NOS Nieuws - Algemeen

Italië heeft de Libiër Osama al-Masri Njeem uitgezet omdat hij een gevaar vormde. Minister Piantedosi van Binnenlandse Zaken heeft dat gezegd in de Senaat, in een toelichting op het besluit om de man uit te zetten en niet uit te leveren aan het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC). Het hof was daar afgelopen weekend ontstemd over.

Het ICC beschuldigt Njeem van oorlogsmisdaden, gepleegd als hoofd van de militie-gevangenissen in de Libische hoofdstad Tripoli. Hij wordt in verband gebracht met moorden, verkrachtingen en martelingen van mensen die vastzitten omdat ze christen, atheïst of homoseksueel zijn. Daarvoor kan hij een levenslange gevangenisstraf krijgen.

Na een arrestatiebevel werd Njeem zondag opgepakt in Italië en daarop op het vliegtuig gezet naar Libië. Het ICC eiste daarover tekst en uitleg van de Italianen.

Dringende veiligheidsredenen

Ook verschillende Italiaanse politici waren verbijsterd over het feit dat de regering zijn verplichtingen tegenover het Strafhof had genegeerd. Volgens de regels had de minister van Justitie bij de kwestie betrokken worden worden, maar omdat dat niet gebeurde, moest Njeem worden vrijgelaten. Vervolgens werd hij dus uitgezet.

Piantedosi zegt over de zaak dat de Libiër werd uitgezet om "dringende veiligheidsredenen" en "het gevaar dat hij met zich meebrengt". Meer details wilde hij er niet over geven. Wel zei Piantedosi dat het uitzettingsbevel van hem kwam.

In België is vanochtend een jongen opgepakt die een aanslag op een moskee zou hebben willen plegen. Hij zou morgen al hebben willen toeslaan.

Minister van Justitie Paul Van Tigchelt zei in het parlement dat de jongen, "ik zou zeggen een jongetje", 14 jaar is.

Volgens de Belgische justitie is de jongen lid van een rechtsextremistische beweging. Hij werd gearresteerd in zijn huis nadat er gisteren een tip over hem was binnengekomen.

Messen en hakenkruizen

Bij de inval zijn volgens de justitie ook wapens en computermateriaal in beslag genomen. Volgens Belgische media gaat het om twee messen en documenten met hakenkruizen.

De jongen, die uit Molenbeek bij Brussel kwam, zou hebben willen toeslaan tijdens het vrijdaggebed, het drukste moment van de week. Welke moskee hij op het oog had, is niet duidelijk.

Steeds meer jonge verdachten

Van Tigchelt werd door parlementsleden bevraagd over het hoge aantal jongeren onder de mensen die vanwege radicalisme in de gaten worden gehouden door de veiligheidsdienst.

"Op dit moment zien we dat 1 op 3 verdachten die opduiken in terreurdossiers waarin sprake is van geweld, minderjarig is. Dat is een verontrustende toename", zei Van Tigchelt.

"De radicalisering van deze jongeren gaat veel sneller dan vroeger", voegde hij eraan toe. Volgens Staatsveiligheid gaat het in een periode van drie jaar om enkele tientallen verdachten. Vorig jaar werd een terreurverdachte opgepakt van 13 jaar.

Hersenspoeling via sociale media

Van Tigchelt verklaart de toegenomen aantrekkingskracht van rechtsextremisme onder minderjarigen uit "hersenspoeling" via sociale media.

In België worden zo'n 600 mensen in de gaten gehouden vanwege extremisme. De grote meerderheid zijn jihadisten, zo'n 60 worden beschouwd als rechtse extremisten.

De Chinese vicepremier Ding Xuexiang is op bezoek geweest in Nederland. Hij is ontvangen op het hoogste niveau: door koning Willem-Alexander, premier Schoof en de ministers van Buitenlandse Zaken en Klimaat en Groene Groei.

Het is een uitgebreid welkom voor een Chinese overheidsvertegenwoordiger van deze statuur. Minister Klever voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp spreekt daarnaast nog met viceminister Wang Shouwen van Handel.

Ding is de hoogst geplaatste bestuurder van de Chinese communistische partij die in Nederland is sinds het bezoek in 2018 van de inmiddels overleden voormalige premier Li Keqiang. Volgens de Nederlandse woordvoerders gingen de gesprekken de afgelopen twee dagen onder meer over geopolitieke ontwikkelingen, zoals de oorlog in Oekraïne, en samenwerking op onderwerpen als klimaat, handel en gezondheid.

Ding is hier op een moment dat de relatie tussen Nederland en China onder druk staat. In december publiceerde de Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) een rapport waarin China wordt aangewezen als "systeemrivaal voor het Westen, waar een hybride dreiging van uitgaat". De Chinezen zetten verschillende middelen in, zoals cyberaanvallen en economische druk, om landen te destabiliseren.

Assertieve houding

Vooral de Nederlandse halfgeleiderindustrie, lucht- en ruimtevaart en de maritieme industrie zijn aantrekkelijke spionagedoelwitten voor China. Ook de haven van Rotterdam, blijkt uit onderzoek, is kwetsbaar voor Chinese aanvallen.

Een Kamerdebat over de toekomst van het Nederlandse China-beleid werd in december uitgesteld tot februari. In de voorbereiding heeft minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken erkend dat de betrekkingen steeds meer gekenmerkt worden door concurrentie, rivaliteit en risico's voor de nationale veiligheid.

De assertieve houding van China komt voort uit de ambitie om een sterkere positie op het wereldtoneel te veroveren, op economisch, technologisch, militair en politiek gebied. De strenge exportregels voor kostbare machines voor halfgeleiders bemoeilijken dit proces.

De hoogwaardige chipmachines van de Nederlandse fabrikant ASML, wereldwijd marktleider op dit gebied, zijn essentieel voor moderne technologieën zoals kunstmatige intelligentie, 5G en geavanceerde militaire systemen. Het is aan Ding om de zorgen aan Nederlandse zijde weg te nemen en de samenwerking te verbreden.

Klimaatdiplomatie

Behalve een concurrent is China ook een belangrijke partner voor Nederland, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat. Hoewel China in absolute zin de grootste uitstoter van broeikasgassen ter wereld is (twee keer zoveel als de nummer twee, de VS), is het ook wereldleider als het gaat om hernieuwbare energie.

Vorig jaar installeerde China ruim vier keer zo veel zonne- en windenergiecapaciteit als alle landen in de Europese Unie samen. China nadert daardoor een kantelpunt: de verwachting is dat de enorme uitstoot van het land binnen afzienbare tijd zal afnemen.

Vicepremier Ding maakt deel uit van de top van het Chinese regime: hij is een van de zeven leden van het zogenoemde staand comité van het machtige politbureau van de communistische partij, het hoogste partijorgaan van het land. In 2023 werd hij benoemd tot vicepremier, waarbij hij zich vooral lijkt te focussen op de uitvoering van het klimaat- en energiebeleid.

Eind 2024 vergezelde hij president Xi Jinping op de COP29, de klimaattop van de Verenigde Naties in Azerbeidzjan. Een paar maanden daarvoor was hij Pekings onderhandelaar op de vijfde klimaatconferentie van de EU en China in Brussel.

Vertrouweling

Zijn benoeming tot vicepremier lag in de lijn der verwachting. Van 2017 tot 2022 was hij directeur van het Algemeen Bureau van het Centraal Comité en van het Bureau van de President, een van de machtigste posities binnen de communistische partij.

Vijf jaar lang was hij niet alleen belast met het agendabeheer van de leiders van het land; ook bepaalde hij grotendeels welke informatie hen wel of niet bereikte. Het was een positie die van oudsher bekleed wordt door een vertrouweling van de machtigste man van het land, president en partijchef Xi Jinping.

Het bezoek van Ding aan Den Haag is dan ook niet alleen een belangrijk moment om hemzelf te spreken, maar ook om boodschappen door te geven aan zijn baas Xi.

De grootste ijsberg ter wereld stevent af op een Brits eiland in het zuiden van de Atlantische Oceaan. Als de ijsschots vastloopt op de kust van Zuid-Georgia, komen de pinguïns en zeehonden op het eiland in gevaar.

A23a is met een oppervlakte van zo'n 3500 vierkante kilometer 's werelds grootste ijsschots. Hij is iets kleiner dan Gelderland en iets groter dan de provincie Zuid-Holland.

Hoe groot is de ijsberg? Klik en vergelijk zelf:

De ijsmassa met een gewicht van zo'n biljoen ton brak in 1986 af van een ijsplaat bij Antarctica, maar dreef niet weg. Meer dan dertig jaar lag de schots vast op de oceaanbodem aan de oostkant van het schiereiland.

Totdat hij in 2020 in beweging kwam en door de wind en stroming noordwaarts draaide van Antarctica naar Zuid-Georgia. In 2023 raakte de ijsmassa op dreef en koerste af op het Britse eiland.

Opwarming zuidpoolgebied

Recente satellietfoto's van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA laten zien dat de ijsberg nu zo'n 280 kilometer verwijderd is van Zuid-Georgia. Het eiland, dat zo'n 2700 kilometer ten oosten van Argentinië ligt, heeft geen permanenten bewoners.

Ooit herbergde de ijsvlakte een poolbasis van de Sovjet-Unie. Nu is het het leefgebied van miljoenen pooldieren, met name koningspinguïns en zeehonden. De op drift geraakte A23a kan de voedsel- en broedgebieden van de dieren blokkeren.

Experts waarschuwen dat het afbreken van ijsbrokken in de toekomst vaker gaat gebeuren door de opwarming van het zuidpoolgebied.

De Ieren zijn wel wat gewend qua weer, pal aan de rand van de Atlantische Oceaan. Toch is het land in de ban van storm Éowyn, die vannacht en vrijdagochtend vroeg midden over Ierland trekt. Naar verwachting wordt Éowyn, genoemd naar een vrouwelijk personage uit The Lord of the Rings, een zeer zware storm en mogelijk zelfs een orkaan. Daarvan is sprake als windkracht 12 wordt bereikt. In Nederland is dat nog maar één keer gebeurd, in 1944.

Vanavond gaat het in delen van Ierland al flink waaien, maar de hardste wind wordt morgenochtend vroeg verwacht. Aan de westkust komen dan windstoten voor tot ongeveer 180 kilometer. Langs die kust worden golven van ruim 10 meter hoog verwacht. Voor het hele land is een weeralarm afgekondigd, en dat is zelfs in Ierland uitzonderlijk. Mensen wordt dringend ontraden om naar buiten te gaan, laat staan de zee op.

Scholen en openbare gebouwen blijven vrijdag gesloten, en het openbare leven komt grotendeels stil te liggen. Treinen, bussen en trams zullen niet rijden zolang het weeralarm van kracht is. Essentiële diensten, zoals ziekenhuizen, blijven operationeel, maar werken allemaal volgens een noodplan. Dat betekent dat veel geplande operaties uitgesteld worden. In sommige steden hebben ziekenhuizen zelfs besloten om helemaal te sluiten.

Stroomuitval

Ook wordt er op veel plaatsen rekening gehouden met stroomuitval. Veel elektriciteitsleidingen lopen boven de grond, en de verwachting is dat Éowyn schade aan het elektriciteitsnet zal toebrengen.

Bij de laatste zware storm in Ierland, in december, kwamen 120.000 huishoudens en bedrijven zonder stroom te zitten. De autoriteiten gaan ervan uit dat dit aantal ver overtroffen zal worden met Éowyn.

Overal in het land staan reparatieteams klaar om de schade zo snel mogelijk te herstellen, maar de verwachting is dat er op sommige plekken pas in het weekend weer stroom is.

Regenachtig

In Nederland gaat het morgen ook harder waaien, vooral in de loop van de ochtend en middag. Maar uitzonderlijk wordt het zeker niet, waarschijnlijk wordt er niet eens een officiële waarschuwing afgegeven. De meeste wind vind je aan de kust van Noord-Holland en op de Wadden, met windstoten rond 75 kilometer per uur.

Verder is morgen bewolkt en regenachtig. In Zeeland en Zuid-Holland gaat het morgenochtend vroeg als eerste regenen. Later in de ochtend wordt het ook elders in het land nat. In Limburg blijft het het langst doorregenen, daar kan tegen de avond wel 15 tot 20 millimeter zijn gevallen.

Ook op zaterdag is er nog kans op regen. Zondag wordt het grotendeels droog en is er wat zon. Na het weekend lijkt de wind bij ons opnieuw aan te trekken, vooral aan de kust, maar zo extreem als Éowyn zal het voorlopig niet worden.

Hoewel het onderzoek naar de mesaanval in Aschaffenburg nog in volle gang is, vallen landelijke en lokale politici elkaar aan over wie schuld heeft aan de moordpartij. Gisteren werden een 2-jarig kind en een 41-jarige man in een park gedood, twee anderen raakten zwaargewond. De verdachte, een Afghaan, had eigenlijk Duitsland al moeten verlaten.

Enamullah O. was vanwege minstens drie geweldsincidenten al bekend bij de autoriteiten en verbleef sinds 2022 in Duitsland. Omdat hij via Bulgarije de Europese Unie is binnengekomen, moest hij volgens de EU-asielregels naar dat land worden teruggestuurd.

Daar begint de politieke onenigheid. De deelstaat Beieren, waartoe Aschaffenburg hoort, is verantwoordelijk voor de uitzetting. Maar het Beierse ministerie van Binnenlandse Zaken legt de schuld bij de Duitse federale migratiedienst BAMF. Daar zouden ze de aanbeveling om O. uit te zetten te laat hebben gemeld, waardoor de wettelijke termijn was verlopen en de Afghaan niet is uitgezet.

De schuld ligt daarmee dus bij de federale overheid, aldus de Beierse minister Herrmann. Belangrijk detail: op federaal niveau zit zijn partij, de christendemocratische CDU/CSU, in de oppositie. Te midden van verkiezingstijd is deze schuldvraag vanzelfsprekend politiek zeer beladen.

Scholz legt schuld bij Beieren

Vanuit Berlijn wordt er verbolgen gereageerd op de Beierse verwijten. De federale minister Faeser van Binnenlandse Zaken (SPD) noemt de reactie vreemd. "Er is in Beieren iets misgegaan", werpt ze terug. Zij vindt dat de deelstaat moet uitleggen waarom de man überhaupt nog op vrije voeten was.

Ook bondskanselier Scholz valt de Beierse autoriteiten aan. "Er zijn handhavingsgebreken, in dit geval vooral in Beieren, die een groot probleem vormen." Hij zal de poging om daarvan 'af te leiden' niet accepteren, zei hij stellig. Ook vicekanselier Habeck (Groenen) eist van Beieren een verklaring hoe de mesaanval heeft kunnen gebeuren.

Voor de Duitse regering is het van belang om daadkracht uit te stralen. Scholz zegt daarom herhaaldelijk dat er consequenties zullen volgen uit 'Aschaffenburg'. Tegelijk benadrukt hij ook dat de huidige regering al veel heeft gedaan op het gebied van asielbeleid, zoals het opvoeren van uitzettingen van illegale migranten. Een dubbele boodschap dus, waarvan het maar de vraag is of die kiezers voldoende geruststelt.

Per decreet

De rechtse oppositiepartijen overtreffen de huidige regering hoe dan ook met nog verdergaande voorstellen. CDU/CSU-leider Merz wil "met alle mogelijke middelen de Duitse staatsgrenzen permanent controleren om alle illegale migranten, zonder uitzondering, af te wijzen". Op de eerste dag van zijn kanselierschap zal hij dat per decreet afdwingen, kondigde hij op Trumpiaanse wijze aan. De politie heeft daar echter de capaciteit niet voor.

Ook wil de CDU/CSU, die aan kop gaat in de peilingen, de uitzettingen niet meer aan de deelstaten overlaten. De federale regering zou "zo snel mogelijk" leegstaande kazernes en andere gebouwen op afgesloten terreinen moeten omvormen tot 'deportatiedetentiecentra'. "Na Mannheim, Solingen en Aschaffenburg is de maat vol", aldus Merz, verwijzend naar recente aanslagen gepleegd door vluchtelingen.

Daarmee leunt Merz meer en meer tegen de radicaal-rechtse AfD aan. Die partij maakt op zijn beurt Merz weer medeverantwoordelijk voor de moorden. Volgens AfD-leider Weidel had Duitsland strengere asielregels kunnen hebben, als andere partijen met de AfD zouden samenwerken. Rond de partij geldt een 'brandmuur', een politiek cordon sanitaire. "Er mogen geen Brandmauertoten meer vallen", stelt Weidel daarom.

Daarmee is het migratiedebat weer dominant op de voorgrond gekomen in de Duitse verkiezingscampagne, met een nog hardere toon dan voorheen. Van oudsher is de AfD politiek 'eigenaar' van dit thema; de partij trekt er kiezers mee. Juist daarom zien andere partijen de noodzaak om fel te reageren.

Burgemeester Herzing van Aschaffenburg zegt zich zorgen te maken over de snelle veroordelingen van de afgelopen 24 uur. Hij roept op tot terughoudendheid. "Ondanks woede, verdriet en wraakgevoelens moet men niet een spiraal van haat op gang brengen."

De Europese Commissie wil subsidiëring van maatschappelijke organisaties (ngo's) die zich bezighouden met de Europese klimaatplannen (Green Deal) opnieuw tegen het licht houden. Aanleiding daarvoor is de toenemende kritiek in het Europees Parlement, aangestuurd door met name rechtse partijen die zeer kritisch staan tegenover de groene plannen.

Deze rechtse partijen, die bij de Europese verkiezingen van vorig jaar aanzienlijk wonnen, zeggen dat de Commissie subsidies gebruikt om haar eigen beleid te laten 'promoten' door die ngo's. Die weerspreken dat nadrukkelijk.

De Telegraaf meldde gisteren dat de Commissie de ngo's opdracht gegeven zou hebben om te lobbyen bij Europarlementariërs. Dat zou zijn vastgelegd in geheime contracten, berichtte de krant. Ontvangers van de subsidies ontkennen dat en voelen zich door de berichtgeving in een kwaad daglicht gesteld. Die contracten zijn geheim om bijvoorbeeld de autolobby geen inzicht te geven in de strategieën van de ngo's.

Tegen de NOS zeggen meerdere ngo's die de subsidie ontvangen dat het niet waar is dat de Commissie hen zou 'aansturen'. Ook uit meerdere contracten die de NOS inzag blijkt dit niet.

Belangenverstrengeling

Bijna gelijktijdig met het stuk in De Telegraaf verscheen een artikel met vergelijkbare strekking op de Duitse site Tablebriefings.

Een van de Europarlementariërs met de hardste kritiek op de subsidiëring van de ngo's door de Europese Commissie is de Duitse Monika Hohlmeier. Zij is vicevoorzitter van de budgetcommissie van het Europees Parlement.

Ook zit ze in de raad van toezicht van BayWa, een landbouwbedrijf in München. Voor dat werk ontvangt zij naar eigen zeggen 75.000 euro per jaar. Ook Baywa krijgt subsidie van de Europese Commissie, wat vragen oproept over belangenverstrengeling, schrijft website EUobserver.

Tegenwicht bieden aan lobbyisten

De Commissie subsidieerde in 2024 meer dan 4000 ngo's op heel verschillende terreinen. Ze gaf bijvoorbeeld geld aan organisaties die zich inzetten voor sterk beleid tegen kinderporno.

De discussie spitst zich toe op subsidies uit het zogenoemde LIFE-programma, dat al bijna dertig jaar bestaat. Het is bedoeld om initiatieven rond klimaat en natuur te financieren. In 2024 stelde de Europese Commissie daarvoor ongeveer 15 miljoen euro beschikbaar.

Het oorspronkelijke doel van de fondsen was om via de subsidies minder kapitaalkrachtige ngo's mogelijkheden te geven hun stem te laten horen in het publieke debat. Zo kunnen ze tegenwicht bieden aan de tienduizenden lobbyisten die namens de grote bedrijven in Brussel actief zijn en die met veel geld hun belangen behartigen, was het idee.

Vorig jaar liet de commissie de ngo's al weten dat lobbyen voortaan niet meer mag. Wel mogen subsidies gebruikt worden om bijvoorbeeld congressen te organiseren.

Geheime contracten

Volgens William Todts, directeur van Transport & Environment, gaf de Commissie geen opdrachten maar schreef zijn organisatie zelf op wat ze met het subsidiegeld gingen doen. Zijn ngo kreeg vorig jaar 700.000 euro van de Commissie.

"Om subsidie te krijgen maken wij werkplannen met heel gedetailleerde doelen erin. Dat moet. De Commissie wil steeds preciezer weten welke resultaten wij willen halen, om aan te kunnen tonen waar het geld aan besteed wordt. Die doelen worden door onze leden goedgekeurd. Het is absoluut niet zo dat de Europese Commissie ons heeft opgedragen dat wij Europarlementariërs moeten belobbyen."

Ook Tjerk Dalhuisen van ngo Pesticide Action Network bestrijdt dat de Commissie zijn organisatie iets heeft opgelegd. "Het zit precies andersom. Wij geven bij de commissie aan wat we met de subsidies gaan doen. Dat zet de commissie daarna zwart op wit in het contract dat we tekenen."

Het gaat volgens Dalhuisen dan ook uitdrukkelijk niet om 'aansturen' door de Commissie maar om het vastleggen van de gemaakte afspraken, een belofte om aan te tonen dat de subsidies goed zullen worden besteed. Hij ontkent ook dat het geld alleen gebruikt zou worden ter ondersteuning van het Commissiebeleid. "Wij zijn het juist oneens met het pesticidebeleid van de Commissie. Dat weten ze. Het hoort bij een gezonde democratie dat je een evenwichtig debat bevordert."

Dieselgate

Dat zegt ook William Todts van Transport & Environment. Zijn organisatie stond aan de basis van Dieselgate, het schandaal waarbij naar buiten kwam dat geknoeid werd met de uitstoot van auto's. Bij controles leek het alsof de uitstoot lager was dan in werkelijkheid het geval was. Dat schandaal bracht de Commissie destijds in grote verlegenheid.

"Wij spelen de rol van waakhond. Er zijn partijen die het vervelend vinden dat ngo's een stem gekregen hebben in het debat. Zij zoeken naar een manier om ons een toontje lager te laten zingen, bijvoorbeeld door onze financiering stop te zetten. Het is te gek voor woorden dat in deze tijd gedaan wordt alsof ngo's een groot gevaar voor de democratie zouden zijn."

De Brusselse groene klimaatplannen staan al langer onder druk en de nieuwe Europese Commissie gaat de subsidies dus opnieuw bekijken. De Commissie zegt de klimaatambities overeind te houden, maar zwakte eerder al meerdere plannen van de vorige Commissie af. Opnieuw kijken naar de subsidies komt de Commissie daarbij niet per se slecht uit.

Voormalig minister Hennis van Defensie heeft de Tweede Kamer meermaals te laat en onjuist geïnformeerd over het bombardement van Nederlandse F-16's op de Iraakse plaats Hawija in 2015. Dat concludeert de commissie-Sorgdrager na vier jaar onderzoek in een rapport, melden Haagse bronnen aan RTL Nieuws. Het rapport wordt maandag gepresenteerd en overhandigd aan minister Brekelmans van Defensie.

NOS en NRC brachten in 2019 aan het licht dat er bij het bombardement op een IS-bommenfabriek zeker 70 burgers om het leven waren gekomen. Nederland wilde samen met de internationale coalitie die tegen IS streed enkel luchtaanvallen uitvoeren waarbij geen burgerdoden werden verwacht. Nederland was daarbij afhankelijk van inlichtingen van de VS, maar door een misrekening van het Amerikaanse onderzoeksteam bleek de aanval veel destructiever dan vooraf gedacht. De regering zweeg daar jarenlang over.

De commissie komt volgens RTL Nieuws tot de conclusie dat Hennis kort na de aanval niet tegen de Kamer heeft gezegd dat er burgerslachtoffers waren gevallen. Zij wilde dat eerst met zekerheid kunnen zeggen. Toen ze die informatie alsnog kreeg, heeft ze de Kamer te laat en onjuist geïnformeerd over meerdere zaken.

Geen analyses uitgevoerd

"Ze hebben onvolledige en onjuiste informatie aan de Kamer gegeven over het type F-16-missies, het proces van de inzet van wapens en over het vallen van burgerslachtoffers", zou de commissie hebben vastgesteld. Dat de Amerikanen het een half jaar na het bombardement aannemelijk vonden dat er burgerslachtoffers waren gevallen, werd niet gedeeld met de Tweede Kamer.

Verder werd door Hennis en de top van Defensie gezegd dat de F-16-vlieger die het doelwit onder vuur nam, had kunnen besluiten om het bombardement te staken. Maar dat kon niet het geval geweest zijn, omdat er bij deze specifieke missie wapens op grote afstand waren ingezet en de vlieger geen zicht had op wat er zich op de grond had afgespeeld, schrijft de commissie volgens RTL.

Daarnaast zou er ten onrechte zijn volgehouden dat er bij het besluit om te bombarderen contact was geweest met een speciaal juridisch adviseur. Ook beweerde het ministerie dat er voorafgaand aan het besluit computersimulaties waren uitgevoerd en analyses waren gemaakt door experts over de kans op secundaire explosies. Maar volgens Sorgdrager zou dat nooit zijn gebeurd.

Spoeddebat

De onthullingen over de burgerdoden in Hawija maakten veel los in de politiek. In 2021 werd er na druk van de Tweede Kamer 4 miljoen euro vrijgemaakt voor schadeherstel. Daarnaast spanden elf Iraakse nabestaanden een rechtszaak aan tegen de Nederlandse staat.

SP-leider Dijk reageert verontwaardigd op de uitkomsten van de commissie Sorgdrager en heeft een spoeddebat aangevraagd met minister Brekelmans. Het ministerie van Defensie wil nog niet uitgebreid reageren op het rapport, maar noemt in een reactie de kwestie-Hawija "een belangrijk en zeer serieus onderwerp". "Na de presentatie zal Defensie het rapport eerst bestuderen en dan met een reactie komen."

De man die vorig jaar juli drie meisjes doodstak tijdens een dansles in het Engelse Southport is veroordeeld tot gevangenisstraf van minimaal 52 jaar.

De man (18) heeft geen 'whole life sentence' gekregen maar een 'life sentence'. Dat betekent dat er nog een kans is dat hij ooit nog vrijkomt, alhoewel dat volgens de rechter waarschijnlijk niet zal gebeuren. De rechter zei dat de dader over 52 jaar een poging kan doen om vrij te komen. Na die tijd in de gevangenis kan hij een aanvraag doen voor een vervroegde vrijlating.

De rechter kon de man geen 'whole life sentence' opleggen, waarbij hij sowieso nooit zou vrijkomen. Die straf zou hij wat de rechter betreft wel moeten krijgen, maar dat kon niet, omdat hij op het moment van het plegen van de misdrijven minderjarig was.

De rechter benadrukte dat hij op brute wijze in korte tijd drie kinderen vermoordde. "Het was zo'n extreem geweld, dat het moeilijk te begrijpen is waarom hij het deed", zei de rechter.

Er kwamen verschillende nabestaanden en slachtoffers aan het woord in de rechtszaal. Zo vertelden de ouders van een van de vermoorde meisjes (9) dat hun levens "binnen enkele minuten werden verwoest". De moeder van een ander slachtoffer (7) liet een verklaring voorlezen door de advocaat. "We zullen haar liefde, positiviteit en nalatenschap voortzetten, ongeacht hoeveel pijn je hebt veroorzaakt."

'Blinde paniek'

De aanval vond plaats in een buurtcentrum, waar dansjes werden geoefend van zangeres Taylor Swift.

Een tiener die de aanval overleefde vertelde in de rechtszaak dat ze die dag "alleen maar geschreeuw hoorde". In de verklaring werd de dader direct aangesproken. "Ik was zo bang voor wat je deed en ik was in blinde paniek." Een ander kind dat de aanval overleefde, maar wel werd neergestoken, zei: "Er zijn geen woorden om te omschrijven wat er die dag is gebeurd".

Een vader van een van de kinderen die de aanval overleefden, sprak namens zijn 9-jarige dochter. "Ik worstel met mijn emoties en ik heb littekens waarvan ik weet dat ze er altijd zullen zijn, maar ik wil vooruitkijken", luidden de woorden. De ouders van twee meisjes die gewond raakten, vertelden dat hun dochters niet meer alleen kunnen zijn. Ze slapen bij hun ouders en kunnen niet naar school wandelen zonder bang te zijn.

Daarnaast las de danslerares, die zelf vijf keer werd gestoken, een verklaring voor. "Als 36-jarige vrouw kan ik niet over straat zonder mijn adem in te houden als ik langs iemand loop", zei ze. Daarna kijkt ze achterom "om te zien of diegene geprobeerd heeft me neer te steken".

Schuld bekend

Axel Rudakubana bekende afgelopen maandag al schuld aan de drie moorden van de meisjes van 6, 7 en 9 jaar en tien pogingen tot moord. Ook gaf hij toe het dodelijke gif ricine te hebben geproduceerd en dat hij een trainingshandleiding van terreurorganisatie al-Qaida in zijn bezit had. De rechter oordeelde dat er geen bewijs was dat de dader handelde vanuit een terroristisch motief.

Het Openbaar Ministerie zei eerder wel dat Rudakubana een ziekelijke belangstelling heeft voor dood en geweld heeft en dat hij de moorden zorgvuldig had gepland. De Britse regering zegt dat er aanwijzingen zijn gemist, meldde de BBC. Volgens premier Starmer heeft de staat gefaald. Gisteren kondigde het kabinet aan dat het moeilijker wordt om online een mes te kopen.

De rouwende bevolking bracht een eerbetoon door massaal bellen te blazen:

Na de aanval volgden dagenlange rellen in het Verenigd Koninkrijk.

Over de identiteit van Rudakubana gingen op sociale media verhalen rond die niet klopten. Zo werd onjuiste informatie verspreid over zijn afkomst. Betogers uit rechts-radicale en rechts-extremistische hoek gingen de confrontatie aan met de politie en tegendemonstranten. Ook vielen ze moskeeën en opvangplekken voor asielzoekers aan. Zeker 1200 mensen werden opgepakt. Honderden van hen zijn inmiddels veroordeeld tot straffen die oplopen tot maximaal negen jaar cel.

Actiegroep Extinction Rebellion (XR) mag zaterdag niet protesteren op de ringweg A10. De gemeente Amsterdam heeft dat verboden vanwege "zeer grote veiligheidsrisico's". XR laat weten het protest tegen de ING en haar investeringen in fossiele industrie alsnog door te zetten.

Burgemeester Halsema heeft het besluit genomen in overleg met de hoofdofficier van justitie en de politiechef van Amsterdam. Volgens de driehoek leidt de demonstratie niet alleen tot veiligheidsrisico's en zijn er "onvoldoende garanties op een ongehinderde doorgang van nood- en hulpdiensten". Dat is een probleem gezien het nabijgelegen ziekenhuis VUmc, aldus de driehoek.

'Gevaarlijker dan voorheen'

XR demonstreerde vorig jaar ook meermaals op de A10, ter hoogte van het voormalige hoofdkantoor van de ING (de 'poenschoen'). Het ging ook toen om een protest tegen de investeringen van de bank in de fossiele industrie, schrijft stadsomroep AT5.

Ook deze snelwegblokkades waren verboden. Volgens de Amsterdamse driehoek is het betreden van de A10 is zaterdag "nog gevaarlijker dan voorheen". Dat heeft te maken met werkzaamheden op de snelweg. Delen zijn afgezet en er liggen bouwmaterialen en machines.

Als alternatieve locatie wijst Halsema, net zoals bij eerdere aangekondigde demonstraties op de A10, het grasveld naast het oude kantoorgebouw van de ING aan. "Dit is een plek die recht doet aan de gewenste symboliek, zonder de grote risico's en ontwrichting van een blokkade van de A10", aldus de burgemeester.

Boodschap overbrengen

De actiegroep is echter niet van plan de demonstratie te verplaatsen, laat een woordvoerder van XR weten. "En er wordt sowieso gedemonstreerd." De plek op de A10 is juist belangrijk, zegt de woordvoerder.

Hoewel ING niet meer in de 'poenschoen' zit, associëren veel mensen dat gebouw nog wel met de bank, aldus de woordvoerder. "We demonstreren tegen belachelijk beleid van ING. Ze investeren in fossiele bedrijven en bedrijven die mensenrechten schenden met het geld van Nederlandse burgers."

Volgens hem stonden deze week meermaals XR-demonstranten voor het huidige kantoor van de bank dat overigens niet aan de A10 maar aan de Bijlmerdreef ligt. "Maar dan zijn we niet verstorend genoeg. Daarom moeten we wel ergens vervelend gaan doen, om onze boodschap over te brengen."

Het kabinet is desnoods bereid mee te betalen aan de beveiliging van station Maarheeze als dat kan voorkomen dat de NS daar geen treinen meer laat stoppen. Dat heeft staatssecretaris Jansen gezegd in de Tweede Kamer. Het gaat om 2,3 miljoen euro per jaar.

De NS luidde vorige week de noodklok vanwege de overlast die asielzoekers daar veroorzaken. Op en rondom het station in Noord-Brabant heeft de NS te maken met een "wisselende groep bewoners" van het azc in Budel, op ongeveer een half uur lopen. De NS wil dat de overheid meebetaalt aan de veiligheidsmaatregelen en overweegt anders het station voorbij te rijden.

Op het station is permanent beveiliging van de NS aanwezig. Van alle reizigers wordt voordat ze de trein instappen het vervoersbewijs gecontroleerd door vijf beveiligingsmedewerkers. Dit om de problemen die er in de trein waren te voorkomen. Maar ook het controleren van de vervoersbewijzen op het station leidt tot ongewenste situaties, meldt de staatssecretaris aan de Kamer.

Drieduizend meldingen

De beveiliging van NS deed in 2024 meer dan drieduizend keer melding van een vervelende situatie op station Maarheeze. Daarbij ging het 1372 keer om een onjuist vervoersbewijs, dat is gemiddeld bijna vier keer per dag. 365 keer ging het om het beledigen van een NS-medewerker en 18 keer over een bedreiging. Of dit uitsluitend om asielzoekers gaat blijkt niet uit de cijfers.

Vanwege de problemen is er doorlopend overleg tussen het COA, de politie, de gemeente Cranendonck waar Maarheeze onder valt, de provincie Noord-Brabant, de lokale busvervoerder, de NS en de ministeries van Asiel en Migratie en Infrastructuur en Waterstaat. Het kabinet heeft besloten een apart bewindspersonenoverleg te organiseren over Maarheeze om een permanente oplossing te bedenken.

Twee korte films van Nederlandse regisseurs zijn genomineerd voor een Oscar. Het gaat om Ik ben geen Robot (I'm Not a Robot) van Victoria Warmerdam en de animatiefilm Wander to Wonder van Nina Gantz. De nominaties voor de prestigieuze filmprijs zijn in Los Angeles bekendgemaakt.

De korte film van Warmerdam gaat over een vrouw die herhaaldelijk niet door de captchatest komt, de online test om te bepalen of iemand geen robot is. Ze begint zich steeds meer af te vragen of ze inderdaad een robot zou kunnen zijn.

Tien jaar geleden

De laatste keer dat er een Nederlandse korte film genomineerd werd voor een Oscar was in 2015, dat was A Single Life van Marieke Blaauw, Joris Oprins en Job Roggeveen. De laatste keer dat een korte (animatie)-film de Oscar ook won, was in 2000.

Toen kreeg Michaël Dudok de Wit de prijs voor Father and Daughter. Hij kreeg in 2016 opnieuw een nominatie voor zijn lange animatiefilm The Red Turtle. Overigens maakt Babygirl, de film van Halina Reijn met Nicole Kidman in de hoofdrol, geen kans op een Oscar. Die film stond wel op de shortlist in de categorie voor de beste achtergrondmuziek.

Bekijk de trailer van Ik ben geen Robot:

De stop-motion-animatiefilm van Gantz gaat over drie poppen die speelden in het kindertelevisieprogramma Wander to Wonder. Maar nadat de bedenker van de show is overleden, worden ze alleen achtergelaten in de studio. De film kreeg al een Gouden Kalf voor beste korte film.

Bekijk de trailer van Wander to Wonder:

In de grote Oscar-categorieën domineert de film Emilia Pérez met 13 nominaties. The Brutalist en de musical Wicked volgen daarna met elk tien nominaties.

Emilia Pérez gaat over een Mexicaanse drugsbaas die in transitie gaat om vrouw te worden. Karla Sofía Gascón is genomineerd voor de Oscar voor beste actrice, waarmee ze de eerste trans acteur ooit is die is genomineerd voor de filmprijs.

Emilia Pérez won deze maand al de meeste prijzen bij de Golden Globes, de prijzenregen van de buitenlandse pers in Hollywood, die geldt als een belangrijke graadmeter voor de Oscars.

Film over Trump genomineerd

De film The Apprentice kreeg ook twee nominaties, voor acteurs Sebastian Stan en Jeremy Strong. Stan speelt Donald Trump in een biopic over de jonge jaren van de nieuwe president van de Verenigde Staten. Strong speelt advocaat Roy Cohn, onder wiens vleugels Trump zijn eerste stappen in het vastgoedimperium van zijn vader zette.

Donald Trump was fel gekant tegen het verhaal van de film, waarin te zien is dat hij zijn vrouw verkracht en plastische chirurgie ondergaat, en heeft de makers 'menselijk uitschot' genoemd.

Natuurbranden Los Angeles

De bekendmaking van de nominaties stond oorspronkelijk gepland voor 17 januari, maar door de natuurbranden in Los Angeles is de aankondiging twee keer uitgesteld. De 97e Oscaruitreiking is op 3 maart van 01.00 uur tot 04.00 uur Nederlandse tijd.

Alle genomineerden zijn hier te bekijken.

Schrijver, dichter en hoogleraar dendrochronologie Esther Jansma is overleden, bevestigt haar uitgever Prometheus, waar ze in november haar elfde en laatste dichtbundel publiceerde. Ze overleed in een hospice in haar woonplaats Utrecht aan de gevolgen van kanker. Ze is 66 jaar geworden.

Ze groeide met een tweelingzusje, twee jongere zusjes en een broertje op in een communistisch kunstenaarsgezin, in een tweekamerwoning in Amsterdam.

Haar ouders waren beeldhouwers, maar haar vader kwam toen ze 6 was om het leven bij een auto-ongeluk. Ze was een slim kind, vertelde ze later. "Ik leefde erg in mijn hoofd. Ik zat altijd te lezen, in de wc, op bed."

Aardappelzakken

Haar ouders keken met minachting naar mensen die niet aan kunst deden. "Die waren niets waard, aardappelzakken", werd tegen de kinderen gezegd. Ze keek daar later met afschuw op terug, net als de communistische dogma's van haar moeder, maar werd toch zelf ook kunstenaar.

Haar eigen kunstenaarschap kwam tot bloei toen ze als 18-jarige als au pair in Parijs ging werken en het dichten ontdekte. "Daar merkte ik dat ik door te schrijven een geweldige draai kon geven aan de werkelijkheid."

Dode kinderen

Ze debuteerde in 1988 met de bundel Stem onder mijn bed. Twee jaar later volgde het autobiografische Bloem, steen, over een doodgeboren kindje. Dood en vergankelijkheid bleven een belangrijk thema in haar werk. Ze verloor als jonge moeder twee kinderen. Een dochtertje stierf in 1988 tijdens de geboorte, een zoontje overleed in 1993 na negen maanden aan een chromosoomafwijking.

Na het overlijden van haar zoontje ging ze promoveren. "Dat was natuurlijk een soort vlucht. Ik werd een workaholic, net als mijn man, Casper, die werd in die tijd architect." Later kregen ze nog twee kinderen, die wel in leven bleven. Het huwelijk met Casper hield geen stand.

In 1998 publiceerde ze doodsgedichten voor haar zoontje, met soms een grimmige toon: "Ach kindje, elfen zijn zwak en ze sterven als gekken en wij, wij vergeten al hoe vol het licht ooit op je viel, hoe je hier ligt, dit stille nu vol jij, zozeer jezelf en voorbij, godverdomme, voorbij."

Stradivarius

Ze vertelde dat ze snel dichtte en dat inspiratie geen rol speelde. "Inspiratie is een verzinsel. Je begint door één regel te schrijven, zelfs al is-ie slecht. Je probeert iets en daar ga je vervolgens de interactie mee aan." De gedichten waren vaak wel autobiografisch. De aanleiding kon een droombeeld zijn, een herinnering of iets dat ze opving.

In 2015 schreef ze samen met haar tweede man, hoogleraar moderne letterkunde Wiljan van den Akker, een roman, De Messias. Naar analogie van 'Nicci French' deden ze dat onder een schrijversnaam: Julian Winter. De Messias is de naam van een viool uit 1716 van Stradivarius. In de roman onderzoekt een wetenschapper het hout van het vioolblad, waarna blijkt dat de viool een duister verleden heeft.

Houtonderzoek

Esther Jansma was ook archeoloog. Ze was wetenschappelijk directeur van de Stichting Nederlands centrum voor Dendrochronologie. Dendrochronologen onderzoeken de ouderdom en herkomst van hout, en proberen daarmee vaak ook iets te ontdekken over het leven van mensen eeuwen geleden. Ze was ook bijzonder hoogleraar dendrochronologie en paleo-ecologie aan de Universiteit Utrecht.

In 2008 zei ze dat wetenschap en dichtkunst nauw met elkaar verbonden waren. "Als ik een gedicht schrijf, volg ik dezelfde methode als een archeoloog. Ik pas scherven in elkaar, woorden schuif ik aaneen, uit splinters kan ik een boom reconstrueren, zoals ik een gedicht uit losse beelden bouw. Al dichtend of onderzoekend ontstaat de samenhang."

Ze vertelde dat er in een akker in Drenthe boomstronken waren gevonden van achtduizend jaar oud, "de restanten van het oudste bos van Nederland!"

Laatste gedichten

Twee maanden geleden nog werd ze voor haar werk als dendrochronoloog geridderd. Ze werd benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, onder meer voor haar onderzoek naar het Nederlandse deel van de Romeinse Limes, de grens van het Romeinse rijk

Diezelfde maand verscheen haar laatste dichtbundel, We moeten 'misschien' blijven denken. Ze zag het als het "beladen sluitstuk" van haar oeuvre, waarin ze beschrijft hoe haar leven uiteenvalt. "Het einde is een hoop gedoe/we leven gewoon/ of is dit hoe een schip zinkt", dichtte ze.

In een gezamenlijk onderzoek hebben de Nederlandse en de Duitse politie 23 mensen opgepakt. Ze zouden in Duitsland betrokken zijn geweest bij een golf van geweld, waaronder aanvallen met explosieven.

Aanleiding voor het geweld was een drugsconflict in de buurt van Keulen, meldt de Europese politiedienst Europol. Het zou gaan om de diefstal van zo'n 300 kilo cannabis.

Volgens Europol huurde de benadeelde partij Nederlandse criminelen in om wraak te nemen, wat sinds afgelopen zomer leidde tot een reeks ontploffingen, ontvoeringen en mishandelingen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. De Duitse politie ging al direct uit van een verband met Nederlandse criminelen.

Acht huizen doorzocht

Dinsdagochtend voerden Keulse rechercheurs samen met Nederlandse agenten in Nederland een operatie uit waarbij drie verdachten werden opgepakt. Ook doorzochten ze acht huizen.

Bij de doorzoekingen nam de politie een omgebouwd vuurwapen, vuurwerkexplosieven, mobiele telefoons en ongeveer 20.000 euro aan contant geld in beslag. Europol meldt dat in het onderzoek eerder al twintig arrestaties waren verricht, in zowel Nederland als Duitsland.

De politiedienst spreekt van "geweld als een dienstverlening" en "criminelen die criminelen inhuren". Sommige wraakaanvallen zouden door kinderen zijn uitgevoerd.

De aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft om een arrestatiebevel voor twee Taliban-leiders in Afghanistan gevraagd. Een van hen is de hoogste leider Haibatullah Akhundzada, een orthodoxe geestelijke.

Aanklager Karim Khan stelt dat Akhundzada samen met voorzitter van het Afghaanse hooggerechtshof Abdul Hakim Haqqani verantwoordelijk is voor misdaden tegen de menselijkheid, in verband met de grootschalige discriminatie van vrouwen en meisjes in het Afghanistan van de Taliban.

Ook noemt de aanklager misdaden tegen mensen die zich niet kunnen vinden in hun ideologie of mensen die willen dat vrouwen wel meer kansen krijgen.

Rechten van vrouwen ingeperkt

Sinds de islamitische Taliban in 2021 weer aan de macht kwamen in Afghanistan heeft het land de rechten van vrouwen aan banden gelegd. Bij de machtsovername beloofden de Taliban dat ze zich gematigder zouden opstellen dan toen ze aan de macht waren in de jaren 90, maar daar is in de praktijk weinig van terechtgekomen.

Zo worden vrouwen publiekelijk gestenigd voor overspel en is het voor meisjes verboden om onderwijs te volgen na de basisschool. Daarnaast mogen vrouwen alleen naar buiten met een bedekt gezicht en onder begeleiding van een mannelijk familielid.

De Taliban zeiden een paar weken geleden ook dat de vergunningen van hulporganisaties die actief zijn in Afghanistan zullen worden ingetrokken als ze vrouwen in dienst hebben.

De 23-jarige Mashal liet correspondent Aletta André vorig jaar zien hoe haar leven eruitziet na de machtsovername:

Afgelopen september zijn Nederland, Duitsland, Canada en Australië ook een procedure gestart tegen Afghanistan omdat de vrouwenrechten daar niet worden nageleefd. Die procedure kan uiteindelijk leiden tot een zaak bij het Internationaal Gerechtshof.

Dat hof is iets anders dan het Strafhof. Het Internationaal Gerechtshof behandelt geschillen tussen landen, het Strafhof spitst zich toe op personen.

Justitie eist 25 jaar celstraf tegen vier verdachten van de moord op een 28-jarige vrouw in Apeldoorn. De moord is volgens het Openbaar Ministerie gepleegd uit eerwraak.

In september 2023 werd Roshin in het bijzijn van haar dochtertje op straat doodgestoken. De hoofdverdachte is Peshang A. (36), de broer van het slachtoffer. Daarnaast zijn er nog drie verdachten die de moord zouden hebben voorbereid. Het gaat om nog een broer en twee neven van A. Een van de neven is tevens de ex van het slachtoffer.

De familie is uit Syrië afkomstig. De verdachten wilden dat het slachtoffer na haar scheiding terug bij haar ouders in Den Haag zou komen wonen, maar Roshin bleef in Apeldoorn met haar dochtertje. Ze kreeg een nieuwe relatie met een Arabische man; zelf was ze Koerdisch. Ook die relatie keurde haar familie af.

Ze hebben elkaar voorafgaand aan de moord audioberichten en chats over het lot van het slachtoffer gestuurd, bleek vandaag tijdens de zitting.

Beelden getoond

Tijdens de zitting zijn ook beelden getoond waarop te zien is hoe Roshin werd doodgestoken. De advocaten van de verdachten probeerden dat tegen te houden, maar volgens de rechtbank waren de beelden belangrijk om te laten zien, ondanks hun schokkende karakter.

Op die beelden is te zien dat Pershang A. het slachtoffer van achteren bij haar haar grijpt en begint te steken. Op dat moment liep het slachtoffer met haar dochtertje hand in hand over de stoep. Pershang en de andere verdachten weigerden zelf de beelden te bekijken.

Behalve het meisje waren drie toevallige passanten ook getuige van de moord. Een van hen is een jonge jongen, hij is volgens justitie tot op de dag van vandaag ernstig getraumatiseerd.

Geeuwen

Tijdens de zitting maakten de verdachten regelmatig een nonchalante indruk. Zo sprak een van de rechters de ex-partner aan omdat hij veelvuldig zat te geeuwen. De officier van justitie vroeg hem wat hij ervan vindt dat zijn ex dood is. Daarop antwoordde hij: "Ik begrijp de vraag niet". De verdachten wilden daarnaast een deel van de vragen in de rechtbank niet beantwoorden.

A. heeft toegegeven dat hij zijn zusje heeft doodgestoken. Hij wilde naar eigen zeggen praten over haar nieuwe relatie en zou haar in een opwelling hebben neergestoken, schrijft Omroep Gelderland. Hij was op dat moment onder invloed van cocaïne.

Het meisje dat getuige was van de moord op haar moeder is inmiddels 4 en woont in een pleeggezin op een geheim adres. "Hoewel ze nog jong is en niet alles begrijpt wat er is gebeurd, begrijpt ze al wel de impact van de daad", zei de raadsvrouw namens de voogden van Jeugdbescherming Gelderland. "Ze groeit op met een familiegeschiedenis die getekend is door geweld en verlies. Dit zal ongetwijfeld invloed hebben op haar persoonlijke ontwikkeling in de komende jaren."

De rechtbank doet op 20 februari uitspraak.

Voormalig eigenaar Heerke Kooistra van winkelketen Big Bazar moet voor 1 jaar de gevangenis in. Tot dat oordeel komt de rechtbank in Zwolle.

De boekhouding van vijf bedrijfjes was niet op orde, oordeelt de rechter. Ook onthield de Friese retail-ondernemer de Belastingdienst opzettelijk van de juiste informatie. Daarmee heeft Kooistra de belastingwet overtreden.

Ook krijgt de 52-jarige Kooistra een verbod opgelegd om een nieuwe onderneming op te starten. Dit verbod geldt voor vijf jaar. In oktober vorig jaar werd Kooistra al veroordeeld tot een taakstraf van 200 uur omdat hij als privépersoon tien jaar lang geen aangifte van inkomstenbelasting had gedaan.

Eerder deze maand eiste het Openbaar Ministerie een gevangenisstraf van achttien maanden, waarvan zes voorwaardelijk. Daar gaat de rechter nu dus deels in mee.

Big Bazar

In 2021 nam Kooistra koopjesketen Big Bazar over van Mirage Retail Group, het moederbedrijf van het inmiddels failliete Blokker.

De overname werd geen succes. Door oplopende huurachterstanden, het niet betalen van leveranciers en belastingschulden viel het bedrijf in 2023 om.

Ook in de afhandeling van de faillissementsaanvragen van Big Bazar bleek voor de rechter dat Kooistra moeite had om inzage te geven in het reilen en zeilen van de retailketen.

Groningen en Noord-Drenthe krijgen vanaf dit jaar 100 miljoen euro per jaar voor meer onderwijs, zorg en welzijn en dat 30 jaar lang. In totaal mag een bedrag van 3,5 miljard euro verdeeld worden over allerlei plannen die de structurele sociale achterstand in dit gebied weg moeten werken.

Het is onderdeel van het pakket maatregelen waarmee de Staat de schade compenseert die is aangericht door meer dan 60 jaar gaswinning. De parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen noemde het een ereschuld. Vandaag worden de plannen met het geld bekendgemaakt.

Voorzitter Tom van der Lee zei het bij de presentatie zo: "Het structureel negeren van de belangen van Groningen heeft een prijs. De Staat en de oliemaatschappijen zijn samen aan zet om de ereschuld in te lossen aan hen. Het gaat hierbij niet louter om aansprakelijkheid. Het gaat ook om de morele verplichting om de schade en de pijn die Groningen en Groningers is toegebracht weg te nemen en daarvoor is onvermijdelijk om daar extra mankracht en geld voor vrij te maken."

Sindsdien zijn er in de provincie gespreksrondes geweest met inwoners van het aardbevingsgebied. Het uitgangspunt is dat binnen één generatie de regio op het landelijke gemiddelde moet komen als het gaat om leefbaarheid, kansen voor kinderen, werk, armoede en (mentale) gezondheid.

Extra lesuren

Daar zijn concrete plannen voor bedacht en voor een deel al in gang gezet. Er zijn al dorpsondersteuners aan het werk. Zij helpen actieve bewoners en vrijwilligers bij initiatieven om de sociale cohesie in een wijk of dorp te verbeteren. Dat wordt nu breder toegepast en structureel gefinancierd.

Meer dan tien procent van de inwoners heeft problematische schulden. Ervaringsdeskundigen gaan deze mensen helpen hun financiën op orde te krijgen.

Kinderen op de basisschool krijgen extra uren les. "Ieder kind heeft recht om te dromen over later", is het uitgangspunt. Dankzij twee extra lesuren per week kunnen basisschoolkinderen kennis maken met sporten, muziekinstrumenten en cultuur. Voor scholen met kinderen voor wie het extra nodig is, kan het tot zes uur per week worden uitgebreid.

Mentale gezondheid

In bepaalde wijken en dorpen staat de leefbaarheid onder druk. Dat komt, volgens de opstellers van het plan, door slechte bestaanszekerheid en weinig sociale cohesie. Er wordt daarom 9,4 miljoen euro per jaar uitgetrokken voor één sociaal werker per 2500 inwoners. Ingeschat wordt dat één derde van de wijken en dorpen in de regio daar extra behoefte aan heeft. Dat gaat om zo'n 230.000 inwoners.

Daarnaast is 5 miljoen euro per jaar beschikbaar voor het mentale welzijn van met name jongeren. Een op de vijf volwassen in het gebied ervaart mentale problemen. Voor jongeren in de categorie 16-25 jaar liggen deze cijfers nog hoger. Meer dan de helft ervaart psychische problemen.

Om het gevoel van 'trots om Groninger te zijn' te vergroten, wordt er meer geïnvesteerd in de streektaal. Van de generatie geboren in 1994 spreekt 6 procent thuis Gronings. Het Nedersaksisch wordt, in tegenstelling tot het Fries en Limburgs, niet meer door brede lagen van de bevolking gesproken.

"Gaat deze unieke taal verloren, dan gaat ook het hart van ons authentiek cultureel erfgoed verloren. De inzet is deze ontwikkeling te keren. Ontmoeting van jong tot oud, van 'boeren, burgers en buitenlui' in de eigen taal geeft een gevoel van trots, binding en zelfbewustzijn", aldus het plan.

Goed besteden

Belangenorganisatie voor jongeren in het aardbevingsgebied Jong Noord, zegt in een eerste reactie mooie maatregelen te zien. Wat hen betreft is de eerste prioriteit om in te zetten op de mentale gezondheid van jongeren. Maar er is zorg dat gemeenten het geld gaan gebruiken om de gemeentelijke begrotingen te dichten.

"In de sociale agenda wordt benadrukt dat het geld niet is bedoeld om begrotingen te dichten", vertelt Cody Rozema van Jong Noord. "Maar we horen dat bij verschillende gemeenten het geld wordt gebruikt voor activiteiten op het gebied van welzijn en leefbaarheid die gemeenten zelf al zouden moeten doen." Niet alleen de landelijke overheid, maar ook de lokale overheid moet radicaal veranderen om er echt iets van te maken, aldus Rozema.

Vaar je midden op de Atlantische Oceaan richting Azië of Kaap de Goede Hoop, moet je halsoverkop van koers veranderen richting Europa. Het overkwam de afgelopen weken kapiteins van zeker 7 Amerikaanse tankers met vloeibaar gas (LNG). "Zij krijgen dan een mailtje 'dit is je nieuwe bestemming', en keren gelijk om", zegt energiedeskundige Jilles van den Beukel.

In plaats van hun oorspronkelijke bestemming, varen ze in toenemende mate naar Europa waar nu een hogere prijs voor het gas wordt betaald dan in andere werelddelen. En wie het meest betaalt, die krijgt het gas. Tot op het allerlaatste moment werkt dat zo: een kwestie van wereldwijde vraag en aanbod.

Noodzakelijk

Dat Europa nu de lucratiefste bestemming is voor LNG, is direct het gevolg van de vraag naar vloeibaar gas, die sinds de oorlog met Rusland drastisch is toegenomen. Tot tien jaar geleden was het iets dat mondjesmaat werd geïmporteerd, inmiddels is het noodzakelijk om de verwarming te laten ronken of fabrieken te laten produceren.

"Al varende wordt het gas verkocht, gaandeweg wordt de bestemming van een tanker bepaald. Fascinerend, maar dat is al jaren zo. Het werkt hetzelfde met granen en koffiebonen. Wel nieuw is de mate waarin Europa afhankelijk is geworden van vloeibaar gas, wat een derde van het totale gasaanbod vertegenwoordigt", zegt Chris Guth, marktanalist bij energiebedrijf Engie.

Ook Jilles van den Beukel zegt dat de normale markt hier zijn werk doet. "Om allerlei redenen is er weinig gas in Europa, recent nog omdat ook van het resterende Russisch gas een gedeelte is weggevallen. Daarbij was er ook weinig zon- en windenergie afgelopen maanden. Een soort melting pot, waardoor de gasmarkt krapper wordt en de prijs stijgt."

'Mini-crisis'

Van een crisis zoals in 2022 waarbij voor een megawattuur gas op het hoogtepunt meer dan 300 euro werd betaald en consumenten werden ontmoedigd om de verwarming thuis aan te zetten, is geen sprake, zeggen beide deskundigen. "Maar je zou kunnen zeggen dat wat er toen gebeurde, nu gebeurt in het klein", zegt Van den Beukel.

Een tekort aan gas, is volgens hem dan ook niet het probleem. "Dat gas komt gewoon, wel een probleem is de betaalbaarheid. Er hangt een prijskaartje aan als je zoveel biedt dat het deze kant op komt. Het schommelt nu tussen de 45 en 50 euro per megawattuur, een miniversie dus van drie jaar geleden maar wel hetzelfde effect."

Toekomst

Met dat effect doelt hij dus op de prijs van gas, iets waar ook consumenten en bedrijven iets van zullen merken. "Dat merk je vroeger of later afhankelijk van je contract", zegt Van den Beukel. "En de energie-intensieve industrie in Europa merkt het. Ook heeft het invloed op de elektriciteitsprijs, gas is daar namelijk een component van."

Zowel Guth als Van den Beukel verwacht dat de komende jaren de betaalbaarheid minder onder druk zal staan, onder meer doordat bedrijven in LNG-producerende landen zoals Amerika flink hebben geïnvesteerd. De verwachting is dat er daardoor wereldwijd meer vloeibaar gas beschikbaar zal komen. "En ook dan doet de markt zijn werk", aldus Guth.

Het Openbaar Ministerie is een strafrechtelijk onderzoek gestart naar een politieagent die vorig jaar augustus in het Drentse Ruinerwold zijn wapenstok gebruikte tegen feestvierders in een evenementenlocatie.

Volgens het OM was het gebruik van de wapenstok disproportioneel en "vermoedelijk in strijd met de geweldsinstructie voor politieambtenaren". De officier van justitie leidt dat af uit getuigenverhoren en beschikbare camerabeelden.

De agent kwam samen met een collega en twee boa's naar de evenementenlocatie waar een huwelijksfeest werd gevierd. Omdat niet werd meegewerkt aan de controle, is toen geweld gebruikt. Daarbij is letsel ontstaan bij meerdere personen.

Later heeft de politie hiervoor excuses aangeboden en gezegd dat de situatie anders had moeten worden opgelost.

Agent is nu verdachte

Het onderzoek naar de zaak is nu van een feitenonderzoek veranderd in een strafrechtelijk onderzoek en daarmee heeft de politieagent nu de status van verdachte gekregen.

In het feitenonderzoek is ook gekeken naar het handelen van de tweede politieagent. Volgens de officier van justitie was zijn optreden rechtmatig.

Erkenning

Het huwelijksfeest werd gevierd ter ere van het 40-jarig huwelijk van Nico en Ginette Westenbrink. Dat zijn tevens de eigenaren van de evenementenlocatie. Het stel is blij dat het OM verder onderzoek doet, vertelt Nico tegen RTV Drenthe. "Dit voelt nu als een klein stukje erkenning. Maar we willen volledige erkenning, inclusief schadevergoeding."

Volgens hem heeft zijn dochter nog steeds last van de klappen die ze kreeg met een wapenstok. "Het bot moet nog aan elkaar groeien en wordt daarna opnieuw doorgezaagd."

Dat de tweede agent niet verder wordt onderzocht, vindt hij jammer. "Hij heeft ook wel een foute klap uitgedeeld."