NOS Nieuws - Algemeen

De Britse prins Harry wil mogelijk een schikking treffen in de rechtszaak tegen de krantengroep van mediamagnaat Rupert Murdoch. Op de eerste zittingsdag in Londen vroegen advocaten van beide partijen de rechtbank om uitstel vanwege gesprekken achter de schermen over een mogelijke schikking.

Harry heeft samen met voormalig Labour-vicevoorzitter Tom Watson de News Group Newspapers (NGN) aangeklaagd. Ze willen dat topbestuurders van het mediabedrijf verantwoordelijk worden gesteld voor wanpraktijken, zoals het hacken van telefoons, bij tabloids The Sun en News of the World. Die laatstgenoemde krant werd opgeheven nadat het hackschandaal zo'n vijftien jaar geleden aan het licht kwam.

Tientallen andere prominenten, zoals acteur Hugh Grant, hebben vorig jaar een schikking getroffen met NGN. Ze hebben hoge geldbedragen geaccepteerd in ruil voor het laten vallen van hun aanklacht tegen het mediabedrijf. Wie het proces doorzet, loopt het risico miljoenen euro's aan rechtbankkosten te moeten betalen.

Laatste twee

Harry en Watson zijn de laatste twee overgebleven deelnemers aan de grote rechtszaak tegen NGN. De prins heeft tot nu toe steeds gezegd dat hij de waarheid boven tafel wil hebben en niet is geïnteresseerd in het geld. Toch lijkt er nu beweging te zitten in gesprekken over een schikking.

"We zouden niet om meer tijd vragen als we dachten dat we de rechtbank potentieel veel tijd kunnen besparen", zegt advocaat David Sherborne namens Harry en Watson. Volgens Anthony Hudson KC, die het mediabedrijf vertegenwoordigt, zijn ze "betrokken bij zeer intensieve onderhandelingen de afgelopen dagen". "De realiteit is dat we er dichtbij zijn."

Zaak gaat morgen verder

De eerste zittingsdag verliep chaotisch met veel schorsingen en onderbrekingen. De BBC schrijft dat de zaak morgenochtend weer zal worden hervat. Voor de rechtszaak bij het High Court, de rechtbank waar grote civiele zaken worden behandeld, staat acht tot tien weken gepland.

Deze zaak staat los van de zaak die Harry aanspande tegen de Mirror Group Newspapers (MGN) over het afluisteren van telefoons. De rechtbank oordeelde dat MGN-journalisten tussen 1996 en 2011 telefoons hebben gehackt en dat dit vanaf 1998 "wijdverbreid en gebruikelijk" was.

Harry kwam vorig jaar tot een schikking met MGN. De rechter had de krantenuitgever daarvoor al opgedragen de prins een schadevergoeding van bijna 165.000 euro te betalen en de juridische kosten te vergoeden.

In april moet duidelijk zijn hoe hackers ruim een week geleden de systemen van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) zijn binnengedrongen. Met een IT-beveiligingsbedrijf doet de TU/e forensisch onderzoek naar de cyberaanval, waardoor de systemen bijna een week platlagen. Ook de politie is daarbij betrokken.

Vorige week zondag trok de universiteit zelf de stekkers uit de servers, omdat de systemen een cyberaanval detecteerden. De hackers werden "op heterdaad betrapt" toen ze het beveiligingssysteem probeerden te kraken, meldde de universiteit.

Bijna de hele week bleef het netwerk uit de lucht. Studenten en medewerkers konden niet bij hun e-mail en online studiemateriaal. De universiteit kon daardoor geen onderwijs verzorgen en besloot de complete onderwijsagenda, waaronder de tentamenweek die gisteren had moeten beginnen, een week uit te stellen.

'Opgelucht'

De hervatting van het onderwijs op de Technische Universiteit Eindhoven verliep gisteren "soepel", meldde de TU/e. Studenten zouden geen noemenswaardige hinder hebben ervaren. "Negen dagen na de aanval zijn we opgelucht dat we veilig terug kunnen naar de reguliere bedrijfsvoering", staat in het laatste bericht van het crisisteam, dat vandaag is ontbonden.

De universiteit zegt dat er extra maatregelen zijn genomen. Wie er achter de aanval zit, is niet duidelijk. Er zijn geen aanwijzingen dat er iets is buitgemaakt bij de aanval. De universiteit laat de reactie op de aanval evalueren door een externe partij.

Ddos-aanvallen

De ddos-aanvallen op het SURF-netwerk, waar andere onderwijsinstellingen vorige week mee te maken hadden, houden voor zover bekend geen verband met de hack op de TU/e. Volgens de universiteit hebben die aanvallen alleen voor haperingen in het wifinetwerk gezorgd.

De wolvin die gisteren urenlang in een schuur in het Gelderse dorp Hengelo aan het rusten was, is mogelijk eerst aangereden. De politie ontving om 07.30 uur een melding van iemand die het dier zou hebben geraakt, schrijft Omroep Gelderland.

De politie heeft daarna geen contact meer kunnen krijgen met de melder. Een paar uur later kregen agenten een melding over een wolvin die in een schuur lag.

Geen jongen

Dierenarts Henk Luten uit Velp onderzocht de wolf en concludeerde aan de hand van de grootte en de tanden dat het om een volwassen wolvin van een jaar of vijf oud gaat. "Ze heeft nog geen jongen gehad. Dat kun je zien aan de tepels bij honden en wolven", aldus de dierenarts.

Omdat er geen ernstige verwondingen of botbreuken bij de wolf zijn gevonden, is het dier gisterenmiddag verdoofd en teruggezet in het bos. Door haar wintervacht was het lastig om blauwe plekken op haar huid te zien, aldus de arts. "Er waren geen natte plekken en er was ook geen bloed. Ze zal vandaag nog wat stijf lopen. Ik heb haar pijnstillers gegeven die een aantal dagen zullen werken."

De provincie meldde gisteren dat het dier helemaal geen letsel had, dat blijkt dus niet te kloppen.

Wandelwolf

Waar de wolf nu is, is onduidelijk. De dierenarts is nog teruggegaan naar de plaats waar ze verdoofd is neergelegd. Luten: "Ze heeft haar roes uitgeslapen en is verdwenen. We kunnen haar niet meer volgen. Ze is niet gechipt en heeft geen halsband gekregen." Wel is DNA van de wolf bewaard.

Wolvenkenner Erwin van Maanen vermoedt dat de wolvin geen onderdeel is van een roedel. "Er zit geen roedel in die regio. Ik denk dat het een wandelwolf is." Hij doelt daarmee op een zwerver. "Er zijn nu meerdere wolven die vanuit Duitsland naar Nederland lopen."

Voor de derde dag op rij komen vrachtwagenladingen humanitaire hulp Gaza binnen. De eerste dag waren het er rond de 630 en gisteren 915, ruim meer dan de afgesproken 600. De hulp is hard nodig om mensen van eerste levensbehoeften te voorzien. Lokale hulpverleners delen de pakketten uit. Er zit voor een paar dagen eten in.

De VN meldt dat er tot nu toe geen berichten zijn van plundering van vrachtwagens met hulpgoederen of aanvallen op hulpverleners. Voordat het bestand zondag inging, waren overvallen aan de orde van de dag.

Er is niet alleen behoefte aan voedsel en medicijnen, maar ook aan kleding, warme tenten, matrassen, dekens en schoon drinkwater. Daarna moeten mensen zo snel mogelijk weer hun eigen eten kunnen kopen, zoals groente en fruit. Daarvoor moeten de markten weer open.

Net geen honger

De hulp die op dit moment binnenkomt, is nog verre van genoeg. Het is net voldoende om mensen geen honger te laten lijden, zegt een deskundige tegen Al Jazeera.

Qatar wil de komende tien dagen 12,5 miljoen liter brandstof naar Gaza brengen. Die is onder meer bedoeld voor de elektriciteitsvoorziening in ziekenhuizen en voor opvangplekken voor ontheemden.

Verder is er materiaal nodig voor de wederopbouw. Volgens VN-hulporganisatie OCHA is 92 procent van de huizen in Gaza verwoest of op zijn minst beschadigd. Dat zijn 436.000 huizen. 90 procent van de Gazanen moest zijn huis uit.

Voedselpakketten worden uitgedeeld:

Roos Bollen van Unicef werkt momenteel als hulpverlener in Gaza. Ze vertelt in een gesprek met de NOS hoe haar Palestijnse collega's altijd hoop zijn blijven houden, ook al waren ze zelf alles kwijt en hadden ze familieleden verloren. "Ze hebben nog de moed om grapjes te maken, ze plagen elkaar en zijn enorm lief en zorgzaam voor elkaar. Dat heeft een heel diepe indruk op mij gemaakt."

Ze ziet dat zelfs het kleine beetje hulp dat er binnenkomt daadwerkelijk levens redt. Zo heeft Unicef couveuses geleverd aan het al Aqsa ziekenhuis, die daarvan een goed voorbeeld zijn. Bollen heeft bewondering voor haar Palestijnse en internationale collega's. "Elke dag weer zie ik het bewijs hoe erg het nodig is en hoe belangrijk het is en ik hoop dat er door het staakt-het-vuren meer hulpverleners naar Gaza kunnen komen en meer journalisten, donoren en dokters om samen te werken aan de situatie hier."

De kinderen die ze ontmoet, hebben allemaal uitgekeken naar het staakt-het-vuren. "Ze dromen ervan om in hun eigen bed te slapen in plaats van op de grond in een tent. Ze hebben het over hun speelgoed en hun vriendjes. Maar we houden ons hart vast, we hebben de verwoesting gezien, in sommige gebieden lijkt het wel alsof er een aardbeving is geweest."

Een verhaal dat haar zal bijblijven is dat van een 7-jarig meisje. Op haar verjaardag in december 2023 is haar huis gebombardeerd. Ze raakte daarbij gewond aan haar been en werd naar het ziekenhuis gebracht. Dat werd vervolgens belegerd en in die drie weken is de wond geïnfecteerd geraakt, waardoor het been geamputeerd moest worden. "Het is een lief, vrolijk kind dat het leuk vindt om te tekenen en met haar zusje te spelen. Ze loopt nu met krukken en is voor haar leven getekend."

Volgens Bollen heeft ieder kind in Gaza psychologische hulp nodig om weer een normaal leven te kunnen leiden. "Wat kinderen nu het hardst nodig hebben is de mogelijkheid om weer naar school te gaan, een dagelijkse routine op te bouwen, contact te hebben met andere kinderen en te kunnen spelen. Het recht om kind te zijn is ze afgenomen."

Met veel belangstelling heeft Europa gisteren gekeken naar de inauguratie van de Amerikaanse president Trump. Zou hij nu wel of niet direct importheffingen afkondigen op Europese producten? Vooralsnog ontspringt de EU de dans. Mexico en Canada kregen wel te horen dat op hun producten een heffing komt van 25 procent.

Kunnen bedrijven in de EU opgelucht ademhalen nu Trump gisteren niet direct met invoerheffingen kwam? Volgens Amerika-econoom Philip Marey heeft Europa op zijn minst wat tijd gekregen. "Dat Trump niet meteen handelstarieven oplegt, leidt tot lichte opluchting binnen de EU, en je ziet het ook op de financiële markten. Trump pakt eerst Canada en Mexico aan om op het eigen continent 'orde op zaken' te stellen."

Volgens Marey is het opvallend is dat Trump niet kwam met één wereldwijd invoertarief. Het feit dat nu eerst Canada en Mexico aan de beurt zijn, geeft de EU de kans om te kijken hoe deze landen zich gaan opstellen, zegt Marey.

Nog altijd veel onduidelijkheid

Meer duidelijkheid is er voor Europese bedrijven nog niet, maar dat betekent niet dat de bedrijven er op de achtergrond niet mee bezig zijn. Volgens de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) is bijna 70 procent van de internationaal handelende bedrijven zich aan het instellen op importheffingen.

De eerste presidentiële besluiten van Trump gingen vooral over binnenlandse onderwerpen, zegt Annette Wijering, directeur internationaal van de RVO. "Hij koppelt zijn handelsbeleid heel nadrukkelijk aan zijn andere politieke doelen. Ook de handelstarieven op producten uit Canada en Mexico lijken te maken te hebben met migratie en drugshandel."

Hoewel Trump dus nog geen importheffingen heeft afgekondigd op Europese producten, zijn er wel degelijk al gevolgen voor Nederlandse bedrijven. Zo zijn er volgens Wijering een flink aantal Nederlandse bedrijven actief in Canada die ook aan de Amerikaanse markt leveren. "Toen de EU een handelsverdrag met Canada sloot en het handelsverdrag tussen de VS, Mexico en Canada ondertekend werd, hebben een flink aantal Nederlandse bedrijven zich in Canada gevestigd. Die gaan het nu wel moeilijker krijgen."

Mogelijk een vestiging in de VS

Oxycom, een Nederlands bedrijf dat duurzame koelsystemen maakt, is wereldwijd actief en dus ook in de Verenigde Staten. Dankzij de klimaatmaatregelen kunnen de klanten van het bedrijf uit Raalte subsidie kunnen krijgen voor hun koelsystemen.

Voor het bedrijf is het nog even afwachten wat de gevolgen zijn. Mocht Trump invoerheffingen doorvoeren, dan zal het bedrijf keuzes moeten maken. "Als het bij 10 procent blijft dan is het oké, maar bij 20procent wordt het een echte uitdaging. Dan dwingt hij ons daar toch ook een lokale vestiging te openen", zegt Barry Leuverman, directeur export van Oxycom.

Het bedrijf heeft ook overwogen om in Mexico een assemblage-locatie te openen, maar dat zit er door Trump voorlopig niet in. "Heel veel is nog onduidelijk. Ik denk dat dit de komende twee maanden zo blijft. Over twee weken ga ik weer naar de Verenigde Staten en hoop ik scherper te krijgen wat de gevolgen kunnen zijn."

Volgens Wijering zullen de mogelijke invoertarieven zeker impact hebben, maar zijn die niet allesbepalend voor Nederlandse bedrijven die actief zijn in de VS. "Heel veel beleid en regelingen zijn op niveau van de staten en niet op federaal niveau. Daar blijven kansen bestaan. Het blijft daarom ontzettend lastig om nu vast te stellen wat de gevolgen gaan zijn."

Binnen regeringspartij VVD groeien twijfels over het behouden van de Nederlandse vuurwerktraditie. VVD-leider Yesilgöz spreekt over een "dilemma waar we het over moeten hebben". De VVD-fractie in de Tweede Kamer zal binnenkort het huidige standpunt - geen verbod - bespreken, voorafgaand aan een Kamerdebat eind deze maand over de afgelopen jaarwisseling.

Tijdens oud en nieuw werden opnieuw honderden politiemensen en hulpverleners aangevallen. Ook vielen er door vuurwerk twee doden en 1100 gewonden.

Een eventuele koerswijziging van de VVD zal overigens op korte termijn niet tot een algeheel vuurwerkverbod leiden. De andere drie regeringspartijen (PVV, NSC en BBB) voelen niets voor een verbod. Wel groeit het aantal politieke partijen dat de veiligheid van politie en hulpverleners belangrijker vindt dan het overeind houden van de traditie. Oppositiepartij CDA schaarde zich vandaag bij de voorstanders van een verbod.

Agressie

Sinds de laatste jaarwisseling staat het verbieden van vuurwerk in Den Haag weer op de politieke agenda. Er waren 8292 incidenten met meer geweld tegen politie en andere hulpverleners. De politieleiding deed daags na oud en nieuw opnieuw een beroep op de politiek om een algeheel verbod af te kondigen.

CDA-leider Bontenbal is het nu eens met de politie en pleit voor de aanpak van wat hij noemt de verhuftering van de jaarwisseling. "De politiek kan niet steeds zeggen voor de hulpverleners te staan en dan één dag per jaar weg kijken." Hij vindt het onacceptabel dat agenten, brandweer en hulpverleners als "schietschijf" worden gebruikt.

Petitie

Regeringspartij VVD is niet ongevoelig voor de noodkreet van politie, brandweer en hulpverleners. Er gaat binnen de partij een petitie rond voor een algeheel verbod waar ook handtekeningen van een aantal prominenten onder staan, zoals van de oud-bewindslieden Loek Hermans, Ed Nijpels en Jozias van Aartsen. Het is nog niet duidelijk hoe breed de petitie wordt ondersteund. Er komt nog een bijeenkomst over.

VVD-leider Yesilgöz vindt dat er gekeken moet worden hoe "gasten" aangepakt kunnen worden die met hun "botte hoofd" bakstenen gooien. Maar ze zegt het ook lastig te vinden dat straks "een gezin uit een Vinex-wijk" geen vuurwerk meer mag afsteken terwijl het zich daarop heeft verheugd. "Dat moet je goed wegen. Los je het echt op met een vuurwerkverbod?" Volgens haar zijn er uiteenlopende standpunten binnen de VVD. "Het gaat alle kanten op."

Sierpotjes

Mocht de VVD zich voor een vuurwerkverbod uitspreken, dan is er nog geen meerderheid. Oppositiepartij SP (tegen een verbod) vreest dat een vuurwerkverbod tot meer illegaal vuurwerk leidt en wijst daarom het door de voorstanders gepresenteerde alternatief - professionele vuurwerkshows in gemeenten - van de hand.

PVV, NSC en BBB voelen dus niets voor een verbod. PVV-leider Wilders benadrukt dat in 2020 het zwaardere knalvuurwerk, rotjes en pijlen al zijn verboden. "Het verbod van siervuurwerk is symboolpolitiek", stelt Wilders.

BBB-leider Van der Plas spreekt van gedragsproblemen, bijvoorbeeld van raddraaiers uit de Randstad. "Het verbieden van sierpotjes helpt niet, ook omdat het over de grens nog wel te koop is."

De NSC-fractie heeft het onderwerp vandaag besproken in de fractie en "wil het mensen niet ontnemen" om met de jaarwisseling "hun kleine vuurwerk af te steken".

Een groot deel van de Nederlanders hecht aan de vuurwerktraditie, stelt NSC, en veel mensen gaan er verantwoord mee om. Er is een "kleine groep" die rellen schopt en vuurwerk naar hulpverleners gooit. Dat moet harder worden aangepakt.

Ook het kabinet is niet van plan om het vuurwerkbeleid aan te passen.

Een dag nadat techgiganten Elon Musk en Mark Zuckerberg prominent te gast waren bij de inauguratie van president Trump, debatteerde het Europees Parlement vandaag in Straatsburg over de toenemende macht van grote techbedrijven.

In het parlement klonk een luide oproep aan de Europese Commissie om aan die macht paal en perk te stellen. Er zijn onder meer zorgen over de groeiende invloed die grote techbedrijven hebben op de Europese democratie.

In het debat ging het veel over de inmenging van Musk in de Europese politiek en het ongeldig verklaren van de Roemeense verkiezingen vanwege Russische beïnvloeding via TikTok.

De vrees bestaat dat via sociale media ook zal worden geprobeerd de verkiezingen dit jaar in Duitsland en Polen te beïnvloeden.

"We dragen het favoriete beïnvloedingswapen van Trump, Poetin en Musk in onze broekzak," zei Europarlementariër Kim van Sparrentak (Groenlinks-PvdA), doelend op de smartphone.

Sommige Europarlementariërs waren in het debat juist wél te spreken over de geringe controle op socialemediaplatformen. "Wat zij haatspraak noemen, is eigenlijk gewoon tegenspraak. En wat zij desinformatie noemen, is eigenlijk gewoon een andere mening hebben," zei Belgische radicaal-rechtse Europarlementariër Tom Vandendriessche.

Meer doen

Om ervoor te zorgen dat grote techbedrijven zich aan de regels houden kwam de vorige Europese Commissie met een "digitaledienstenwet". Die wet (DSA) maakt volgens Eurocommissaris Virkkunen "wat offline illegaal is, ook online illegaal." Grote techbedrijven zijn daarom verplicht om desinformatie, haatberichten en verkiezingsbeïnvloeding op hun socialemediaplatformen tegen te gaan.

Verschillende Europarlementariërs vinden dat de Europese Commissie te traag is. "Alstublieft, doe iets," zei VVD-Europarlementariër Bart Groothuis tegen Virkkunen. "Er is geen twijfel over wat er moet gebeuren, handhaaf die wet."

Europarlementariërs willen dat de Commissie de mogelijkheden die de DSA biedt, gebruikt. "Niets doen is geen neutraliteit, het is medeplichtigheid," zei de Spaanse voorzitter van de sociaaldemocraten García Pérez. "We hebben geen andere keus dan sociale netwerken die zich niet aan de regels houden, hard aan te pakken."

Volgens Eurocommissaris Virkkunen hoeven de Europarlementariërs zich geen zorgen te maken. "De Commissie neemt de handhaving heel serieus." Ze zei dat de lopende onderzoeken naar platformen als X, Facebook en TikTok in volle vaart worden uitgevoerd.

Maar de Europese Commissie blijft voorzichtig voordat ze overgaat tot actie. Virkkunen: "We moeten er zeker van zijn dat onze besluiten ook standhouden in de rechtszaal. Daarvoor is zorgvuldig onderzoek en goed bewijs nodig."

"Mijn kinderen durven niet zonder mij te slapen, ze zijn bang voor geluiden en vragen zich af wanneer hun moeder weer gaat lachen." Dat zei de weduwe van de Vlaardingse loodgieter Ron van Uffelen in de rechtbank in Dordrecht. Van Uffelen was doelwit van een reeks aanslagen met zwaar vuurwerk. Vandaag stond in de strafzaak een van de verdachten voor de rechter en de weduwe van de overleden loodgieter maakte voor het eerst gebruik van haar spreekrecht.

Ron van Uffelen (45) overleed op 12 augustus vorig jaar, nadat hij met hartproblemen naar een ziekenhuis was gebracht. Volgens de weduwe is zijn overlijden het gevolg van de schier eindeloze reeks bedreigingen en aanslagen waarvan hij en zijn familie in de veertien maanden daarvoor het slachtoffer werden.

Van Uffelen heeft altijd gezegd dat hij geen idee had wie de daders zijn en waarom ze het op hem hadden gemunt. Zijn weduwe herhaalde dat vandaag: "Het gevecht dat hij moest leveren tegen een anonieme vijand en de bovenmenselijke inspanning om bescherming te krijgen, heeft een fatale afloop gekregen", zei ze. "Mijn man is overleden, mijn kinderen hebben geen vader meer."

Laatste aanslag

Vandaag stond de 19-jarige Rodynho E. voor de rechter. Hij zou op 14 augustus vorig jaar, dus twee dagen na het overlijden van Van Uffelen, geprobeerd hebben met zwaar vuurwerk een aanslag op het huis van Van Uffelen te plegen. De explosieven gingen niet af. Ook zou hij anderen gedwongen hebben om aan deze aanslag mee te doen.

De aanslag van 14 augustus was de laatste in de reeks van 27 bedreigingen, aanslagen of pogingen tot aanslagen op het huis, bedrijfspand en auto's van de loodgieter.

In de loop der tijd zijn, deels zeer jeugdige verdachten aangehouden. In negen gevallen kwam het tot een veroordeling, variërend van 90 dagen jeugddetentie tot een celstraf van tien maanden.

Het Openbaar Ministerie eist tegen E. een celstraf van 3,5 jaar, waarvan 6 maanden voorwaardelijk. Zijn advocaat vraagt om vrijspraak.

Geen antwoord

Het motief voor de aanslagen en bedreigingen is nog altijd een vraagteken. De dertig verdachten die in de loop der tijd zijn aangehouden, zwijgen erover.

De nabestaanden worstelen daarmee. "Naast de rouw die wij elke seconde ervaren, is ook elke seconde de vraag: wie zit hierachter en waarom?", zei de weduwe. Om met dit verdriet verder te kunnen leven, zou een antwoord op deze vragen helpen, zei ze.

Hun Joods-psychiatrische instelling Het Apeldoornsche Bosch werd tijdens de Tweede Wereldoorlog eerst als relatief veilig gezien, maar in de nacht van 21 op 22 januari 1943 werden toch 1131 Joodse patiënten en medewerkers afgevoerd naar het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz. De meesten van hen werden daar direct vermoord.

Om de herinnering levend te houden en meer mensen met deze gruwelijke geschiedenis kennis te laten maken, wordt vanavond een vernieuwd herinneringscentrum geopend.

Lida Kropveld was een van de slachtoffers. Ze had een licht verstandelijke beperking en woonde als driejarige een paar maanden in de instelling. "De familie dacht: 'Dat Apeldoornsche Bosch, dat halen ze toch niet leeg? Wat moeten ze met al die achterlijke mensen? Die kunnen toch niet werken'", vertelt haar zusje Jetty Kropveld. "Want werken was het idee. Dat ze vermoord zouden worden, wisten ze niet. En het onvoorstelbare kun je je niet voorstellen."

Er ontstonden geruchten dat Het Apeldoornsche Bosch ontruimd zou worden. Vader en moeder Kropveld probeerden direct naar de instelling te gaan om hun dochter op te halen.

Jetty hoorde dit decennia later van haar moeder, die ze als psychologiestudent interviewde. "Mijn moeder vertelde dat ze op het perron in Apeldoorn zagen dat alle patiënten al weg waren en dat de Joodse zusters en dokters door SS'ers in uniform naar de goederenwagons werden gedreven.

Haar moeder vroeg aan een verpleegkundige of ze Lida Kropveld kende. "De zuster zei dat ze haar goed kende en dat ze altijd van die mooie kleertjes had. Ze had Lida lekker warm aangekleed, dat bruine pakje met een slobberbroek met borduursels erop, want ze gingen naar een koud land en het was januari."

Toen ze dat hoorde, wist moeder Kropveld dat ze haar kind niet meer terug ging zien, vertelt dochter Jetty. In huize-Kropveld werd er maar weinig over Lida gesproken. Sterker nog, dat gebeurde zelfs niet als Jetty naar het album met foto's van Lida keek. "Er werd altijd gezegd dat ik dat was."

Pas op haar tiende hoorde Jetty dat het meisje op de foto's Lida was, het zusje dat ze nooit had gekend. "Het was nogal ontluisterend toen ik daarachter kwam. Ik vond het bedrog, gemeen, niet eerlijk, was teleurgesteld. Mijn moeder zei: 'Het was maar beter om dat te zeggen, je was nog zo klein'."

Jetty werd in de hongerwinter geboren, op 18 februari 1945, op de dag af zes jaar na Lida. Vader Kropveld kwam zwaar beschadigd uit de oorlog, vertelt Jetty. "Er kon thuis eigenlijk niet over gepraat worden. Dan was hij in een depressie terechtgekomen of had hij een driftbui gekregen."

Pas na zijn overlijden kon Jetty Kropveld er met haar moeder over praten. Gesprekken die ze opnam op casettebandjes. "Toen sprak mijn moeder voor het eerst met emotie. Het was hartstikke ontroerend. Ze wilde er graag over vertellen. Daarna is Lida eigenlijk pas weer gaan leven."

Jetty Kropveld las vanochtend bij de herdenking van de ontruiming van de instelling de namen voor van Lida en andere slachtoffers. Van sommigen werd de naam voor het eerst voorgelezen, omdat pas recent bekend werd wat hun lot was.

Schoolklassen fatsoenlijk ontvangen

Om 20.45 uur, het tijdstip waarop de nazi's in 1943 Het Apeldoornsche Bosch binnenvielen, wordt het vernieuwde herinneringscentrum geopend.

Om het bestaande pand, waar de onderdirecteur-pedagoog woonde, is een nieuw, glazen gebouw geplaatst. "Deze L-vorm omarmt als het ware het oude pand", vertelt Johan Kruithof van stichting Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch.

"Nu kunnen we met name schoolklassen fatsoenlijk ontvangen, films laten zien en met ze in gesprek gaan. Deze tijd vraagt erom jongeren te helpen nadenken: hoe kunnen we omgaan met tegenstellingen in de samenleving?"

Hoewel contant geld in Europa nog steeds het meest gebruikte betaalmiddel is aan de kassa, neemt het gebruik ervan verder af. In Nederland wordt, van alle EU-landen, het minst vaak met cashgeld betaald, blijkt uit onderzoek van de Europese Centrale Bank (ECB).

Meer dan 50 procent van alle betalingen binnen de Europese Unie werd vorig jaar contant afgerekend. In 2022 was dat nog bijna 60 procent.

Er zijn grote verschillen in het gebruik van cashgeld. In landen als Malta, Oostenrijk en Italië wordt nog meer dan 60 procent van alle betalingen contant gedaan, maar in Finland en Nederland is dat minder dan 30 procent.

Nederland betaalt van alle EU-landen het meest met de pinpas en we gebruiken ook het vaakst onze mobiele telefoon om betalingen te doen: bij bijna een op de vijf betalingen.

35 euro

Dat we steeds minder met briefjes en munten betalen, is terug te zien in de hoeveelheid contant geld die we op zak hebben. Aan het begin van de dag heeft de doorsnee Nederlander 35 euro cash bij zich. Het Europese gemiddelde is 59 euro.

Veel Europese landen vinden het volgens de ECB belangrijk dat winkels contant geld accepteren. Dit geldt ook voor landen als België en Finland, waar consumenten regelmatig betalen met de pinpas of mobiele telefoon. Nederlanders hechten een stuk minder aan de acceptatie van contanten.

Ook is het aantal Nederlanders dat zich zorgen maakt over de privacy bij digitale betalingen relatief beperkt. Het gaat om 32 procent. Dat is binnen Europa het laagste percentage. Portugal heeft het hoogste percentage met 69 procent.

Golden Earring geeft alsnog een afscheidsconcert. Na zestig jaar stopte de Haagse band ermee in 2021 omdat gitarist George Kooymans aan de ongeneeslijke spierziekte ALS bleek te lijden. Ze wilden geen vervanger voor Kooymans en gaven nooit een afscheidsconcert.

Nu gaan zanger Barry Hay, bassist Rinus Gerritsen en drummer Cesar Zuiderwijk dus toch nog één keer het podium op, onder de noemer One Last Night. Dat gebeurt volgend jaar januari als afsluiting van De Vrienden van Amstel Live in Ahoy, het jaarlijkse evenement waar altijd tal van Nederlandse bands optreden.

Het optreden komt er mede op initiatief van Kooymans. Golden Earring wordt bijgestaan door onder meer Di-rect, Maan, Danny Vera, Acda en De Munnik en Davina Michelle.

"Het zal voor niemand een verrassing zijn dat we onze carrière niet af hebben kunnen sluiten zoals we dat hadden willen doen", zegt Barry Hay. "Toen ik daar twee maanden geleden over sprak met George ontstond het idee om bevriende bands en artiesten te vragen om samen een groots afscheid te organiseren. We kunnen zelf natuurlijk niet meer twee uur op een podium staan, maar samen is dat een ander verhaal."

Hay, Zuiderwijk en Gerritsen spelen mee met de aanwezige artiesten, maar gaan niet met zijn drieën zonder gitarist op het podium staan. "Het wordt heel lastig om George erbij te hebben", zegt Zuiderwijk. Verder willen de bandleden geen uitspraken over hem doen. "Dat is aan hem en zijn familie."

Een deel van de opbrengst van het concert, 5 euro per verkocht ticket, gaat naar de Stichting ALS Nederland.

De mannen van de Earring vinden het concert een eerbetoon aan het muzikale repertoire van de band:

Golden Earring is een van de succesvolste en langst bestaande bands uit de Nederlandse popgeschiedenis. Het is een van de weinige groepen die ook internationaal doorbraken en de eerste band die op tournee ging in de VS. Sinds 1970, toen drummer Zuiderwijk toetrad, is de bezetting ongewijzigd gebleven.

Na de oprichting door buurjongens Kooymans en Gerritsen in Den Haag in 1961 kwam begin jaren 70 het grote succes met het album Moontan, met daarop de grote hit Radar Love, een van hun bekendste nummers, dat door tientallen andere artiesten is gecoverd. Radar Love bereikte in Nederland nummer 1 en stond ook in Amerika wekenlang in de hitparade.

In de loop van de jaren 70 ging het met de opkomst van punk, new wave en disco steeds minder met de Earring, maar het als zwanenzang bedoelde album Cut (1982) was onverwacht weer een groot succes in binnen- en buitenland.

Baanbrekende clips

Dat was mede te danken aan de single Twilight Zone met een baanbrekende, door filmregisseur Dick Maas gemaakte videoclip, die veelvuldig op de toen nieuwe muziekzender MTV te zien was. Het was een van de eerste clips waarin ook echt een verhaal werd verteld.

Twilight Zone was een grote hit, ook in de VS, en de band besloot om toch door te gaan. Ook When the Lady Smiles haalde een jaar later de hitlijsten. Dick Maas regisseerde opnieuw de clip, die controverse opriep omdat erin te zien was dat Barry Hay een non aanrandde.

Sindsdien concentreerde Golden Earring zich vooral op Nederland en trad daar veelvuldig op. Ze maakten met het livealbum The Naked Truth, een registratie van theaterconcerten met akoestische instrumenten, een van hun best verkochte platen.

In 2012 verscheen wat achteraf hun laatste studioplaat bleek te zijn, Tits 'n Ass. In 2015 vierden ze hun vijftigjarig platenjubileum (in 1965 werd hun eerste single Please Go uitgebracht) in een uitverkochte Ziggo Dome in Amsterdam.

Een goede balans tussen werk en privé vinden mensen belangrijk. Dat komt al jaren naar voren uit internationaal onderzoek van uitzendconcern Randstad. Maar in de 22 jaar dat dit onderzoek wordt gedaan, vonden respondenten afgelopen jaar een goede balans tussen werk en privé voor het eerst iets zwaarder wegen dan salaris.

Een goede balans werd wereldwijd belangrijk genoemd door 83 procent van de ruim 26.000 ondervraagden in 35 landen. Werkzekerheid scoort hetzelfde percentage, salaris iets minder (82 procent).

Ook in Nederland is een baan die goed te combineren valt met het privéleven een van de belangrijkste criteria voor wie werk heeft of zoekt, al is dat niet belangrijker dan het salaris. Wel komen mensen die niet tevreden zijn vaker in actie.

Van de ondervraagden die vorig jaar van baan zijn veranderd zegt 33 procent ontslag te hebben genomen vanwege een verstoorde werk-privébalans of vanwege een vervelende werksfeer. Het jaar daarvoor was dat nog 21 procent.

Nieuwe norm

Een veelzeggende en hoopvolle ontwikkeling, zegt gedragswetenschapper Oscar van Mourik die verbonden is aan Randstad. "Het betekent dat werk niet puur functioneel is. Mensen voelen nu de ruimte om op te komen voor hun privéleven. Het is denk ik goed als dat de norm wordt. Werknemers die goed in hun vel zitten door een goede balans tussen werk en privé zijn niet alleen gelukkiger op hun werk maar presteren ook beter."

Wat zo'n balans betekent verschilt per generatie, zegt Van Mourik. De wat oudere generatie heeft behoefte aan flexibiliteit zodat zij mantelzorg kan geven. Jongere generaties hebben juist behoefte aan een gevoel van gemeenschap. "Weet je dat als werkgever, dan kun je in spelen op de wensen die mensen hebben."

Oorzaken

Naast behoeftes die per generatie verschillen, speelt volgens Randstad ook de krappe arbeidsmarkt een rol, komt naar voren uit het onderzoek. "Mensen worden assertiever, voelen daardoor dat zij meer een keuze hebben", zegt Van Mourik. "Is het niet in de ene baan dan wel bij een andere."

Dat dat zo is, zegt Van Mourik, "daar kunnen we als maatschappij niet omheen."

Als er geen wolken voor hangen, is er deze week iets bijzonders aan de hemel te zien: zes planeten zijn iedere avond korte tijd gelijktijdig zichtbaar.

Venus, Mars, Jupiter en Saturnus zijn met het blote oog te zien. Voor Uranus en Neptunus is minstens een goede verrekijker nodig.

Het wordt door astronomen omschreven als een 'uitlijning van planeten' maar dat is wat misleidend, want de planeten staan helemaal niet op een rijtje, of dicht bij elkaar. Ze bevinden zich alleen tegelijkertijd boven de horizon.

Saturnus, Venus en Neptunus zijn bij helder weer in het westen te zien, totdat ze rond 22.00 uur ondergaan. Jupiter en Uranus staan 's avonds hoog aan de hemel in het zuiden en zijn de hele nacht waarneembaar. Mars duikt op in het zuidoosten en gaat pas tegen de ochtend onder. De voltallige planeten-parade is alleen zichtbaar tot 22.00 uur.

Voor wie deze voorstelling aan het firmament mist (het weerbericht belooft weinig goeds): eind februari is er nog een kans. Vanaf 21 februari zijn de zes genoemde planeten opnieuw tegelijk te zien, en op 28 februari komt er zelfs een zevende bij: Mercurius. De planeten zijn in die periode wel veel minder lang gelijktijdig zichtbaar. Mercurius, Saturnus, Venus en Neptunus verdwijnen ruim een uurtje na zonsondergang al weer achter de horizon.

Dat er vijf of meer planeten tegelijk te zien zijn is vrij zeldzaam. Dit jaar komt het een paar keer voor, maar daarna is het wachten tot 2040.

Vier Marokkaanse vrachtwagenchauffeurs die sinds vorige week vermist waren in de grensregio tussen Burkina Faso en Niger zijn terecht. Ze bleken te zijn ontvoerd, maar zijn inmiddels vrijgelaten, is bekendgemaakt door de Marokkaanse transportvakbond.

De trucks van de vier waren een paar weken geleden vertrokken vanuit de Marokkaanse stad Casablanca, geladen met elektrische apparatuur. De bestemming was de Nigerese hoofdstad Niamey, zo'n 5000 kilometer verderop.

De reis leidde onder meer door het noordoosten van Burkina Faso. Dat is een gebied waar jihadistische groeperingen actief zijn en om die reden worden vrachtwagens er doorgaans geëscorteerd door het Burkinese leger. In dit geval hadden de vier truckers ervoor gekozen om zonder escorte te rijden. Zaterdag kwam het bericht dat ze vermist waren geraakt.

Gewapende ontvoering

Gisteravond kreeg de vakbond te horen dat de chauffeurs inmiddels veilig in Niamey zijn. Gewapende ontvoerders zouden hen vorige week hebben meegenomen naar een afgelegen bos. Details daarover ontbreken. Ook is onbekend hoe de vrijlating is verlopen. Zo is niet duidelijk of de Marokkaanse autoriteiten losgeld hebben betaald.

Volgens de transportvakbond verkeren de vier in goede gezondheid en keren ze snel terug naar Marokko. De vrachtwagens en de lading zijn nog spoorloos.

In zowel Burkina Faso, Niger als het aangrenzende Mali worden met grote regelmaat mensen ontvoerd door jihadistische groeperingen. Volgens de non-profitorganisatie Acled, die cijfers hierover bijhoudt, gebeurde dat vorig jaar in deze landen in totaal 439 keer.

Ongeveer 150 van deze ontvoeringen werden volgens Acled gepleegd door afsplitsingen van IS of al-Qaida. Wie achter de ontvoering van de vier Marokkaanse truckers zit, is vooralsnog onduidelijk.

Het aantal doden als gevolg van de hotelbrand in een Turks skiresort is opgelopen tot 76. Tientallen mensen raakten gewond. De eigenaar van het hotel en drie andere mensen zijn opgepakt in het strafrechtelijke onderzoek naar de dodelijke brand.

Het gaat om een hotel in de plaats Kartalkaya, in het noordwesten van Turkije. Er waren in totaal naar verluidt 237 gasten in het grotendeels houten gebouw. Het was druk in het hotel; het had een bezetting van 80 tot 90 procent, omdat veel studenten vrij waren.

Er zijn signalen dat de brandveiligheid van het pand niet op orde was. Een commissie van experts is ingesteld om de brand te onderzoeken. Vanmiddag maakte de minister van Justitie vier aanhoudingen bekend. Er is niet vermeld waarvan het viertal wordt verdacht.

De brand begon om 03.30 uur plaatselijke tijd op de vierde verdieping van het hotel Grand Kartal in de wintersportplaats. Op beelden uit de nacht is te zien dat een groot deel van het hotel van elf verdiepingen in brand staat, ook het dak en de bovenste verdiepingen.

Twee van de slachtoffers kwamen om nadat ze in paniek uit het gebouw waren gesprongen, vertelde gouverneur Abdulaziz Aydin vanochtend. Sommige gasten probeerden uit hun kamers te klimmen met behulp van aan elkaar geknoopte lakens en dekens.

'Brandmelders werkten niet'

Volgens meerdere overlevenden werkte het brandalarm niet. "Mijn vrouw rook dat er iets brandde", aldus Atakan Yelkovan, die op de derde verdieping verbleef. "Het brandalarm ging niet af." Hij wilde eerst naar boven vluchten.

Ski-instructeur Necmi Kepcetutan van het hotel vertelt dat hij sliep toen het vuur uitbrak. Hij slaagde erin het gebouw uit te komen en hielp nog twintig gasten om ook weg te komen. Volgens de ski-instructeur stond het hotel vol rook, wat het moeilijk maakte om de nooduitgangen te vinden.

De brandweer was sinds vannacht lang bezig met blussen. Een verslaggever op de Turkse tv meldde dat hulpdiensten lange tijd niet bij de achterkant van het gebouw konden komen.

Het hotel had 166 kamers. Op beelden die zijn gemaakt na het blussen is een enorme ravage te zien. De ongedeerde hotelgasten zijn in andere hotels in de buurt ondergebracht.

President Erdogan reageerde op X op de tragedie. "Ik bid om Gods genade voor de burgers die het leven lieten bij de brand in een hotel in Kartalkaya en ik wens een spoedig herstel voor de gewonden", schrijft de Turkse leider. Hij zei de situatie nauwlettend te volgen.

Het Nederlands ministerie van Buitenlandse Zaken zegt geen signalen te hebben dat er Nederlanders bij de brand betrokken waren. "We hebben geen hulpverzoeken van of over Nederlanders gekregen", zegt het ministerie.

Hoe de brand ontstond en waardoor er zoveel doden en gewonden konden vallen, is nog niet duidelijk. Op de vierde verdieping, waar de brand ontstond, was een restaurant, maar of dat iets te maken heeft met de oorzaak van de brand is nog niet duidelijk.

TV-zender NTV meldt dat de houten buitenkant van het hotel mogelijk heeft bijgedragen aan de snelle verspreiding van de vlammen.

De rechtszaak van prins Harry tegen de Britse krantengroep van mediamagnaat Rupert Murdoch begint vandaag. Harry klaagt samen met voormalig Labour-vicevoorzitter Tom Watson de News Group Newspapers (NGN) aan.

De Britse prins wil dat de rechter vaststelt dat topbestuurders van de nieuwsgroep op de hoogte waren van wijdverbreide schendingen van de privacy en die hebben verdoezeld. Het gaat volgens hen om onrechtmatige activiteiten van journalisten en privédetectives die tussen 1996 en 2011 voor de tabloids The Sun en News of the World werkten.

Het staat vast dat de krantengroep NGN honderden miljoenen ponden heeft betaald aan mensen van wie de telefoon was gehackt of over wie op een andere manier op onrechtmatige wijze informatie werd verzameld. Het bedrijf trof een schikking in meer dan 1300 rechtszaken van beroemdheden, politici en sporters, en mensen die met zulke personen samenwerkten of op een andere manier contact met ze hadden.

Tien weken lang

Eén van hen is prins William, de oudere broer van Harry en de Britse troonopvolger. William schikte in zijn zaak tegen NGN voor "een zeer groot bedrag", zegt het advocatenteam van Harry in gerechtelijke documenten.

Andere eisers hebben zaken geschikt, omdat ze anders mogelijk een juridische rekening van miljoenen ponden moesten betalen, zelfs als ze in het gelijk zouden zijn gesteld. "Ze schikten omdat ze moesten schikken", zei Harry in december tegen The New York Times. Hij wil er wel veel geld in steken: "Een van de belangrijkste redenen om dit door te zetten, is verantwoordelijkheid, omdat ik de laatste persoon ben die dat daadwerkelijk kan bereiken."

News of the World werd in 2011 opgeheven, maar uitgever Murdoch heeft altijd ontkend dat er ook bij The Sun sprake was van onrechtmatige activiteiten.

Voor de rechtszaak bij de High Court, de rechtbank waar grote civiele zaken worden behandeld, staan acht tot tien weken gepland. Er zal aandacht worden besteed aan specifieke claims van Harry en Watson, maar ook aan algemene beschuldigingen van wangedrag door NGN-medewerkers, onder wie redacteuren en andere hoge figuren.

Het advocatenteam van Harry zal aanvoeren dat de NGN-medewerkers de politie hebben misleid en valse verklaringen hebben afgelegd. Daarin zal worden verwezen naar een openbaar onderzoek naar media-ethiek dat in 2011-2012 werd gehouden. Ook zouden medewerkers van de tabloids een grootschalige doofpotactie hebben geleid waarbij miljoenen e-mails zijn verwijderd.

Een woordvoerder van NGN ontkende onlangs deze praktijken. "NGN zal een aantal getuigen oproepen, waaronder technologen, advocaten en senior personeel, om de bewering te ontkrachten."

Prins Harry verschijnt volgende maand ook zelf in de rechtbank, om te getuigen. Naast Harry zijn er nog andere beroemdheden die opgeroepen moeten worden of die al verklaringen hebben afgelegd. Dat zijn onder meer oud-premier Gordon Brown, acteurs Hugh Grant en Sienna Miller, zangeres Lily Allen en Heather Mills, de ex-vrouw van zanger Paul McCartney.

'Murdoch = maffia'

Tom Watson, die NGN vandaag dus ook aanklaagt, was een prominente figuur in een parlementaire commissie die onderzoek deed naar telefoonhacking naar aanleiding van het grote afluisterschandaal bij de krant News of the World. Hij was een van de belangrijkste ondervragers. Tijdens een hoorzitting in november 2011 vergeleek hij Rupert Murdochs bedrijf met de maffia.

Watson schreef ook een boek met de titel Dial M for Murdoch en is voorstander van strengere regelgeving voor de pers. Watson zegt dat zijn telefoon werd afgeluisterd toen hij betrokken was bij het onderzoek naar de Murdoch-kranten. Ook dat ontkent NGN.

Andere claims

Deze zaak staat los van de zaak over het afluisteren van telefoons die Harry aanspande tegen de Mirror Group Newspapers (MGN). De rechtbank oordeelde dat MGN-journalisten tussen 1996 en 2011 telefoons hebben gehackt en dat dit vanaf 1998 "wijdverbreid en gebruikelijk" was.

De krantenuitgever stemde er vorig jaar mee in om de prins een niet bekendgemaakt bedrag aan schadevergoeding te betalen, plus zijn juridische kosten, bovenop de bijna 165.000 euro die hem al door de rechters was toegekend.

Vorig jaar zijn in Nederland duizenden muskus- en beverratten meer gevangen dan in het jaar daarvoor. De stijging komt niet onverwacht. Door hoogwater in Duitsland liepen de holen van de knaagdieren daar onder water en trokken ze stroomafwaarts naar Nederland op zoek naar droge plekken.

De muskus- en beverratten worden bestreden omdat ze veel schade aanrichten. Ze graven holen en gangenstelsels waardoor dijken en kades verzakken.

De Unie van Waterschappen meldt dat in 2024 ruim 65.000 muskusratten zijn gevangen, een toename van 15.000. Het aantal gevangen beverratten ligt een stuk lager (bijna 2000, ruim 200 meer dan in 2023).

Gevangen aan de grens

De meeste muskus- en beverratten werden al meteen aan de grens met Duitsland gevangen, om te voorkomen dat ze in Nederland schade aanrichten.

De waterschappen zeggen dat de knaagdieren amper vijanden hebben en zich razendsnel voortplanten. "Een vrouwtjesmuskusrat kan drie tot vier keer per jaar jongen krijgen. Daarom zitten we er echt bovenop."

Ook zijn de dieren een gevaar voor de biodiversiteit. De muskus-en beverratten eten bijvoorbeeld riet en lisdodde. En dat is de doodsteek voor vogels als de zwarte stern en de kleine karekiet, zeggen de waterschappen. "Die juist leven in het riet."

DNA

Bij het opsporen van de muskus- en beverratten wordt steeds vaker gebruikgemaakt van DNA. In watermonsters kunnen DNA-sporen zitten en vervolgens zetten bestrijders op die plekken kooien en klemmen uit.

De waterschappen willen Nederland in 2034 zo goed als muskusratvrij hebben. Het doel is bereikt als er tegen die tijd in het binnenland minder dan 500 muskusratten per jaar worden gevangen.

Wie de milieuzone in Amsterdam-Oost inrijdt, komt daar een paal met maar liefst negen borden tegen. Die moeten duidelijk maken of je met je auto wel of niet verder mag, maar voor veel automobilisten wordt dat niet gelijk duidelijk.

Dat het zo veel verkeersborden zijn, heeft te maken met alle uitzonderingen die er zijn gemaakt. Zo mogen dieselauto's alleen naar binnen als ze minimaal het label 'emissieklasse 4' hebben. Grote bussen en vrachtwagens moeten van een nog hogere emissieklasse zijn.

Scooters mogen in principe alleen de milieuzone binnen als ze niets uitstoten, maar, zo is ook op de borden te lezen, er is een uitzondering gemaakt voor scooters die tussen 2011 en 2024 zijn ingevoerd. Voor taxi's gelden weer andere regels, zij mogen de milieuzone in als ze na 2009 gebouwd zijn.

Op de gok

Volgens stadsomroep AT5 leiden de verkeersborden tot verwarring bij automobilisten. "Je moet eigenlijk stoppen om alles eerst door te nemen", zegt iemand in een busje tegen de omroep. Een andere automobilist stelt voor om alles op één verkeersbord weer te geven. "Vooral omdat het er zoveel zijn.", zegt de vrouw. "Nu heb je niet eens de tijd om alles te lezen."

Een bestuurder van een dieselbusje kan niet aan de borden aflezen of hij wel of niet mag doorrijden: "Dat is een goede vraag, daar kom ik niet zo goed uit." Na een paar seconden turen, gokt hij erop dat zijn auto welkom is: "Ik heb een diesel, maar er zit nog maar 750 kilometer op de teller, dus hij is vrij nieuw."

Verplicht

De gemeente geeft tegenover AT5 toe dat het inderdaad veel verkeersborden zijn. "Het is een hele rij, omdat de milieuzone niet voor iedereen geldt. We zijn verplicht om deze borden te plaatsen, om ook te kunnen handhaven binnen de milieuzones voor auto's en brom- en snorfietsen."

Naast de verkeersborden zijn verschillende weggebruikers ook op andere manieren op de hoogte gebracht van de regels, zegt de gemeente. "We hebben Amsterdammers met een brom- of snorfiets en Amsterdamse ondernemers met een bestelbus of vrachtwagen de afgelopen jaren verschillende brieven gestuurd over de invoering van de zone."

Daarnaast is alle informatie ook online terug te vinden en is vandaag een publiekscampagne gestart. "Mensen die zich desondanks vergissen, krijgen de eerste maanden een waarschuwingsbrief op de mat met alle informatie over ontheffingen en ondersteuningsmaatregelen", aldus de gemeente.

De brandweer heeft in Los Angeles enkele natuurbranden geblust die gisteren waren uitgebroken. Het is in de Amerikaanse staat Californië nog altijd droog en het waait hard, waardoor het risico op natuurbranden nog niet is afgenomen. Daarnaast zijn de branden die twee weken geleden in Los Angeles uitbraken nog niet geblust.

In ieder geval één van de branden van gisteren, bij het Griffith Observatory in een park ten noorden van Los Angeles, lijkt te zijn aangestoken. De politie heeft een man aangehouden. Een andere brand ontstond langs een snelweg in het zuiden van de stad. De weg werd tijdelijk afgesloten.

Verder naar het zuiden, in Poway in de regio San Diego, woedde gisteren ook brand. Met een grote inzet van mensen en materieel wist de brandweer te voorkomen dat het vuur zich verder verspreidde.

Aanhoudende wind

Vandaag en de komende dagen staat er opnieuw een harde wind en zit er weinig vocht in de lucht, waardoor het vuur zich snel kan verspreiden. De Santa Ana-winden, die onvoorspelbaar zijn en gepaard gaan met extreem harde windstoten, hebben er de afgelopen weken toe geleid dat de bosbranden zo groot konden worden. Ze zijn opnieuw opgestoken.

Ook heeft het in delen van Californië al bijna 300 dagen niet geregend, waardoor de natuur is uitgedroogd. In het weekend wordt er lichte regen verwacht, maar dat zal weinig effect hebben.

Federale hulp

De afgetreden vice-president Kamala Harris en haar man Doug Emhoff vlogen gisteren na de beëdiging van president Trump van Washington naar Los Angeles, waar ze een ontmoeting hadden met brandweerlieden, vrijwilligers en slachtoffers van een van de verwoestende branden in Los Angeles, de Eaton-brand in Altadena. Harris en haar man wilden hen een hart onder de riem steken. Hun eigen huis, in Pasadena, is gespaard gebleven, zei Harris.

President Trump uitte gisteren in zijn toespraak kritiek op de hulpverlening onder president Biden en zei dat hij vrijdag naar Los Angeles gaat. Gouverneur Gavin Newsom van Californië heeft gezegd dat hij zijn hoop heeft gevestigd op federale hulp bij de wederopbouw van de getroffen gebieden.

Brandstichting

Newsom waarschuwt de bevolking om alert te blijven op nieuwe branden en verdachte situaties meteen te melden. Mensen krijgen het advies om hun gras niet te maaien, om te voorkomen dat er een vonk ontstaat die een nieuwe brand veroorzaakt. Ook hebben de autoriteiten inwoners opgeroepen een evacuatieplan te maken en noodpakketten in huis te halen.

Hoewel de meeste mensen oplettend zijn, heeft de brandweer ook te maken met brandstichters. Sinds het uitbreken van de branden zijn volgens CNN ten minste acht mensen aangehouden die bomen, struiken, lage begroeiing of afval in brand hadden gestoken.

Een vrouw die vorige week werd aangehouden, heeft volgens de politie verklaard dat ze "er plezier in had om chaos en verwoesting te veroorzaken". Een andere verdachte zei dat hij hield van de geur van brandende bladeren. 95 procent van de branden in Californië worden volgens de brandweer door mensen veroorzaakt, al dan niet opzettelijk.

Extra materieel

De brandweer heeft op strategische plekken extra materieel neergezet, zodat in geval van nood snel kan worden ingegrepen. De grootste zorg op dit moment is dat de branden in Eaton en Palisades weer oplaaien en dat de brandweer ze niet meer onder controle kan houden.

Door deze branden zijn de afgelopen weken meer dan 14.000 gebouwen in vlammen opgegaan en voor zover bekend zijn er 27 mensen om het leven gekomen.

Op een scheepswerf in Franeker wordt op dit moment gewerkt aan de renovatie van een zogenoemde Würzburg-radar. Dat systeem werd in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers op onder meer Terschelling gebruikt om het luchtruim boven Nederland in de gaten te houden. De grote schotel gaat binnenkort terug naar het eiland.

De Würzburg-radar is zo'n vijftien meter hoog en was in de jaren 40 één van de twee radars die in de duinen van het eiland stonden. De radar hoorde bij de Tigerstelling, een groot bunkercomplex op het eiland. In de Tweede Wereldoorlog werkten hier ruim 200 Duitse soldaten en het was hun taak om het luchtruim boven Nederland in de gaten te houden.

Dat deden ze met behulp van radarsystemen. Zo konden de Duitsers geallieerde vliegtuigen traceren en volgen. Sommige van deze radars hadden een bereik van meer dan 300 kilometer.

In bunker onder de grond

De radar die nu in Franeker is, komt uit het oorlogsmuseum in het Brabantse Overloon. "Een krijgertje", zo omschrijft Jort Spanjer van de stichting Bunkerbehoud Terschelling de radar. Daarmee doelt hij ook op de slechte staat waarin het gevaarte verkeerde. "We zijn inmiddels 100.000 euro verder, want er moest het nodige aan gebeuren", vertelt hij aan Omrop Fryslân. Met name het weer heeft grote invloed gehad op de historische schotel. Grote delen zijn verroest.

Hoewel de schotel terugkomt naar het eiland, komt de installatie niet op de oude plek in de duinen te staan. "We hebben met de gemeente en Staatsbosbeheer overlegd en we gaan een nieuwe bunker maken onder de grond, daar komt de radar in te staan", zegt Spanjer. "Zodat het allemaal gecombineerd kan worden tot een heel mooi museum."

In de duinen was volgens Spanjer geen optie, onder meer vanwege de risico's met harde wind en de mogelijkheid dat mensen erin klimmen. "De schotel is ook nog eens overal zichtbaar en ik denk niet dat de gemeente daar heel enthousiast van wordt." Hij verwacht dat de nieuwe bunker, inclusief gerestaureerde Würzburg-radar, over een paar jaar klaar is.