NOS Nieuws - Algemeen

De website van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) heeft sinds gisteren inlogproblemen. Er is een probleem met het systeem voor de autorisatie bij het inloggen. Het is niet bekend wanneer de storing zal zijn verholpen, zegt een woordvoerder.

DUO berichtte eerder dat de problemen naar verwachting vanochtend opgelost zouden zijn, maar dat is "ondanks de vele tests" nog niet gelukt.

Vanwege de storing is de dienst tijdelijk gestopt met het versturen van berichten aan mensen die in de periode 2015 tot 2023 in het hoger onderwijs een opleiding hebben gevolgd en vanwege het leenstelsel vaak geen basisbeurs kregen. Zij hebben mogelijk recht op een tegemoetkoming van DUO.

Het gaat om een bedrag van 34,17 euro voor elke maand dat de student geen basisbeurs kreeg. In totaal betreft het 600.000 mensen.

'Geen actie nodig'

Gisteren begon DUO met het inlichten van die mensen, maar nu is dat dus even gepauzeerd. "Het versturen wordt pas hervat wanneer de storing is verholpen", zegt de woordvoerder.

Hij benadrukt dat mensen geen actie hoeven te ondernemen voor de tegemoetkomingen zelf. "Maar vermoedelijk willen mensen uit nieuwsgierigheid toch inloggen", zegt hij. Sommige mensen komen, ondanks de inlogproblemen, er wel doorheen.

De Britse drugscrimineel Robert D. krijgt een levenslange gevangenisstraf voor het beramen van de moord op de Groningse Gerard Meesters. De 52-jarige docent werd in 2002 om het leven gebracht in de deuropening van zijn woning.

De rechtbank spreekt van "een koelbloedige moord op een onschuldig slachtoffer", citeert RTV Noord. Ook wees de rechtbank op de grote gevolgen voor de nabestaanden. Voor de rechtbank staat vast dat het D. is geweest die de opdracht tot de moord heeft gegeven.

De straf is gelijk aan de eis van het Openbaar Ministerie. D. zit al tot 2030 een gevangenisstraf in Parijs uit voor internationale drugshandel. D. was niet bij de uitspraak omdat hij liever in zijn Franse cel wilde blijven.

Het motief van de moord van 22 jaar geleden is allang duidelijk: de zus van Meesters werd gezocht door internationale drugscriminelen voor het achteroverdrukken van een partij drugs.

Schutter had al levenslang

Op zoek naar de zus kwamen de Britse bendeleden bij Gerard Meesters uit. Die zei niet te weten waar zijn zus verbleef. Vier dagen later werd hij met acht kogels in de deuropening van zijn woning in Groningen vermoord.

De schutter kreeg enkele jaren na de moord al een levenslange gevangenisstraf opgelegd. Lange tijd was niet duidelijk wie het brein achter de moord was. De nabestaanden van Meesters en journalist Rob Zijlstra van Dagblad van het Noorden deden vervolgens zelf onderzoek en waren er al langer van overtuigd dat Robert D. de regisseur was. De schutter had dat tegen hen verklaard.

De Brit heeft altijd alle betrokkenheid ontkend. Eerder zei hij dat een achterovergedrukte partij drugs ter waarde van 250.000 euro geen moord waard zou zijn. "Waarom iemand vermoorden voor dit bedrag? Er is geen motief voor. Iemand was blijkbaar boos op deze mensen. Ik was het niet", verklaarde hij eerder.

Vorm van rust

De weduwe van Meesters en zijn zoon en dochter waren aanwezig bij de uitspraak. "Een veroordeling zal ons een vorm van rust geven", zeiden de kinderen voorafgaand aan de uitspraak tegen RTV Noord.

Libische autoriteiten hebben afgelopen weekend ongeveer 600 migranten gedeporteerd naar Niger. Dat bevestigt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) van de Verenigde Naties. Het zou uitsluitend gaan om Nigerese staatsburgers.

De migranten zijn met vrachtwagens naar Dirkou in het noordoosten van Niger gebracht. De kleine woestijnstad, met ongeveer 15.000 inwoners, is al jaren een kruispunt voor de smokkel van migranten naar Libië. De IOM verleent noodhulp aan de gedeporteerde migranten.

Het gaat om een van de grootste uitzettingen van migranten door een Noord-Afrikaans land ooit, schrijft The Guardian. Afgelopen juli werden al 400 migranten naar Dirkou gedeporteerd door de Libische autoriteiten.

Gevaarlijk en traumatiserend

Mensenrechtenorganisatie Alarme Phone Sahara (APS), een organisatie die migranten in de Sahel redt, schrijft dat het nu ging om in totaal 613 migranten. De Nigerezen werden op "een gevaarlijke en traumatiserende" manier in een vrachtwagenkonvooi door de Sahara gestuurd, zegt de organisatie. 63 van hen zouden minderjarig zijn, vier migranten zouden "in zieke toestand" verkeren.

De meeste migranten werden voorafgaand aan de deportatie vastgehouden in detentiecentra in Libië, aldus APS. Ze waren "opgepakt op verschillende plekken, waaronder Tripoli, Gatrone, Sabha en Misrata, op verschillende locaties zoals moskeeën, op straat en op werkplekken", stelt de NGO. Al hun bezittingen, waaronder hun telefoon, zouden door de Libische autoriteiten in beslag genomen zijn.

300 lichamen gevonden

APS luidde afgelopen november al de noodklok over de situatie in Dirkou. Er stranden met regelmaat migranten die naar Libië onderweg zijn, maar niet genoeg geld hebben om verder te reizen. Ze slapen vaak op straat, terwijl in de winter de temperatuur ver onder nul kan zakken.

In de zomer worden met regelmaat lichamen van migranten gevonden in de omgeving van Dirkou. De mensenrechtenorganisatie schreef vorig jaar januari dat er sinds 2016 meer dan driehonderd lichamen waren gevonden van "mensen die stierven van dorst, uitputting of doordat ze van pick-ups waren gevallen".

Minister Heinen van Financiën pleit voor extra waakzaamheid als het gaat om het op orde houden van de overheidsfinanciën. Hij zegt dat er vanwege de hoge inflatie minder geld moet worden uitgegeven. Hij reageert daarmee op de laatste inflatiecijfers. "Naar de toekomst toe geven we echt te veel geld uit", zei Heinen voor aanvang van de eerste ministerraad na de kerstvakantie. "Meer uitgeven is zeer onverstandig."

In december bedroeg de inflatie in Nederland 4,1 procent, vergeleken met dezelfde maand in 2023. Drie jaar geleden schoten in Nederland vooral de energieprijzen omhoog na de Russische inval in Oekraïne. Daarna zijn de prijzen wel weer gedaald, maar de inflatie ligt nog altijd ruim boven het streefcijfer van 2 procent.

Nederland is een van de inflatie-koplopers in Europa en voor burgers en bedrijven zijn de hoge prijzen vervelend. "Dat raakt mensen direct in hun portemonnee", zegt minister Heinen.

Allerlei oorzaken

De hoge prijzen hebben allerlei oorzaken. Onder meer door de lage Europese rente is geld lenen goedkoper. Dat leidt tot meer vraag en nieuwe prijsstijgingen. En de Nederlandse overheid draagt door zijn eigen uitgaven bij aan de inflatie. Ook de verhoging van de accijns op tabak speelt een rol.

De Nederlandsche Bank (DNB) vindt dat het aan de politiek is om iets aan de inflatie te doen. DNB-president Knot stelt dat de overheid vooral niet te veel geld moet uitgeven, omdat dat duidelijk de prijzen omhoog jaagt. Heinen is het daar dus mee eens.

De partij van Heinen (VVD) zit ook op deze lijn, maar het is de vraag of NSC en BBB, die deel uitmaken van de coalitie, ook voorstander zijn van de hand op de knip. Dat zou onder meer betekenen dat er geen extra geld komt voor ondersteuning van kwetsbare groepen.

Voor NSC bijvoorbeeld is verbetering van de bestaanszekerheid een belangrijk thema. NSC-Kamerlid Idsinga waarschuwt dat "de overheid zich niet kapot moet bezuinigen". BBB-Kamerlid Vermeer stelt dat "er niet te streng gerekend moet worden". Het standpunt van de PVV over bestrijding van de inflatie is nog niet bekend.

Voorjaarsoverleg

Minister Heinen waarschuwt dat de partijen zich niet rijk moeten rekenen. "Het is ook niet zo dat je thuis zegt: volgend jaar ga ik meer verdienen, dus ik geef het nu alvast uit."

De komende tijd moeten de coalitie en minister Heinen het eens zien te worden in de gesprekken over de voorjaarsnota. Dat is een soort update van de begroting van 2025. In die gesprekken leggen de partijen ook hun wensen op tafel, bijvoorbeeld over het minder verhogen van de huren. Minister Heinen is optimistisch dat de coalitie eruit komt. "We gaan netjes puzzelen."

Om de gesprekken over de Voorjaarsnota in goede banen te leiden, wil premier Schoof al op korte termijn met de vier coalitiepartijen praten. "We willen dat die gesprekken op ordentelijke wijze verlopen", aldus de premier.

Voor het eerst in jaren is er in Duitsland een uitbraak van mond-en-klauwzeer (MKZ). Drie waterbuffels in een boerderij in de plaats Hönow bij Berlijn zijn doodgegaan als gevolg van de ziekte, blijkt uit onderzoek.

Plaatsvervangend districtsbestuurder Freidemann Hanke (CDU) zei tegen de krant Bild dat alle elf overgebleven waterbuffels op de getroffen boerderij worden gedood. Nog eens vijftien dierenop drie nabijgelegen boerderijen worden onderzocht. Ook dieren van dezelfde eigenaar die in een andere regio worden gehouden, worden op het virus gecontroleerd.

De laatste MKZ-gevallen in Duitsland waren volgens Duitse media in 1988. Er wordt onderzoek gedaan naar de oorzaak van de uitbraak. Het MKZ-virus is onschadelijk voor de mens.

Geen behandeling

Mond-en-klauwzeer is een zeer besmettelijke virusziekte bij evenhoevige dieren zoals runderen, schapen, geiten en varkens. Voor de meeste volwassen dieren is de ziekte niet dodelijk.

Er bestaat geen behandeling tegen de ziekte. Als één dier op een boerderij ziek wordt, wordt uit voorzorg de hele populatie gedood.

Minister Bruins (NSC) van onder meer Cultuur begrijpt de zorgen van mensen die zijn ontstaan over het Nationaal oorlogsarchief, maar ziet geen reden het weer te sluiten of offline te halen. Dat zei hij voor aanvang van de eerste kabinetsvergadering van dit nieuwe jaar.

Het Nationaal Archief zette vorige week donderdag de namen online van de 425.000 mensen die voorkomen in het CABR, het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging. Het gaat hoofdzakelijk om mensen die na de Tweede Wereldoorlog beschuldigd of verdacht werden van collaboratie met de Duitse bezetter.

Dat geeft nabestaanden van collaborateurs, vermeende collaborateurs en slachtoffers de mogelijkheid om stukken uit het archief van de naoorlogse bijzondere rechtspleging in te zien, om na te gaan wat hun familieleden tijdens de oorlog hebben misdaan of meegemaakt. Vooralsnog kan dat niet online, maar alleen op afspraak in het archief in Den Haag.

In lang niet in alle gevallen was de beschuldiging of verdenking terecht. In 329.000 zaken kwam het om diverse redenen niet tot een veroordeling, onder meer omdat de beschuldigingen vals bleken. Ook bleken er namen in het archief te staan van mensen van wie er toch geen dossier was. Om die reden werden in de dagen na de opening de namen van 25.000 mensen weer geschrapt.

Chaotische tijd in ons land

Minister Bruins kan zich "goed voorstellen dat mensen zich nu zorgen maken" en erkent dat het pijnlijk is, maar noemt het ook onvermijdelijk dat er namen in het register voorkomen van mensen die daar misschien niet thuishoren.

"Dat is de toestand van het Nationaal Archief. Het is een verzameling van kaartenbakken uit heel Nederland in een chaotische periode van ons land. Het is de taak van het Nationaal Archief om de registers zoals ze zijn toegankelijk te maken." Het is volgens Bruins niet aan het Archief om "een mening te hebben van wie fout was en niet, het hoort openbaar te zijn".

In het archief zitten dossiers van personen die na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzocht. Dat gebeurde als er een verdenking van samenwerking met de Duitsers was. Ook als die ongegrond bleek, bleef er een dossier van die persoon bestaan. Ook kwamen mensen om een andere reden in een kaartenbak terecht.

Privacywaakhond gewaardeerd

De Autoriteit Persoonsgegeven waarschuwde eind vorig jaar tegen het online openen van het CABR, omdat het kon leiden tot schending van de privacy van mensen die nog leven. Dat zou onrechtmatig zijn. Daarop werd besloten de online openstelling enige tijd uit te stellen en inzage van de dossiers alleen fysiek in Den Haag mogelijk te maken.

Bruins zegt "blij te zijn met de betrokkenheid van de Autoriteit Persoonsgegevens" en hoopt dat de privacywaakhond betrokken blijft.

Het CABR zei eerder al niet te kunnen garanderen dat er helemaal geen slachtoffers en getuigen meer in het archief zullen voorkomen. Van de 30 miljoen pagina's die het archief telt, zijn er tot nu toe 8 miljoen gescand, ongeveer een kwart. De andere dossiers komen de komende twee jaar beschikbaar; in 2027 moet het werk klaar zijn.

De Amerikaanse anti-lhbti-activist Anita Bryant is op 16 december op 84-jarige leeftijd overleden. Haar familie heeft dat vandaag bekendgemaakt. Haar strijd tegen homorechten gaf internationaal juist een impuls aan de emancipatiebeweging en leidde in Nederland bijvoorbeeld tot de eerste Pride en een protestlied door de Zangeres Zonder Naam.

Bryant had een bescheiden carrière als zangeres en reclamemodel voordat ze in de jaren 70 internationaal naam maakte met haar verzet tegen gelijke rechten voor lhbti'ers. Nadat ze in 1958 als 18-jarige een missverkiezing had gewonnen, volgden enkele mierzoete hitjes als Paper Roses, In My Little Corner of the World en Till There Was You. Eind jaren 60 zette ze haar bekendheid in om de sinaasappelindustrie van Florida te promoten met slogans als "Ontbijten zonder sinaasappels is als een dag zonder zonneschijn".

Landelijke bekendheid kreeg ze toen ze in Miami de aanval opende op een plaatselijke verordening die discriminatie op basis van iemands geaardheid verbood. Bryant zei dat ze vooral bang was dat de christelijke school van haar kinderen nu niet meer openlijk homoseksuele leraren kon weigeren. Ze richtte daarom de organisatie Save Our Children op, later Protect America's Children genoemd omdat hulporganisatie Save the Children protesteerde.

'Kwaadaardig'

In interviews omschreef ze homoseksualiteit als kwaadaardig en een gruwel. "Homoseks is nog maar het begin van de ontaarding", waarschuwde ze bijvoorbeeld in een interview met Playboy. "Alles raakt verdorven, je begint met alcohol en drugs en het is allemaal zo verrot dat homoseksuelen uiteindelijk zelfmoord plegen."

Haar strijd was succesvol: de anti-discriminatiemaatregel werd door 69 procent van de kiezers in Miami weggestemd. Ondertussen roerde de lhbti-gemeenschap zich echter ook in reactie op Bryants verzet. De ontluikende emancipatiebeweging organiseerde protesten en pride-bijeenkomsten om tegenspel te bieden.

Ook in Nederland bleef een reactie niet uit. In juni 1977 hielden activisten de eerste Internationale Homobevrijdings- en solidariteitsdag, een evenement dat jaarlijks zou terugkeren als Roze Zaterdag. Medeorganisator Maaike Meijer noemde het evenement een directe reactie op de uitlatingen van Bryant, die volgens haar ongekend openlijk opriep mensen terug in de kast te jagen.

"We vonden het schokkend wat daar gebeurde in Amerika, die echte hetze, heksenjacht", blikte ze vorig jaar terug. Gekleed in het wit trokken daarom zo'n 2000 betogers door Amsterdam, voornamelijk vrouwen omdat de Lesbische Alliantie het voortouw had genomen.

Luister, Anita!

Geïnspireerd door Provo en de Kabouterbeweging was het voornamelijk een ludieke actie, die goed viel. "Mensen vonden het wel leuk, we werden helemaal niet uitgescholden, er was geen agressie", herinnert Meijer zich. "We vonden ook vooral dat we iets te vieren hadden, in plaats van dat we zeiden 'O, o, we worden zo onderdrukt'. "

De actie kreeg enkele maanden later navolging met een benefietavond in het Amsterdamse Concertgebouw: The Miami Nightmare. Met optredens van Adèle Bloemendaal, Martine Bijl en Jos Brink werd geld ingezameld om een protestadvertentie te kopen in het Amerikaanse weekblad Time. Zangeres Zonder Naam Mary Servaes maakte zich onsterfelijk als voorvechter van de beweging met het lied Luister, Anita!

"In haar hoofd zit een heel duivels plan", waarschuwde de zangeres in haar lied. "Maar beste vent, hou gerust van je vriend. En strijd voor je rechten, desnoods ervoor vechten. Waar ze jou van beschuldigt, heb jij niet verdiend".

Het tegengeluid raakte Bryant persoonlijk. Optredens werden afgezegd, ze ontving doodsbedreigingen en moest vrezen voor haar baan als sinaasappelmodel.

Op een persconferentie in 1977 werd door een betoger een bananentaart in haar gezicht gegooid. "Gelukkig was het fruit", zei ze nog voordat ze snikkend om vergeving bad voor de belager.

Als voorvechter van traditionele waarden en normen bleef ze in christelijke kringen populair. Ze bracht platen uit met religieuze muziek en werd daarvoor tot drie maal toe genomineerd voor een Grammy.

Schokkend voor haar achterban was dan ook het bericht in 1980 dat ze wilde scheiden van haar man. Veel aanhangers konden niet begrijpen dat de vrouw die zo had gestreden voor het gezin als hoeksteen van de samenleving haar eigen relatie niet kon redden. Bryant trouwde later met een jeugdliefde.

Bryant verdween steeds verder naar de achtergrond, al bleef ze even gelovig en strijdbaar als voorheen. Toen haar eigen kleindochter op haar 21ste tegenover haar uit de kast kwam, antwoordde Bryant dat homoseksualiteit niet bestaat en dat ze zou blijven bidden dat haar kleindochter haar ongelijk zou inzien.

"Mensen zijn bang, ze gaan alleen voor het hoognodige de straat op." Voor Paula Navas, inwoner van de Venezolaanse hoofdstad Caracas, is de gespannen sfeer duidelijk merkbaar.

Vandaag staat de inauguratie gepland van Nicolás Maduro, die aan zijn derde termijn als president begint. Maar aanhangers van de oppositie leggen zich daar niet bij neer. Zij hopen op de terugkeer van de gevluchte oppositiekandidaat Edmundo González, die door veel westerse en een aantal Latijns-Amerikaanse landen als de rechtmatige president wordt gezien.

Navas woont met haar kinderen in een traditionele volkswijk in de hoofdstad en stemde in juli op González. Ze ziet dat de repressie sinds de verkiezingen is toegenomen. "Iedere dag rijden mensen in politie- en legeruniformen op motoren door de wijk. Wie ze zijn, weet niemand. Maar ze doen het om de bevolking te intimideren en te bedreigen. Ook worden mensen door het Maduro-regime betaald om aanhangers van de oppositie te verklikken", zegt Navas.

Ondanks de toenemende repressie riep de oppositie gisteren op tot massale protesten om de verkiezingswinst van González op te eisen. Ook Navas sloot zich in Caracas aan bij de demonstraties.

Ze blijft hoop houden dat niet Maduro, sinds 2013 aan de macht, maar González de nieuwe president wordt. "Het volk in Venezuela is vaak teleurgesteld door politici, maar de huidige oppositieleiders laten ons niet in de steek. Zij geven ons de energie om te blijven strijden voor een vrij Venezuela."

Ze doelt mede op de populaire oppositieleider María Corina Machado, die gisteren korte tijd werd vastgehouden na haar eerste publieke optreden in maanden. Vorig jaar werd ze uitgesloten van verkiezingsdeelname. Machado schoof daarop de 75-jarige oud-diplomaat González naar voren als presidentskandidaat, die net als Machado in korte tijd enorm populair werd onder de bevolking.

Na de verkiezingen riep de kiesraad Maduro uit tot winnaar, zonder daarvoor enig bewijs te leveren. In de peilingen voorafgaand aan de verkiezingen ging González maandenlang aan kop.

De oppositie beschuldigt het Maduro-regime van verkiezingsfraude en concludeert op basis van eigen tellingen dat presidentskandidaat González met 67 procent van de stemmen won. Verkiezingswaarnemers waren in het Latijns-Amerikaanse land niet welkom.

Veel Venezolanen zien de herverkiezing van Maduro als illegaal; na de stembusgang gingen duizenden mensen de straat op uit protest tegen de verkondigde uitslag. Die demonstraties werden met veel geweld neergeslagen. Zeker 27 mensen kwamen om het leven en ruim 2000 mensen werden opgepakt.

Nederlandse hulp

Na de verkiezingen vaardigde Maduro een arrestatiebevel uit tegen González, die zich daarop wekenlang schuilhield in de Nederlandse ambassade in Caracas. Daarna vluchtte hij naar Spanje, waar hij politiek asiel kreeg.

De oppositieleider zocht de afgelopen maanden steun bij de internationale gemeenschap, onder meer in Nederland. Deze week ontmoette hij verschillende leiders in Latijns-Amerika. Ook sprak hij in het Witte Huis met de afzwaaiende Amerikaanse president Biden.

Eerder stelde González dat hij ondanks het lopende arrestatiebevel op de dag van de inauguratie zou terugkeren om aan te treden als de nieuwe president. Of hij daadwerkelijk van plan is vandaag naar Venezuela te reizen is onduidelijk. De Venezolaanse politie looft 100.000 dollar uit voor de tip die leidt tot zijn aanhouding.

'Gemilitariseerde stad'

"Caracas is sinds een dag of drie in een gemilitariseerde stad veranderd", zegt de Venezolaanse journaliste Johana Osorio. Maduro doet er volgens haar alles aan om tegengeluiden de kop in te drukken. "Op iedere straathoek staat een politieagent opgesteld en door de hele stad staan controleposten waar automobilisten hun papieren moeten laten zien."

Volgens Osorio koopt Maduro een deel van zijn bevolking om in ruil voor bescherming. "Vorige week ontving ik berichten dat de regering Russische wapens aan burgers uitdeelde. Ze kregen de wapens, onder meer kalasjnikovs, als ze beloofden om Maduro te beschermen."

Het is volgens de journalist niet duidelijk of en hoe González van plan is om op korte termijn naar Venezuela af te reizen. "Er werd zelfs geopperd om het toestel waarmee hij mogelijk naar Venezuela reist uit de lucht te schieten", zegt ze.

Demonstrant Navas weigert ondertussen de hoop op een Venezuela zonder Maduro te verliezen. "Venezolanen zijn klaar met hem. We blijven strijden voor onze kinderen, een waardig salaris en een betere levenskwaliteit", zegt ze geëmotioneerd.

Waar in België het advies geldt om mondkapjes te dragen in de zorg en bij luchtwegklachten ook in het openbaar vervoer, ligt dat in Nederland anders. Het RIVM wijst op het algemene advies bij luchtwegklachten, onder meer om afstand te houden en in het geval van noodzakelijk contact een mondkapje te dragen.

Minister Agema van Volksgezondheid zei vanochtend voor aanvang van de ministerraad dat het beeld in Nederland anders is dan in België. "We houden het goed in de gaten, maar het is niet zo dat we ons op dit moment extra zorgen maken over de ontwikkeling van welk virus dan ook." In België neemt de druk op ziekenhuizen en huisartsen toe door de virussen en daarom is daar het advies aangepast.

Agema wijst erop dat in de winter altijd veel virussen rondgaan. Het RIVM ziet zoals ieder jaar veel RS, maar ook het griepvirus en het coronavirus dat vijf jaar geleden tot een pandemie leidde.

Het instituut stelt dat een besmetting nooit helemaal voorkomen kan worden, maar dat bijvoorbeeld goed handen wassen (met water en zeep) en binnen ventileren wel verdere verspreiding kan beperken.

Eigenaren van de fors in waarde gedaalde certificaten van duurzame bank Triodos kunnen een compensatie krijgen van 10 euro per certificaat. Die certificaten, een soort aandelen, waren ooit 84 euro waard. Nu is dat nog maar 26 euro.

Er is al jarenlang gedoe over de certificaten. Ook voerden certificaathouders allerlei rechtszaken over compensatie. Als eigenaren de compensatie van 10 euro per certificaat accepteren, geven ze ook het recht op om via rechtszaken nog meer compensatie te krijgen.

De Stichting Certificaathouders Triodos Bank, die zich inzet voor eigenaren, steunt het plan van Triodos. "We zijn tevreden omdat we menen dat dit akkoord in het beste belang is van alle certificaathouders en de bank", zegt de stichting in een reactie. "De hoogte van de financiële tegemoetkoming is het maximale dat we konden bereiken. Wij bevelen de overeenkomst van harte aan bij de certificaathouders."

Triodos verkocht de afgelopen 40 jaar zogenoemde certificaten van aandelen, met name aan klanten van de bank. Die certificaten helpen de bank met het eigen vermogen. Certificaathouders kregen in ruil hiervoor recht op een deel van de winst, net als bij een gewoon aandeel.

Handel stopgezet

Maar anders dan bij een aandeel waren de Triodos-certificaten niet vrij verhandelbaar. Eigenaren konden ze alleen terugverkopen aan de bank zelf. Tientallen jaren ging dat goed. Maar in 2020, tijdens de coronacrisis, wilden teveel eigenaren de certificaten terugverkopen en bevroor Triodos de handel.

Pas in 2023 ging de handel weer open. Maar niet op een beurs, maar op een multilaterale handelsfaciliteit. Dat is een alternatief voor een aandelenbeurs met specifieke regels. Zo is dat handelsplatform alleen toegankelijk voor geregistreerde deelnemers. Nog steeds was het certificaat daardoor niet zo vrij verhandelbaar als op een aandelenbeurs. Op de eerste dag daalde de prijs meteen fors. Voor de sluiting in 2020 was een certificaat nog 84 euro waard, na de heropening bleef die steken op 50 euro. Inmiddels is dat nog maar 26 euro.

101 miljoen

De duurzame bank heeft 101 miljoen euro gereserveerd voor de compensatieregeling. En dat heeft een forse impact op de winst over afgelopen jaar, zegt de bank. Triodos verwacht over 2024 nu quitte te spelen. Op 13 maart presenteert de bank de jaarcijfers.

Eerder zei Triodos al dat de handel op het speciale handelsplatform niet naar wens verloopt en dat die daarom verplaatst wordt naar de Euronext, de beurs van Amsterdam. Dat overhevelen naar Euronext moet ergens voor mei dit jaar gebeuren.

In Nederland zijn het afgelopen jaar zo'n 25.000 ondernemers opgelicht, blijkt uit onderzoek van de Kamer van Koophandel (KvK). Ondernemers kunnen zelf veel meer doen om oplichting te voorkomen, zegt de KvK in een toelichting.

Bij oplichting gaat het onder meer om spullen die zijn betaald, maar niet geleverd. "We hebben verhalen gezien van ondernemers die aanbetalingen deden voor goederen, grondstoffen, en die niet geleverd kregen", zegt Edou Ritsma, projectleider fraudebestrijding bij de KvK. "En achteraf kwamen ze erachter dat ze met een partij zaken deden die niet eens in het handelsregister stond ingeschreven."

Gevolgen

Of vorig jaar meer of minder ondernemers zijn opgelicht dan het jaar daarvoor is niet onderzocht door de KvK, maar Ritsma vindt 25.000 wel een zorgwekkend aantal. Ook omdat oplichting vooral bij kleine ondernemers al snel tot problemen kan leiden. "Een schadebedrag van 25.000 euro kan enorme gevolgen hebben, bijvoorbeeld omdat ondernemers bepaalde investeringen niet meer kunnen doen."

Ondernemers zouden bij nieuwe klanten veel meer de achtergrond moeten checken, onder meer door te kijken in het handelsregister. "Hoe lang bestaat het bedrijf? Wie is bevoegd om namens dat bedrijf zaken te doen en contracten te ondertekenen?", zegt Ritsma. Ook kan het volgens hem helpen eerst een aanbetaling te vragen of betaling van het volledige bedrag ineens voordat er geleverd wordt.

Een ondernemer zou bij een nieuwe klant ook eerst kunnen beginnen met kleine leveringen, zegt Ritsma. "Als dat goed gaat, kun je opschalen naar wat grotere leveringen en grotere aantallen."

Op dit moment neemt een op de vijf ondernemers maatregelen tegen oplichting. Volgens de KvK is dat te weinig.

Gladheid heeft op verschillende plekken in het land geleid tot ongelukken. De hele ochtend gold overal code geel, behalve op de Waddeneilanden. Vanavond en vannacht wordt opnieuw gladheid verwacht, waarschuwt het KNMI.

In de regio Zuid-Holland-Noord zijn zeventien ongelukken gemeld tussen 08.00 en 11.00 uur, schrijft Omroep West. Een groot deel van de aanrijdingen en valpartijen komt door de gladheid, meldt de politie.

Bij Donderen (Drenthe) raakte iets voor 08.00 uur een vrachtwagen van de weg. Volgens de chauffeur was het wegdek spiegelglad en was bijsturen niet meer mogelijk. Tussen Geeuwenbrug en Hoogersmilde belandde een automobilist in het water. Volgens RTV Drenthe was ook hier gladheid de oorzaak.

In Limburg viel vannacht opnieuw sneeuw. Vanaf 02.00 uur is er flink gestrooid, zegt een woordvoerder van Rijkswaterstaat tegen L1 Nieuws. Op de A73 ter hoogte van Grubbenvorst raakte een auto van de weg. Die belandde in de sloot maar de bestuurder raakte niet gewond. Hij werd verrast door de plotselinge gladheid.

In Noord-Brabant gebeurde een ongeluk in Oss. Volgens Omroep Brabant kwam de bestuurder door gladheid op de verkeerde weghelft terecht en sloeg de auto vervolgens over de kop. De bestuurder is met onbekende verwondingen naar het ziekenhuis gebracht.

Bij een botsing tussen een fietser en een vrachtwagen in Molenhoek (Gelderland) raakte de fietser gewond. Volgens Omroep Gelderland was de fietser door de gladheid gevallen en botste die vervolgens met de vrachtwagen. Over de ernst van de verwondingen is niets bekend.

Botbreuken

Dat het glad was in Gelderland merkten ook de medewerkers van de spoedeisende hulp. Volgens een woordvoerder van het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem hebben vanmorgen tot 10.00 uur vier mensen zich gemeld met botbreuken van heupen, enkels en onderbenen. Van andere ziekenhuizen in Nederland zijn nog geen cijfers bekend.

Weinig files

De vrijdagochtend is altijd relatief rustig wat betreft woon-werkverkeer en daarom stonden er niet al te veel files in het land, zegt de ANWB. Op de A50 van Eindhoven naar Oss ontstond vanochtend wel file vanwege een geschaarde vrachtwagen. Het is onduidelijk of dat ongeluk gebeurde door gladheid.

Ook op de A2 richting Maastricht bij knooppunt Batadorp gebeurde een ongeluk. De vertraging liep op tot ongeveer een half uur. Over de oorzaak van dat ongeluk is nog niets bekend.

Strooizout

Tussen gisteravond 19.00 uur en vanochtend 07.00 uur heeft Rijkswaterstaat ruim 5 miljoen kilo zout gestrooid en hebben medewerkers ruim 66.000 kilometer gereden.

In Almere is opnieuw een explosief ontploft in de John Raedeckerstraat. Dat gebeurde vlak na middernacht. Het was de derde ontploffing deze week: dinsdag en woensdag gingen er ook al explosieven af bij huizen in dezelfde straat in de wijk Tussen de Vaarten.

Bij de explosie op dinsdag raakte een bewoner lichtgewond. Een dag later ging een explosief af bij de buren. Burgemeester Hein van der Loo besloot gisteravond die woning af te sluiten, schrijft Omroep Flevoland. Korte tijd later was het dus opnieuw raak. Van der Loo noemt de brutaliteit van de daders "ongehoord".

Vergissing

Het is nog niet bevestigd of de explosie van vannacht bij de afgesloten woning was. Buurtbewoners zeiden eerder tegen de regionale omroep dat het explosief van dinsdag een 'vergissingsaanslag' was en dat daarom de volgende dag een explosief ontplofte bij de buren. De politie heeft daar nog niets over gezegd en ook niet over een mogelijk motief.

De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) is vannacht ingezet. Ook stond een ambulance paraat. Voor zover bekend raakte vannacht niemand gewond.

In Flevoland gingen vorig jaar in totaal 86 explosieven af, blijkt uit cijfers die Omroep Flevoland opvroeg bij de politie. Dat is meer dan een verdubbeling van het jaar ervoor. De meeste explosies waren in Almere.

Dit zijn beelden uit de straat na de derde explosie:

De Amerikaan die in 2016, opgestookt door samenzweringstheorieën, het vuur opende in een pizzeria, is dit weekend doodgeschoten door de politie in North Carolina. Agenten openden het vuur op Edgar Maddison Welch (36) toen die hen met een vuurwapen bedreigde.

Welch reisde kort nadat Donald Trump voor het eerst tot president was gekozen naar de Amerikaanse hoofdstad Washington. Hij wilde verhaal halen bij de Comet Ping Pong pizzeria. Hij geloofde het nepnieuws dat tijdens de verkiezingscampagne over de Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton was verspreid: het restaurant zou het hoofdkwartier zijn van een satanisch pedo-netwerk van haar en andere partijprominenten.

Gewapend viel Welch het restaurant binnen waar veel gezinnen aan het eten waren. Hij bedreigde personeel en vuurde kogels af op een dichte deur. Hij gaf zich uiteindelijk over aan de politie die hem ervan had overtuigd dat zijn acties traumatiserend waren voor de jonge bezoekers. Niemand raakte gewond.

QAnon

Welch zag zichzelf als een held. Hij had 600 kilometer afgelegd om te voorkomen dat kinderen werden misbruikt. Hij begreep niet dat het hele gruwelverhaal makkelijk te ontkrachten was geweest: zo was er beweerd dat de Democratische politici gebruikmaakten van de kelder van het restaurant, terwijl het gebouw helemaal geen kelder had.

Voor het grote publiek was de inval de eerste kennismaking met de radicaal-rechtse Pizzagate-samenzwering. De schok was groot dat bizarre en makkelijk te ontkrachten samenzweringstheorieën tot zulke gewelddadige acties konden leiden. Lasterlijke geruchten over politieke tegenstanders bleven ook na het incident de ronde doen onder Trump-aanhangers, onder meer aangewakkerd door de QAnon-beweging.

Welch kreeg van de rechter vier jaar cel. Hij kwam in 2020 weer op vrije voeten.

Arrestatiebevel

De politie opende zaterdag het vuur op Welch toen hij zich verzette bij zijn aanhouding in de buurt van zijn woonplaats Salisbury. Een agent had de auto van Welch herkend en wilde hem oppakken omdat er nog een arrestatiebevel tegen hem liep. In een verklaring van de politie staat niet waarom Welch werd gezocht, alleen dat hij de voorwaarden van zijn vrijlating had overtreden.

Welch zat op de bijrijdersstoel. Hij trok een pistool en richtte dat op de agenten. Toen hij weigerde het wapen weg te doen, namen agenten hem onder vuur. Welch overleed twee dagen later.

De twee andere inzittenden van de auto en de drie betrokken agenten bleven ongedeerd. Wel zijn de agenten, zolang het onderzoek loopt, op non-actief gesteld.

Goedemorgen! De wrakingskamer in Amsterdam buigt zich over een wrakingsverzoek van de advocaten van Ridouan Taghi. En een rechtbank in New York doet uitspraak tegen Donald Trump, in de zwijggeldzaak rondom pornoster Stormy Daniels.

Eerst het weer: de dag begint plaatselijk met gladheid. Verder geregeld zon, maar ook nog kans op een winterse bui. Het wordt 1 tot 5 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de storingen en werkzaamheden op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De aarde was vorig jaar anderhalve graad warmer dan voor de industriële revolutie, blijkt uit berekeningen van het Europese instituut Copernicus. Dat is een kritische grens, want in het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken dat de opwarming van de aarde moet worden beperkt tot anderhalf of hooguit twee graden.

Het warmterecord komt onder meer doordat er nooit eerder zoveel CO2 in de lucht zat en door het weerfenomeen El Niño. Ook warmt de aarde op doordat er minder lage bewolking is die het zonlicht weerkaatst. Hoe dat komt, wordt nog onderzocht.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Tien doden, duizenden verwoeste huizen en meer dan honderdduizend evacués. Het is de voorlopige schade van de branden in en rond Los Angeles, waar de autoriteiten spreken van een ongekende catastrofe. De stad kampt vrijwel jaarlijks met branden, maar die van dit jaar lijken moeilijker te bestrijden dan die uit andere jaren.

Oud-acteur Reinout Oerlemans, de Nederlandse honorair consul van Los Angeles, laat zien hoe de stad er aan toe is:

Heb een mooie vrijdag!

Politiek Europa staat onder toenemende druk van buitenlandse techbedrijven. Zo zijn er zorgen dat techmiljardair Elon Musk via zijn socialemediaplatform X de Europese politiek probeert te beïnvloeden.

Gisteravond ging Elon Musk in gesprek met Alice Weidel, topvrouw van de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland. Volgende maand zijn er verkiezingen in het land en Musk maakt er geen geheim van dat hij de AfD steunt .

Volgens website Politico volgden gisteren maar liefst 150 Europese ambtenaren het gesprek met argusogen om in de gaten te houden dat er geen dingen gebeurden die niet voldoen aan de Europese wet. In Brussel loopt al een onderzoek naar X.

Verschillende Europese leiders hebben Musks inmenging streng veroordeeld. Maar het is niet alleen Musk die de EU hoofdbrekens bezorgt. De digitale dreigingen lijken vanuit alle kanten op Europa af te komen.

Europees toezicht

Techgigant Meta kondigde deze week aan minder streng te modereren in de VS en te stoppen met feitencontroles op berichten. Gisteren vertelden bronnen aan de NOS dat voor een soortgelijke verandering in de EU ook al de eerste stap is gezet. En vorige maand werd de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in Roemenië ongeldig verklaard vanwege Russische inmenging via het Chinese TikTok.

De Europese Unie heeft sinds 2022 wetgeving die poogt de grote techbedrijven te reguleren, de zogenoemde DSA. Deze "digitaledienstenwet" stelt die bedrijven zelf verantwoordelijk voor onder meer het tegengaan van desinformatie, beïnvloeding van verkiezingen én het verspreiden van haatberichten. Ze zijn verplicht de risico's hierop te beperken.

Platforms met meer dan 45 miljoen maandelijkse gebruikers in de EU, ook wel VLOPs (very large online platforms) genoemd, staan onder direct toezicht van de Europese Commissie.

Boetes voor techbedrijven

Als de Europese Commissie het vermoeden heeft dat een techgigant niet voldoet aan de regels kunnen ze het bedrijf om informatie vragen. Aan de hand van die informatie kan de Commissie besluiten een onderzoek tegen het bedrijf te beginnen.

Op dit moment heeft de Europese Commissie verschillende onderzoeken lopen. Behalve tegen X zijn er ook verdenkingen tegen AliExpress, Meta, TikTok en Temu dat ze zich niet aan de regels houden.

Tijdens zo'n onderzoek krijgt de Europese Commissie vergaande bevoegdheden. Zo kunnen ambtenaren bijvoorbeeld de algoritmes van de platforms inzien en inspecties uitvoeren. Als uit het onderzoek blijkt dat het bedrijf niet voldoet aan de regels kan de Europese Commissie een boete opleggen tot 6 procent van de wereldwijde jaaromzet. Tot nu toe zijn nog geen boetes uitgedeeld.

Toch heeft de wet al resultaten geboekt. Zo kondigde LinkedIn aan te stoppen met gepersonaliseerde advertenties nadat de Europese Commissie het bedrijf om informatie had gevraagd. En TikTok maakte vorig jaar bekend niet meer te werken met een beloningssysteem nadat de Europese Commissie had gedreigd met een voorlopig verbod op dat systeem vanwege zorgen over verslaving bij kinderen.

De Europese Commissie heeft dus juridische mogelijkheden om ook Musk en Zuckerberg verder onder druk te zetten. Maar er is ook een geopolitieke realiteit. En die brengt allerlei dilemma's met zich mee.

Trump te vriend houden

Want voorlopig lijkt de strategie van de Europese Unie juist om aankomend president Trump te vriend te houden en hem te verleiden tot samenwerking. En niet: hem voor het hoofd stoten met rechtszaken tegen een van zijn belangrijkste adviseurs, Elon Musk.

Maar het is onduidelijk hoelang die strategie overeind kan blijven. Musk en Zuckerberg zeggen hardop dat ze zich niets willen aantrekken van de Europese wet die de techbedrijven reguleert. Dat kan de EU niet zomaar over zijn kant laten gaan. Een Unie die de eigen wetten niet handhaaft, verliest aan geloofwaardigheid.

Maar aankomend vicepresident Vance zei eerder dat als de Europese Commissie een techbedrijf als X blijft reguleren, Amerika uit de NAVO stapt. Het ligt politiek dus heel gevoelig om stappen te zetten tegen de grote techbedrijven.

'Juist nu moet EU opstaan'

Kim van Sparrentak, Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA, roept de Commissie op dat wél te doen en als EU de "titanenstrijd" met Trump en zijn "techoligarchie" aan te gaan.

Volgens haar gebruikt Musk X om Europa te verdelen en te verzwakken en dreigt hetzelfde voor de platforms van Zuckerberg, onder meer Facebook en Instagram. "Juist nu moet de EU opstaan om democratische waarden te verdedigen in het online publiek debat", zegt Van Sparrentak.

Ook haar VVD-collega Bart Groothuis is kritisch over de houding van de Europese Commissie tot nu toe. "De stilte over mogelijke ongewenste buitenlandse beïnvloeding van de Duitse verkiezingen en overtreding van de DSA is oorverdovend", zegt hij. "Europa moet eenduidig reageren wanneer vastgesteld is dat wetten worden overtreden."

De verantwoordelijk Eurocommissaris, de Finse Henna Virkkunen, schreef eerder deze week een brief aan Europarlementariërs met de boodschap dat de Commissie van plan is om "energiek" door te gaan met het al lopende onderzoek naar X en "zo snel als juridisch mogelijk tot een conclusie te komen".

Een beslissing over vervolgstappen in het lopende onderzoek naar X zal op het allerhoogste politieke niveau, door commissievoorzitter Ursula von der Leyen zelf, genomen worden. Of zij Musk uiteindelijk écht juridisch gaat aanpakken, moet blijken.

In een cel in Iran is een Zwitserse man overleden die werd beschuldigd van spionage. Volgens Iraanse staatsmedia heeft hij zelf een einde aan zijn leven gemaakt.

De man zat vast in een gevangenis in Semnan, in het oosten van Iran. Gevangenismedewerkers zouden geprobeerd hebben het leven van de man te redden, maar dat is ze niet gelukt. Het is moeilijk te verifiëren wat er klopt van dat verhaal.

Over zijn identiteit is verder niks bekendgemaakt. Ook is niet duidelijk waar hij precies van verdacht werd. Hij zou gespioneerd hebben, maar zijn zaak werd nog onderzocht.

Het Zwitserse ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt zijn overlijden en zegt contact te hebben met de Iraanse autoriteiten.

Sala

Het Iraanse regime sluit vaker buitenlanders op, vaak om die in te zetten als ruilmiddel voor Iraanse staatsburgers die buiten Iran vastzitten. Eerder deze week werd de Italiaanse journaliste Cecilia Sala nog vrijgelaten uit een Iraanse cel. Ze werd een maand geleden opgepakt, omdat ze de strenge islamitische wetten in het land zou hebben overtreden.

Na diplomatieke onderhandelingen tussen Italië en Iran kwam Sala vrij. Mogelijk wilde Iran in ruil dat een Iraniër vrij zou komen die onlangs op verzoek van de VS in Italië werd opgepakt. Hij wordt verdacht van het leveren van drone-onderdelen aan Iran die gebruikt zijn bij een aanval op Amerikaanse militairen in Jordanië. Het is niet bekend of hij daadwerkelijk is vrijgelaten.

In november leek het al onvermijdelijk, maar nu is het officieel: 2024 was wereldwijd het warmste jaar sinds het begin van de metingen. Ook ging de aarde voor het eerst door de grens van 1,5 graad Celsius opwarming. Dat meldt Copernicus, de Europese organisatie die de aarde volgt met satellieten.

De aarde warmt op doordat er in de lucht steeds meer gassen zitten die warmte vasthouden. Zeker CO2 warmt de aarde op. Dit gas ontstaat wanneer mensen olie, gas en steenkool verbranden.

Verrassende temperaturen

Nog nooit ging er zoveel CO2 de lucht in als vorig jaar. Bovendien was er in de eerste maanden een El Niño in de Stille Oceaan. Bij dit natuurlijke weerfenomeen verplaatst warm water zich door de oceaan. Wereldwijd leidt dit tot hogere temperaturen.

Dát het record is gebroken, is dus geen verrassing. "De mate waarin temperaturen zijn gestegen is dat wel", zegt Bart Verheggen, klimaatwetenschapper bij het KNMI. Zowel 2023 als 2024 was veel warmer dan eerdere jaren, en wetenschappers snappen niet goed waarom.

Onderzoekers keken afgelopen jaar naar diverse 'verdachten', zoals de zon. Die heeft een cyclus van elf jaar waarin zij minder of - zoals nu - meer actief is. Dat blijkt geen belangrijke factor, zegt Verheggen. Ook het effect van een vulkaanuitbarsting bij Tonga bleek beperkt.

Opwarming door minder vervuiling

Iets wat wel bijdroeg is de afname van de luchtvervuiling. Grote vrachtschepen gebruikten tot 2020 brandstof met nog relatief veel zwavel. Hierdoor komen zwaveldeeltjes in de lucht die zonlicht weerkaatsen. Dit koelt de aarde af en werkt de opwarming enigszins tegen.

Omdat sinds 2020 strengere regels gelden, veroorzaken vrachtschepen veel minder zwavelvervuiling. En ook China dringt de vervuiling terug. Daarmee valt ook het afkoelende effect van de zwavelvervuiling weg en wordt de opwarming extra merkbaar. Natuurlijk is dit wel goed voor de gezondheid van mensen, die minder schadelijke stoffen inademen.

Volgens recente inschattingen leiden de schonere scheepsbrandstof en uitstootdaling in China tot maximaal 0,08 graden opwarming. "Dat tikt wel aan", zegt Verheggen, "maar is zeker niet genoeg om de snelle opwarming te verklaren." Bovendien gelden de regels al sinds 2020 en had het effect al eerder merkbaar moeten zijn.

Minder wolken

Recentelijk vonden Duitse wetenschappers nog een laatste mogelijke oorzaak van de extreme temperaturen van de laatste twee jaar: wereldwijd blijkt er steeds minder lage bewolking te zijn. Die witte wolken weerkaatsen relatief veel zonlicht en werken daardoor afkoelend.

"Wolken zijn heel moeilijk te bestuderen", zegt klimaatexpert Verheggen. "Ze zijn zo veranderlijk en hun bestaan duurt maar kort." Waarom er minder lage bewolking is, blijft daarom onduidelijk. Dit kan een natuurlijke oorzaak hebben of te maken hebben met de afname van luchtvervuiling. Deeltjes in de lucht leiden ertoe dat er meer wolken ontstaan.

Snellere opwarming?

Het onheilspellendst, zegt Verheggen, is het scenario dat de hogere temperaturen leiden tot minder wolken. Dan gaat de opwarming zichzelf versnellen. Verheggen verwacht dat wetenschappers de komende jaren proberen uit te zoeken of dat zo is.

Onderzoekers zijn er niet over uit óf de wereld daadwerkelijk sneller opwarmt. Daar zijn aanwijzingen voor: zo zit er steeds meer warmte in de oceanen én zien satellieten dat de aarde meer energie vasthoudt.

"Toch is het aan de temperaturen nog niet onomstotelijk te zien", zegt Verheggen. Het duurt vaak een aantal jaren voordat je trends kunt zien in het klimaat, omdat het van jaar tot jaar varieert.

De discussie doet hem denken aan een eerdere periode toen de opwarming tot stilstand leek te komen. Na een paar jaar stegen de temperaturen weer en bleek er geen sprake te zijn van een 'pauze'. Verheggen verwacht dat het nog wel even zal duren voordat kan worden verklaard waarom 2023 en 2024 zo warm waren: "Over een paar jaar zullen we meer weten dan nu."

Door de hevige natuurbranden in Los Angeles zijn inmiddels duizenden gebouwen beschadigd of verwoest. In veel gevallen zijn dat huizen, zegt de brandweer. Het dodental is opgelopen naar tien.

Met name de wijk Pacific Palisades is zwaar getroffen. De schade wordt geschat op basis van onderzoek vanuit de lucht. Hier worden huizen en bedrijfspanden maar ook kleinere objecten als campers en schuren bij elkaar opgeteld.

Correspondent Rudy Bouma ging kijken in Pacific Palisades:

Niet ver van Pacific Palisades is een nieuwe brand uitgebroken, die "Kenneth" wordt genoemd. Die brand is nu "voor 35 procent" onder controle, meldt gouverneur Gavin Newsom. De nieuwste van de vijf actieve branden in het gebied brak uit op de grens van de provincies Los Angeles en Ventura, heeft meer dan 500 hectare land verbrand.

"Dankbaar voor de heldhaftige brandweerlieden uit de county's Los Angeles en Ventura die ter plaatse zijn en zowel grondpersoneel als luchthulpmiddelen inzetten", zei Newsom in een bericht op X.

Als een brand 35 procent onder controle is, wordt bedoeld dat de brandweer barrières heeft opgetrokken in rond 35 procent van de totale brandomtrek. Die barrières worden bijvoorbeeld opgeworpen met bulldozers die vegetatie weghalen zodat er niets is wat vlam kan vatten.

Als een brand 100 procent onder controle is, betekent niet dat die is geblust, maar dat de vlammen volledig zijn 'omsingeld' en dat de verspreiding effectief is gestopt.

De Kenneth-brand is mogelijk aangestoken. De politie van Los Angeles heeft een man aangehouden op verdenking van brandstichting.

Brandweermensen uitgeput

Een brandweercommandant zegt dat er alles aan gedaan wordt de branden te blussen: "Onze brandweermensen doen hun uiterste best. Ze zijn erg moe, maar ze geven niet op."

De branden zijn nog niet onder controle, maar doordat de wind wat is gaan liggen konden de branden op sommige plekken wel worden teruggedrongen. De komende dagen lijkt de wind echter weer sterker te worden.

De Nederlandse honorair consul in Los Angeles, Reinout Oerlemans, zegt dat ook veel Nederlanders in LA zijn geëvacueerd:

Kamala Harris heeft haar laatste buitenlandse trip als vicepresident afgeblazen. Ze zou een bezoek brengen aan Bahrein, Singapore en Duitsland, maar heeft vanwege de branden besloten om in haar thuisstaat Californië te blijven. Haar eigen huis staat ook in een evacuatiezone.

Eerder al annuleerde president Biden zijn reis naar Rome, waar hij paus Franciscus en de Oekraïense president Zelensky zou ontmoeten.

20 arrestaties voor plunderingen

In verschillende geëvacueerde buurten wordt geplunderd en gestolen. Minstens 20 mensen zijn gearresteerd. De Nationale Garde van Californië wordt ingezet om de politie te ondersteunen, meldt gouverneur Newsom op X.

"Misbruik maken van de evacuaties is ronduit gestoord", zegt hij. "Plunderingen worden niet getolereerd." Politiechef Robert Luna van Los Angeles heeft ook een avondklok aangekondigd voor de getroffen gebieden (van 18.00 uur tot 06.00 uur).

In de county Los Angeles zitten ongeveer 100.000 huizen en bedrijven zonder stroom. Dat meldt de site Poweroutages.us, die stroomuitval in de VS bijhoudt. In de aangrenzende county Ventura gaat het om ongeveer 20.000 mensen.

Ongeveer 35 jaar na het einde van de DDR is er in Duitsland nog altijd veel belangstelling voor het inzien van Stasi-dossiers. Vorig jaar deden bijna 29.000 mensen een aanvraag om een dossier te bekijken, melden Duitse media op basis van cijfers van het Bundesarchiv.

De Stasi was de Oost-Duitse geheime dienst ten tijde van de DDR-dictatuur. De Stasi stond boven de wet en hield iedere burger nauw in de gaten, vaak gebruikmakend van de meest geavanceerde spionagetechnieken.

Die gegevens werden allemaal gedocumenteerd. Alle dossiers die er nog zijn, worden op dertien verschillende locaties bewaard. In totaal gaat het volgens het Bundesarchiv om 112,5 kilometer aan dossiers.

Daarnaast zijn er nog ruim 15.000 zakken vol met door de Stasi verscheurde documenten bewaard gebleven. Na de val van de Muur probeerden medewerkers zo snel mogelijk sporen te wissen. Miljoenen pagina's aan documenten en rapporten belandden in de papierversnipperaar.

Omdat de kwaliteit van de Oost-Duitse papierversnipperaars niet best was, verscheurden agenten ook zelf met de hand zoveel mogelijk documenten. Nog altijd zijn er mensen bij het archief bezig die documenten te herstellen, door snippers aan elkaar te plakken.

Bijna 3,5 miljoen burgers vroegen dossier op

Over tien dagen is het precies 35 jaar geleden dat demonstranten het Stasi-hoofdkwartier Berlijn-Lichtenberg binnendrongen en voor het eerst konden lezen wat de geheime dienst allemaal over ze verzameld had. Het luidde het einde in van de Stasi.

Sinds 1990 hebben bijna 3,5 miljoen Duitsers gevraagd om inzage in hun dossier. Directeur Michael Hollmann van het Bundesarchiv vindt het belangrijk dat het Stasi-verleden niet vergeten wordt: "Zeker in een tijd waarin de DDR meer en meer verheerlijkt wordt", zegt hij tegen Bild.