NOS Nieuws - Algemeen

Om te kunnen voldoen aan de Zeeuwse stroomvraag tijdens de kerstvakantie heeft netbeheerder Stedin in die periode twee noodaggregaten geplaatst. Vooral rond etenstijd was dat nodig, vertelt een woordvoerder.

De aggregaten werden geplaatst bij het verdeelstation in het Zeeuwse dorp Grijpskerke, in de gemeente Veere. Want in dat gebied wordt het stroomnet flink belast, aldus de woordvoerder. "En op piekmomenten zoals de kerstdagen al helemaal. Dan zijn niet alleen veel meer mensen thuis, maar komen ook veel toeristen naar Zeeland."

Steuntje in de rug

Dit was de eerste keer dat Stedin met een dergelijke maatregel kwam om te zorgen voor voldoende elektriciteit in Zeeland. De noodaggregaten waren bedoeld als "steuntje in de rug" om stroomstoringen te voorkomen. In het geval van overbelasting van het net zorgt die generator tijdelijk voor wat meer ruimte.

De apparaten hadden een capaciteit om 1400 huishoudens van stroom te voorzien. Ze zijn een paar dagen voor kerst geplaatst en zijn na de jaarwisseling weer weggehaald. Ze waren gedurende die periode meermaals nodig tussen 16.00 en 21.30 uur. "Rond etenstijd, de tijd dat mensen gourmetten, zagen we echt een piek."

Stroomnet piept en kraakt

Het stroomnet van het district Walcheren Noord, waar de gemeente Veere bij hoort, piept en kraakt al langer. Het verdeelstation in Grijpskerke is overbelast. Meerdere bedrijven staan op de wachtlijst voor extra stroom, maar moeten nog tot zeker 2028 wachten.

Op meer plekken in Nederland is niet voldoende stroom:

De krapte op het Zeeuwse net wordt opgelost als Stedin een nieuw verdeelstation in Grijpskerke in gebruik kan nemen. Dat zou over drie jaar moeten gebeuren; er wordt nog gezocht naar een plek. Daarnaast wordt het hoofdverdeelstation in Middelburg uitgebreid, schrijft Omroep Zeeland. Ook dat project zou over drie jaar moeten zijn afgerond.

Pasen

Tot die tijd verwacht Stedin vaker over te gaan op dit soort noodoplossingen. "We zien de bui ook al hangen voor de paasdagen", zegt de woordvoerder. Volgens haar is de netbeheerder nu al bezig met het voorbereiden van maatregelen voor die dagen in april.

Een trein op station Amsterdam Zuid met zo'n driehonderd passagiers is ontruimd vanwege een verdachte situatie. Dat bevestigt de politie na berichtgeving van lokale zender AT5. Een woordvoerder van de politie zegt tegen persbureau ANP dat er een melding binnenkwam vanwege een wapen aan boord.

Volgens de politie is het ontruimen van de trein rustig verlopen. De trein werd "geschoond om te kijken of er niks geks werd achtergelaten", aldus de woordvoerder. Er werd geen wapen gevonden.

AT5 meldt dat reizigers met hun handen omhoog de trein moesten verlaten en op het perron werden gefouilleerd. De politie kon dat nog niet bevestigen. Ook kan de woordvoerder niet bevestigen dat de marechaussee erbij betrokken was, "maar dat is in zulke gevallen niet ongebruikelijk".

Dit zijn de eerste beelden:

Een reiziger zegt tegen de zender dat de trein te ver doorreed op het station en toen tot stilstand kwam. Er zou omgeroepen zijn dat er een technische storing was. Na een paar minuten zag hij een meisje door de trein lopen dat vertelde dat iedereen met de handen omhoog naar buiten moest.

"We werden een voor een gefouilleerd en mochten het perron verlaten", aldus de reiziger. "Het ging heel rustig. Er was geen paniek. Andere reizigers stonden beneden te wachten. We mochten niet meer naar boven."

In Brazilië hebben bosbranden vorig jaar een gebied verwoest dat groter is dan Italië. Dat meldt het monitoringplatform MapBiomas. Er verbrandde in 2024 een gebied dat 79 procent groter was in vergelijking met 2023.

Het gaat om 30.867.676 hectare. Dat is omgerekend ruim 308.676 vierkante kilometer. Italië heeft een totale oppervlakte van 302.073 vierkante kilometer.

Het is de hoogste stijging die de brandmonitor van MapBiomas, sinds de lancering ervan zes jaar geleden, registreert. Die monitor is een initiatief van ngo's, universiteiten en technologiebedrijven die de Braziliaanse gebieden in de gaten houdt.

Onderzoekers noemen de ernstige droogte als een van de oorzaken, meldt The Guardian. Daardoor komen bosbranden van nature veel voor. Daarnaast worden ze ook veroorzaakt door de mens. Boeren ontbossen delen van het woud door die in brand te steken om ze geschikt te maken voor veeteelt of landbouw. "Er waren gevallen waarbij branden simpelweg midden in een bos begonnen, wat duidt op mogelijke criminele activiteiten", zegt een onderzoeker tegen de Britse krant.

Braziliaanse klimaattop

In de Amazone verbrandde het grootste gebied: daar was 58 procent van de schade. De branden verwoestten volgens de gegevens van MapBiomas voor het eerst meer bos dan grasland.

Een belangrijke functie van de Amazone is opname van CO2. Ook is het regenwoud "van onschatbare waarde" voor de biodiversiteit, zei hoogleraar Wim Turkenburg hier eerder over.

In november staat de volgende klimaattop (COP30) op het programma. Die wordt gehouden in het Braziliaanse Belém. Het is voor het eerst dat er een klimaattop in het Amazoneregenwoud wordt gehouden, een onderwerp dat altijd veel wordt besproken tijdens de toppen.

President Lula da Silva hoopt de ontbossing van de Amazone tegen te gaan. Daarom wil hij dat de hele wereld het woud met eigen ogen komt aanschouwen.

NOS op 3 legde al eens uit wat er achter de ontbossing van het regenwoud zit:

Afgelopen zomer en aan het begin van de herfst woedden er nog tientallen branden in Brazilië. Ruim dertig steden in de deelstaat São Paulo sloegen alarm. De hoge temperaturen en de lage luchtvochtigheid leidden toen tot gevaarlijke bosbranden.

In 2019 werd een recordaantal bosbranden in Brazilië geteld. Er was toen een groei van ruim 80 procent. In de Amazone steeg in 2020 het aantal bosbranden opnieuw: met meer dan een kwart.

Laagste niveau ontbossing

Eind vorig jaar bleek daarentegen wel dat de illegale ontbossing in de Amazone op het laagste niveau ligt in negen jaar tijd. Er ging ruim 40 procent minder bos verloren. Ook in 2023 werden er minder vierkante kilometers regenwoud gekapt.

Volgens de Braziliaanse regering is die ontwikkeling te danken aan betere controles. President Lula kondigde bij zijn aantreden in 2023 aan de Braziliaanse natuur beter te beschermen. Hij wil de ontbossing van het Amazonegebied voor 2030 helemaal stoppen.

Het zuiden van de Verenigde Staten wordt geteisterd door zeldzaam winterweer. Gisteren werden honderden vluchten gecanceld en sloten veel scholen en universiteiten hun deuren.

"Ik hoef niemand te vertellen dat we er in Florida niet per se aan gewend zijn om door een winterwonderland te lopen", zei gouverneur DeSantis van Florida. "Geloof het of niet, we mobiliseren sneeuwschuivers."

In de staat die ook wel Sunshine State wordt genoemd, zijn ook vandaag nog veel scholen en universiteiten gesloten.

In aanloop naar het winterweer kondigden de gouverneurs van Georgia, Louisiana, Mississippi, Alabama en Florida de noodtoestand af. Sinds gisteravond gaan op de luchthaven van Jacksonville in Florida geen vluchten meer.

De luchthaven verwacht tegen de middag plaatselijke tijd weer open te gaan. Op de luchthavens in Houston in Texas ging gisteren een streep door alle vluchten. Net als in Jacksonville gaan de vliegvelden daar vandaag weer open.

Allereerste sneeuwstormwaarschuwing ooit

De sneeuw leidt tot ongewone taferelen in de staten. Amerikaanse media melden dat in Louisiana voor het eerst ooit een sneeuwstormwaarschuwing werd afgegeven. "We zijn voorbereid op orkanen, maar dit wordt anders", zei de burgemeester van Lafayette in Louisiana.

In New Orleans viel voor het eerst in meer dan tien jaar tijd sneeuw. In delen van de stad kwam een pak van 23 centimeter neer. In tientallen jaren viel er niet zoveel sneeuw.

"We hebben veel orkaandagen gehad, maar nog nooit sneeuwvrij", zegt een inwoner van New Orleans. De politie in Louisiana kreeg gisteren meer dan vijftig meldingen over ongelukken binnen en riep inwoners op om thuis te blijven.

Vanwege het winterweer zijn meerdere doden gevallen, al is het precieze aantal onbekend. In de hoofdstad van Texas, Austin, zijn twee mensen overleden door het koude weer. In de staat Georgia is iemand omgekomen door onderkoeling.

Bergbeklimmers die de Mount Everest in Nepal willen beklimmen betalen vanaf dit jaar 36 procent meer voor een vergunning. Een vergunning voor buitenlandse bergbeklimmers wordt daarmee voor het eerst in bijna tien jaar verhoogd.

Nu kost een vergunning voor het hoogseizoen, dat loopt van april tot en met mei, 11.000 dollar (zo'n 10.600 euro). Dat wordt verhoogd naar 15.000 dollar (ruim 14.450 euro). Voor de minder populaire klimseizoenen, vanaf september tot en met februari, zijn die bedragen een stuk lager. Wie dan de berg wil beklimmen betaalt 7500 (zo'n 7225 euro) of 3750 dollar (ruim 3610 euro). Vanaf september zullen de nieuwe bedragen ingaan.

De nieuwe tarieven gelden voor de zuidelijke Nepalroute waar de meeste bergbeklimmers hun trek naar boven beginnen.

Belangrijk inkomstenbron

Het afgeven van vergunningen voor de Mount Everest is een belangrijke inkomstenbron voor Nepal. Het bergtoerisme zorgt ook voor werkgelegenheid. Jaarlijks verleent het land zo'n 300 vergunningen om de 8849 meter hoge berg te mogen beklimmen.

Het is niet bekend wat de Nepalese overheid met het extra inkomen gaat doen. Er is al jaren kritiek op Nepal dat het te veel bergbeklimmers toelaat op de Mount Everest en weinig doet om de berg schoon te houden.

Het Nepalese ministerie van Toerisme zegt dat het regelmatig schoonmaakt op de berg. Vorig jaar is er zo'n elf ton aan afval opgehaald.

De Staat moet meer maatregelen nemen om de neerslag van stikstof op de natuur te beperken. Dat heeft de rechtbank in Den Haag geoordeeld in de stikstofzaak die milieuorganisatie Greenpeace had aangespannen tegen de Staat.

De stikstofdoelen voor 2025 worden niet gehaald en ook voor 2030 staat dat op de tocht als de Staat niet onmiddellijk maatregelen neemt om de stikstofuitstoot te beperken.

Ook wordt er een dwangsom van 10 miljoen euro opgelegd als de Staat er niet in slaagt de doelen in 2030 te halen, te betalen aan Greenpeace. Het gebeurt zelden dat de overheid op die manier wordt gedwongen om maatregelen te nemen.

Stap terug

De rechter veroordeelde indirect het feit dat het huidige kabinet de maatregelen die de afgelopen jaren zijn genomen van tafel heeft geveegd, zoals het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Hij sprak van een stap terug bij de stikstofreductie. De vorige regering trok ruim 24 miljard euro uit om de doelen te halen, maar het kabinet-Schoof bracht dat terug tot 5 miljard.

De rechter zei dat daarmee belangrijke pijlers onder de stikstofreductie zijn geschrapt en dat er geen nieuw beleid is gemaakt om de doelen van 2030 wel te halen.

In 2030 mag 50 procent van de kwetsbare Natura 2000-gebieden niet meer overbelast zijn door stikstof. Dat is nu 28 procent. Het is niet haalbaar om het doel dat voor dit jaar was gesteld te halen, zegt de rechter. Daarom hoeft de regering niet aan die eis te voldoen.

Urgente lijst

De rechter zegt dat de regering prioriteit moet geven aan de kwetsbaarste Natura 2000-gebieden. De 22 procent reductie die daar voor eind 2030 nog moet worden behaald, is volgens de rechter met de juiste maatregelen mogelijk. Deze soorten natuur, die onder meer op de Veluwe voorkomen, moeten daar onderdeel van uitmaken.

De rechter houdt daarvoor een urgente lijst aan, met rode en oranje gebieden die in kritieke toestand verkeren en met voorrang moeten worden beschermd tegen stikstof.

Ook zegt de rechter dat het aan de politiek is om te bepalen hoe de doelen worden gehaald.

Beide partijen kunnen tegen de uitspraak in beroep, maar de rechter bepaalde wel dat de regering al moet beginnen met het uitvoeren van het vonnis.

'Feest voor de natuur'

Greenpeace wilde met deze zaak afdwingen dat er concreet beleid zou komen om de stikstofuitstoot drastisch te verminderen. Om de doelen te halen die voor 2030 zijn gesteld, moeten er grootschalige maatregelen worden genomen in de landbouw en industrie.

In een eerste reactie zegt directeur Andy Palmen van de milieuorganisatie dat "deze uitspraak een feest is voor de natuur" en dat er eindelijk duidelijkheid komt. Hij zegt dat de Staat met het vooruitschuiven van maatregelen de samenleving, maar ook boeren en bedrijven, in onzekerheid heeft gelaten.

"We verwachten dat de overheid in het plan van aanpak nu eindelijk haar verantwoordelijkheid neemt en zorgt dat alle relevante sectoren, waaronder de landbouw, verkeer, luchtvaart en industrie, een eerlijke bijdrage leveren. De overheid zal met voorstellen moeten komen waarmee de boeren eindelijk duidelijkheid krijgen en op een rechtvaardige manier worden ondersteund bij de noodzakelijke omslag naar ecologische landbouw."

Greenpeace vindt ook dat boeren die al duurzaam ondernemen moeten worden beschermd en dat er steun moet zijn voor boeren die de omslag willen maken.

Natuurvergunning

De Raad van State bepaalde in december dat er minder geschoven mag worden met stikstofvergunningen. Er zijn vaker natuurvergunningen vereist en de regels zijn aangescherpt. Zo moet een bedrijf dat een vergunning heeft voor het uitstoten van een bepaalde hoeveelheid stikstof bij het starten van een nieuw project een nieuwe vergunning aanvragen. De uitstoot kan niet meer worden weggestreept tegen het restant van de bestaande vergunning (intern salderen).

Naar aanleiding hiervan besloot het kabinet een ministeriële commissie in te stellen. Die moet de gevolgen van deze uitspraak in kaart brengen en maatregelen voorstellen. Er zijn grote zorgen ontstaan doordat bijvoorbeeld bouwprojecten met terugwerkende kracht illegaal zijn geworden omdat ze zonder vergunning zitten.

Albert Heijn, Jumbo en Plus maken gezamenlijk 1,8 miljoen euro over aan goede doelen voor de fouten die in het verleden gemaakt zijn aan de kassa. Het gaat bijvoorbeeld om verkeerde prijzen op de bon omdat kortingen niet werden verrekend.

De Consumentenbond hekelt de fouten op de kassabonnen al langer en heeft nu met de drie supermarkten een akkoord bereikt. Volgens de bond zijn fouten op de bonnen "zo goed als verleden tijd".

Dat komt volgens de bond omdat er meer gewerkt wordt met digitale prijskaartjes die sneller worden aangepast. Ook zijn er onafhankelijke controles.

Symbolisch bedrag

Albert Heijn zegt de afgelopen jaren fors te hebben geïnvesteerd om ervoor te zorgen dat de kassabon klopt. Ook daar werken ze met elektronische prijskaartjes op de schappen. De supermarkt is blij met het akkoord dat is bereikt met de bond.

"We zijn positief over de oplossing die we gevonden hebben waarbij we een symbolisch bedrag betalen aan een aantal goede doelen die gezamenlijk met de Consumentenbond zijn gekozen", zegt een woordvoerder.

De goede doelen die geld krijgen van de supermarkten zijn Consumers International, Questionmark Foundation, SchuldHulpMaatje en Voedselbanken Nederland.

Geen rechtszaak

Vorig jaar kondigde de bond nog een rechtszaak tegen Albert Heijn aan, hierna zijn de supermarkten met de bond in gesprek gegaan.

Een massaclaim was volgens de bond geen optie, omdat niet vast te stellen is welke consumenten schade hebben geleden. Ook is het schadebedrag per consument relatief klein. De 1,8 miljoen euro is een symbolisch bedrag. Hoeveel schade er precies geleden is, weet de bond niet.

Op het terrein van voormalig kamp Westerbork worden vanaf vandaag de namen voorgelezen van de meer dan 100.000 Nederlandse slachtoffers van de Holocaust. De herdenking duurt zes dagen en vijf nachten.

Ongeveer achthonderd mensen doen mee aan het namen voorlezen. Onder hen zijn de Amsterdamse burgemeester Halsema, de burgemeesters van bijna alle provinciehoofdsteden en de staatssecretarissen Karremans en Paul.

Het is de vijfde keer dat er op deze manier aandacht is voor de Joden, Sinti en Roma die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vervolgd, gedeporteerd en vermoord. Het voorlezen begint vanaf 14.00 uur en is te volgen via een livestream op nos.nl.

Bevrijding

De eerste namen worden opgelezen door Eva Weyl. Zij kwam in 1942 als 6-jarig Joods meisje met haar ouders in kamp Westerbork terecht. Op 12 april 1945 maakte ze de bevrijding van het kamp mee, maar ze kon Westerbork pas in augustus dat jaar verlaten. Zodoende maakte ze ook nog mee dat er NSB'ers in het kamp werden opgesloten.

De laatste namen worden op maandag 27 januari voorgelezen door Holocaustoverlevende Hans Peeper. Op die datum in 1945 werd concentratiekamp Auschwitz-Birkenau bevrijd. De Verenigde Naties hebben die dag uitgeroepen tot Internationale Herdenkingsdag van de Holocaust.

Meer activiteiten

Gedurende het lezen van de namen zijn er ook allerlei activiteiten op het terrein van voormalig kamp Westerbork. Zo zijn er op zondag twee lezingen. Elisabeth Oets vertelt over het dagboek dat haar opa schreef, die in Auschwitz werd vermoord. "Mijn moeder zei dat ik zijn dagboek pas mocht lezen als ik 18 was", zegt Oets. "Anders zou ik maar veel te verdrietig worden."

Erna Barend werd in 1940 geboren en zat tijdens de oorlog ondergedoken in Ermelo. "Bij onheil verstopte ik mij in een grote hoedendoos", zegt ze. Barend en haar gezin overleefden de oorlog. De rest van haar familie werd via Westerbork en Vught weggevoerd en vermoord.

Op maandag, de dag dat de laatste namen worden gelezen, is er een theatervoorstelling die de verhalen vertelt van de mensen die in Kamp Westerbork verbleven.

De Tweede Kamer buigt zich vandaag over het demonstratierecht. Het belooft een debat te worden met principiële discussies en tegenstellingen tussen de politieke partijen. Zo wil de VVD het blokkeren van snelwegen en het binnendringen van vliegvelden strafbaar maken. De Partij voor de Dieren wil juist dat de overheid vreedzame demonstranten meer bescherming biedt en dat identiteitscontroles niet voor hen gelden.

De coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB zijn het eens dat ontwrichtende demonstraties moeten worden aangepakt. "Een snelweg blokkeren en dan precies de tunnelbak die je vanuit de Tweede Kamer kunt zien is een garantie voor veel aandacht", zei NSC-leider Omtzigt eerder. "Demonstreren is een grondrecht, maar het is wel zaak om niet alleen te luisteren naar de meest mediagenieke of ontregelende protesten."

Ook maatschappelijk loopt de discussie op en is het lastig om op straat iemand te vinden die er geen mening over heeft.

De een ergert zich aan de demonstraties van Extinction Rebellion op de snelweg, de ander ergert zich aan het ingrijpen door de politie. De een ziet een koranverbranding als demonstratie tegen een religie, de ander ziet het als inbreuk op religieuze beleving. Ook de pro-Palestijnse demonstraties op universiteiten en NS-stations leiden tot discussie. Verstoren demonstranten het voor andere studenten en treinreizigers of is het ook hun ruimte?

Wat alle politieke partijen zorgen baart is de grote druk op de politie door het aantal demonstraties. Er zijn nu drie keer zo veel demonstraties als tien jaar geleden, zegt het kabinet. De politie-inzet is sinds 2017 met 84 procent gestegen. Burgers moeten langer op de politie wachten door de werkdruk, waarschuwt de Korpschef. Ook het Openbaar Ministerie kan niet alle zaken aan.

Is het "illegaal" om een waterkanon tegen zittende demonstranten te gebruiken of is het je vastketenen aan de weg illegaal?

Wat bijdraagt aan de discussie is dat burgemeesters bij elke demonstratie anders kunnen ingrijpen, het is niet zwart-wit. Zij moeten steeds op basis van de specifieke omstandigheden en inschattingen een besluit nemen. Dat kan elke keer anders uitpakken en ook per stad verschillen. Dat is lastig om uit te leggen aan mensen die het met het besluit oneens zijn.

Juridisch is er in principe voldoende houvast. In de grondwet is het "vrij belijden van godsdienst en levensovertuiging" en de "vrijheid van vergadering en betoging" geregeld. In de Wet openbare manifestaties staat hoe dat in de praktijk werkt.

Een demonstratie moet worden gemeld bij de gemeente. De burgemeester kan een demonstratie alleen verbieden als die niet op tijd is aangemeld of "ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden". Wie het daar niet mee eens is kan een bezwaarschrift indienen en in het uiterste geval naar de rechter stappen.

Was de pro-Palestijnse demonstratie te dicht bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum of moet zo'n demonstratie hoorbaar zijn?

Het vorige kabinet kondigde al een wetenschappelijk onderzoek aan naar maatregelen bij ontwrichtende demonstraties waarbij betogers bewust de wet overtreden, demonstraties die inbreken op de grondrechten van anderen of die een gevaar vormen voor de nationale veiligheid. Het gaat dan bijvoorbeeld ook om intimidatie bij abortusklinieken of woonhuizen van politici. Dat rapport wordt voor de zomer verwacht.

Het huidige kabinet onderzoekt of in bepaalde gevallen gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties verboden kan worden. Ook zoekt het kabinet een oplossing voor de politie die veel tijd kwijt is aan gearresteerde demonstranten zonder identiteitsbewijs.

Wanneer is het wel of niet redelijk dat demonstranten zichzelf onherkenbaar maken?

De VVD doet vandaag verschillende voorstellen. Kamerlid Michon wil dat burgemeesters demonstraties bij een herdenking mogen verbieden. Ook het verheerlijken van terrorisme of haatzaaien moet een weigeringsgrond worden. En de partij wil cameratoezicht bij demonstraties die vooraf waren verboden. GL-PvdA vindt juist dat dit soort voorstellen het demonstratierecht ondermijnen.

Het CDA vindt ook dat er te veel demonstraties ontsporen, maar denkt dat meer wetswijzigingen de politie nu niet helpen. Het helpt meer om de capaciteit bij politie en justitie te vergroten, zegt Kamerlid Boswijk. De PVV is de snelwegdemonstraties zat en wil de demonstranten opsluiten, zegt partijleider Wilders.

Centraal staat dus de vraag of een meerderheid van de Kamerleden het eens kan worden over een vermindering van de werkdruk voor de politie zonder het demonstratierecht aan te tasten.

De Amerikaanse president Trump heeft gratie verleend aan Ross Ulbricht, de oprichter en beheerder van Silk Road. Dat was een plek op het darkweb waar onder meer illegale drugs werden verkocht.

Ulbricht werd in 2015 in New York tot levenslang veroordeeld in een drugs- en witwaszaak. Via zijn platform konden mensen anoniem drugs kopen, net als apparatuur om te hacken en gestolen paspoorten. Er kon met bitcoin worden betaald.

Trump zegt op zijn eigen socialemediaplatform Truth Social dat hij de moeder van Ulbricht heeft gebeld om te zeggen dat hij een "volledige en onvoorwaardelijke gratie heeft ondertekend voor haar zoon". De president stelt dat Ulbricht is veroordeeld door "dezelfde gekken die de overheid tegen mij inzetten". De levenslange celstraf noemt Trump belachelijk.

Libertarische partij

De Libertarische Partij, die pleit voor legalisatie van drugs, streed jarenlang voor vrijlating van Ulbricht. Die partij deelt standpunten met zowel Republikeinen als Democraten en staat onder meer voor een kleine overheid en weinig belastingen.

Trump sprak tijdens zijn campagne op een conventie van die partij, waar hij al aankondigde gratie aan Ulbricht te verlenen als hij de verkiezingen zou winnen. Trump benadrukt nu dat hij door de Libertarische Beweging sterk is gesteund de afgelopen tijd, hoewel hij op de conventie werd uitgejouwd door het publiek.

Ulbricht zit nog vast in een cel in Arizona, maar zijn advocaat zegt dat hij op korte termijn vrijkomt. "Ross krijgt nu de kans om opnieuw te beginnen, zijn leven opnieuw op te bouwen en een positieve bijdrage te leveren aan de samenleving."

Ook Capitoolbestormers vrij

Sinds zijn inauguratie als president afgelopen maandag heeft Trump aan een grote groep mensen gratie verleend. Zo komen alle ruim 1500 mensen die veroordeeld waren voor hun rol bij de Capitoolbestorming op 6 januari 2021 op vrije voeten, of wordt hun straf ingekort.

Nog eens vijf mensen zijn aangehouden in het strafrechtelijke onderzoek naar de dodelijke brand in het Turkse skioord Kartalkaya. Het is niet bekend waarvan ze worden verdacht. Eerder werden de eigenaar van het hotel en drie anderen gearresteerd.

Bij de hotelbrand van gisteren kwamen 76 mensen om het leven. Tientallen mensen raakten gewond.

Minister van Binnenlandse Zaken Yerlikaya meldt dat de lichamen van 45 slachtoffers zijn overgedragen aan hun families. Onderzoekers gebruiken DNA-materiaal om de andere 31 te identificeren.

In Turkije is vandaag een dag van nationale rouw. Op een persconferentie zei president Erdogan dat de "verantwoordelijken voor deze ramp ter verantwoording worden geroepen".

De resten van het uitgebrande hotel smeulen nog na:

De brand brak gisteren midden in de nacht uit op de vierde verdieping van het elf verdiepingen tellende hotel Grand Kartal. In het gebouw, dat voor een groot deel uit hout bestaat, zaten volgens de minister van Binnenlandse Zaken 238 gasten.

De oorzaak van de brand is nog niet duidelijk. Er zijn berichten dat de brandveiligheid in het pand niet op orde was. Meerdere overlevenden zeggen dat brandalarmen niet afgingen en dat ze volledig in het donker hun weg door de met rook gevulde gangen moesten vinden.

Zeker twee mensen kwamen om nadat ze in paniek uit het gebouw waren gesprongen.

Beelden van de brand gisteren:

Security, Europe! Dat is het motto waarmee Polen op 1 januari begon als voorzitter van de Europese Unie. Dat voorzitterschap wisselt ieder half jaar. Vast onderdeel is een toespraak van de regeringsleider in het Europees Parlement over de belangrijkste doelen.

Vanmorgen is het de beurt aan Donald Tusk. Duidelijk is dat zijn verhaal vooral zal gaan over veiligheid. Polen wil het voorzitterschap de komende maanden gebruiken om een uitgebreid debat te voeren over verhoging van de Europese defensie-uitgaven.

De discussie daarover is in de Brusselse wandelgangen al volop losgebarsten. Reden genoeg: in Oekraïne woekert de oorlog voort en de Amerikaanse president Trump dreigt NAVO-landen die in zijn ogen niet genoeg betalen aan defensie niet te verdedigen.

Als het aan hem ligt gaat de zogenoemde NAVO-norm, het percentage van het bruto nationaal product dat ieder land moet uitgeven aan defensie, van 2 naar 5 procent.

'Big bang'

Vrijwel iedereen is het er daarom over eens dát meer geld naar defensie moet. "Op dit moment zijn we niet serieus bezig", zei de Litouwse Eurocommissaris voor Defensie Andrius Kubilius in december.

Hij wil een "big bang". Voor de nieuwe EU-begroting hoopt Kubilius op 100 miljard euro voor defensie, ongeveer tien keer zoveel als nu. De miljarden zijn onder meer bedoeld voor het stimuleren van de defensieproductie in Europa. Met gezamenlijke EU-financiering zou die sneller van de grond komen dan wanneer landen dat ieder voor zich doen, is de gedachte.

Maar waar moeten die honderden miljarden extra vandaan komen? Steeds vaker valt daarbij de term eurobonds. Dat zijn gezamenlijke leningen waarmee de Europese Unie geld ophaalt op de kapitaalmarkt. Dat is gunstig voor landen voor wie het nu lastig is om geld te lenen, bijvoorbeeld omdat ze een hoge staatsschuld hebben. Nederland is hier van oudsher tegen, omdat het vindt dat ieder land zelf zijn eigen begroting rond moet krijgen en niet garant wil staan voor andere landen.

Taboe

Binnen de EU zijn veel landen inmiddels voorstander van deze manier om aan extra geld te komen. Ook Denemarken, in het verleden fel tegen samen lenen, is nu voor.

Voor Nederland blijft het vooralsnog taboe. In het regeerprogramma staat: "Het kabinet is geen voorstander van het aangaan van gemeenschappelijke schulden voor nieuwe Europese instrumenten." Bij de laatste EU-top herhaalde premier Schoof dat standpunt.

Toch gaan al concrete voorstellen rond. Volgens website Euractiv heeft de Griekse premier samen met de Polen een 'klein Europees defensiefonds' aan de andere EU-landen voorgesteld. Via dat 'kleine' fonds zou de 100 miljard euro dan geleend worden.

'Onvermijdelijk'

Oud NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer is er "zeer van overtuigd" dat Nederland het verzet tegen defensieleningen niet kan volhouden. "Ik acht het onvermijdelijk dat het gebeurt. Ik zie niet hoe je de Europese defensie-ambities allemaal uit publieke middelen kan financieren. Je moet privaat kapitaal aanboren, en daar horen eurobonds bij."

Tot nu toe is Nederland nog verzekerd van Duitse steun in het verzet tegen de gemeenschappelijke leningen. Maar mogelijk verandert dat na de Duitse verkiezingen volgende maand. Dan ontstaat een nieuwe realiteit.

Het momentum voor eurobonds groeit, schrijft website Euractiv. Als CDU-lijsttrekker Friedrich Merz de verkiezingen wint, zou hij zijn verzet tegen defensieleningen kunnen staken. Nederland zou dan verder geïsoleerd kunnen raken in de EU.

Andere opties

Naast gezamenlijk lenen liggen ook allerlei andere opties op tafel voor meer geld naar defensie. Het anders inrichten van de nieuwe EU-begroting bijvoorbeeld, of het gebruiken van bijna 100 miljard euro uit het coronaherstelfonds dat 'over' is.

Meerdere landen vroegen de Europese Commissie eerder geld dat uitgegeven wordt aan defensie niet mee te tellen als schulden. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden om via de Europese Investeringsbank EIB geld te lenen voor defensieprojecten.

De komende maanden zijn cruciaal voor het verloop van de discussie. Over twee weken komen de EU-leiders bij elkaar in België om te praten over defensie en hoe die te financieren. Op 19 maart presenteert de Litouwse Eurocommissaris zijn eerste ideeën over de verhoging van de Europese defensie-uitgaven. Aan EU-voorzitter Polen de taak al die gesprekken in goede banen te leiden.

De Hoop Scheffer denkt dat de Duitsers en de Nederlanders uiteindelijk bakzeil zullen halen in hun strijd tegen gezamenlijke leningen. "Het is meer dan een klein golfje dat is ontstaan. Door de geopolitieke nood zijn we gedwongen tot handelen en onze eigen broek op te houden. Trump heeft het over "Make America Great Again". Ik zeg: 'Europeans need to make Europe act again!'"

De incasso van boetes die ondernemers zelf mogen opleggen aan winkeldieven loopt spaak. Sinds een jaar verstrekt de politie minder vaak persoonsgegevens van verdachten, waardoor de meeste boetes niet geïnd kunnen worden.

Dat zeggen de organisaties die zich bezighouden met de afhandeling van winkeldiefstallen, SODA en Overlastregistratie Nederland. Het gaat daarbij om zogeheten civiele aansprakelijkstellingen.

Ondernemers mogen zelf 181 euro boete opleggen aan winkeldieven, als compensatie voor de tijd die zij kwijt zijn na een diefstal. Veel supermarkten en grote winkelketens hebben dit uitbesteed aan marktpartijen. Die kunnen de benodigde naam- en adresgegevens van verdachten opvragen bij de politie. Tegen een vergoeding regelen zij vervolgens de incasso.

Vier miljoen

Volgens marktleider SODA is het aantal geleverde politiegegevens sinds februari vorig jaar fors gedaald na gewijzigd beleid bij de politie. Stichting DAAD, die toezicht houdt op het civiel aansprakelijk stellen van winkeldieven door SODA, zegt zelfs dat het merendeel van de benodigde gegevens niet meer wordt geleverd.

"Van de 500 aanvragen bij de politie per week, komen er nu maar 20 tot 25 terug", zegt Lex Westerman, directeur van Stichting DAAD. Het zou gaan om zo'n 20.000 winkeldiefstallen die daardoor niet meer verhaald kunnen worden. "Dat houdt in dat de winkeliers vorig jaar bijna vier miljoen zijn misgelopen aan schadevergoeding."

Behalve financiële schade zijn er nog andere gevolgen, zegt Niels van Os, directeur van SODA. "Hierdoor daalt de aangiftebereidheid en het vertrouwen in de overheid." Volgens Van Os blijkt dat winkeldieven die een civiele schadevergoeding moeten betalen, minder snel weer in de fout gaan. "Deze preventieve werking blijft nu uit."

Fouten

De politie erkent dat er tegenwoordig minder gegevens worden aangeleverd. Dat komt vooral omdat het proces een stuk arbeidsintensiever is geworden, zegt de politie.

Eerder werden de gegevens geautomatiseerd verstrekt aan de twee bedrijven die actief zijn in deze markt. Maar daar bleken nogal eens fouten in te zitten. De automatische levering is daarom vorig jaar stopgezet.

Bovendien vereist de privacywetgeving in sommige gevallen een handmatige controle van de gegevens. Dat kost volgens de politie veel extra tijd, die er lang niet altijd is.

Dilemma's

Verder worstelt de politie met een aantal ethische dilemma's, zoals de vraag of de politie alleen gegevens zou moeten verstrekken aan direct benadeelden (individuele ondernemers) of ook aan gemachtigden (marktpartijen zoals SODA). Een ander punt is bijvoorbeeld of de politie ook gegevens van minderjarigen zou moeten delen.

"Vanuit de politie wordt gewerkt aan een nieuw landelijk proces", zegt een woordvoerder. "Voor de zorgvuldige ontwikkeling daarvan en de uitrol binnen de organisatie hebben wij tijd nodig." De politie benadrukt dat het geen politietaak is om dit soort persoonsgegevens te verstrekken en het daarom niet de eerste prioriteit heeft.

Toch geeft de politie in de praktijk al sinds 2012 persoonsgegevens van winkeldieven door en wordt er al sinds 2018 nagedacht wat nu de beste vorm is om deze informatie te delen met marktpartijen. Tot nu toe heeft dat nooit een definitief antwoord opgeleverd.

Supermarkten

SODA zegt sinds februari vorig jaar in gesprek te zijn over een oplossing voor de huidige situatie, maar tot nu toe zonder resultaat. Meerdere supermarkten en grote winkelketens willen de problemen met het innen van schadevergoedingen overigens niet bevestigen tegenover de NOS. Zij onthouden zich van commentaar, of zeggen dat het probleem bij hen niet speelt.

De andere marktpartij, Overlastregistratie Nederland, is momenteel niet in gesprek met de politie. Het bedrijf is verwikkeld in een rechtszaak na eerdere klachten over de manier van handelen bij de politie. Er ligt een forse schadeclaim, waar de rechter binnenkort uitspraak over doet.

Goedemorgen! Vandaag doet de rechter uitspraak in de stikstofzaak die Greenpeace tegen de Staat heeft aangespannen. De Tweede Kamer debatteert over het demonstratierecht.

Eerst het weer: Geleidelijk meer bewolking en in de loop van de dag vanuit het zuidwesten regen. Het wordt 2 tot 4 graden, de zuidoostenwind is veelal zwak. De komende dagen aanhoudend wisselvallig met later op vrijdag vooral aan zee flink wat wind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de storingen op en werkzaamheden aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Meerdere zorginstellingen weigeren patiënten met ingrijpende verstandelijke beperkingen op te nemen, omdat ze zeggen dat de zorgkosten voor deze groep te hoog zijn. Dat blijkt uit een enquête van onderzoekscollectief Spit, gepubliceerd in Trouw en de Groene Amsterdammer.

Met name mensen die een verstandelijke beperking hebben die te maken hebben met gedragsproblematiek of een verslaving worden vaak geweigerd. Zij hebben elke dag intensieve begeleiding en zorg nodig.

Volgens de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland zitten veel zorginstellingen financieel klem. Het is niet duidelijk hoeveel mensen nu op een plek wachten.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog dit:

Nederland telt 350 fulltime rattenvangers. Die zijn vooral actief op en rond de dijken, want die verzwakken als je de muskusrat te veel zijn gang laat gaan:

Fijne woensdag!

Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft een beeld van de Italiaanse kunstenaar Bernini van een particulier permanent in bruikleen gekregen. Het is het enige beeld van de wereldberoemde beeldhouwer in Nederland. "Een historische aanwinst", zegt directeur Taco Dibbits.

Het gaat om een terracotta modelbeeld van de Griekse zeegod Triton, staand op een schelp. Het beeld werd in 1653 in opdracht van paus Innocentius X gemaakt voor een fontein op het Piazza Navona in Rome. Het was lang in het bezit van een Italiaanse familie.

Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) geldt als de belangrijkste beeldhouwer van de Italiaanse barok.

"Hij was een grote inspiratiebron voor de beeldhouw- en schilderkunst uit Rome in de zeventiende eeuw", benadrukt Dibbits:

In de 17de eeuw reisden veel Nederlandse kunstenaars naar Rome om zijn werk te bestuderen en zich erdoor te laten inspireren. Zo ook Artus Quellinus uit Antwerpen, die in dezelfde tijd als Bernini in Rome verbleef. "Hij was de beeldhouwer van het Stadhuis van Amsterdam, wat nu het Paleis op de Dam is. Quellinus maakte alle decoraties aan de binnen- en buitenkant. Je ziet dat de beeldhouwkunst in het stadhuis op Bernini geïnspireerd is", aldus Dibbits.

De museumdirecteur is logischerwijs trots dat hij het werk van Bernini kan tentoonstellen. "Om nu hier een beeld van de meester zelf in Nederland te kunnen tonen, is fantastisch."

Studiemodel

Er is nog een tweede terracotta versie van het beeld. Dat bevindt zich in het Kimbell Art Museum in Texas in de Verenigde Staten. Dat model is gedetailleerder afgewerkt en werd waarschijnlijk door Bernini gemaakt als geschenk voor de paus nadat de fontein was voltooid.

Het model in het Rijksmuseum is een studiemodel. In 2020 was het beeld al eens te zien in het museum in Amsterdam op de expositie Caravaggio - Bernini.

Bernini Mysterie

De naam van de beeldhouwer werd bij het grote publiek bekend door een boek van Dan Brown, het Bernini Mysterie. De thriller uit 2003 speelt in Rome. De gebouwen en pleinen waar de beelden van Bernini staan vormen het toneel van de speurtocht naar een gestolen uitvinding en de oplossing van de moord op een wetenschapper. Het verhaal is doorspekt met feiten over het werk van Bernini.

De rechtbank van Den Haag doet vandaag uitspraak in de stikstofzaak van Greenpeace tegen de Staat. De milieuorganisatie vindt dat het stikstofbeleid van het kabinet flink tekortschiet. Daarom wil de milieuorganisatie de overheid dwingen om met concreet beleid te komen, wat stevig ingrijpen in de landbouw en industrie zou betekenen.

Het was een bijzondere rechtszaak, die in november diende in de Haagse rechtbank. Normaal gesproken gaat dit soort zaken over een enkele verleende vergunning of een ander besluit van de overheid, maar nu stelde Greenpeace het volledige stikstofbeleid ter discussie. Daarmee doet de zaak denken aan de klimaatzaak van Urgenda, waarin de rechter de Staat tien jaar geleden verplichtte om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.

Greenpeace vroeg de rechter tijdens de zitting in november om te verklaren dat het stikstofbeleid flink tekortschiet. Doordat er te veel stikstof terechtkomt in beschermde natuurgebieden gaat het slecht met die natuur. Greenpeace wil dat de overheid zich op z'n minst aan zijn eigen regels houdt en de Nederlandse stikstofdoelen haalt. Die liggen momenteel "ver buiten bereik", bleek vorig jaar uit onderzoek van verschillende kennis- en onderzoeksorganisaties.

'Natuur staat op omvallen'

Bovendien gaat het met sommige soorten natuur zo slecht dat het kabinet direct hard moet ingrijpen, stelde Greenpeace bij de zitting in november. De milieuorganisatie eiste dat het teveel aan stikstofneerslag daar nog dit jaar moet worden gestopt. Andere gebieden moeten in 2030 gezond zijn, anders raken ze onherstelbaar beschadigd, waarschuwde Greenpeace. Dit zou een zeer stevige ingreep in de veehouderij en industrie betekenen.

De landsadvocaat bracht daar bij de zitting tegenin dat het kabinet al veel doet om stikstofuitstoot terug te dringen en dat de overheid niet aan het onmogelijke kan worden gehouden. Verder zijn de meest vergaande doelen onuitvoerbaar en onhaalbaar, volgens de landsadvocaat.

'Terug naar 1939'

Met betrekking tot de huidige stikstofdoelen in de wet voor 2030 citeerde de landsadvocaat een RIVM-rapport, dat die doelen "zeer waarschijnlijk niet haalbaar" noemde. Met name doordat de natuur er nog slechter voor staat dan eerder gedacht.

Hij schetste dat het kabinet om de strengste doelen te behalen zeer stevig zou moeten ingrijpen in de veehouderij en industrie. Met de "kaasschaafmethode" zou het gaan om 4 miljoen dieren minder. De stikstofuitstoot zou teruggebracht moeten worden naar het niveau van het jaar 1939.

Greenpeace bracht daar tegenin dat ook slimmere keuzes mogelijk zijn, door dicht bij natuurgebieden in te grijpen. Ook deed Greenpeace de rechtbank de suggestie aan de hand om uit de verschillende stikstofdoelen te kiezen. Als de Staat de doelen onhaalbaar vindt, vraagt Greenpeace om te "redden wat er te redden valt".

Nog geen nieuw beleid

De landsadvocaat zei dat de overheid al veel uitgeeft aan stikstofreductie, bijvoorbeeld aan uitkoopregelingen en natuurmaatregelen. Dat veel van deze maatregelen de komende jaren aflopen en het huidige kabinet nog geen nieuwe stikstofplannen heeft, kwam nauwelijks aan bod.

Andere argumenten die de overheid aanvoerde om niet tot een aanscherping te komen, waren dat veel stikstof al lang geleden op de natuur terecht is gekomen, dat niet te bewijzen zou zijn dat de natuursoorten echt onherstelbaar beschadigd raken en dat de rechter ook de belangen van derden zoals de toeleverindustrie en veevoederindustrie moet meewegen.

Stikstofdossier onder hoogspanning

De Greenpeace-zaak komt niet bepaald gelegen voor het kabinet, want na een periode met wat minder nieuws over stikstof, staat het stikstofdossier sinds kort weer onder hoogspanning. Belangrijkste reden daarvoor is de uitspraak die de Raad van State vorige maand deed, waardoor bedrijven met terugwerkende kracht zonder vergunning zitten en dus illegaal worden. Ook maakt het vergunningverlening in de toekomst nog moeilijker.

Naar aanleiding van die uitspraak besloot premier Schoof een speciale ministeriële commissie op te tuigen, die de omvang van de problemen in kaart moet brengen en die vervolgens op moet lossen. De afloop van de Greenpeace-zaak is van belang voor alle betrokken ministers in die commissie.

De rechtbank Den Haag doet vandaag om 10.00 uur uitspraak. Als Greenpeace of de Staat het oneens is met de uitspraak, kunnen ze nog in hoger beroep gaan bij het gerechtshof. Dat moet binnen zes weken.

In het zuidoosten van Frankrijk zijn twee mensen om het leven gekomen toen hun vliegtuigje in botsing kwam met een paraglider. Het toestel crashte en de inzittenden, twee mannen van 58 en 26 jaar, overleefden de klap niet.

Het ongeval gebeurde in Méribel-les-Allues, in de Savoie-streek. Volgens de Franse nieuwssite Le Dauphine stortte het vliegtuigje neer op een leegstaand chalet. Waarschijnlijk is het vliegtuig in botsing gekomen met een tweepersoonsparaglider.

"Ik hoorde een vliegtuig en toen ik omhoog keek zag ik een ski vallen en de paragliders in de bomen landen", zegt een ooggetuige tegen de site. "Het vliegtuig vloog achter een gebouw langs, ik heb het niet op het chalet zien botsen".

De paragliders raakten niet gewond, maar verkeerden wel in shock. Hulpdiensten trokken massaal uit naar de plek. Berging van de slachtoffers werd bemoeilijkt door de instabiele constructie van het dak van de chalet.

De oorzaak van de crash en de omstandigheden worden onderzocht.

Meerdere zorginstellingen weigeren patiënten met ingrijpende verstandelijke beperkingen op te nemen omdat de zorgkosten voor deze groep hoog zijn. Dit blijkt uit een enquête onder zogenaamde cliëntondersteuners van onderzoekscollectief Spit gepubliceerd in Trouw en De Groene Amsterdammer.

De problemen spelen specifiek bij mensen met een verstandelijke handicap die ook te maken hebben met gedragsproblematiek of een verslaving. Deze patiënten met een zogenaamde VG7-indicatie hebben elke dag intensieve begeleiding en zorg nodig. Om een juiste woon- en zorgplek te vinden worden patiënten en hun families geholpen door cliëntondersteuners.

Ten minste 18 van deze ondersteuners kregen recent persoonlijk van zorginstellingen te horen dat er om financiële redenen geen plek was voor hun cliënten. En 24 ondersteuners geven in het onderzoek aan geen cliënten op de juiste plek geplaatst te krijgen omdat zorginstellingen onvoldoende medewerkers hebben die deze veeleisende vorm van zorg kunnen bieden.

Bestaande zorg ook opgezegd

De vergoedingen die instellingen krijgen voor de zorg voor deze groep patiënten zijn al jaren niet toereikend, waardoor instellingen miljoenen verlies lijden op de zorg. Soortgelijke problemen, waarbij patiënten met juist de urgentste zorgvraag worden overgeslagen omdat ze te duur zijn, spelen ook in de ouderenzorg en de ggz.

Sommige instellingen gaan zelfs zo ver dat zij de bestaande zorg opzeggen, hoewel dit eigenlijk niet mag of slechts onder zeer strikte voorwaarden. Tientallen ondersteuners maakten mee dat een instelling probeerde de zorg voor een cliënt stop te zetten, of daar ook daadwerkelijk in slaagde.

Risico op agressie thuis

Precieze cijfers over het aantal patiënten dat nu wacht op een plek bestaan niet. Het gaat waarschijnlijk om honderden mensen. Een deel moet bij ouders of andere familieleden wonen. Wat niet zonder risico is omdat sommige patiënten agressief kunnen worden bij te veel prikkels. Een ander deel moet op straat leven.

Niet alle zorginstellingen zijn begonnen met het weren van patiënten met een VG7-indicatie. Zo zegt Vanboeijen, een grote zorgorganisatie in Drenthe, geen patiënten te weigeren uit financiële gronden. Al ervaart ook deze instelling begrotingsproblemen.

Kaalslag

Zo kampt Vanboeijen elk jaar met een tekort van 3 à 4 miljoen euro. Twee derde tot drie kwart komt voor rekening van de VG7-patiënten. Volgens Johan Dusseljee, lid van de raad van bestuur, houden ze het nog vol door hun budget voor bijvoorbeeld het onderhoud van gebouwen te gebruiken voor zorg. "Maar daardoor kunnen we niet meer echt investeren in goed onderhoud. Daar kunnen we niet voor altijd mee doorgaan."

De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland bevestigt dat veel zorginstellingen financieel klem zitten. De overheid belooft vanaf 2025 weliswaar het tarief dat instellingen in rekening mogen brengen bij zorgkantoren te verhogen met 6,2 procent. Maar volgens de belangenvereniging wordt met die verhoging nog niet eens de helft van het financiële gat gedicht.

Op zijn eerste volledige werkdag als president heeft Donald Trump een samenwerkingsverband aangekondigd tussen OpenAI, Softbank en Oracle. In de komende vier jaar wordt er gezamenlijk minstens 500 miljard dollar geïnvesteerd in kunstmatige intelligentie (AI) in de Verenigde Staten.

De gezamenlijke onderneming, genaamd Stargate, gaat een computerinfrastructuur creëren om AI aan te drijven. Voor het project zijn grote datacenters en energiecentrales nodig, in eerste instantie zullen deze gebouwd worden in de Amerikaanse staat Texas. Volgens Trump zal Stargate goed zijn voor 100.000 banen en hij spreekt van "het grootste AI-infrastructuurproject ooit".

Oracle-oprichter Larry Ellison zei op de persconferentie dat er ook al gekeken wordt naar uitbreiding op andere locaties. Volgens hem kan het project de gezondheidszorg verbeteren door patiëntgegevens te analyseren en artsen te helpen.

Met de aankondiging wil de kersverse president aantonen dat onder zijn leiding de economie een impuls krijgt. Het lag al in de lijn der verwachting dat de Verenigde Staten graag grote investeringen in datacenters zouden willen zien. De Amerikaanse investeerder Blackstone schatte vorig jaar oktober in dat er over vijf jaar tijd 1 biljoen wordt geïnvesteerd.

Altman vs. Musk

Voor OpenAI-topman Sam Altman is de gezamenlijke aankondiging met Trump aan zijn zijde een succes. De 39-jarige Altman staat namelijk op slechte voet met Elon Musk, zijn mede-oprichter van OpenAI. Musk is een naaste vertrouweling van Trump en heeft sinds 2023 zijn eigen AI-bedrijf: xAI.

Decreet Biden ingetrokken

Eerder trok president Trump het uitgevaardigde presidentiële AI-bevel van zijn voorganger Joe Biden in. Dat decreet verplichtte AI-bedrijven en ontwikkelaars onder meer om veiligheidstest en andere "kritieke informatie" te delen met de overheid.

Het decreet maakte deel uit van een reeks maatregelen waarmee de Amerikaanse regering probeerde meer grip te krijgen op kunstmatige intelligentie. In zijn afscheidsspeech afgelopen donderdag noemde Biden techmiljardairs een "gevaar voor de democratie". Zonder namen te noemen, maar overduidelijk doelend op Musk en Mark Zuckerberg (Facebook).

Sinds maandagochtend voert Israël een grote legeroperatie uit in de stad Jenin op de bezette Westelijke Jordaanoever. Operatie Iron Wall, zoals het leger de inval noemt, duurt naar verluidt nog meerdere dagen.

Volgens de Palestijnse autoriteiten zijn tien mensen gedood en tientallen mensen verwond. De directeur van het ziekenhuis in Jenin zegt dat artsen en verplegers zijn geraakt door Israëlische kogels.

Op beelden is te zien hoe bulldozers door de straten rijden:

Jenin is een stad waar diverse gewapende groeperingen in verzet komen tegen de Israëlische militaire bezetting van de Westoever. De Israëlische premier Netanyahu stelt dat de aanval nodig is om aan Iran gelinkte militanten te bestrijden. Hamas beweert dat Netanyahu vooral wil doorvechten om aan de macht te kunnen blijven.

Het is onduidelijk hoeveel burgers of gewapende militanten zijn gedood of gewond zijn geraakt. In de statistieken van de Palestijnse Autoriteit (PA) wordt daar geen onderscheid tussen gemaakt. De PA is officieel de machthebber in de gebieden op de Westoever waar de Palestijnen een mate van zelfbestuur hebben.

Eerdere invallen door Palestijnse Autoriteit

Onlangs hebben ook ordetroepen van de PA invallen gedaan in Jenin, in een poging het gebied onder controle te krijgen. Bij deze wekenlange aanvallen vielen meerdere burgerdoden.

De operatie van het Israëlische leger gaat gepaard met luchtaanvallen en drones. Ook worden pantservoertuigen en trucks ingezet. De inval doet denken aan de negen dagen durende militaire operatie van Israël in september in Jenin. Daarbij werd een deel van de stad verwoest met bulldozers en luchtaanvallen. Israël hanteert als beleid dat het huizen van terreurverdachten sloopt.

Het Israëlische leger heeft niet gereageerd op de beschuldiging dat er vandaag op medisch personeel zou zijn geschoten. Ook is er nog niet bekendgemaakt hoeveel militanten zijn gedood, of hoeveel er zijn gearresteerd. In Palestijnse media wordt gesproken over diverse arrestaties verspreid over de Westoever.

In tegenstelling tot in Gaza, waar een wapenstilstand geldt, is het geweld op de Westelijke Jordaanoever recent opgelaaid. Afgelopen nacht hebben gemaskerde Israëlische kolonisten Palestijnse dorpen aangevallen. Ze staken huizen in brand en bekogelden inwoners. Het leger van Israël meldt dat militairen en agenten ter plekke werden aangevallen door de groep Israëliërs.

De aanslagen door kolonisten zouden een reactie zijn geweest op de dood van drie Israëliërs twee weken geleden. Gewapende Palestijnse militanten hadden een aanslag op een bus uitgevoerd waarbij ook acht mensen werden verwond.

De schietpartij vond plaats bij de illegale nederzetting Kedumim, 20 kilometer ten zuiden van Jenin. Israël breidt de illegale nederzetting steeds verder uit. Een aantal kabinetsleden van Netanyahu is zelf kolonist en heeft de wens uitgesproken het bezette gebied te annexeren.

Trump draait sancties terug

In zijn tijd als president van de VS had Biden sancties ingesteld tegen tientallen kolonisten en -organisaties op de Westoever. De nieuwe president Trump heeft deze strafmaatregelen inmiddels teruggedraaid. Met het schrappen van de sancties komt Trump tegemoet aan de wensen van ultrarechtse Israëlische politici als minister Smotrich. Hij bedankte Trump dan ook voor wat hij een "rechtvaardig besluit" noemde.

Het besluit van Trump oogstte ook kritiek. Volgens de Palestijnse Autoriteit zal het schrappen van de sancties "extremistische kolonisten aanzetten tot meer misdaden tegen onze mensen". De stap is "geen teken die de vrede bevordert", zegt politiek analist Yossi Mekelberg tegen nieuwszender Al Jazeera.

Correspondent Nasrah Habiballah was in december 2023 in Jenin en maakte daar deze video over Israëlische invallen: