theo Francken liet afgelopen weekend weten dat het om een groter type drone ging dat op "grotere hoogte vliegt", niet om kleine drones die je in de winkel koopt. Het gaat om geavanceerde drones die van een afstand van meer dan 20 kilometer bestuurd kunnen worden, en die moeilijk waar te nemen zijn in het donker.

Vandaag kwam hij met meer informatie. De drones kwamen afgelopen weekend in twee golven, zegt hij tegen de RTBF. In de eerste fase waren er "kleine drones om de radiofrequenties te testen" van de Belgische veiligheidsinstanties. Later kwamen "de grote drones om het gebied en de mensen daar te destabiliseren".

Dat zou een reden kunnen zijn waarom een 'drone-jammer', een soort pulse-geweer om de communicatie tussen drone en bestuurder te verstoren, niet werkte. Ook het beperkte bereik van dat apparaat kan daarbij een rol hebben gespeeld.

Francken sluit uit dat het om een grap ging. "Maar wie erachter zit weet ik niet. Ik heb wat ideeën maar ik moet voorzichtig zijn."

De laatste maanden zijn er veel dronewaarnemingen geweest in West-Europa, en in een aantal gevallen is Rusland ervan beschuldigd daarachter te zitten. De spookdrones passen in het beeld van hybride oorlogsvoering.

Drone-expert Wiebe de Jager van Dronewatch.nl waarschuwt voor al te veel paniek, omdat er nog zoveel onduidelijk is. "Menselijke waarnemingen in het duister zijn notoir onbetrouwbaar. Vermeende drones met knipperende lichtjes blijken vaak vliegtuigen in de verte of heldere sterren te zijn." Ook de Belgische politie zegt dat er nu veel meldingen binnenkomen die niets met drones te maken hebben.

Daarbij heeft minister Francken een goede reden om de waarnemingen publiekelijk hoog op te nemen, benadrukt De Jager, want binnenkort vergadert de Belgische ministerraad over de aanschaf van antidrone-systemen, iets waar de minister flink op aandringt. "Het zou goed zijn als de detectiegegevens en videobeelden worden vrijgegeven, zodat menselijke waarnemingen daarmee kunnen worden gestaafd."

De drone-expert wijst erop dat het ondanks mogelijk onjuiste waarnemingen goed is om alert te zijn op malafide drones. "Die kunnen natuurlijk voor hele enge dingen worden gebruikt. Vorige maand werd er nog een aanslag op de Belgische premier verijdeld, en die zouden de daders met racedrones hebben willen plegen. En drones bij militaire bases passen in het beeld van hybride oorlogsvoering, dus niets is uitgesloten."

In het centrum van Rome is een middeleeuwse toren ingestort. Een bouwvakker die bezig was met renovatiewerkzaamheden aan de Torre dei Conti raakte volgens Italiaanse media zwaargewond, enkele anderen liepen lichte verwondingen op.

Een muur van de 29 meter hoge toren stortte vanochtend deels in. De brandweer wist via de buitenkant met een hoogwerker drie bouwvakkers van de hoogste verdieping te redden, een vierde persoon zat vast in het gebouw. Tijdens de reddingsoperatie stortte een ander deel van de toren in.

Daarbij vloog een wolk van puin de lucht in en trok de brandweer zich terug:

De hulpverleners hebben contact met een bouwvakker die nog onder het puin ligt. De brandweer probeert bij hem te komen, maar dat gaat moeizaam vanwege het instortingsgevaar.

Vaker beschadigd

De Torre dei Conti was al sinds 2006 niet meer in gebruik en wordt momenteel gerenoveerd. Het bouwwerk stond vlak bij de beroemde ruïnes van het Forum Romanum en werd in de 13e eeuw gebouwd als residentie voor de familie van paus Innocentius III.

De toren, die vroeger tientallen meters hoger was, stortte in 1348 al eens deels in door een aardbeving. Het gebouw raakte ook in de 17e eeuw beschadigd.

Het is niet gelukt nieuwe advocaten te vinden voor Ridouan Taghi. De twee kandidaten die zich eerder hadden gemeld zijn afgevallen.

Dat meldt het gerechtshof Amsterdam, waar het hoger beroep in het Marengo-proces wordt behandeld. In dit proces staat Taghi terecht met dertien medeverdachten op verdenking van meerdere liquidaties.

Geen verdere opties

De Raad voor Rechtsbijstand en het Dekenberaad, een overleg van lokale advocatenordes in Nederland, waren belast met het vinden van nieuwe advocaten voor Taghi. Het beraad deed daarvoor een oproep onder alle strafrechtadvocaten van Nederland.

Die oproep heeft geleid tot twee aanmeldingen, zegt een woordvoerder van het Dekenberaad. "Daarnaast is met een klein aantal andere advocaten gesproken. Van de advocaten die zich aangemeld hebben, lijkt één niet te voldoen aan de minimale kwalificaties die de aard van deze zaak meebrengt. De ander bleek niet vrij te staan." Dat is een term die gebruikt wordt als advocaten mogelijk belangen of connecties hebben die tegen die van de verdachte in gaan. "Ook de gesprekken met andere eventuele kandidaten leidden niet tot resultaat."

Nu de twee kandidaten die zich hadden gemeld niet worden aangesteld als nieuwe advocaten van Taghi, lijken er geen verdere opties meer te zijn.

Unieke situatie

"Het is een unieke situatie die nu is ontstaan", zegt een woordvoerder van het hof. "Het is nooit eerder gebeurd dat alle strafrechtadvocaten zijn gevraagd een verdachte bij te staan, maar dat er niemand wil of kan."

Het gerechtshof heeft donderdag een extra zitting ingelast om met Taghi over de situatie te praten. Daarna moet het hof bepalen hoe het verder moet met het Marengo-proces.

Een van Taghi's laatste advocaten werd in april opgepakt op verdenking van het doorgeven van boodschappen; de andere twee stopten er daarna mee. Sindsdien heeft hij geen verdediging meer en ligt de zaak stil, zowel voor hem als zijn medeverdachten.

Verplichte toewijzing?

Omdat Taghi eerder tot levenslang is veroordeeld, vindt het gerechtshof het essentieel dat hij wordt bijgestaan door een advocaat. Zo wordt een eerlijk proces gegarandeerd.

Ook het Ressortsparket van het Openbaar Ministerie, dat zich bezighoudt met zaken in hoger beroep, noemt het in een reactie "onwenselijk dat er geen advocaat is gevonden". Een woordvoerder verwijst naar het Dekenberaad voor een mogelijke oplossing, en zegt er bij de zitting komende donderdag inhoudelijk op terug te komen.

Op een eerdere zitting heeft Taghi gesuggereerd dat het hof hem maar een advocaat moet toewijzen, als niemand hem vrijwillig wil bijstaan.

Het Amsterdamse gerechtshof zegt zelf niemand te kunnen toewijzen. Mogelijk zou die opdracht wel vanuit de Raad voor Rechtsbijstand of het Dekenberaad kunnen komen.

Precies een maand na de parlementsverkiezingen is in Tsjechië een regeerakkoord gepresenteerd. De grote winnaar, de populistische oud-premier Babis, gaat een coalitie aan met twee uiterst rechtse partijen. De huidige, pro-Europese regeringspartijen gaan de oppositie in.

Het regeerakkoord belooft de pensioenleeftijd te bevriezen, salarissen voor leraren en agenten te verhogen en alleen nog "in uitzonderlijke gevallen" asielzoekers toe te laten. Over de voorgenomen vermindering van steun aan Oekraïne is vooralsnog niets bekend.

Het is voor het eerst dat de SPD van de Japans-Tsjechische Tomio Okamura en de Motoristen, voorheen een one-issuepartij voor automobilisten, gaan regeren. Beide partijen staan in Tsjechië te boek als extreemrechts, maar beide hebben in de formatie hun meest radicale standpunten laten varen.

Zo is in het akkoord niets te lezen over de deportatie van Oekraïense vluchtelingen, waar de SPD in de campagne voor pleitte. Ook gaat de wens voor een referendum over EU- en NAVO-lidmaatschap in de ijskast. Wel moet er een volksraadpleging komen over invoering van de euro, waar de partijen tegen zijn. Tsjechië zal echter een "overtuigd EU-lid" zijn, belooft Babis.

Andere plannen zijn nog vaag, maar roepen bezorgdheid op. Zo wordt de financiering van de publieke omroep hervormd, wat de onafhankelijkheid kan aantasten. Ook worden subsidies voor "politiek activistische" ngo's stopgezet en de controle op hen opgevoerd. Rechters moeten een schadevergoeding betalen als ze fouten maken. Wat als 'fout' geldt, is nog onduidelijk.

Controversiële kandidaten

Na de plannen volgen nu de poppetjes. Vooral de Motoristen schuiven controversiële figuren naar voren. Als minister van Milieu wordt Petr Macinka naar voren geschoven. Hij ontkent de invloed van de mens op klimaatverandering en belooft "groen bloed te laten vloeien" op het ministerie.

De geplande voordracht van oud-autocoureur Filip Turek als minister van Buitenlandse Zaken doet nog meer wenkbrauwen fronsen. Van Turek was al bekend dat hij in het verleden herhaaldelijk met nazisymbolen en de Hitlergroet poseerde. Afgelopen maand kwam daar de onthulling van verwijderde Facebookberichten met racistische, antisemitische en homofobe uitspraken bovenop.

Een greep uit de berichten: "de laatste trotse Duitser stierf in 1945", "Obama is een n**** die hooguit drugs kan verkopen" en "iemand in brand steken is fout, maar als het een zigeuner betreft, is dat een verzachtende omstandigheid." Hij zou aan Noorwegen de oorlog willen verklaren, omdat het een "linkse parasietenstaat" is.

Turek zegt spijt te hebben van sommige berichten en ontkent enkele berichten zelf geschreven te hebben.

De vraag is of president Pavel, een politieke tegenpool van Babis, de omstreden ministers zal benoemen. Hij heeft de macht om hen af te wijzen en zal geen kandidaten goedkeuren die tegen de grondwet ingaan, aldus een adviseur. Eerder liet hij doorschemeren dat Turek geen minister kan worden, als de berichten kloppen.

Daarmee kan de formatie toch nog lang duren. Vooralsnog lijkt Babis vast te houden aan de voordracht van de omstreden minister. Hij is daartoe gedwongen, omdat Turek hét gezicht van de partij is. Babis verwacht pas over enkele weken de ministers formeel voor te dragen.

Oppositie domineert senaat

De onderhandelingen over de inhoud gingen mede zo snel, omdat er veel financiële ruimte is. Onder de vorige regering is de staatsschuld flink teruggebracht en inflatie beteugeld. De economische groei hoort tot de hoogste van Europa. Daardoor kan er veel worden uitgedeeld. Bezuinigingen zijn niet nodig, volgens Babis, omdat de economische groei voor meer belastingeninkomsten zal zorgen.

Het is echter onzeker wat van de plannen terechtkomt. Babis stuit op fel verzet van de oppositie, die de senaat domineert. De partij van Babis heeft er slechts een derde van de benodigde meerderheid; de SPD en Motoristen hebben geen enkele senaatszetel. De oppositie heeft daarmee een sterk wapen in handen om de omstreden plannen af te zwakken.

De GGD regio Utrecht heeft nog geen meldingen gekregen van mensen die ziek zijn geworden na het drinken van besmet kraanwater. Sinds zaterdag moeten inwoners van een deel van Utrecht en omgeving hun water voor gebruik eerst 3 minuten koken. De GGD blijft de situatie in de gaten houden.

In het water zit de enterokokkenbacterie. "Gezonde mensen worden daar meestal niet ziek van", zegt arts infectieziektenbestrijding Patrick van Schelven. Het kookadvies geldt voor iedereen, maar vooral zwangeren, ouderen, kinderen of mensen met een slechte gezondheid of weerstand kunnen ziek worden.

Wie milde klachten krijgt, hoeft volgens de GGD-arts niet meteen naar de huisarts. "Het advies is om goed te drinken." Het kookadvies geldt in ieder geval tot morgen.

Zelf drinken meenemen

Bedrijven en scholen komen met alternatieven voor de koffieautomaten die niet gebruikt kunnen worden. De Universiteit Utrecht vraagt studenten en medewerkers koffie van thuis mee te nemen. Op treinstations is geen koffie of thee te krijgen.

Bedrijven als verzekeraar ASR en Rabobank hebben hun personeel gevraagd om vandaag thuis te werken. Kantoren blijven wel open, maar mensen moeten hun eigen drinken meenemen. Ook aan bezoekers en patiënten van Utrechtse ziekenhuizen wordt gevraagd of ze drinken van thuis mee kunnen nemen.

Het kookadvies geldt voor een gebied met 125.000 aansluitingen in delen van Utrecht, Bilthoven, Bosch en Duin, Bunnik, De Bilt, Groenekan, Maarssen, Oud-Zuilen, Tienhoven, Westbroek en Zeist.

In Nuenen zijn gisteravond drie verdachten aangehouden op verdenking van het stelen van duiven. De politie zegt dat het om drie minderjarige verdachten uit Eindhoven gaat.

Het incident gebeurde bij een duiventil op een volkstuintjescomplex, meldt een persfotograaf ter plekke. Omdat er eerder bij de duiventil zou zijn ingebroken, besloot de eigenaar camera's op te hangen. Duiven kunnen veel geld waard zijn.

Toen hij gisteravond de beelden aan het bekijken was, zag hij verdachte bewegingen. Hij besloot daarop met vrienden naar de duiventil te gaan, waar hij volgens de fotograaf drie inbrekers zag. Die sloegen op de vlucht, waarna de politie werd ingeschakeld.

Na ongeveer een halfuur zoeken, vonden agenten de drie minderjarige verdachten. Ze hadden een zak vol duivenringen bij zich, zegt een woordvoerder van de politie. Het is ze niet gelukt om de duiven mee te nemen. De jongens zijn opgepakt.

Bekijk hier de beelden van de arrestaties:

De Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme heeft een nieuwe toets gelanceerd die publieke organisaties moet helpen om discriminatie in de organisatie op te sporen. Het is voor het eerst dat de overheid een concreet instrument heeft om discriminatie tegen te gaan, zegt de commissie.

De discriminatietoets moet publieke organisaties helpen discriminatie te voorkomen en op te lossen. "Hoewel de overheid niet opzettelijk wil discrimineren, gebeurt het toch geregeld', zegt commissievoorzitter Joyce Sylvester.

Na pilots waar onder meer de douane en de gemeente Arnhem aan hebben deelgenomen, lanceert de Staatscommissie vandaag de discriminatietoets. Die toets bestaat uit vragen en opdrachten. Daarmee kunnen gemeenten, publieke dienstverleners en andere overheidsorganisaties zelf onderzoek doen naar hun handelen.

Handschoen oppakken

"Met verschillende bijeenkomsten kan je je eigen organisatie doorlichten en krijg je te zien waar de risico's zitten", zegt Sylvester. Als voorbeeld noemt ze de douane die de eigen processen tegen het licht hield. "Op basis van welke normen halen zij mensen uit de rij op Schiphol bijvoorbeeld."

Aan de hand van de toets heeft Arnhem de afdeling die onderzoekt wie waar woont onder de loep genomen en daarin veranderingen aangebracht. Sylvester: "Je moet echt proactief discriminatie bestrijden, dat is waar het om gaat en dat is precies wat je met deze toets kan doen."

De eerste tien organisaties gaan vanaf vandaag aan de slag met de toets. Gemeenten, universiteiten, banken en ministeries "pakken de handschoen op", zegt Sylvester.

Onbewust

Zij ziet dat door de toets ook juist intern het gesprek op gang komt. "Hoe doen we dat eigenlijk hier? Hoe gaan we met elkaar om? vragen mensen zich af. Laten we eerlijk zijn: de meeste mensen gaan niet de deur uit met het idee van 'ik ga vandaag eens lekker een dagje discrimineren'. Het gebeurt onbewust waardoor je dit bespreekbaar moet maken en aan moet pakken."

Staatscommissie

Na het toeslagenschandaal werd op verzoek van de Tweede Kamer de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme ingesteld. Die commissie onderzoekt discriminatie en etnisch profileren bij en door de overheid. Ook doet het onderzoek in alle sectoren van de samenleving.

De Staatscommissie informeert en adviseert de overheid over het verbeteren van beleid en wet- en regelgeving.

De Staatcommissie hoopt uiteindelijk dat deze toets breder wordt uitgerold en dat Nederland het voorbeeld volgt van het Verenigd Koninkrijk en Ierland waar overheidsorganisaties zichzelf periodiek toetsen op discriminatie en racisme.

Dat discriminatie in alle gelederen van de samenleving voorkomt en niet alleen bij overheidsinstanties blijkt uit een gezamenlijk onderzoek uit 2024 van de Universiteit van Gothenburg, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Erasmus Universiteit Rotterdam. De onderzoekers concludeerden dat rechters na de moord op advocaat Derk Wiersum zwaardere straffen hadden opgelegd aan Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond.

Rechters letten volgens de onderzoekers bij verdachten onbewust op kenmerken die veel maatschappelijke aandacht krijgen. Het is voor het eerst dat er in Nederland onderzoek is gedaan naar deze zogenoemde 'salience shock'.

"Wat we zagen is dat zowel in traditionele media als op sociale media er enorm veel aandacht was voor de Marokkaanse migratieachtergrond en misdaad", zei onderzoeker Kyra Hanemaaijer onlangs in het radioprogramma De Nieuws BV. "Dat bleef vier weken lang op de voorgrond. En als je dan kijkt in die weken naar de rechterlijke uitspraken zie je dat die uitspraken voor verdachten met een Marokkaanse achtergrond hoger waren dan normaal."

Gemiddeld vielen de straffen volgens de onderzoekers 71 procent hoger uit, wat neerkomt op zo'n drie maanden extra celstraf. In totaal kregen 384 verdachten van Marokkaanse komaf een zwaardere straf.

Onervaren rechters

In het onderzoek komt ook de ervaring van rechters aan bod. Zo zagen de onderzoekers dat rechters met meer ervaring in het behandelen van zaken met Marokkaans-Nederlandse verdachten minder last hadden van die salience shock. Dat geeft volgens de onderzoekers aan dat professionele ervaring kan helpen om vooringenomenheid te verminderen.

In een reactie op het onderzoek reageerde de Raad voor de rechtspraak in een schriftelijke reactie aan De Nieuws BV. Hierin stelt de raad dat signalen zoals deze "haaks staan op waar de organisatie voor staat". Volgens de raad wordt er binnen de organisatie gewerkt aan "meer aandacht, herkenning en bewustzijn".

PMT, het pensioenfonds voor werknemers en metaal- en technieksector, mag per 1 januari overstappen op het nieuwe pensioenstelsel. Daarvoor heeft het pensioenfonds de officiële toestemming ontvangen van De Nederlandsche Bank (DNB).

Met 1,2 miljoen werkenden en gepensioneerden is PMT een van de grootste fondsen van Nederland. Het belegt 86 miljard euro voor zijn deelnemers.

Het fonds noemt de toestemming een belangrijke mijlpaal. "Als in december vastgesteld wordt dat we op een beheerste en integere manier kunnen invaren, dan is PMT van plan om per 1 januari 2026 over te gaan", zegt PMT.

Grotere fondsen

Tot nu toe stapten 6 van de 146 pensioenfondsen over. Veel meer fondsen waren van plan om komend jaar de overstap te maken, maar nu zijn er nog maar 33 die deze ambitie hebben.

Voor zover bekendgemaakt, hebben 10 fondsen daadwerkelijk toestemming gekregen van DNB voor de overstap per 2026. Voor de overige 23 fondsen wordt deze maand spannend: voor 1 december moeten ze aan hun deelnemers laten weten of het gaat lukken.

BPFBouw kreeg die toestemming al. Het fonds belegt zo'n 70 miljard voor bijna 750.000 deelnemers. Ook Pensioenfonds Zorg & Welzijn (PFZW) wil per 2026 overstappen, maar heeft nog geen groen licht van DNB. PFZW belegt voor bijna 3 miljoen deelnemers 235 miljard euro. Wel heeft PFZW de deelnemers al een brief gestuurd met daarin een schatting van de nieuwe pensioenuitkering in het nieuwe systeem. Die gaan fors omhoog als de economie niet plotseling vastloopt.

Pensioenpotjes

Uiterlijk per 2028 moeten de pensioenfondsen zijn overgestapt naar het nieuwe systeem. De grote, collectieve pensioenpotten van de fondsen worden dan opgeknipt in persoonlijke pensioenpotjes van de deelnemers.

In 2023 maakten we deze uitlegvideo over het nieuwe pensioenstelsel:

Ook wordt de maandelijkse pensioenuitkering sterker afhankelijk van de beleggingsprestaties van het fonds. Gaat het goed met de beleggingen, dan kan de pensioenuitkering makkelijker omhoog. Gaat het slechter, dan zal de uitkering niet of minder stijgen.

De overstap is ingrijpend voor de pensioenfondsen. Zo'n 1700 miljard euro moet worden overgezet in het nieuwe systeem en de hele operatie vraagt veel van de ICT-afdeling van de fondsen.

Duidelijke verdeling

Voor goedkeuring moeten de pensioenfondsen hun plannen voor een nette overgang indienen. DNB let het meest op evenwichtigheid: pensioenfondsen moeten duidelijk maken hoe ze het geld verdelen van de grote pot naar individuele potjes.

Als de pot voor 100 procent gevuld is, kan een fonds aan alle pensioenverplichtingen voldoen. Maar meestal zit er meer in kas omdat er met het geld belegd wordt. Juist dat extra geld moet eerlijk verdeeld worden zodat er geen leeftijdsgroepen worden benadeeld.

De 32-jarige verdachte van de mesaanval in een trein naar Londen moet zich vandaag melden bij de rechtbank. Anthony Williams wordt verdacht van tien pogingen tot moord, een geval van mishandeling en het bezit van een steekwapen. Bij de aanval afgelopen zaterdagavond raakten elf mensen gewond.

De man wordt daarnaast ook verdacht van een andere poging tot moord in de nacht van vrijdag op zaterdag op een metrostation in Londen. Een slachtoffer liep bij die aanval steekwonden op aan het gezicht, meldt de BBC. De politie onderzoekt of Williams ook gelinkt kan worden aan andere misdrijven.

Over het motief van Williams, die uit Peterborough in het oosten van Engeland komt, is nog niets duidelijk. Gisteren zei de politie al niet uit te gaan van een terroristisch motief. Er wordt uitgegaan van een eenmansdaad. Een eerder opgepakte andere verdachte is inmiddels vrijgelaten.

Grote paniek

De steekpartij veroorzaakte zaterdag grote paniek in de trein die van Doncaster naar Londen reed. Reizigers beschreven chaotische taferelen, waarbij bebloede passagiers door de trein renden om aan de aanvaller te ontsnappen. Een medewerker van het vervoersbedrijf liep de zwaarste verwondingen op. Hij probeerde Williams tegen te houden.

De medewerker ligt in kritieke, maar stabiele toestand in het ziekenhuis. De politie noemde zijn optreden "niets minder dan heldhaftig".

De leider van de Spaanse regio Valencia, Carlos Mazón, stapt een jaar na de grote overstromingen op. Als reden voor zijn vertrek noemt hij de manier waarop zijn regering de gevolgen van de watersnood heeft aangepakt.

Op 29 oktober vorig jaar trof een zware regenbui vooral de buitenwijken in het zuiden van de Spaanse stad. Daarbij kwamen 229 mensen om het leven en was er voor miljarden euro's aan schade.

Sinds de ramp krijgt Mazón veel kritiek, onder meer van de nabestaanden van de slachtoffers. Zij vinden dat hij de ramp in eerste instantie niet serieus nam. Mazón lunchte die dag urenlang met een journalist en zou geen oog hebben gehad voor het natuurgeweld. Daardoor werden bewoners van het gebied te laat gewaarschuwd voor het gevaar.

Ook was er veel commentaar op de hulpverlening na de ramp. Die kwam volgens bewoners van het getroffen gebied moeizaam en traag op gang. Toen de Spaanse koning Felipe samen met premier Sanchez en Mazón het rampgebied bezocht, werden ze bekogeld met modder.

De kritiek op de president bleef het hele jaar aanhouden. Bij de herdenkingsbijeenkomst vorige week werd hij uitgelachen en beledigd door familieleden van de slachtoffers tijdens de minuut stilte. Hij werd uitgemaakt voor moordenaar en klootzak.

In de toespraak waarin Mazón zijn aftreden bekendmaakte, gaf hij toe dat hij de noodtoestand te laat had uitgeroepen en zijn agenda sneller had moeten leegmaken. "Ik weet dat ik fouten heb gemaakt. Ik erken ze en ik zal er de rest van mijn leven mee moeten leven."

Daarnaast verweet hij de nationale autoriteiten dat die Valencia beter hadden kunnen helpen. Mazón blijft aan totdat er een opvolger is gekozen.

Spanje-correspondent Miral de Bruijne:

"Dat Carlos Mazón juist vandaag zijn beslissing wereldkundig maakt is niet toevallig. Vanochtend verscheen Maribel Vilaplana, de journalist met wie hij op de dag van de ramp aan het lunchen was, bij de rechtbank. Zij moet getuigen in een rechtszaak waarin wordt onderzocht of er nalatigheid was bij het regiobestuur in de voorbereiding en crisisbeheersing van de ramp.

Deze zomer gaf de journalist toe dat zij en Mazón op de dag van de ramp pas tussen 18.30 uur en 18.45 uur het restaurant verlieten. Zij hadden daar ruim vier uur gezeten en Vilaplana verklaart dat hij tijdens dat gesprek constant telefoontjes en berichten binnenkreeg. Tijdens hun etentje waren op verschillende plekken al grote overstromingen gaande. Bijvoorbeeld in Paiporta waar uiteindelijk 56 doden werden geborgen.

Zijn positie was sinds de ramp al wankel, maar aanblijven werd de afgelopen weken steeds meer ondenkbaar. Dit weekend sprak Mazón met de koning en met leider Alberto Feijóo van de Partido Popular. In die gesprekken is waarschijnlijk besloten dat hij niet langer houdbaar was. De afgelopen dagen werd binnen zijn partij al openlijk gesproken over wie hem zou gaan opvolgen."

In Cadier en Keer, bij Maastricht, is een hijskraan op een jeugdzorginstelling gevallen. Het dak van het pand raakte zwaar beschadigd. Politie en brandweer laten aan de Limburgse omroep L1 weten dat niemand gewond is geraakt.

Het incident gebeurde iets voor 09.30 uur. De chauffeur van de hijskraan probeerde een werkvoertuig over het gebouw heen te tillen en verloor stabiliteit, zegt een woordvoerder van de Veiligheidsregio Zuid-Limburg. "De hijskraan kwam scheef te staan, waardoor de kraan deels op het dak van het gebouw terechtkwam. Gelukkig zijn er geen gewonden, ook de hijskraanchauffeur is ongedeerd."

Hulpdiensten zijn met meerdere eenheden ter plaatse. Het gebouw is ontruimd en mensen worden in andere gebouwen in de buurt opgevangen. Volgens de veiligheidsregio zijn de hulpdiensten aan het kijken in hoeverre de hijskraan stabiel ligt. "Nu moet duidelijk worden hoe we verder moeten, daarvoor moet een plan gemaakt worden", aldus de woordvoerder.

Zoals verwacht is Jesse Klaver de nieuwe fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. Dat heeft de fractie vanochtend besloten. Klaver volgt Frans Timmermans op, die vorige week opstapte vanwege een teleurstellend verkiezingsresultaat.

"Leiderschap betekent soms een stap opzij doen", zei Klaver kort nadat hij was aangewezen als fractievoorzitter. "Maar soms moet je ook een stap vooruitzetten als de situatie erom vraagt. Dat is wat ik vandaag heb gedaan." Klaver was de enige kandidaat.

Klaver was enig kandidaat, zo bleek bij de presentatie:

De 39-jarige Klaver zit al ruim vijftien jaar in de Kamer en was jarenlang leider van GroenLinks. Twee jaar geleden was hij al korte tijd leider van de gefuseerde GL-PvdA-fractie, tot het aantreden van Timmermans. De afgelopen jaren gold Klaver als zijn secondant.

Voor zijn politieke carrière was Klaver voorzitter van de jongerentak van vakbond CNV, lid van de Sociaal-Economische Raad (SER) en had hij verschillende functies bij Dwars, de jongerenafdeling van GroenLinks.

Moorman en Lahlah

Gisteren werd bekend dat aanstaand Kamerlid Marjolein Moorman voorlopig geen fractievoorzitter wil worden. Ze noemde Klaver voor de komende tijd "de meest logische en verreweg de beste keuze". Eerder werd ook al duidelijk dat de nummer 2 op de kandidatenlijst voor de Kamerverkiezingen, Esmah Lahlah, ook niet wilde.

De komende tijd wordt er geformeerd in Den Haag en daar heeft Klaver ervaring mee. Die deed hij op in 2017, toen hij als GroenLinks-leider betrokken was bij een - uiteindelijk mislukte - formatiepoging met VVD, CDA en D66.

In de formatie moet duidelijk worden of GroenLinks-PvdA in de regering of in de oppositie gaat zitten. In de twintig leden tellende fractie heerst volgens ingewijden het gevoel dat ze liever regeren, maar "er moet wel iets te regeren zijn".

Het is overigens niet gezegd dat Klaver hiermee automatisch de lijsttrekker voor GL-PvdA wordt in een volgende verkiezingscampagne. Daar beslist de fusiepartij op een later moment over.

Bezwaren van VVD

Bij verschillende partijen was de afgelopen tijd achter de schermen de hoop te horen dat het vertrek van Timmermans samenwerking met de VVD makkelijker zou maken. Daarmee zou de kans op een 'middenkabinet' van D66, VVD, CDA en GL-PvdA kunnen toenemen.

Het is geen geheim dat VVD-leider Yesilgöz en Timmermans elkaar niet goed lagen, dus wellicht kan deze leiderschapswissel iets teweegbrengen, is het idee. Tegelijk is het bezwaar van de VVD tegen GL-PvdA zeker niet alleen van personele aard. Ook inhoudelijk zijn er grote verschillen, bijvoorbeeld op migratie en economische onderwerpen.