NOS Nieuws - Algemeen

De politie heeft vandaag nog eens drie mannen aangehouden op verdenking van het gooien van vuurwerk naar hulpverleners. Dat gebeurde tijdens de jaarwisseling in het Zuid-Hollandse dorp Nieuw-Beijerland. Eerder deze week werden al vijf verdachten aangehouden.

Het gaat nu om drie mannen van 17, 18 en 22 jaar. Van de in totaal zeven verdachten zijn er twee minderjarig.

De jongeren belaagden tijdens de jaarwisseling meerdere agenten, schrijft Rijnmond. Ze bekogelden hen met zwaar vuurwerk. Twee agenten raakten daardoor gewond: ze liepen brandwonden en een piep in de oren op. De politie deelde vorige week bodycambeelden van de gebeurtenissen, waarop te zien is dat een vuurwerkpijl op de agenten afgevuurd wordt.

Aangifte

Er ontstonden op meerdere plekken in het dorp brandjes tijdens de nieuwjaarsnacht. Om de brandweer de ruimte te geven, werd de mobiele eenheid ingezet, maar brandweerlieden werden alsnog bekogeld met vuurwerk. Meerdere hulpverleners hebben inmiddels aangifte gedaan.

De recherche doet samen met het Openbaar Ministerie onderzoek naar de ongeregeldheden in de nieuwjaarsnacht. Ook onderzoeken zij de oproer op 30 december, toen jongeren een koelkast opbliezen met zwaar vuurwerk en eveneens agenten werden belaagd.

Brief met waarschuwing

In december waarschuwden de politie en gemeente Hoeksche Waard, waar Nieuw-Beijerland onder valt, tientallen jongeren die afgelopen jaren betrokken waren bij ongeregeldheden rond de jaarwisseling. Die groep kreeg een brief. In ieder geval twee verdachten die zijn aangehouden, hebben zo'n brief ontvangen.

In Somalië zijn inzittenden van een VN-helikopter in handen van al-Shabaab gevallen, nadat de helikopter een noodlanding had gemaakt. Hij landde in gebied dat onder controle staat van de islamitische terreurorganisatie. Een bron van persbureau AP zegt dat het toestel met medici en militairen op weg was naar een medisch noodgeval.

Volgens de Somalische regering moest de piloot de helikopter aan de grond zetten vanwege een motorstoring. Het toestel zou zeven mensen aan boord hebben gehad, waaronder een Somaliër en zes buitenlanders. Al-Shabaab-strijders namen vijf inzittenden gevangen. Een andere passagier wist te ontsnappen, nog een ander werd doodgeschoten toen hij probeerde weg te komen.

De VN bevestigt dat er iets is gebeurd met een door de Verenigde Naties gehuurde helikopter, maar wil er vanwege de veiligheid van de inzittenden niets over kwijt, behalve dat de VN "de zaak probeert op te lossen".

In brand gestoken

Een lokale bestuurder zegt dat de al-Shabaab-strijders de helikopter in brand hebben gestoken, nadat ze eruit hadden gehaald wat ze konden gebruiken.

Al-Shabaab is een aan al-Qaida gelieerde terreurorganisatie die al 20 jaar in meerdere landen in Oost-Afrika actief is. Een groot deel van de duizenden leden komt uit andere landen.

De VN heeft bijna 20.000 Afrikaanse blauwhelmen in Somalië. De blauwhelmen moeten hun taken de komende maanden overdragen aan het Somalische leger. Volgens critici is dat leger daar niet klaar voor.

President Noboa van Ecuador heeft in een radio-interview gezegd dat zijn land in oorlog is met drugsbendes en dat het deze strijd niet mag opgeven.

De strijd van Noboa's net aangetreden regering escaleerde het afgelopen weekend met de ontsnapping van de leider van een van de grootste drugsbendes uit de gevangenis. Noboa riep de noodtoestand uit, waarna in zeker vijf gevangenissen een oproer uitbrak.

In die gevangenissen houden gedetineerden nog zeker 130 medewerkers in gijzeling. "We doen er alles aan om de gijzelaars vrij te krijgen", zei hij. Daarvoor wordt het leger ingeschakeld.

Op sociale media circuleren video's waarop te zien zou zijn dat gedetineerden extreem worden mishandeld, neergeschoten en opgehangen. De echtheid van deze video's is niet bevestigd.

Volgens Noboa is het bendegeweld dat het land teistert een reactie op het voornemen van de regering om extra beveiligde gevangenissen voor leiders van de bendes te bouwen. De plannen voor twee nieuwe complexen wil hij morgen presenteren.

Guayaquil

Ook buiten de gevangenissen is het onrustig, met name gisteren in Guayaquil, de grootste stad van het land. Gewapende mannen namen hier een live-tv-uitzending over om te laten zien hoe machtig ze zijn. Meerdere journalisten en andere medewerkers werden gegijzeld. Na anderhalf uur maakte de politie een einde aan de bezetting. Dertien mensen zijn opgepakt.

De mannen die de studio bestormden, hadden wapens bij zich en voorwerpen die op explosieven leken. De gegijzelde verslaggevers van het tv-station vertelden over hun ervaring:

In Guayaquil werden ook overvallen, plunderingen en schietpartijen gemeld. Volgens de politie zijn acht mensen bij het geweld omgekomen.

Vandaag zou het in de stad een stuk rustiger zijn. Scholen, winkels en bedrijven zijn op dit moment gesloten. Net als elders in het land zijn er veel agenten en militairen op straat.

De opstand begon het afgelopen weekend na de ontsnapping van een beruchte drugscrimineel uit een gevangenis in Guayaquil. Adolfo 'Fito' Macias is de leider van de Choneros, een van de grootste drugsbendes van Ecuador. Hij ontsnapte net voordat hij naar een andere gevangenis zou worden overgeplaatst. In verband met de ontsnapping zijn twee gevangenenbewaarders opgepakt.

Noboa kondigde daarna de noodtoestand af. Hij heeft 22 bendes als terroristische organisatie aangemerkt. Dat geeft het leger de bevoegdheid om jacht op hen te maken en dodelijk geweld tegen hen te gebruiken.

Sinds maandag zijn zeker 70 mensen opgepakt. Bij invallen in het hele land zijn wapens, munitie en springstof in beslag genomen.

Cocaïne

Ecuador gold lang als een relatief rustig en veilig land. Maar ook hier kreeg de drugshandel voet aan de grond. Het land groeide uit tot een belangrijk tussenstation voor de export van Zuid-Amerikaanse cocaïne naar de VS en Europa. Vorig jaar waren er 46,5 moorden per 100.000 inwoners.

Tijdens de verkiezingen vorig jaar werd een presidentskandidaat doodgeschoten die beloofd had dat hij een einde aan het geweld en de corruptie zou maken. De verkiezingen werden gewonnen door Noboa. Ook hij beloofde dat hij de georganiseerde misdaad en criminele bendes zou aanpakken.

Noboa trad in november aan. In december werden bij een grote anti-drugsoperatie meer dan 2000 mensen opgepakt, onder wie rechters, officieren van justitie, politieagenten en gevangenispersoneel. "Het onderzoek toont aan hoe diep de drugshandel het staatsapparaat is binnengedrongen", zei de hoogste aanklager.

Op werkbezoek in de Baltische staten heeft de Oekraïense president Zelensky opnieuw om extra luchtafweer gevraagd. Zijn land heeft dringend behoefte aan geavanceerde bescherming tegen de golf aan Russische raket- en droneaanvallen. Tegelijk zei de Italiaanse minister van Defensie vandaag dat het ook tijd is voor diplomatie.

Het zijn woorden die de Oekraïense president liever niet hoort. Zijn reis naar Litouwen, Letland en Estland is juist bedoeld om de bombardementen op Oekraïense steden hoog op de agenda te houden, en vooral om meer militaire steun te krijgen. Vooral nu in de VS en Brussel enkele miljardenpakketten voor Kyiv worden tegengehouden.

'Geen druk om te stoppen'

Zelensky werd in Vilnius gevraagd of hij druk ervaart van bondgenoten om te stoppen met de strijd. De president gaf aan dat hij deze geluiden ook had meegekregen uit de media. "Maar er is geen druk vanuit onze partners om onze verdediging te stoppen. Is er nog geen druk om het conflict te bevriezen, nog niet."

Elders in de EU pleitte de Italiaanse defensieminister Guido Crosetto in het parlement voor realisme. Hij verwees naar de mislukte poging van Oekraïne om een grote doorbaak te forceren bij het langverwachte tegenoffensief. "Het lijkt erop dat de tijd gekomen is voor diplomatie, naast militaire hulp", zei Crosetto.

Zelensky is fel tegen het idee van onderhandelingen. De verdeeldheid tussen bondgenoten speelt Rusland alleen maar in de kaart, zei hij tegen journalisten in Litouwen. De president herhaalde dat Oekraïne zo snel mogelijk extra raketluchtafweersystemen nodig heeft tegen Russische raketten en drones.

Russen zoeken kwetsbaarheden in luchtafweer

Afgelopen maandag werden opnieuw tientallen raketten tegelijk op Oekraïne afgevuurd. Daarbij viel op dat er veel minder projectielen werden onderschept dan eerder in de oorlog. De Oekraïense luchtmacht zei dat er 18 raketten werden neergehaald van de 51 die er waren gelanceerd.

Volgens analisten pakt het Russische leger de luchtaanvallen steeds slimmer aan. Vanuit verschillende richtingen worden allerlei soorten drones en raketten ingezet om zo de Oekraïense luchtafweer te overbelasten. "Rusland heeft inmiddels getest welke routes het beste werken om erdoorheen te komen", zegt Patrick Bolder, voormalig luchtmachtofficier.

Oekraïne meldde zeker vier burgerslachtoffers en tientallen gewonden; huizen en een winkelcentrum werden getroffen. "Er zijn maar een paar afweersystemen bestand tegen deze raketten", verwijst Bolder naar bijvoorbeeld het Patriot-systeem. "En als Oekraïners bevolkingscentra, militaire industrie en de frontlinie niet meer kunnen verdedigen, dan ziet het er somber uit voor Kyiv."

Beloftes

Europese landen gaan zelf duizend Patriot-luchtverdedigingsraketten produceren, werd vorige week bekendgemaakt. Ook Nederland levert een bijdrage aan deze operatie. De raketten worden gemaakt in Zuid-Duitsland. Het project is onderdeel van het opschroeven van de munitiecapaciteit van de NAVO.

"Maar die raketten zijn er helaas niet morgen", zegt commandant der strijdkrachten Onno Eichelsheim. Het project is een langetermijninvestering. Op de korte termijn worden ook raketten geleverd aan Oekraïne in samenwerking met Europese landen. "De afgelopen tijd werden er enkele honderden geleverd. En dat zullen we ook de komende tijd blijven doen om te zorgen dat Oekraïne zich kan verdedigen."

De NAVO is van plan dit jaar miljarden euro's aan extra hulp te leveren. Het bondgenootschap maakte dat bekend na een bijeenkomst vandaag.

De EU schaalt de productie van munitie en raketten fors op. Desondanks lukt het niet om grote beloftes, zoals de levering van een miljoen stuks artilleriemunitie, waar te maken.

Honderd raketten per maand

Ondertussen draait de Russische defensie-industrie op volle toeren. Inmiddels worden naar schatting honderd langeafstandsraketten per maand geproduceerd, meldde de Britse denktank RUSI enkele maanden geleden. Een jaar geleden lag de raketproductie op veertig per maand.

In de Baltische staten kan Zelensky blijven rekenen op onvoorwaardelijke steun. Maar voor Oekraïne hangt dit jaar veel af van wie de presidentsverkiezingen wint in de VS, en hoe het sentiment over wapensteun aan Oekraïne zich ontwikkelt in de rest van Europa.

Desi Bouterse moet zich vrijdag melden bij een Surinaamse gevangenis. Dat schrijft het Openbaar Ministerie in Suriname in een persbericht.

Gisteren werd bekend dat het Surinaamse OM een verzoekschrift van de advocaten van de vijf veroordeelden in het Decembermoordenproces had afgewezen. Het advocatenteam had gevraagd om de uitvoering van de uitspraak in het Decembermoordenproces tegen de oud-president en vier mede-veroordeelden te stoppen.

Vervolgens werd ook direct een bezwaarschrift tegen dat besluit van het OM afgewezen, schrijft het OM, waarna de veroordeelden via een "last" is verzocht zich vrijdag te melden bij een gevangenis.

Alleen Bouterse heeft die last niet in ontvangst genomen; het OM schrijft dat de "huisgenote" van Bouterse de brief tot twee keer toe heeft geweigerd. "Deze last zal conform de wet wel aan hem worden uitgereikt", schrijft het OM.

Bouterse werd op 20 december in hoger beroep definitief veroordeeld voor zijn rol bij de Decembermoorden in 1982, waarbij vijftien politieke tegenstanders van Bouterses militaire regime de dood vonden. Hij kreeg twintig jaar cel.

De periode om gratie aan te vragen is verstreken. Maandag was de laatste dag waarop dat had gekund, maar Bouterse heeft daar geen gebruik van gemaakt.

President Santokhi zei eerder dat de Surinaamse regering wachtte op instructies van het OM.

Kabinet Rutte IV kent nogal wat vroege afhakers. Met het ontslag van demissionair minister Kuipers van Volksgezondheid staat de teller op zes. En dat is best veel voor een kabinet dat pas twee jaar geleden, op de dag af, op het bordes stond.

Twee ministers traden af omdat ze in politieke problemen waren gekomen. Henk Staghouwer (ChristenUnie) kwam al gauw tot de conclusie dat hij niet de juiste persoon was om minister van Landbouw te zijn. Dennis Wiersma (VVD) moest aftreden als minister voor primair en voortgezet onderwijs, nadat hij meermaals werd beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag.

De anderen gingen weg omdat ze een andere baan hadden gevonden. Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken stapte in september vorig jaar voortijdig op, om Eurocommissaris te worden. Het kabinet vond het belangrijk dat na Frans Timmermans opnieuw een Nederlander de belangrijke klimaatportefeuille zou beheren.

Drie D66'ers in korte tijd

Na de verkiezingen van 22 november ging het hard. Binnen een paar weken verlieten drie D66'ers het demissionaire kabinet. Staatssecretaris Uslu (Cultuur) vertrok om het familiebedrijf Corendon te gaan leiden, minister Kaag (Financiën) werd VN-gezant voor Gaza en vandaag vertrok dus ook minister Kuipers (Volksgezondheid). Hij krijgt een functie in het buitenland, waar hij nog niets over kan zeggen.

Het leidt tot een kleine stoelendans in het kabinet. Oud-Kamerlid Steven van Weyenberg, die pas een paar weken Uslu vervangt, schuift weer door naar Financiën en nieuwkomer Fleur Gräper neemt zijn plaats weer in op Cultuur.

Het is niet ongebruikelijk dat leden van het kabinet tussentijds vertrekken omdat ze een andere baan krijgen. Bekend voorbeeld uit het verleden is Job Cohen, die als PvdA-staatssecretaris van Justitie opstapte om burgemeester van Amsterdam te worden. Ook de huidige burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, was staatssecretaris (Sociale Zaken) toen hij werd benoemd.

Jaap de Hoop Scheffer (CDA) vertrok als minister van Buitenlandse Zaken om secretaris-generaal van de NAVO te worden. Tijdens de eerdere kabinetten Rutte gingen ook verschillende bewindspersonen voortijdig weg.

Zo werd Donner (minister van Binnenlandse Zaken) vicepresident van de Raad van State, Timmermans (minister van Buitenlandse Zaken) ging naar de Europese Commissie en Van Dam (staatssecretaris van Landbouw) vertrok naar het bestuur van de publieke omroep.

Rit niet meer uitzitten

De laatste jaren lijkt het erop dat ministers en staatssecretarissen eerder om zich heen kijken als het kabinet waar ze deel van uitmaken demissionair is. Ze voelen minder de verplichting om de rit uit te zitten totdat een nieuwe ploeg is aangetreden.

Na de val van kabinet Rutte III, in 2021, gingen staatssecretaris Van Veldhoven en minister Van Nieuwenhuizen (beiden Infrastructuur en Waterstaat) al snel weg. Van Veldhoven vertrok naar een internationale organisatie voor duurzaam beheer van natuurlijk hulpbronnen en Van Nieuwenhuizen werd lobbyist voor de energiebedrijven.

Het Franse themapark Puy du Fou krijgt toch geen locatie in Meppel. Dat heeft het Franse bedrijf de gemeente vandaag laten weten, schrijft RTV Drenthe. Het park zou 60 hectare groot worden en had honderdduizenden bezoekers per jaar moeten trekken. Vermoedelijk gaat het niet door omdat er te weinig financiële draagkracht is, maar de precieze reden heeft de gemeente niet te horen gekregen.

In de parken van Puy du Fou draait het allemaal om geschiedenis. Er zijn vooral veel shows, attracties zijn bijzaak. Het eerste park werd geopend in 1989 in het Franse Les Espesses en is met jaarlijks zo'n 2,5 miljoen bezoekers een van de meest bezochte parken van Frankrijk. Puy du Fou heeft ook internationaal succes: in Spanje is een park en de shows van het Franse bedrijf worden opgevoerd in Engeland, Shanghai en in de Nederlandse Efteling.

Meppel zou de Noord-Europese locatie worden van het themapark. Er zouden voorstellingen en shows worden gehouden over de geschiedenis van Nederland en Europa. Het bedrijf mikte op 800.000 bezoekers per jaar vanaf 2027. Maar nu gaat er dus een streep door de plannen.

Bedrijventerrein

De gemeente Meppel en provincie Drenthe zagen de komst van het park wel zitten. Volgens hen kon het de werkgelegenheid en het toerisme in de regio veel kansen bieden. Gedeputeerde Willemien Meeuwissen zegt dat er goede kanten zaten aan de komst van het park naar Meppel.

Toch was er ook tegenstand. Inwoners van Meppel gaven in september vorig jaar te kennen dat ze bang waren voor geluids- en lichtoverlast. Bovendien liggen er veel boerderijen in de buurt van de beoogde bestemming. "Als die boeren moet bemesten, gaan de gasten op het park dat echt wel merken", aldus bewoner Hans Wenke.

Bovendien hadden verschillende bedrijven moeten wijken voor de komst van de publiekstrekker. Het gebied dat de gemeente op het oog had voor het themapark was oorspronkelijk bedoeld als bedrijventerrein. Of dat bedrijventerrein er alsnog komt nu het park niet meer wordt gebouwd, is nog niet duidelijk.

Na de ontsnapping van een beruchte bendeleider uit een gevangenis riep de president van Ecuador de noodtoestand uit. Daarna namen gewapende mannen een tv-zender over. Wat is er aan de hand in het land?

Waarom is het zo onrustig in Ecuador?

Daarbij speelt allereerst de ligging van Ecuador een belangrijke rol. Het land grenst aan Peru en Colombia, de twee landen waar de meeste cocaïne in de wereld wordt geproduceerd. Omdat in die landen de controles aan de grens strenger zijn, kiezen drugshandelaren vaker voor Ecuador als doorvoerhaven naar Europa. Ecuador verkeert in een economische crisis, waardoor de armoede er toeneemt en de autoriteiten gevoelig zijn voor corruptie.

De toenemende onrust heeft ook te maken met de arrestatie van de Mexicaanse drugsbaas Joaquin 'El Chapo' Guzmán in 2016. Zijn Sinaloa-kartel maakte voor zijn arrestatie de dienst uit in de drugssmokkel vanuit Ecuador. Nadat hij was opgepakt, werd de macht van zijn kartel ook minder.

Het geweld in het land is sindsdien aanzienlijk toegenomen. Andere Mexicaanse kartels bestrijden elkaar en Ecuadoriaanse straatbendes moeten in deze drugsoorlog partij kiezen. Daarnaast heeft ook de Albanese maffia een flinke vinger in de pap in de cocaïnehandel in het land.

Nieuwsuur legde de cocaïneroute van Ecuador naar Europa achterstevoren af om te kijken waar de drugs vandaan komen en wie er achter de handel zit:

Dat de groepen die verantwoordelijk zijn voor de drugshandel geen politieke bemoeienis dulden bleek wel uit de periode voor de presidentsverkiezingen van Ecuador vorig jaar. Presidentskandidaat Fernando Villavicencio, die beloofde hard te zullen optreden tegen drugsgeweld en corruptie, werd toen vermoord.

De directe aanleiding voor de huidige onrust is de ontsnapping van een beruchte bendeleider uit een gevangenis in de havenstad Guayaquil, Adolfo 'Fito' Macias. Hij staat aan het hoofd van de Choneros, een van de grootste drugsbendes van Ecuador. Na zijn ontsnapping, waarbij hij mogelijk hulp heeft gehad van cipiers, riep president Noboa de noodtoestand uit.

Sindsdien is het land in de greep van een reeks gewelddadige incidenten. Zo vielen gewapende mannen een tv-studio binnen en braken in zes gevangenissen rellen uit, waarbij gevangenen ontsnapten die de autoriteiten als zeer gevaarlijk beschouwen.

De gewapende mannen in de tv-studio hielden de verslaggevers onder schot en schoten op een cameraman. De verslaggevers vertelden na afloop over hun angstige momenten:

Waarom is de noodtoestand uitgeroepen?

Dat heeft allereerst een praktische reden. Door de noodtoestand uit te roepen, krijgen de autoriteiten in Ecuador meer bevoegdheden om bendeleider Fito op te sporen. Zo heeft het leger de controle overgenomen in de gevangenissen. Daarnaast is het nu tijdelijk verboden om te demonstreren en geldt er een avondklok.

Er is de autoriteiten veel aan gelegen Fito, die een beruchte status heeft, te pakken te krijgen. Zijn Choneros-bende is gelieerd aan het Mexicaanse Sinaloa-kartel. De bende verdient zijn geld met onder meer drugshandel en afpersing.

Fito zat in Guayaquil een celstraf uit van 34 jaar, onder meer voor grootschalige drugshandel en moord. De gevangenis waar Fito vastzat, wordt op dit moment grotendeels gecontroleerd door de Choneros. Zijn kartel zou ook de vermoorde presidentskandiaat Villavicencio hebben bedreigd.

Fito werd na de moord op Villavicencio overgeplaatst naar een zwaarbeveiligde afdeling binnen de gevangenis waarin hij vastzat. Bij de overplaatsing werden ongeveer 4000 militairen en agenten ingezet.

Kan de president van Ecuador nog meer doen tegen de onlusten?

Dat zal moeten blijken. Daniel Noboa is met zijn 36 jaar de de jongste president ooit in de geschiedenis van het Zuid-Amerikaanse land. Hij is de zoon van een van de rijkste Ecuadoranen, ondernemer Álvaro Noboa. Hij werd met zijn bananenimperium multimiljonair.

Veiligheid was een cruciaal thema in de verkiezingscampagne en Noboa maakte dit dan ook tot een van zijn speerpunten. Ook beloofde hij de economie erbovenop te helpen en jongeren aan een baan te helpen.

Noboa heeft een decreet uitgevaardigd waarmee hij de strijdkrachten oproept op te treden tegen twintig criminele organisaties. In het decreet staat dat de bendes moeten worden geëlimineerd. Ze worden nu aangemerkt als terreurgroepen. "We zullen niet toestaan dat terroristische groeperingen de vrede in het land verstoren", zei hij.

Merken we in Nederland iets van de drugssmokkel vanuit Ecuador?

Ja. De Nederlandse douane heeft eerder al geconstateerd dat er steeds meer drugs vanuit Zuid-Amerika naar Nederland komen. Ecuador is daarbij vooral een doorvoerland voor cocaïne uit andere landen.

Daarom hebben Nederland en Ecuador eind vorig jaar een douaneverdrag gesloten om drugssmokkel beter aan te pakken. Demissionair staatssecretaris De Vries van Douane zei bij de ondertekening van het verdrag dat de douanediensten van beide landen meer informatie gaan uitwisselen. Zij kunnen hierdoor beter bepalen welke containers zij moeten controleren.

Onlangs heeft de douane in de haven van Rotterdam grote partijen cocaïne gevonden in containers met bananen uit Ecuador. Afgelopen weekend werd er 600 kilo cocaïne gevonden met een straatwaarde van 45 miljoen euro. Een aantal weken daarvoor had het HARC-team, een samenwerking tussen de zeehavenpolitie, douane, FIOD en het Openbaar Ministerie, een nog grotere vondst van bijna 1200 kilo te pakken. Ook toen zaten de drugs tussen een partij bananen uit Ecuador.

Daar komt bij dat de vraag naar cocaïne in Nederland hoog is. Rotterdam begon in oktober nog een campagne tegen drugsgerelateerd geweld, om zo het verband tussen 'onschuldig' drugsgebruik in het uitgaansleven en geweld in de onderwereld te onderstrepen.

Meerdere politieagenten uit het Gelderse Hedel hebben aangifte gedaan van poging tot doodslag tijdens de afgelopen nieuwjaarsnacht. Agenten en hulpverleners zijn toen bekogeld met zwaar vuurwerk, glas en stenen.

De jaarwisseling in het Gelderse dorp verliep onrustig. De Mobiele Eenheid moest meerdere keren fors optreden en uiteindelijk gaf de gemeente een noodbevel af. Tijdens de ongeregeldheden werd volgens de politie extreem geweld gebruikt tegen hulpverleners.

Vuurwerkverbod

Hoewel het centrum van het dorp tot vuurwerkvrije zone was verklaard, werd er veel zwaar vuurwerk afgestoken. Ook gingen twee auto's in vlammen op. De politie heeft een bestelbus in beslag genomen om de inhoud te inspecteren, schrijft Omroep Gelderland.

De politie heeft op 1 januari een 22-jarige man uit Maasdriel aangehouden. Hij wordt verdacht van het gooien van zwaar vuurwerk naar politieagenten. Of hij nog steeds vast zit, is niet bekend.

"Het is vreselijk om te zien hoe de nacht is geweest voor onze collega's en de brandweer", zegt de teamchef. "Je kan je voorstellen dat de situatie als zeer bedreigend is ervaren."

De politie onderzoekt nu de aanleiding van de ongeregeldheden en probeert te achterhalen wie erbij betrokken waren. Daarvoor wil de politie in gesprek met vier mogelijke getuigen die tijdens nieuwjaarsnacht op straat waren.

Journalist en politiek commentator Marc Chavannes is op 77-jarige leeftijd overleden. Dat meldt zijn familie aan NRC, de krant waar hij tussen 1973 en 2015 voor werkzaam was, onder meer als correspondent in Londen, Parijs en Washington. NRC roemt hem om "zijn scherpe en tegelijkertijd bedachtzame en humorvolle analyses".

Gedurende zijn lange carrière ontving Chavannes meerdere prijzen. Zo won hij de Prijs voor de Dagbladjournalistiek, die tegenwoordig De Tegel heet, en ontving hij tweemaal de Anne Vondeling-prijs voor journalisten die op een heldere manier verslag doen van de politiek.

Daarnaast was hij jarenlang hoogleraar journalistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij een jonge generatie journalisten opleidde. Ook buiten de universiteitsmuren bevond hij zich in het gezelschap van jongere vakgenoten. Zo verliet hij in 2015 'zijn' NRC om deel uit te maken van De Correspondent, dat toen door zijn jonge oud-NRC-collega's Rob Wijnberg en Ernst-Jan Pfauth werd opgezet.

Oneindige nieuwsgierigheid

"Hij zat 43 jaar bij NRC en om dan gewoon te zeggen: 'Ja, ik heb hier een clubje jonge honden die een idee hebben, daar ga ik mee in zee', dat typeert hem wel", zegt hoofdredacteur Rob Wijnberg van De Correspondent in reactie op het overlijden van Chavannes. "Hij was toen al langer journalist dan ik op aarde was, maar hij voelde zich voor niets te goed en hij voelde zich nooit meer dan anderen. Bij elke bijeenkomst of redactievergadering was hij."

Ook al was Chavannes al ver in de 70 en al jaren actief in de journalistiek, hij gedroeg zich volgens Wijnberg nooit als de gearriveerde verslaggever die alles al had gezien. "Ook al had hij - laten we wel wezen - alles al weleens gezien. Zijn nieuwsgierigheid en leergierigheid waren oneindig. Als je hem sprak leek het alsof je met een journalist te maken had die net begonnen was, zo nieuwsgierig was hij. En hij wilde ook altijd weten wat we van zijn stukken vonden."

Chavannes bleef tot het eind toe actief als journalist en commentator. Afgelopen week was hij nog te horen op NPO Radio 1. In zijn Politiek Dagboek op De Correspondent schreef hij vorige maand over plannen van de PVV die in strijd zijn met het recht, inclusief een oproep aan de onderhandelende partijen om Wilders daar afstand van te laten doen. Direct na de verkiezingen waarschuwde hij voor de risico's van een samenwerking met de PVV.

De twee gaswinningslocaties in Groningen waar de afgelopen dagen even gebruik van is gemaakt, gaan weer dicht. Dat heeft demissionair staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw bekendgemaakt. Maar voor de Groningse politiek is de zaak daarmee niet af.

Gedeputeerde Susan Top liet vandaag weten dat zij op de dag van het opstarten van de twee locaties op de hoogte is gebracht. "Ik ben buitengewoon teleurgesteld dat ik niet eerder, in de eerste fase, ben geïnformeerd", zei ze vanmiddag in een spoeddebat in het Groningse Provinciehuis. Een half uur voordat het kabinet het besluit openbaar maakte, kreeg Top een WhatsAppbericht met de informatie.

Tijdens het debat vertelde Top dat de eerste fase al twee weken voordat de waakvlam aangaat, in werking treedt. "Ik was ervan uitgegaan, maar kennelijk onterecht, dat ik vanaf dat moment al op de hoogte zou zijn gebracht", zei de partijloze mijnbouwgedeputeerde.

In het debat uitten Statenleden van verschillende fracties hun kritiek op de gang van zaken. "Bizar dat wij dit via de media moeten vernemen. Bizar zonder waarschuwing vooraf. Bizar na twee dagen vorst", zei Dries Zwart van de Partij voor het Noorden tijdens het debat.

Dichtgedraaid

Begin deze week maakte staatssecretaris Vijlbrief bekend dat hij de eerder dichtgedraaide gaskraan toch weer op de waakvlam zou zetten vanwege de vrieskou in Nederland. Het gaat om de productielocaties in het Groningse Spitsbergen en in Scheemderzwaag. De staatssecretaris zei meteen al dat het waarschijnlijk om een paar dagen zou gaan.

En inderdaad, de locaties gaan weer dicht, meldt RTV Noord nu. "Die opdracht heb ik gegeven op basis van gegevens van het KNMI waaruit blijkt dat de gemiddelde effectieve etmaaltemperatuur voor de komende 14 dagen niet meer onder de -6,5 graden Celsius uitkomt", meldt Vijlbrief in een brief aan de Tweede Kamer.

'Onrust heel vervelend'

De waakvlam was volgens de staatssecretaris een voorzorgsmaatregel, voor het geval dat huishoudens zonder gas zouden komen te zitten tijdens de vrieskou. In de ongeveer twee dagen dat de gaslocaties hebben aangestaan, is er volgens hem een "minimale hoeveelheid" van 8 miljoen kuub gas gewonnen.

"In verhouding tot een jaar vol gaswinning is dat heel weinig", zegt de woordvoerder van de staatssecretaris. In recordjaar 2013 ging het om bijna 54 miljard kubieke meter Gronings gas. "Maar dat speelt niet mee voor het gevoel dat Groningen nu heeft", aldus de woordvoerder. Vijlbrief erkent in zijn brief dat zijn besluit "onrust" heeft veroorzaakt in Groningen. "Dat vind ik heel vervelend."

Transportprobleem

"Wanneer komt de veiligheid van Groningers eens voorop te staan?", vroeg Merel Jonkheid van de Groninger Bodem Beweging zich eerder deze week af. Volgens haar blijkt hieruit dat de staatssecretaris "bij het minste of geringste" de waakvlam aanzet. "Terwijl er absoluut geen leveringsproblemen zijn. Daarmee laten zij Groningers wéér in de kou staan."

In het spoeddebat vanmiddag vroegen verschillende partijen zich af of de staatssecretaris bij de volgende vorstperiode weer voor heropening van de gaswinningslocaties kiest. "Geeft dit aan dat we zitten met een hele zwakke infrastructuur op gaswinningsgebied?", aldus Statenlid Harm Nieboer (BBB).

In zijn Kamerbrief legt de staatssecretaris uit dat een transportprobleem hem tot zijn besluit bracht: "Als (de gasopslag bij, red.) Norg uitvalt op een koude dag, dan kan er niet meer snel genoeg voldoende gas worden getransporteerd naar de gebruikers. En dat terwijl juist dan de vraag naar gas heel groot is door de kou."

Daarmee sluit Vijlbrief dus niet uit dat hij bij een volgende vorstperiode de gaskraan ook weer opendraait. De enige zekerheid die hij de Groningers geeft is dat de gaskraan "zo spoedig mogelijk definitief sluit". In zijn brief is hij stellig: "Het Groningenveld wordt per 1 oktober 2024 definitief gesloten."

Demissionair minister Ernst Kuipers (D66) van Volksgezondheid verlaat per direct de Haagse politiek. Dat laat hij weten via X. Hij schrijft daar dat hij een functie in het buitenland gaat bekleden. Welke functie dat is, is onduidelijk. Kuipers schrijft alleen dat er een "bepaalde ingangstermijn" aan is gekoppeld. "Daarover kan ik helaas later pas meer duidelijkheid geven."

Koning Willem-Alexander heeft hem per vandaag eervol ontslag verleend. Kuipers heeft naar eigen zeggen "met bezwaard gemoed" zijn ontslag ingediend "omdat ik graag de termijn had afgemaakt".

Kuipers werd twee jaar geleden voor D66 minister van Volksgezondheid, nadat hij veel bekendheid had gekregen tijdens de coronacrisis als voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg. Hij gaf toen regelmatig updates over de situatie op de intensive care afdelingen van de ziekenhuizen. Om minister te kunnen worden, moest hij nog wel eerst lid worden van D66.

Trots op zorgakkoord

Kuipers schrijft dat hij trots is op wat er de afgelopen twee jaar is bereikt in de zorg. Hij is vooral blij met het Integraal Zorgakkoord dat in 2022 werd gesloten. Dat moet de zorg in de toekomst betaalbaar houden en leiden tot meer samenwerking tussen zorgaanbieders.

Ander belangrijk dossier tijdens zijn ministerschap was de discussie over de centra voor kinderhartchirurgie. Uiteindelijk besloot Kuipers dat die zorg geconcentreerd wordt in Rotterdam en Groningen. De centra in Amsterdam, Leiden en Utrecht moeten dicht, maar die ziekenhuizen hebben daarover een rechtszaak aangespannen. Morgen doet de rechter naar verwachting uitspraak.

Drie D66'ers weg

De leiding van het ministerie van Volksgezondheid wordt voorlopig waargenomen door demissionair minister Conny Helder (VVD) voor langdurige zorg.

Kuipers is in korte tijd de derde demissionaire bewindspersoon uit Rutte IV die voortijdig vertrekt. Staatsecretaris Uslu (Cultuur en Media) en minister Kaag (Financiën) gingen hem voor. Net als Kuipers zijn zij lid van D66.

In Groningen diende vandaag het kort geding tussen de gemeente Westerwolde, waartoe Ter Apel behoort, en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). De Groningse gemeente eist dat het COA zich houdt aan de gemaakte afspraken van 2000 asielzoekers in de opvanglocatie. Sinds november verblijven er structureel honderden mensen meer in het aanmeldcentrum in Ter Apel.

Tijdens de zitting voelde de rechter de advocaat van het COA stevig aan de tand. De rechter hecht veel waarde aan de afspraken die het COA onlangs nog in het bemiddelingstraject met de gemeente heeft gemaakt. Dat traject volgde op vele vergeefse gesprekken tussen de gemeente en het COA, onder leiding van de Nationale ombudsman moesten de partijen nader tot elkaar komen. Maar ook dat lukte niet.

Daarop besloot de gemeente Westerwolde een kort geding aan te spannen om het aantal van 2000 asielzoekers - dat is afgesproken in een bestuursovereenkomst in 2010 - via de rechter af te dwingen. Als het COA zich daar niet strikt aan gaat houden, wil de gemeente dat de rechter de opvangorganisatie een dwangsom van 25.000 euro per dag oplegt.

De burgemeester van Westerwolde, Jaap Velema, raakte tijdens de behandeling van de zaak zichtbaar geëmotioneerd. "Dit raakt ook de medewerkers van het COA, ook de asielzoekers. Deze emotie komt voort uit onmacht. Al ga ik daar niet over, ik voel mij daar wel verantwoordelijk voor."

Tijdens de zitting stelde de rechter ook de vraag wat voor gevolgen het heeft voor de bereidwilligheid van andere gemeentes om asielzoekers op te vangen als het COA zich niet aan de afspraken houdt. Het COA benoemde meerdere keren dat de asielopvang bomvol zit. En dat de verplichting om asielzoekers op te vangen zwaar weegt. "We staan met onze rug tegen de muur", sloot de advocaat van het COA af.

Volgende week wordt de spreidingswet behandeld in de Eerste Kamer. Met die wet zouden gemeenten gedwongen kunnen worden om asielzoekers op te vangen. Dat zou de situatie in Ter Apel kunnen verlichten, maar het is nog de vraag of het voorstel een meerderheid krijgt.

Op 23 januari doet de rechter uitspraak in de zaak tussen de gemeente en het COA.

Het treinverkeer tussen Zwolle en het noorden van het land is de rest van de dag ernstig beperkt door een defect stuk spoor tussen Meppel en Zwolle. Er rijden veel minder treinen en de treinen die wel rijden moeten een maximumsnelheid aanhouden van 10 kilometer per uur op het defecte stuk spoor.

"Als het heel koud is, krimpen de spoorstaven een heel klein beetje", zegt een woordvoerder van ProRail bij RTV Drenthe over het defecte spoor. "Dan kan er een soort breukje ontstaan. Dat is hier nu ook het geval." Een rail of spoorstaaf is een stalen staaf waarover de wielen van de trein rijden. Het komt zelden voor dat die breekt, maar in dit geval heeft het grote gevolgen voor het treinverkeer.

Nu er nauwelijks treinen kunnen rijden tussen Meppel en Zwolle is het treinverkeer tussen het noorden en midden van het land ernstig beperkt. ProRail kan niet eerder dan vannacht, als er geen treinen rijden, beginnen met de herstelwerkzaamheden.

Meppel als flessenhals

Het probleem van Meppel als 'flessenhals' in het treinverkeer tussen het noorden en de rest van Nederland is niet onbekend. Zelfs als er geen sprake is van een defect spoor, rijden er gemiddeld negen uur per week geen of flink vertraagde treinen op het traject, meldde RTV Drenthe eerder. Het 'krappe' station Meppel heeft simpelweg geen plaats voor alle intercity's en sprinters die er doorheen moeten.

Er zijn plannen om station Meppel uit te breiden met een vierde perron en de spoorlijn tussen Meppel en Zwolle aan te passen. Daarmee komen er meer 'uitwijkmogelijkheden' en zou ook ruimte ontstaan voor vier in plaats van de huidige drie intercity's per uur tussen Zwolle, Assen en Groningen. Het ministerie heeft geld beschikbaar gesteld voor een deel van het project, maar dat bedrag is bij lange na niet toereikend.

Toch gaan de kosten in dit geval voor de baat uit, zei ProRail-regiodirecteur Danou Veenhof eerder: "Er is altijd de eeuwige discussie of economische ontwikkeling eerst moet en de aanleg van infrastructuur daarna, of dat infrastructuur eerst moet en dat weer zorgt voor economische ontwikkeling. Wij geloven dat laatste."

Lelylijn

Er wordt ook al jaren gesproken over een alternatief voor de flessenhals bij Meppel: de Lelylijn. Daarvoor wordt het spoor doorgetrokken van Lelystad naar Groningen via Emmeloord, Heerenveen en Drachten. Sinds kort wordt onderzocht of die Lelylijn ook via de Afsluitdijk zou kunnen lopen. Met die Lelylijn zou een tweede spoorverbinding tussen het westen en het noorden van het land ontstaan.

Het inmiddels demissionaire kabinet had de Lelylijn in het regeerakkoord staan, maar heeft er geen besluit over genomen. Vorig jaar december besloot de EU om de Lelylijn op te nemen als 'essentiële spoorverbinding' binnen het Europese spoornetwerk. Concreet betekent dit dat Nederland opdracht heeft gekregen om de nieuwe spoorlijn uiterlijk in het jaar 2050 te realiseren.

Hoewel het klachten regent over streekvervoerder EBS in Flevoland, grijpt de provincie niet in. Er wordt geen boete opgelegd, ook al komen veel bussen te laat of zelfs helemaal niet.

"We moeten nog 12 jaar met elkaar door", zegt gedeputeerde Jan de Reus bij Omroep Flevoland. Hij wijst erop dat EBS niet betaald krijgt voor niet-gereden busritten.

Bij het ingaan van de nieuwe dienstregeling op 10 december 2023 nam EBS het busvervoer in de provincie Flevoland (met uitzondering van de regio Almere) over van Connexxion en Arriva.

Topje van de ijsberg

Vrijwel meteen begonnen de klachten binnen te stromen. Het zijn er nu vijftig. "Het topje van de ijsberg. We hebben nog nooit zoveel klachten binnengekregen over het busvervoer als nu", zegt Misja Speur van reizigersorganisatie Rover. Volgens hem gaan de klachten vooral over uitval van bussen, aansluitingen die niet kloppen en/of late bussen die niet rijden.

Speur noemt het uitzonderlijk dat er zoveel klachten binnenkomen vlak na een wisseling van streekvervoerders. "Bij elke wisseling van maatschappijen krijg je wel een paar klachten binnen, maar dit is ongekend."

EBS trekt het boetekleed aan. "Excuus, want dit is natuurlijk niet de kwaliteit die een reiziger mag verwachten", aldus woordvoerder Jasper Vermeer. Hij wijst op een tekort aan personeel. Volgens Vermeer was dat niet te voorzien toen EBS met de nieuwe dienstregeling begon.

Eerder beloofde de vervoerder om juist tien procent meer bussen te laten rijden in Flevoland én een aantal nieuwe routes te rijden. Vermeer zegt nu "flink" in te zetten op de werving van nieuw personeel. "EBS probeert de dienstregeling elke week een stapje beter te maken", stelt hij.

Ook in de Zaanstreek

De problemen bij EBS blijven niet beperkt tot Flevoland. Ook in de Zaanstreek regent het klachten, nu het bedrijf daar sinds een maand rijdt. Bussen komen te vaak te laat, rijden niet of rijden andere routes, aldus een woordvoerder van de Vervoerregio Amsterdam bij NH. De vervoerregio legt EBS een boete op. De hoogte ervan is nog niet duidelijk, maar het bedrag kan kan oplopen tot twee miljoen euro.

Maar de provincie Flevoland legt dus (voorlopig) geen boete op, ook al komt EBS z'n beloftes niet na. Gedeputeerde De Reus blijft er ook bij dat de keus voor EBS een goede is geweest. Hij vindt het contract dat de provincie heeft gesloten beter dan met de vorige vervoerders.

Misja Speur van Rover hoopt vooral dat EBS geen mensen in de kou meer laat staan en heeft contact opgenomen met de vervoerder. "Ik heb gezegd, kijk naar wat er uitvalt, zorg ervoor dat mensen in ieder geval thuis kunnen komen en laat niet opeens een uur van tevoren de laatste bus vervallen want dan kunnen mensen niks meer plannen."

Sekswerkers kunnen vanaf vandaag een zakelijke schadeverzekering afsluiten bij Nationale-Nederlanden. Voorwaarde is wel een inschrijving bij de Kamer van Koophandel en de ondernemers moeten minstens 21 jaar oud zijn. De verzekeraar biedt in eerste instantie drie verzekeringen aan, namelijk een aansprakelijkheidsverzekering, een inventaris- en een goederenverzekering.

Sinds eind vorig jaar is het voor sekswerkers al makkelijker om een zakelijke bankrekening te openen. Voorheen was dat vrijwel onmogelijk. Irina Hornstra van de Sekswerk Alliantie Destigmatisering (SWAD) is blij dat sekswerk verder wordt genormaliseerd. "De mogelijkheid om als sekswerker een verzekering af te sluiten, betekent verdere inclusie in de maatschappij."

Sekswerkers vertelden in november wat het kunnen openen van een bankrekening voor hen betekent:

Ook is het voor verzekerde ondernemers makkelijker om een hypotheek aan te vragen. Hornstra benadrukt dat het belangrijk is dat elke ondernemer gelijk behandeld wordt. In welke branche dan ook.

Volgens Nationale-Nederlanden zouden de verzekeringen kunnen helpen bij het versterken van de financiële positie van de groep sekswerkers, die bestaat uit zo'n 20.000 ondernemers.

Naast de drie verzekeringen die Nationale-Nederlanden nu aanbiedt, denkt de verzekeraar na over uitbreiding van het aanbod. Bijvoorbeeld met een geld- en rechtsbijstandverzekering. "Daarvoor willen we wel eerst de risico's inschatten, zoals we bij elke branche doen", laat een woordvoerder weten in een reactie.

Het Verbond van Verzekeraars, waaronder ook Nationale-Nederlanden valt, is blij met de ontwikkeling. De belangenvereniging van verzekeraars verwacht dat andere verzekeraars het besluit van Nationale-Nederlanden zullen volgen.

De Russische oppositieleider Aleksej Navalny is voor het eerst sinds begin december verschenen in een video. Navalny was vorige maand een tijdlang spoorloos; nadien bleek dat hij naar een nieuw strafkamp ten noorden van de poolcirkel was gebracht.

Pas op Eerste Kerstdag reageerde Navalny via zijn woordvoerder op X, nadat zijn advocaten hem hadden bezocht. Hij liet toen weten dat het naar omstandigheden goed met hem gaat.

Via een videoverbinding spreekt Navalny met Russische verslaggevers. Hij wenst de aanwezigen een gelukkig nieuwjaar en zegt hij onder meer dat hij nog geen post heeft ontvangen. "Maar ik ben ook ver verwijderd van Moskou nu", klinkt het sarcastisch.

Navalny zit al twee jaar vast vanwege het oprichten van een "extremistische beweging". De oppositieleider en Poetin-criticus brengt in Rusland misstanden aan de kaak, waarbij vaak de president betrokken is. Hij is veroordeeld tot negentien jaar celstraf.

Bekijk hier de beelden van Navalny vanuit de strafkolonie IK-3 bij de poolcirkel, op zo'n 2000 kilometer afstand van de Russische hoofdstad:

D66'er Steven van Weyenberg wordt de nieuwe demissionair minister van Financiën. Van Weyenberg was sinds vorige maand staatssecretaris voor Cultuur en Media. Hij wordt in die functie opgevolgd door de Groningse oud-gedeputeerde Fleur Gräper.

Van Weyenberg komt op Financiën in de plaats van zijn partijgenoot Sigrid Kaag. Die verliet maandag het kabinet om VN-coördinator te worden. In die functie richt zij zich op de humanitaire hulp en wederopbouw van Gaza.

Jetten vicepremier

Haar taken als minister van Financiën werden de afgelopen dagen waargenomen door D66-leider en minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten. Die stopt nu bij Financiën en neemt het vicepremierschap van Kaag op zich.

Van Weyenberg volgde vorige maand Gunay Uslu op als staatssecretaris voor Cultuur en Media. Zij werd CEO van Corendon. Nu Van Weyenberg vertrekt als staatssecretaris, komt ook daar iemand anders: Fleur Gräper, ook van D66.

Van Weyenberg lang Kamerlid

Van Weyenberg zat eerder elf jaar in de Tweede Kamer. Hij hield zich daar onder meer bezig met Financiën en Sociale Zaken en was ook vicefractievoorzitter. In het vorige kabinet was hij enige tijd demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat.

Van Weyenberg heeft economie en internationale betrekkingen gestudeerd. Voor hij Kamerlid werd, werkte hij lang als ambtenaar, onder meer op het ministerie van Economische Zaken.

Gräper voormalig partijvoorzitter

Gräper, die geschiedenis heeft gestudeerd, was van 2015 tot 2023 lid van Gedeputeerde Staten van Groningen. Ze kwam regionaal vaak in het nieuws vanwege discussies over de zuidelijke ringweg in de stad Groningen, maar in haar tijd als provinciebestuurder had ze ook te maken met kunst en cultuur.

Verder was ze ruim twee jaar voorzitter van D66. Bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen stond ze op de 71e plaats op de kandidatenlijst van haar partij. Ook was ze voorzitter van de programmacommissie.

In de beginfase van de coronapandemie zijn ook in Nederland mogelijk mensen overleden door de bijwerkingen van het malariamiddel hydroxychloroquine. Arts-microbioloog Marc Bonten zegt in de Volkskrant, in reactie op een internationaal onderzoek naar het sterftecijfer als gevolg van het middel, dat het mogelijk om honderden gaat.

Precieze cijfers over Nederland zijn er niet, benadrukt Bonten in een toelichting in het NOS Radio 1 Journaal. "In die eerste golf werden zo'n 12.000 tot 15.000 mensen ziek, zo'n 20 procent overleed. Tien procent daarvan overleed door bijwerkingen van dat middel is berekend, dus ongeveer een paar honderd."

Weinig alternatieven

Het is onduidelijk hoeveel coronapatiënten in Nederland destijds hydroxychloroquine in ziekenhuizen toegediend kregen. Vooral in de eerste maanden werd het middel toegediend aan ernstig zieke coronapatiënten. Dat komt volgens de arts-microbioloog vooral omdat er weinig alternatieven waren en de situatie acuut was.

"In de eerste golf hadden we geen enkel geneesmiddel waarvan bewezen was dat het effectief was tegen het virus", zegt Bonten. "Van hydroxychloroquine waren er wat gegevens uit het laboratorium dat het het virus zou kunnen remmen. En dat was de reden dat dit middel wereldwijd op grote schaal gebruikt is."

Huisartsen

In Nederland hebben alleen al huisartsen aan ongeveer 3000 mensen via de apotheek het malariamiddel voorgeschreven. Nicole Hunfeld, vicevoorzitter van apothekersvereniging KNMP: "Je zag die piek in maart 2020, toen de pandemie begon. Maar het stopte daarna gelijk weer omdat zowel wij als apothekersvereniging, de Landelijke Huisartsenvereniging en de Inspectie het niet met deze praktijk eens waren."

Hoe vaak hydroxychloroquine in het ziekenhuis aan patiënten is gegeven is dus niet bekend. Hunfeld vermoedt op beperkte schaal omdat het vooral werd gebruikt voor wetenschappelijke studies.

Uit het internationale onderzoek, uitgevoerd door Franse onderzoekers, kwam naar voren dat er in de beginfase van de pandemie in België, Frankrijk, Italië, Spanje, Turkije en de VS in totaal bijna 17.000 mensen zijn overleden als gevolg van behandeling met hydroxychloroquine.

Tijdens de eerste golf van de coronapandemie was het risico op overlijden met dit antimalariamiddel 11 procent hoger dan bij de gebruikelijke behandeling, zeggen de Franse onderzoekers. De resultaten zijn onlangs gepubliceerd in het vakblad Biomedicine & Pharmacotherapy.

'Game changer'

Hydroxychloroquine werd oorspronkelijk gebruikt om malaria te voorkomen en te bestrijden. Daar zijn later andere toepassingen bij gekomen, zoals tegen reuma. In de eerste maanden van de coronapandemie werd het middel ook gebruikt bij ernstig zieke coronapatiënten. De toenmalige Amerikaanse president Trump noemde hydroxychloroquine in combinatie met het antibacteriële middel azitromycine in maart 2020 zelfs een potentiële "game changer".

Bijwerkingen van hydroxychloroquine zijn hartritmestoornissen en mogelijk hartstilstanden. Al snel werd de behandeling met het malariamiddel in twijfel getrokken. Onder meer het Nederlands Huisartsen Genootschap liet weten dat coronapatiënten geen baat hebben bij hydroxychloroquine. Het had geen effect op het aantal ziekenhuisopnames, de overlijdenskans, de ernst van de ziekteverschijnselen of de snelheid van het herstel.

Gladheid heeft vanochtend tot een aantal ongelukken geleid, vooral in het noorden van het land.

Er waren vooral problemen in de stad Groningen en het gebied daaromheen. Bij Loppersum belandde een auto op z'n kop in de sloot. Iets verderop, bij Onderdendam en bij Garrelsweer, kwamen ook auto's in de sloot terecht. Voor zover nu bekend raakte niemand gewond.

RTV Noord meldt dat er ook ongelukken waren op de noordelijke ringweg in Groningen en op de A7 tussen Groningen en Duitsland. De regionale omroep liet luisteraars aan het woord die waarschuwden voor "snotgladde wegen".

Rijkswaterstaat, dat de meeste snelwegen in Nederland en een aantal provinciale wegen beheert, laat weten niet preventief te hebben gestrooid. 'Het is een droge kou, dus is er een kleine kans op aanvriezing", aldus woordvoerder Christiaan Kooistra. Wel hebben medewerkers afgelopen nacht en in de vroege ochtend 'schouwen' gehouden.

Belastinggeld

"Wij maken afwegingen. Preventief strooien kost enkele tienduizenden euro's per beurt. Dat is niet verantwoord omgaan met belastinggeld", aldus Kooistra. "Maar veiligheid staat altijd voorop." Om die reden is volgens hem juist wel gestrooid op de Ringweg in Groningen en een op- en afrit van de A7.

Ook in Rheezerveen, vlak bij Hardenberg, belandde vanochtend een auto in de sloot. Dat kwam vermoedelijk niet door gladheid, maar doordat de bestuurster verblind werd door de lampen van een tegemoetkomende auto, meldt RTV Oost. De bestuurster en een tweede inzittende wisten zichzelf te bevrijden uit de auto.

In Enschede is een doorgaande weg bij de haven afgesloten voor alle verkeer. Het wegdek is spekglad door opvriezen van natte weggedeelten, aldus de gemeente.

Afrit dicht

Ook de afrit Ekkersrijt op de snelweg A50 van Oss naar Eindhoven is dicht. De afrit is sinds gisterochtend spiegelglad, aldus Omroep Brabant. Het grondwater kwam omhoog en dat is bevroren, zo laat de ANWB weten. "We moeten wachten tot het weer gaat dooien, voordat er weer verkeer op de weg kan. Verder kunnen we niks doen", aldus een woordvoerder van de ANWB.