NOS Nieuws - Algemeen

Minimaal 242 miljoen kinderen in 85 verschillende landen hebben vorig jaar schooldagen gemist als het gevolg van hittegolven, stormen, overstromingen en droogte. Dat blijkt uit een analyse van Unicef. Volgens de VN-kinderrechtenorganisatie komt dat neer op een op de zeven schoolgaande kinderen.

Door klimaatverandering komt extreem weer steeds vaker voor. De gevolgen hiervan leiden tot onveilige leeromstandigheden, stel Unicef. "Kinderen kunnen niet naar school als de weg naar school is overstroomd of als de school zelf is weggespoeld."

Begin november vorig jaar meldde de Europese klimaatdienst Copernicus dat 2024 het warmste jaar op aarde werd sinds het begin van de metingen. De belangrijkste reden dat scholen moesten sluiten waren dan ook hittegolven.

In april konden 118 miljoen kinderen helemaal of deels niet naar school vanwege hitte. Kinderen zijn kwetsbaarder voor de gevolgen van warmte omdat hun lichaam sneller opwarmt en langzamer afkoelt. Zo zweten kinderen minder waardoor ze hun warmte niet kwijt kunnen. Als het warm is, kunnen kinderen zich ook minder goed concentreren op schoolwerk.

"Extreem weer bedreigt daarom niet alleen hun gezondheid, maar ook hun ontwikkeling", zegt Sabine de Jong van Unicef.

Ook Europa getroffen

Zuid-Azië was met 128 miljoen scholieren de regio die het zwaarst getroffen werd door schoolverstoringen als gevolg van het klimaat. In mei werd het in delen van Zuid-Azië tot wel 47 graden Celsius en bij dat soort temperaturen riskeren kinderen een hitteberoerte.

In Oost-Afrika leidde El Niño tot zware regenval en daarmee overstromingen en in zuidelijke delen van Afrika leidde dit weerfenomeen tot maandenlange droogte. Ook in Europa misten scholieren onderwijs als het gevolg van klimaatexcessen, zoals in Italië en in Spanje, waar duizenden kinderen door regen en overstromingen niet naar school konden.

Volgens Unicef zijn langdurige schoolsluitingen risicovol omdat deze ertoe kunnen leiden dat kinderen niet meer terug naar school gaan. Daardoor wordt ook het risico op kindhuwelijken en kinderarbeid groter. Vooral meisjes worden hierdoor getroffen.

"Wereldwijd is er al sprake van een leercrisis door een gebrek aan leraren, volle klaslokalen en verschil in kwaliteit van onderwijs. Daar komen nu de gevolgen van klimaatcrises bovenop", aldus Unicef.

Het wrakingsverzoek van de advocaten van Ridouan Taghi is afgewezen. Er komen dus geen nieuwe rechters in het hoger beroep tegen de Marengo-hoofdverdachte. Volgens de wrakingskamer hadden de advocaten geen grond voor de wraking.

Vito Shukrula en Carlo Crince le Roy, de nieuwe advocaten van Taghi, wraakten het Amsterdamse gerechtshof omdat zij meenden dat de rechters de schijn van vooringenomenheid hadden gewekt. Ze vroegen zestien maanden voorbereidingstijd om het 83.316 pagina's tellende dossier te bestuderen, maar krijgen die tijd niet. De inhoudelijke behandeling staat gepland voor het einde van dit jaar.

De advocaten lieten tijdens het wrakingsverzoek weten dat ze de verdediging zouden neerleggen wanneer ze minder tijd zouden krijgen. Of ze dat nu ook zullen doen, is nog niet duidelijk. Ze gaan met Taghi in gesprek over of en hoe ze verder kunnen, zeiden ze na afloop van de afgewezen wraking.

Nieuwe advocaten

Taghi werd begin vorig jaar door de rechtbank veroordeeld tot levenslang voor betrokkenheid bij meerdere moorden. De rechtbank kwam tot de conclusie dat Taghi de "onbetwiste leider" was van een criminele organisatie. Hij gebruikte volgens de rechter "extreem geweld om mensen angst aan te jagen".

In deze afbeelding zie je wie welke straf heeft gekregen in de megazaak. De leeftijden dateren van toen er uitspraak werd gedaan in de eerste aanleg:

Taghi zat sinds juli vorig jaar zonder advocaat. Toen legde Michael Ruperti de verdediging neer omdat werken hem onmogelijk werd gemaakt, zei hij.

De twee collega's die met Ruperti werkten aan de verdediging waren al opgestapt. De drie hadden het stokje overgenomen van Inez Weski. Zij legde noodgedwongen haar werk neer nadat ze was gearresteerd. Weski wordt ervan verdacht criminele boodschappen te hebben doorgegeven aan Taghi in de gevangenis.

De politie heeft drie minderjarigen aangehouden voor mogelijke betrokkenheid bij de explosies op de John Raedeckerstraat in Almere. In die straat ontplofte drie dagen achter elkaar een explosief. Vandaag wordt een 16-jarige jongen voorgeleid aan de rechter-commissaris.

De politie meldt dat de twee andere minderjarigen zijn aangehouden omdat één een wapen bij zich had en de ander drugs. Van deze twee wordt nog onderzocht of ze betrokken waren bij de explosies. Hun leeftijd is niet bekendgemaakt.

Het onderzoek naar de explosies loopt nog. Verdere aanhoudingen worden niet uitgesloten.

Vuurwapenbezit

Vanwege de reeks aanslagen had de burgemeester van Almere op 10 januari de omgeving van de John Raedeckerstraat aangewezen als veiligheidsrisicogebied. Hiermee kon de politie preventief fouilleren en voertuigen controleren.

In die periode zijn twee verdachten, een 34-jarige vrouw uit Almere en een 44-jarige man met onbekende woon- of verblijfplaats, opgepakt voor vuurwapenbezit. Dit onderzoek is ook nog niet afgerond.

In reacties onder Instagramberichten worden gifjes gedeeld van vrouwen in bikini. Achter deze berichten gaat een netwerk schuil van een cybercrimebende, zeggen experts. Het vermoedelijke doel: gebruikers oplichten en nieuwsmedia ondermijnen.

Jongerenplatform NOS Stories merkte dat er de laatste tijd steeds vaker gifjes verschijnen tussen de reacties onder nieuwsvideo's op het Instagramkanaal. "Opvallend, want de mogelijkheid om met gifjes te reageren is uitgeschakeld", zegt Stef Snakkers, socialemediacoördinator bij NOS Stories.

"Ook bij andere nieuwskanalen op Instagram zien we vergelijkbare reacties terug. We hebben Meta, het bedrijf achter Instagram, gevraagd of dat hier meer over weet. Maar daar kregen we geen reactie op. Toen hebben we verschillende cybersecurity-experts ingeschakeld om dit verder te onderzoeken", zegt Snakkers.

In deze video geeft NOS Stories voorbeelden en uitleg over de gifjes:

"Al dit soort accounts verwijzen naar hetzelfde domein, namelijk aqulas.me", zegt Joost Gijzel van DataExpert, dat bedrijven en organisaties helpt bij databeveiliging en anti-cybercrime. "Deze websites komen allemaal van een server in de Russische stad Sint-Petersburg."

Verder onderzoek van Gijzel toonde aan dat tienduizenden sites verbonden zijn met deze server. Volgens hem allemaal te herleiden naar één criminele organisatie: VexTrio. "Met als doel eigenlijk om jou gewoon af te gaan persen. Gegevens te downloaden, phishing. Uiteindelijk is het één grote cybercrimebende."

Wie er precies achter VexTrio zitten, is onbekend. Volgens Gijzel is vaker de link gelegd tussen de Russische overheid en VexTrio. "Maar ik kan niet zeggen of dat in dit geval ook zo is."

Pornosites

Veel van die comments werden geplaatst door accounts waarvan de naam een variatie op 'sweet bunny' is. "Die accounts proberen jou te verleiden om uiteindelijk door te klikken naar de achterliggende websites", zegt Gijzel.

In veel gevallen gaat dit om seks- of pornosites, zag Robert van der Noordaa van Trollrensics, dat desinformatie- en trollennetwerken op sociale media onderzoekt. "Vaak krijg je een keuzemenu te zien waarmee je pornografische foto's of video's kan downloaden. Vervolgens wordt gevraagd om informatie achter te laten en geld te betalen voor deze content." Van der Noordaa ziet vergelijkbare accounts al langer op X rondgaan.

Geloofwaardigheid ondermijnen

Volgens Gijzel gaat het de cybercriminelen niet alleen om phishing, maar ook om de geloofwaardigheid van nieuwsmedia te ondermijnen. "Door die gifjes neem je als bezoeker de commentsectie van die nieuwsplatformen minder serieus en de nieuwsmedia daardoor zelf ook."

Door de gifjes worden deze pagina's vervuild, zegt Gijzel. "Het wordt dan minder interessant voor bezoekers, is het idee. De echte reacties verdwijnen tussen de gifjes en daardoor ben je minder snel geneigd deze nieuwsaccounts te volgen."

Gwenda Nielen, expert op het gebied van online manipulatie, ziet dit vaker gebeuren. "Het is een bekende tactiek om er bij betrouwbare media in de comments voor te zorgen dat mensen niet meer willen interacteren. Door met dit soort reacties gebruikers te ontmoedigen om serieuze reacties op nieuwsberichten te plaatsen."

Rusland en Oekraïne hebben afgelopen nacht elkaar over en weer bestookt met drones. Bij Russische droneaanvallen in de regio Kyiv zijn drie mensen gedood. Ook zijn meerdere gebouwen beschadigd, meldt het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken.

Volgens het ministerie werden twee mannen en een vrouw geraakt door brokstukken van drones. Ook is een flatgebouw zwaar beschadigd geraakt.

Oekraïense luchtmacht zegt dat het 25 van de 58 Russische drones heeft neergehaald, van 27 drones is de koers veranderd.

Drone boven Moskou

Rusland zegt dat het afgelopen nacht 121 Oekraïense drones heeft neergehaald. Volgens het ministerie van Defensie werden ze boven dertien regio's gedetecteerd, waaronder zeven drones in de regio rond de hoofdstad Moskou. Vijf plekken in Rusland zouden zijn getroffen.

Zes drones zouden boven de regio Moskou zijn vernietigd en een werd boven de stad zelf neergehaald. Er zijn geen gewonden gevallen op de plekken waar de brokstukken naar beneden kwamen. Wel zijn de hulpdiensten ernaartoe gestuurd, zegt de burgemeester van Moskou.

In de regio Rjazan ten zuidoosten van Moskou, op zo'n 500 kilometer van de grens met Oekraïne, zou een opslagplaats voor olie en een elektriciteitscentrale zijn geraakt. Op beelden die op Telegram rondgaan, is een explosie te zien en rennen mensen weg.

Het Oekraïense leger zegt dat in Rjazan een olieraffinaderij en andere olievoorzieningen het doelwit waren van de aanvallen.

Bekijk hier beelden van de geraakte olieopslag Rjazan en een gebouw in Brjansk:

De gouverneur van de regio meldde op Telegram ook dat hulpdiensten een brand in een woning hadden geblust. Die brak uit nadat er dronestukken op de woning terecht waren gekomen.

De burgemeester van de stad Koersk zei dat meerdere elektriciteitskabels door de aanvallen zijn beschadigd. Daardoor had een deel van de stad geen elektriciteit.

Vluchten opgeschort

Als gevolg van de aanvallen hadden twee luchthavens in Moskou alle vluchten opgeschort, meldde het Russische federale luchtvaartagentschap. Zes vluchten werden omgeleid naar andere luchthavens.

Het ministerie van Defensie meldde eerder dat het donderdag 49 Oekraïense drones had vernietigd in een tijdsbestek van drie uur, waarvan 37 boven de regio Koersk. Oekraïne viel die Russische grensregio in de zomer binnen en nam die deels in.

Sommige drones waren op weg naar de regio Brjansk, ook aan de grens met Oekraïne. Op beelden is te zien dat er brand is uitgebroken in een gebouw. Het Oekraïense leger meldt dat het in Brjansk een chipfabriek heeft aangevallen.

Bij een woningbrand in IJsselstein zijn vanochtend drie mensen gewond geraakt. De hele straat is ontruimd vanwege het vuur en de vele rook, schrijft RTV Utrecht.

Toen de brand rond 07.50 uur uitbrak, waren er drie mensen aanwezig. Twee van hen konden zelfstandig de woning verlaten. De derde persoon moest door de hulpdiensten worden gered. Over de ernst van hun verwondingen is niets bekendgemaakt. Ze zijn alle drie naar het ziekenhuis gebracht.

Nog eens twee buurtbewoners hebben rook ingeademd en zijn nagekeken door ambulancepersoneel. Ze zijn doorverwezen naar de huisartsenpost.

Een woordvoerder van de Veiligheidsregio Utrecht (VRU) zegt tegen de regionale omroep dat de woning volledig is uitgebrand. Het vuur was rond 10.00 uur nog niet onder controle. De brandweer kan niet overal goed bij, waardoor het blussen meer tijd in beslag neemt.

Opgevangen

Bewoners van de Engelandstraat zijn opgevangen door de gemeente. Het is niet bekend om hoeveel mensen het gaat. De brandweer adviseert anderen in de wijk om ramen en deuren gesloten te houden. Er komt veel rook vrij en er liggen zonnepanelen op het dak waardoor schadelijke deeltjes vrij kunnen komen.

Het is nog niet duidelijk wanneer omwonenden terug naar huis mogen. Over de oorzaak van de brand is nog niks bekend.

In Ierland zitten ruim 700.000 huishoudens zonder stroom door storm Éowyn, in Noord-Ierland gaat het om bijna 100.000 huishoudens. De Ierse premier Martin spreekt van een historische storm en roept iedereen op thuis te blijven.

In Ierland lopen de elektriciteitsleidingen boven de grond waardoor Éowyn flinke schade heeft aangericht. De Ierse netbeheerder verwacht dat het minstens een week gaat duren voordat alle huishoudens weer stroom hebben.

Ierse media melden geen persoonlijke ongelukken, maar wel materiële schade. Zo is een deel van een dak van een huis weggewaaid, zijn bomen omgevallen en raakte een bouwsteiger los van een gebouw. Ook zijn aan de kust boulevards ondergelopen.

Ieren en Schotten lijken gehoor te geven aan de oproep van de autoriteiten om niet de deur uit te gaan. In het centrum van Dublin in Ierland en Glasgow in Schotland zijn de straten leeg en de winkels gesloten.

Storm Éowyn is de zwaarste in decennia. In Ierland zijn aan de westkust windstoten gemeten van 183 kilometer per uur. Dat is sinds 1945 niet meer voorgekomen.

Vanwege de zware storm waarschuwde de Ierse meteorologische dienst voor een groot deel van het land met code rood. In het zuiden geldt code oranje. Het is uitzonderlijk dat het weeralarm in heel Ierland geldt.

Scholen en openbare gebouwen in zowel Ierland als het Verenigd Koninkrijk blijven vandaag gesloten. Treinen, bussen en trams zullen niet rijden zolang het weeralarm van kracht is. Essentiële diensten, zoals ziekenhuizen, blijven operationeel, maar werken allemaal volgens een noodplan.

Vluchten geannuleerd

De storm trok vanochtend over Ierland en raast nu over Schotland. Daar worden ook nog hoge windsnelheden verwacht, maar naarmate de dag vordert is de verwachting dat de wind wel in kracht gaat afnemen. De autoriteiten hebben mensen alsnog opgeroepen om waakzaam te blijven, zeker in de kustgebieden.

De gevolgen van de storm zijn ook in Nederland te merken. Op Schiphol zijn zo'n twintig vluchten van en naar het Verenigd Koninkrijk en Ierland geannuleerd. Het gaat onder meer om vluchten van en naar Dublin, Londen, Edinburgh, Glasgow en Belfast.

Het KNMI verwacht dat Éowyn in Nederland geen echte storm wordt. Het kan wel hard gaan waaien, maar een echte storm wordt het niet.

Dit zijn de eerste beelden van storm Éowyn in Ierland:

In natuurgebied Hart van Drenthe is een fietspad verzakt door het graafwerk van een beverfamilie. Beverexpert van de provincie Cindy de Jonge noemt het tafereel 'indrukwekkend'. "Het laat zien wat bevers kunnen doen met hun graverij", zegt ze tegen RTV Drenthe.

In het hart van het natuurgebied, precies op de grens van de gemeenten Aa en Hunze en Midden-Drenthe, woont al jaren een beverfamilie. De bevers bouwden hun burcht precies onder een geasfalteerd fietspad. Het fietspad werd daarom twee jaar geleden afgesloten voor fietsers en wandelaars. Ook werden hekken geplaatst om mensen op afstand te houden.

Onveilig

Recent is het fietspad volledig ingestort. De Jonge: "Het is echt een onveilige situatie. Dit is ook waar wij twee jaar geleden al bang voor waren. Het is hier nu gebeurd, maar er zijn nog veel meer plekken onder het fietspad waarvan we weten dat er gangen zijn gegraven."

Toch had het ook erger gekund, meent De Jonge. Het fietspad ligt namelijk niet in de buurt van woningen of het spoor. Tegelijkertijd schrikt ze van de schade die bevers kunnen aanrichten. "Als dit gebeurt in een kwetsbare waterkering...het is nu een fietspad dat onderuitzakt, maar het had ook een dijk kunnen zijn. We wonen deels onder zeeniveau. We hebben een heel watersysteem dat kwetsbaar zou kunnen zijn voor dit soort graverij."

Tegelijkertijd profiteren andere dieren enorm van de aanwezigheid van de bever in het gebied, legt De Jonge uit. "Een aantal jaren geleden stonden hier nog de aardappels en als je nu om je heen kijkt, heb je echt de natuurlijke processen." Daar profiteren onder meer insecten, watervogels en de otter van in het Hart van Drenthe.

"We zeggen wel eens dat de bever de kickstarter is van natuurontwikkeling. Hier doen ze dat op een heel slimme, maar ook best wel een beetje heftige manier", aldus De Jonge. "Maar het is wel natuurontwikkeling die ze dan weten te versnellen met dit soort acties."

Nieuwe dam

Nadat het fietspad was ingestort, gingen de bevers snel aan de bak. Het water stroomde namelijk in rap tempo weg. De bevers hebben in een tijdsbestek van een week een nieuwe dam gebouwd om het water weer vast te houden. "Onvoorstelbaar hoe snel ze dat kunnen repareren", zegt De Jonge.

De bever is een beschermde diersoort in Europa. Het dier mag dus niet verstoord of verjaagd worden. Het fietspad wordt daarom niet zomaar gerepareerd.

De waterschappen in Nederland waren vorig jaar in totaal ruim 30.000 mensuren kwijt aan de bever. De Unie van Waterschappen (UvW) pleit voor een landelijke aanpak.

De MKZ-maatregelen in Nederland worden afgeschaald omdat er geen dieren zijn aangetroffen met het besmettelijke mond-en-klauwzeervirus. Dat heeft minister Wiersma van Landbouw bekendgemaakt. Het landelijke afvoer- en bezoekersverbod voor vleeskalverbedrijven wordt ingetrokken.

Voor de zekerheid worden nog zeventien monsters opnieuw getest. De twaalf bedrijven waar deze monsters vandaan komen, blijven nog geblokkeerd tot vaststaat dat het virus daar niet rondgaat. De verwachting is dat begin volgende week alle uitslagen bekend zijn.

De NVWA heeft sinds 1 december in totaal 3754 dieren onderzocht en bemonsterd. De dieren waren aangevoerd uit Brandenburg, de Duitse regio waar het MKZ-virus op een bedrijf is vastgesteld. Geen van deze dieren had verschijnselen passend bij MKZ. Van al deze dieren is inmiddels een testuitslag bekend.

In Duitsland zijn na de eerste uitbraak geen nieuwe besmettingen gevonden. Duitsland heeft de vervoersbeperkingen door de deelstaat Brandenburg daarom niet verlengd. De beperkings- en bewakingszones van 3 en 10 kilometer rondom het getroffen waterbuffelbedrijf blijven wel tot minimaal 11 februari van kracht. Dat moet volgens de Europese diergezondheidsregelgeving.

Zo'n 15.000 Afghanen, die na augustus 2021 zijn gevlucht uit hun land, wachten op dit moment in Pakistan op een Amerikaans visum. Sommige stonden zelfs al op het punt om naar Amerika te vertrekken. Door een decreet van president Trump zien zij nu hun hoop op een veilige toekomst vervliegen.

"We hebben bijna alle nodige procedures doorlopen. Al onze documenten zijn gecontroleerd. We kregen te horen dat we over een paar dagen naar de Verenigde Staten zouden vliegen, maar nu zitten we hier vast", zegt Mahmod aan de telefoon.

Samen met zijn gezin verblijft hij sinds 2,5 jaar in de Pakistaanse hoofdstad Islamabad. Ze zijn illegaal en hebben daardoor moeite om de eindjes aan elkaar te knopen.

Niet erkend

De Pakistaanse overheid is niet blij met de vele Afghanen die al decennialang na verschillende machtsovernames in Afghanistan uitwijken naar Pakistan. Een groot deel van de laatste groep die de oversteek waagde, wordt door de Pakistaanse overheid ook niet erkend als vluchteling. Dat kan Pakistan doen omdat het land het VN-vluchtelingenverdrag niet heeft ondertekend.

"We ontvangen geen enkele financiële hulp of ander soort steun omdat we vluchtelingen zijn. Het is elke dag een uitdaging om genoeg eten voor het hele gezin op tafel te zetten", legt Mahmod uit.

Hij werkte in Kabul als journalist voor het Institute of War and Peace reporting dat direct door de Amerikanen gefinancierd werd. Sinds de Taliban aan de macht kwamen, werd hij meerdere malen telefonisch bedreigd. Hij besloot daarom samen met zijn gezin te vertrekken, ervan uitgaande dat Amerika het gezin een toekomst kon bieden.

Onderlinge spanningen

"Toen Afghanen massaal vluchtten voor het eerste Taliban-regime liet Pakistan dat oogluikend toe, maar dit keer proberen ze zoveel mogelijk Afghanen terug te sturen", zegt Farhat Taj. Zij doet onderzoek naar de relatie tussen Pakistan en Afghanistan.

Hoe Afghanen in Pakistan worden behandeld, is vooral een weerspiegeling van hoe de onderlinge politieke verhoudingen liggen. En op het moment zijn die niet goed. Eind vorig jaar voerde Pakistan nog een luchtaanval uit om een terreurgroep uit te schakelen die de Pakistaanse politie had aangevallen. De Taliban claimden dat bij de aanval vooral vrouwen en kinderen waren gedood.

"Sinds de Taliban terug aan de macht zijn, is het aantal terroristische aanslagen in Pakistan toegenomen. Die zijn allemaal terug te leiden naar groepen die vanuit Afghanistan opereren", zegt Ihsan Ghani, voormalig hoofd van de Pakistaanse autoriteit voor terrorismebestrijding.

De harde opstelling van Pakistan wordt volgens Ghani vooral gevoed door de toenemende dreiging die Afghanistan vormt voor de nationale veiligheid van Pakistan. Juist diezelfde groepen vormen ook een bedreiging voor Afghanen die voor de Amerikanen gewerkt hebben. Het zijn niet alleen de Taliban waarvoor zij op de vlucht zijn.

"Mijn grootste angst zijn deze groepen, ze jagen op mensen die voor de Amerikanen hebben gewerkt", zegt Fardin, die als tolk heeft gewerkt voor de Amerikanen. "Ze gaan door totdat we dood zijn."

Sinds de Amerikanen aankondigden Afghanistan te gaan verlaten in juni 2021 zijn ongeveer 190.000 Afghanen gehuisvest in Amerika. Het was vooral de Amerikaanse belofte dat iedereen die voor ze gewerkt had daarvoor beloond zou worden met een visum, waardoor Afghanen een vluchtroute via Pakistan aandurfden.

"Ik geloofde echt, zoals zo veel van ons, dat Amerika de mensen met wie ze al die jaren samengewerkt hebben zou blijven steunen", zegt Fardin.

Maar de laatste jaren onder Biden liep het programma waardoor Afghanen naar Amerika konden komen steeds meer vertraging op. De verwachting was dat Trump de zaak zeker niet zou versnellen, maar dat het visumprogramma nu zo abrupt stopt, is voor Afghanen een enorme schok.

Volgens Amerikaanse advocaten die zich inzetten voor Afghaanse vluchtelingen zijn sinds het decreet van Trump bijna 1600 Afghanen die naar de VS zouden komen van vluchten afgehaald. Voor een deel gaat het om minderjarigen die herenigd zouden worden met familie die al Amerika is.

"Het lijkt nauwelijks te gaan om het lot van deze mensen, maar vooral om de politieke belangen tussen Afghanistan, Pakistan en de Verenigde Staten", zegt onderzoeker Ferhat Taj.

Het stikstofoverschot in de landbouw is in 2023 met 14 procent afgenomen ten opzichte van een jaar eerder, naar 265 miljoen kilo. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het is het laagste stikstofoverschot in de landbouw sinds het begin van de metingen in 1990.

Dat het stikstofoverschot is gedaald, betekent niet dat Nederland daarmee uit de crisis is. Zo leidt de grote hoeveelheid mest uit de vee-industrie tot problemen met het grond- en oppervlaktewater. De vervuiling daarvan nam de laatste jaren toe. Ook is uit onderzoek gebleken dat beschermde natuurgebieden nog meer last hebben van stikstof dan gedacht.

In 2023 verdween er vergeleken met een jaar eerder ongeveer evenveel stikstof naar de lucht, 83 miljoen kilo. De hoeveelheid stikstof die in de bodem terechtkwam daalde met 18 procent naar 182 miljoen kilo.

De totale aanvoer van stikstof in de landbouw verschilde niet veel van een jaar eerder. De aanvoer via krachtvoer nam met 4 procent af. Dat komt doordat het stikstofgehalte in verschillende soorten krachtvoer is gedaald. Ook was er minder krachtvoer nodig doordat boeren minder varkens en pluimvee hielden.

De aanvoer van stikstof via kunstmest nam juist iets toe. Als het over dierlijke mest gaat, en daarmee de hoeveelheid stikstof die de veestapel uitscheidt, was er een daling van minder dan 1 procent te zien. De hoeveelheid stikstof in dierlijke mest was 464 miljoen kilo.

Hard groeiend gras

Dat er onderaan de streep een daling van het stikstofoverschot is, is vooral het gevolg van de relatief natte zomer van 2023. Door de weersomstandigheden groeide het gras hard en bevatte het meer stikstof dan een jaar eerder. Daardoor kon er 23 procent meer stikstof van het land worden afgevoerd in de vorm van ruwvoer voor vee (dat zijn plantaardige producten als gras, hooi en maïs).

Vergeleken met 1990 was het totale stikstofoverschot in 2023 57 procent lager. De afname door de jaren heen heeft verschillende oorzaken. Onder meer het aantal dieren, stikstof in veevoer en innovaties in de landbouw - en wetgeving over die zaken - hebben invloed. Sinds 2014 was de daling van het stikstofoverschot gestagneerd.

Zaak Greenpeace

Deze week oordeelde de rechtbank in Den Haag dat de staat meer maatregelen moet nemen om de neerslag van stikstof op de natuur te beperken. Als de staat er niet in slaagt de doelen van 2030 te halen, wordt een dwangsom van 10 miljoen euro opgelegd. Dat geld gaat naar Greenpeace, dat de zaak aanspande.

De uitspraak legt een flinke druk op het kabinet. De rechtbank heeft gezegd dat het aan de politiek is om te bepalen hoe de doelen worden gehaald. Premier Schoof heeft onlangs gezegd zelf het voortouw te willen nemen in de aanpak van de stikstofcrisis. "We moeten doorbraken forceren", zei Schoof, die een ministeriële commissie stikstof in het leven heeft geroepen.

Goedemorgen! De Ieren zetten zich schrap voor storm Éowyn, die uitzonderlijk zwaar lijkt te worden. Op veel plaatsen in Ierland wordt rekening gehouden met schade en stroomuitval. In ons eigen land volgt vandaag mogelijk de eerste veroordeling ooit voor aanzetten tot zelfdoding.

Eerst het weer: vanochtend gaat het vanuit het westen een tijd regenen. Vanmiddag wordt het op de meeste plaatsen droog, maar het zuidoosten blijft gevoelig voor regen. De maxima liggen rond 8 graden bij een stevige zuidenwind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. Check hier de storingen op en werkzaamheden aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Een constructiefout bij tientallen viaducten kan de komende jaren grote verkeershinder veroorzaken. De viaducten slijten sneller dan voorzien, omdat de constructie niet goed tegen strooizout kan. Daardoor bestaat de kans dat verkeer langzamer moet rijden of helemaal niet meer over het viaduct mag.

Volgens minister Madlener spelen de problemen op zo'n honderd plekken, maar hebben zes locaties prioriteit, zoals de knooppunten Prins Clausplein bij Den Haag, en Velperbroek bij Arnhem. Rijkswaterstaat zegt tegen De Telegraaf dat alle wegdelen veilig te gebruiken zijn en goed in de gaten worden gehouden.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De grootste ijsberg ter wereld stevent af op een eiland in het zuiden van de Atlantische Oceaan. Als de ijsschots vastloopt op de kust van Zuid-Georgia, komen de pinguïns en zeehonden op het Britse eiland in gevaar.

Fijne vrijdag!

Gekuch, gesnotter en koorts: het griepvirus heerst weer. En dat merken ze in de ziekenhuizen, waar steeds meer patiënten binnenkomen. Maar ook bijvoorbeeld op scholen, waar het puzzelen is om het rooster rond te krijgen. Deskundigen pleiten voor meer publieksvoorlichting.

In sommige ziekenhuizen wordt geplande zorg afgeschaald, of wordt daarover nagedacht, meldt de Nederlandse Vereniging voor Spoedeisende Hulp Artsen. "We merken dat het druk is," zegt voorzitter Yara Basta. Er worden verschillende soorten behandelingen uitgesteld.

"Het gaat om mensen die niet-levensreddende ingrepen krijgen, denk aan een nieuwe knie. Maar denk ook aan ingrepen waarbij na afloop een verblijf op de IC nodig is." Om hoeveel afgebelde patiënten het precies gaat, is niet te zeggen.

'Sluimerende crisis'

Ook Esther Cornegé-Blokland, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG), ziet die drukte. "We zijn in een sluimerende crisis."

"We hebben sowieso schaarste - te weinig personeel, te veel vraag - en bij zo'n piek als dit loopt de emmer in de ouderenzorg snel over. Patiënten kunnen nu nog geholpen worden, maar het staat wel onder druk. Ze kunnen bijvoorbeeld niet altijd meer op de juiste afdeling terecht. En patiënten kunnen ook nauwelijks doorstromen uit het ziekenhuis, omdat het op andere plekken in de ouderenzorg ook druk is."

Ouderen extra kwetsbaar

Woensdag concludeerden RIVM en Nivel dat de jaarlijks griepepidemie lijkt te zijn begonnen. Het aantal mensen dat met griepachtige klachten naar de huisarts gaat, is de afgelopen weken sterk toegenomen. En onderzoekers hebben ook in steeds meer keel- en neusmonsters van mensen met griepachtige klachten het griepvirus gevonden.

Ook het RS-virus gaat op dit moment rond. Dat kan vooral voor baby's gevaarlijk zijn, maar ook ouderen kunnen erdoor in het ziekenhuis belanden. "Door die combinatie is het nu drukker dan vorig jaar," zegt Cornegé-Blokland.

Op de spoedeisende hulp ziet Basta een vergelijkbare situatie met vorig jaar. Er komen patiënten in alle leeftijdsgroepen binnen. "Natuurlijk zijn ouderen over het algemeen extra kwetsbaar, maar er kwam laatst bijvoorbeeld ook nog een man van 30 met ernstige griepklachten binnen."

Een paar ziekenhuizen hebben een speciale afdeling voor grieppatiënten geopend. In het Haaglanden MC in Den Haag is er plek voor 24 patiënten. In het Hagaziekenhuis in dezelfde stad zijn vier extra bedden klaargezet, die boven op de reguliere capaciteit komen. Ook de ziekenhuizen Isala in Zwolle en Meppel maken vier extra bedden vrij voor grieppatiënten.

Invallen

Dat er een griepvirus rondgaat merken ze ook op basisschool de Sterrenschool in Hilversum. De directeur moet daar invallen voor zieke leerkrachten, terwijl ze zelf ook ziek aan het worden is.

"Vier van de twaalf leerkrachten zijn ziek, dus ik moet invallen als docent voor groep 5 en 6", vertelt directeur Ivonne de Bondt. Niet alleen leerkrachten van de school zijn ziek, ook veel kinderen. "38 kinderen zijn op dit moment ziek. Dat is veel meer dan normaal."

De RIVM-adviezen zijn bewezen effectief, zegt voorzitter Ted van Essen van de Nederlandse Immunisatie Stichting. Hij roept de overheid op meer aan publieksvoorlichting te doen. "Bij corona hebben die adviezen enorm geholpen. Die adviezen zijn nu evengoed zinvol, daar zou meer aandacht voor moeten zijn."

Basta is het daarmee eens: "Ik heb zelf nog geen publieksvoorlichting gezien. Het is goed om te benadrukken dat de basisregels nog steeds gelden. Denk er bijvoorbeeld aan om een mondkapje om te doen als je bij je zieke oma op bezoek gaat."

En dan is er nog de griepprik. Ook van groot belang, benadrukt Van Essen. "Er zijn altijd mensen die vergeten gehoor te geven aan de oproep voor een griepprik. Weet dat je nog steeds naar je huisarts kunt om de prik te halen. De epidemie is nu waarschijnlijk nog niet op de top, dus het kan nog veel schelen als de al uitgenodigde mensen alsnog de prik halen."

Een constructiefout bij tientallen viaducten kan in de toekomst grote verkeershinder veroorzaken. Doordat de constructies sneller slijten dan voorzien, bestaat de kans dat zwaar verkeer wordt geweerd, auto's langzamer moeten rijden of er draagconstructies moeten komen.

Minister Madlener van Verkeer schreef deze week aan de Tweede Kamer dat het bij Rijkswaterstaat om ongeveer honderd bruggen en viaducten gaat, daar komt nog een onbekend aantal bij dat door provincies worden beheerd. Allemaal zijn ze gemaakt met een tand-nokconstructie, die kwetsbaar blijkt voor water met strooizout. Doordat het water daarbij de wapening in het beton bereikt, treedt sneller roest op.

De situatie is niet bij al deze constructies even ernstig; hoe urgent er moet worden ingegrepen hangt mede af van het bouwjaar, het ontwerp en de staat van het onderhoud. Complicerende factor is wel dat de problemen niet bij reguliere inspecties te signaleren zijn; Rijkswaterstaat heeft daarom in 2022 extra inspecties verricht.

Zes plekken in het land werden daarna door Rijkswaterstaat op de prioriteitenlijst gezet: het Prins Clausplein bij Den Haag, knooppunt Velperbroek, twee bruggen over de Naardertrekvaart en de viaducten Kamperhoekweg (A6), Tielsestraat (A15) en De Tol (A1). In totaal gaat het om zeventien constructies, waarvan het ministerie erkent dat naar de huidige inzichten "dit type overgangen in het verleden anders geconstrueerd had moeten worden".

'Goed in de gaten gehouden'

Aanleiding voor de mededeling van Madlener waren Kamervragen over gewichtsbeperkingen voor knooppunt Velperbroek in de A12 bij Arnhem. Daar mogen sinds december geen zware vrachtwagens meer overheen; ze worden over het verkeersplein onder het viaduct geleid. Dagelijks gaat het daar om zo'n 750 voertuigen.

Madlener waarschuwt dat het plaatsen van een draagconstructie mogelijk verdere hinder oplevert, al is nog niet duidelijk hoeveel precies omdat er nog geen ontwerp ligt. Het is volgens hem ook nog niet duidelijk hoelang herstel zal duren en hoe duur dat zal zijn.

Rijkswaterstaat benadrukt in De Telegraaf, die als eerste berichtte over de Kamerbrief, dat de wegdelen veilig te gebruiken zijn en goed in de gaten worden gehouden. Wel erkent de wegbeheerder dat alles eerder dan gepland veroudert, "waardoor de constructieve veiligheid op een gegeven moment niet meer kan worden gegarandeerd".

In aanloop naar de nationale feestdag Australia Day hebben onbekenden in Sydney en bij Melbourne beelden beklad en beschadigd. In Sydney was ontdekkingsreiziger James Cook doelwit, in het andere geval ging het om een galerij beelden van oud-premiers.

Het zandstenen beeld van Cook verloor een hand en zijn neus en werd met rode verf beklad. Cook was in 1770 de eerste Europeaan die de oostkust van het land bereikte.

In Ballarat, op een uur rijden van Melbourne, werden beelden in de Prime Ministers Avenue beschadigd. De hoofden van oud-premiers Paul Keating en Kevin Rudd werden verwijderd, zo'n twintig andere standbeelden werden met verf besmeurd.

Omstreden feestdag

Over twee dagen is het Australia Day in het land, de feestdag waarop de komst van de Britse vloot in 1788 wordt gevierd. De Aboriginalbevolking ziet dat als het begin van de kolonisatie van hun land en spreekt van Invasion Day. Al jaren loopt het debat over de vraag of de nationale feestdag niet verplaatst moet worden of een ander karakter moet krijgen.

Het beeld van Cook werd vorig jaar ook al eens beklad. "Dit moet geen jaarlijks terugkerend fenomeen worden", verzuchtte de burgemeester van de plaatselijke deelgemeente. "Vandalisme hoort niet thuis in het publieke debat. Het is illegaal en brengt schade aan aan het doel waar je je voor inzet, onze gemeenschap en onze toenaderingspogingen."

In Ballarat is de schade volgens de plaatselijke autoriteiten zo'n 85.000 euro. "Dit is niet alleen een enorme kostenpost voor onze belastingbetalers, het straalt ook verkeerd af op onze stad", reageert de gemeenteraad.

De christelijke hulporganisatie Red een Kind gebruikt voortaan geen foto's van sponsorkinderen meer om donateurs te trekken. "Het roept ongemak bij ons op", zegt manager Simone Schoemaker. Mensen die een kind in een ontwikkelingsland sponsoren, betalen maandelijks een bedrag voor voedsel en onderwijs.

Volgens Schoemaker zijn er veel vraagtekens te plaatsen bij het gebruik van kinderfoto's. "Is het niet vreemd dat we kinderen die op zoek zijn naar een sponsor 'in de etalage' zetten op de website? Wat zouden we er eigenlijk van vinden als onze eigen kinderen zo online zouden staan? En wat vinden de kinderen hier zelf van als ze straks opgroeien?"

De stichting merkte bovendien dat "lief lachende meisjes" het soms beter deden dan jongensfoto's en kinderen met een donkere huid langer op een sponsor moesten wachten dan kinderen die een lichtere huid hadden. "Dit is niet wat we willen."

Voortaan toegewezen

De hulporganisatie heeft daarom deze week alle foto's offline gehaald van kinderen voor wie een Nederlandse sponsor wordt gezocht. Geïnteresseerden kunnen zich voortaan aanmelden via een algemeen formulier, waarna ze de gegevens over het toegewezen kind krijgen. Er kan nog wel gekozen worden voor een specifiek land.

Het Nederlands Dagblad deed vorig jaar onderzoek naar de werkwijze van vier christelijke organisaties, waaronder Red een Kind. Toen bleek ook al dat er binnen de organisaties vraagtekens waren over de veiligheid van de getoonde kinderen. Ook zou dit model leiden tot jaloezie, onrealistische verwachtingen en een risico op uitbuiting.

In de krant zegt ook World Vision dit jaar met de fotobank te stoppen. Woord en Daad kiest ervoor één kind uit te lichten, maar bezoekers kunnen daarna nog wel anderen selecteren. Compassion reageerde niet op vragen van de krant.

Donald Trump heeft opdracht gegeven de laatste documenten vrij te geven die nog geheim worden gehouden over de moord op president Kennedy (JFK). Ook de dossiers over de moorden op diens broer Robert (RFK) en burgerrechtenactivist Martin Luther King (MLK) moeten openbaar worden, heeft de nieuwe Amerikaanse president besloten.

In een presidentieel decreet geeft Trump de minister van Justitie en de chef van de inlichtingendiensten vijftien dagen om uit te zoeken hoe de documenten over JFK het beste openbaar gemaakt kunnen worden. Voor King en Robert Kennedy mogen ze 45 dagen de tijd nemen.

In het onderzoek naar de moord op Kennedy in 1963 zijn vele miljoenen documenten verzameld die voor het merendeel al openbaar zijn gemaakt. Zo'n 3000 zijn dat nog niet of niet compleet. Onderzoekers verwachten geen grote onthullingen.

Nationale veiligheid

Trump gaf in zijn eerste termijn ook al eens opdracht de archieven helemaal te openen, maar draaide dat besluit later toch gedeeltelijk terug. Het is vooral de CIA die nog niet alles wil prijsgeven, omdat de werkwijze van spionnen in de documenten beschreven staat en publicatie daarvan de nationale veiligheid kan schaden.

John F. Kennedy werd op 22 november 1963 tijdens een bezoek aan Dallas doodgeschoten. Kort na de moord werd Lee Harvey Oswald als verdachte opgepakt, maar voordat hij kon worden vervolgd werd hij doodgeschoten. Het leidde tot jarenlange speculatie over een doofpot en samenzweringen.

Bijna 5 jaar na de moord op zijn broer werd Robert F. Kennedy doodgeschoten tijdens zijn campagne om zelf president te worden. De schutter, van Palestijnse afkomst, verklaarde dat hij had gehandeld vanwege Kennedy's steun aan Israël.

Zoon niet overtuigd

Ook hier ontstonden echter complottheorieën, omdat dader Sirhan Sirhan na zijn veroordeling zei dat hij gehersenspoeld en gehypnotiseerd was. De zoon van Kennedy, beoogd minister in het kabinet-Trump II, is ervan overtuigd dat de dader niet alleen handelde.

De dood van RFK kwam enkele maanden na de moord op dominee King. De man die de moord bekende trok zijn verklaring later in en beweerde dat er sprake was geweest van een samenzwering.

"Alles zal onthuld worden", zei Trump tegen journalisten toen hij het decreet had ondertekend. Toch heeft hij niet de mogelijkheid archieven helemaal open te gooien: zo vallen bijvoorbeeld belastingaangiftes die daarin zijn opgenomen onder strengere privacywetten. Trump doneerde de pen waarmee hij het decreet ondertekende aan Robert F. Kennedy junior.

Gratie antiabortusactivisten

Naast dit besluit verleende Trump ook nog gratie aan 23 antiabortusactivisten. Het gaat onder meer om betogers die zich in 2020 bij een abortuskliniek vastketenden om te voorkomen dat vrouwen daar naar binnen konden gaan.

Trump noemt de gratie gerechtvaardigd, omdat het volgens hem om vreedzame demonstranten ging. "Ze hadden nooit vervolgd mogen worden."

Tijdens zijn eerste termijn zette Trump zich ook al in voor de bescherming van het ongeboren leven. Zo benoemde hij rechters bij het Hooggerechtshof die het landelijke recht op abortus schrapten.

In het noordoosten van de Democratische Republiek Congo heeft de militaire rebellengroep M-23 de belangrijke aanvoerstad Minova veroverd. Ook is de groep bezig aan een opmars naar provinciehoofdstad Goma aan de grens met Rwanda. Duizenden Congolezen zijn op de vlucht geslagen.

De inname van Minova wordt gezien als een belangrijke overwinning voor de M-23-rebellen, die sinds november 2022 tegen het Congolese leger vechten om macht en grondstoffen zoals koper, kobalt, goud en diamant.

De beweging is in 2012 ontstaan na muiterij door Tutsi-soldaten van het regeringsleger. De VN zegt dat de gewapende militie gesteund wordt door Rwanda. Het land ontkent dit.

Nog nooit zoveel terrein gewonnen

Ook in Saké, een plaats 25 kilometer ten westen van Goma, is het geweld opgelaaid. De rebellengroep is bovendien opgerukt naar noordelijke grensgebieden, waar het volgens de VN-inlichtingendienst van plan is een strategische luchthaven in te nemen. De militaire rebellengroep is er nog nooit in geslaagd zoveel terrein te winnen, meldt persbureau Reuters op basis van analisten.

In 2012 en 2013 vochten het Congolese leger en de rebellen al tegen elkaar. Sinds de M-23 rebellen in 2022 de wapens weer hebben opgepakt, zijn al honderden burgers omgekomen en zijn meer dan 7 miljoen Congolezen binnen de eigen landsgrenzen op de vlucht. Meer dan de helft van de ontheemden is kind. Op dit moment is 1 op de 4 mensen in het land afhankelijk van humanitaire hulp.

In deze video leggen we het conflict in Congo uit:

Het verkeer op de A7 tussen Joure en Heerenveen is gisteravond ontregeld door een brandende vrachtwagen met koeien. Doordat bij een reddingspoging het vee op de snelweg kwam te staan, was de snelweg enige tijd dicht.

Het vuur brak uit rond 20.00 uur aan de voorkant van de vrachtwagen door nog onduidelijke oorzaak. Tegen de tijd dat de brandweer arriveerde waren al twee koeien uit het voertuig gehaald, twee andere werden door de brandweer gered.

Terwijl de brand werd geblust werd ook alternatief vervoer voor het vee geregeld. De dieren konden daarin voor zover bekend ongedeerd hun reis voortzetten.

Omdat de vrachtwagen moest worden afgevoerd kon daarna maar één rijstrook in elke richting worden vrijgegeven, maar kort na middernacht was de stremming op de A7 opgelost.

Dit zijn beelden van de brand:

Een 29-jarige man uit Pakistan moet dertig jaar de gevangenis in voor de mesaanval vlak bij het oude kantoor van het satirische weekblad Charlie Hebdo in Parijs. Bij de aanslag in 2020 raakten twee mensen zwaargewond.

De man en de vrouw werden met een hakmes aangevallen tijdens hun rookpauze. Het kantoor van de slachtoffers zit naast de voormalige redactie van Charlie Hebdo, dat tien jaar geleden doelwit was van een terroristische aanslag waarbij twaalf mensen omkwamen.

De aanval waarvoor de Pakistaan veroordeeld is, was eind september 2020. Begin die maand publiceerde Charlie Hebdo opnieuw de roemruchte Mohammed-cartoons. Voor moslimterroristen waren deze spotprenten in 2015 aanleiding om de aanslag op de redactie te plegen.

Vijf jaar geleden was er eenzelfde politiek motief. De herpublicatie van Mohammed-cartoons was ook voor de nu veroordeelde Pakistaan de reden om een aanslag te plegen. Hij maakte dus alleen de fout om toe te slaan bij het oude adres van het blad, want na de aanslag van 2015 was de redactie van Charlie Hebdo verhuisd.

Verbannen van Frans grondgebied

De Pakistaan is schuldig bevonden aan terrorisme en poging tot moord. De rechter heeft hem ook verbannen van Frans grondgebied, wat betekent dat hij na zijn straf uitgezet wordt. Jaren geleden kwam de man illegaal vanuit Pakistan naar Frankrijk.

Naast de 29-jarige man zijn nog vijf anderen veroordeeld. Ook zij werden vijf jaar geleden op de dag van de aanslag aangehouden. Hun straffen varieerden tussen de drie en twaalf jaar voor het ondersteunen en aanmoedigen van de aanval. Sommigen waren destijds minderjarig.