NOS Nieuws - Algemeen

Een Russisch marineschip in de Noordzee wordt geëscorteerd door de Britse en de Nederlandse marine. Daarbij zijn een Brits marineschip, een NH90-helikopter van Nederland en de Nederlandse Kustwacht betrokken.

Het Russische schip, de Yantar, bevindt zich nu in de zogenoemde exclusieve economische zone in de Noordzee, die onderdeel is van de internationale wateren, zegt een woordvoerder van het ministerie van Defensie tegen de NOS. Nederland heeft daar rechten en verantwoordelijkheden, maar iedereen mag er varen. Eerder was de Yantar in de Britse en de Nederlandse wateren.

De Yantar, een verkenningsschip van de Russische marine, komt volgens de Britten uit de Middellandse Zee. Minister van Defensie Healey zei in het Lagerhuis dat het wordt gebruikt om inlichtingen te verzamelen en zicht te krijgen op kritieke infrastructuur, zoals onderzeese kabels.

"Groeiende Russische agressie"

Het is de tweede keer in twee maanden dat de Yantar in de Britse wateren heeft gevaren. In november is een Britse onderzeeboot al vlak bij de Yantar naar boven gekomen, ten teken dat het Russische verkenningsschip op de voet gevolgd werd.

Healy spreekt nu van een voorbeeld van "de groeiende Russische agressie". Maandag werd het fregat HMS Somerset op de Yantar af gestuurd, toen het de Britse wateren binnenvoer.

Inlichtingendiensten waarschuwen al langer voor Russische schepen die leidingen en kabels in beeld brengen en soms ook proberen te beschadigen. Daarbij zijn ook schepen van de zogenoemde Russische schaduwvloot betrokken, koopvaardijschepen onder de vlag van een ander land die worden gebruikt om bijvoorbeeld olie en gas te vervoeren. Zo was er in december een schip in de Oostzee dat volgens Finland met zijn ankers een stroomkabel heeft beschadigd.

Eerder maakten we deze video over de sabotage van pijpleidingen en stroom- en datakabels:

De politie heeft vier jongens aangehouden in verband met een brand die eind vorig jaar een leegstaande loods in Waalwijk verwoestte.

De brand brak op 30 december rond 22.00 uur uit. De vlammen sloegen uit het dak. Ook kwam er asbest vrij. Iets na 02.00 uur werd gemeld dat de brand onder controle was. Niemand raakte gewond.

De politie vermoedde al snel dat de brand was aangestoken. Het leegstaande pand, waar voorheen het Nederlandse Leder en Schoenen Museum zat, was al vaker doelwit van vernielingen en kwam in aanmerking om gesloopt te worden, meldt Omroep Brabant.

Eergisteren werden in het opsporingsprogramma Bureau Brabant beelden van de verdachten getoond. Na de uitzending heeft het viertal zich gemeld bij het politiebureau. Zij zijn allemaal aangehouden en zitten nog vast. De politie meldt dat ze allemaal uit Waalwijk komen. Hun leeftijd is niet bekendgemaakt.

Het is niet mogelijk om 'koop nu, betaal later'-diensten in de winkelstraat te verbieden, schrijven minister Heinen (Financiën) en staatssecretaris Struycken (Rechtsbescherming) aan de Tweede Kamer. Wel roepen ze de betrokken partijen - winkelketens en de betaaldiensten zelf - "dringend" op om de plannen hiervoor niet door te zetten.

De Tweede Kamer had vorig jaar oktober gevraagd aan het kabinet om deze betaaldiensten tegen te houden. Een verbod is volgens de bewindspersonen niet mogelijk omdat er in 2026 Europese wetgeving komt die maakt dat dit soort betaaldiensten aan regels worden gebonden. Volgens hen is het geen optie ze in de tussentijd te verbieden of om strengere regels op te leggen.

Ze zijn in gesprek gegaan met Klarna, een van de grootste aanbieders van achteraf betalen, om hun zorgen te uiten over de uitbreiding van de betaaldienst naar fysieke winkels.

Uitzetten

Volgens de ministeries heeft de betaaldienst na dat gesprek laten weten dat zij onlangs een extra informatiescherm heeft toegevoegd voor nieuwe klanten die gebruikmaken van achteraf betalen in fysieke winkels. Ook zou Klarna onderzoeken of het de functie credit opt-out kan toevoegen in de app. Daarmee kunnen klanten de betaalmethode 'achteraf betalen' uitzetten, zodat ze geen schuld kunnen opbouwen.

Want dat is waar het kabinet voor vreest. De bewindslieden maken zich vooral zorgen om kwetsbare groepen zoals jongeren, die door 'koop nu, betaal later'-diensten in winkels nog sneller in de schulden terecht kunnen komen.

CDA-Kamerlid Inge van Dijk, de initiatiefnemer van de motie die opriep tot het verbod, is teleurgesteld. "De verleiding en het gemak om geld uit te geven dat je soms niet hebt, gaat ten koste van mensen zelf en van de samenleving."

Eind september kondigde Klarna aan dat het klanten de mogelijkheid wil bieden om hun aankopen in fysieke winkels achteraf te betalen.

De NOS heeft Klarna gevraagd om een reactie. De aanbieder zegt onder meer dat bij elke discussie over achteraf betalen de risico's van andere kredietopties moeten worden meegewogen. "Achteraf betalen is een gezonder alternatief voor dure creditcards."

In Italië is een vrouw opgepakt die verkleed als verpleegkundige een pasgeboren kind ontvoerde. Baby Sofia verdween gisteravond uit een kliniek in de stad Cosenza, in de zuidelijke regio Calabrië. De politie heeft de baby gevonden en naar de ouders teruggebracht.

Het kindje, één dag oud, lag met haar moeder en grootmoeder in een kamer van de kliniek toen een 'verpleegkundige' binnenkwam. Zij nam de baby mee voor, zoals ze zei, een controle bij de kinderarts. Toen ze na een tijdje niet terugkwam, sloegen de moeder en grootmoeder alarm.

Al maanden 'zwanger'

De verdachte, een 51-jarige vrouw uit Cosenza, werd opgespoord aan de hand van beelden van bewakingscamera's van de kliniek. Daarop is te zien dat de vrouw met hulp van een man de baby meeneemt in een auto. De autoriteiten blokkeerden snel daarna alle autowegen rond Cosenza. Een paar uur later werd het stel aangehouden in een buitenwijk van de stad. De baby was ongedeerd.

Volgens Italiaanse media ging aan de ontvoering een lange voorbereiding vooraf. De lokale politie zegt dat de vrouw maandenlang had gedaan alsof ze zwanger was. Op Facebook beweerde ze een week voor de ontvoering dat ze was bevallen van een jongen. In de woning van het echtpaar trof de politie voorbereidingen aan voor een feestje ter gelegenheid van een geboorte.

De Italiaanse premier Meloni bedankt op X de lokale autoriteiten voor het terugvinden van de ontvoerde baby. "Een applaus voor hun buitengewone samenwerking en zoekwerk."

Prins Harry heeft door een schikking in de zaak tegen News Group Newspapers een flinke zak geld en vergaande excuses gekregen van het bedrijf van mediamagnaat Rupert Murdoch. Niet alleen gaan de tabloids door het stof over hoe hijzelf door kranten als The Sun en News of the World is behandeld, ook zijn omgekomen moeder, prinses Diana, wordt daarbij genoemd. Daarnaast wordt verwezen naar de schade die de sensatiepers heeft berokkend aan zijn relaties, zijn vriendschappen en zijn familie.

De rechtszaak die vanmorgen tot een ontknoping kwam draaide voor Harry vooral om het ter verantwoording roepen van de tabloids en roddelpers. Niet alleen voor hemzelf, maar juist om gerechtigheid voor iedereen te bereiken. Hij wilde dat de hoogste bazen in de rechtszaal zouden worden verhoord en dat de wereld zou horen over de praktijken van de tabloids, zoals afluisteren, intimidatie en identiteitsfraude.

Het ging hem naar eigen zeggen niet om geld, maar om 'accountability', zo verklaarde hij in december: hij wilde dat er in het openbaar en voor de neus van een rechter verantwoording zou worden afgelegd.

Maar door zijn beslissing om te schikken zullen de praktijken van de roddelpers niet in de rechtszaal worden besproken of veroordeeld. Bovendien is een parlementair onderzoek, vaak een middel om de waarheid boven tafel te krijgen, jaren geleden al stopgezet. Volgens critici onder druk van de machtige Rupert Murdoch.

Sappige primeurs

De vraag blijft dus: is dit gerechtigheid? Zal de schikking helpen om het gedrag van de opdringerige Britse pers te verbeteren? Neemt de macht van tycoons als Murdoch hierdoor af? In brede kring wordt gevreesd dat dit niet zo is.

De pers overschrijdt nog steeds ethische grenzen om scoops te scoren. In Engeland worden aan de lopende band onwaarheden gepubliceerd, niet alleen over beroemdheden en royals, maar ook over thema's als immigratie, Brexit en klimaatverandering, zonder dat daar consequenties aan verbonden zijn.

Dus Harry heeft deels wat hij wil - excuses - maar de invloed die de roddelpers heeft op de politiek en de publieke opinie blijft onveranderd. Al zullen de prins en zijn juristen beargumenteren dat dit een "monumentale overwinning" is en dat The Sun eindelijk heeft toegegeven dat er illegale methoden zijn gebruikt om sappige primeurs te kunnen publiceren. Harry en zijn team zullen zeggen dat hij genoegdoening heeft gekregen en dat hij heeft wat hij wilde: aansprakelijkheid en excuses.

Bazen buiten schot

Maar ook NGN heeft baat bij deze uitkomst. Het conglomaraat heeft al ruim een miljard euro uitgegeven aan juridische claims en kan daar nu dus nog een lieve som bij optellen (de schadevergoeding aan Harry komt naar verluidt uit op minimaal 10 miljoen pond). Maar het bedrijf heeft ook gekregen wat het wilde: het heeft met deze schikking de publieke schade kunnen beperken en de hoge bazen, onder wie Murdoch, buiten schot kunnen houden.

Overigens is dit niet het einde van het langlopende rechtbankdrama, waarin prins Harry vecht tegen de tabloids. De volgende zaak met meerdere beroemdheden onder de eisers, onder wie Harry, richt zich tegen de Daily Mail en Mail on Sunday.

Terwijl hulporganisaties zo snel mogelijk hulpgoederen naar de Gazastrook proberen te krijgen en regeringsleiders bezwerende woorden uitspreken over het staakt-het-vuren, begon Israël gisteren een grote aanval op de bezette Westelijke Jordaanoever. Sindsdien zijn in de stad Jenin zeker tien mensen om het leven gekomen. Tientallen anderen raakten gewond.

De secretaris-generaal van de VN, Guterres, uitte zijn zorgen hierover op de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum (WEF) in Davos. "Het is mogelijk dat Israël zich door de militaire successen gesterkt voelt en denkt dat dit het moment is om de Westelijke Jordaanoever te annexeren en Gaza in het ongewisse te laten", zei hij.

Guterres liet in het midden waarom Israël dit zou denken, maar Israëlische media schrijven dat kolonisten denken dat de Amerikaanse president Trump een annexatie van de Westelijke Jordaanoever, in tegenstelling tot zijn voorganger, zal toelaten. De Israëlische aanval volgde een dag nadat Trump een streep zette door sancties tegen kolonisten.

Er is al langere tijd een operatie gaande in Jenin, benadrukt Joost Hiltermann, programmadirecteur Midden-Oosten bij de internationale denktank Crisis Group. Trumps aantreden alleen is niet de aanleiding voor de grote militaire operatie, denkt hij.

"De Palestijnse Autoriteit heeft de afgelopen weken geprobeerd de onrust de kop in te drukken, maar dat is niet gelukt." Dat is een van de redenen dat Israël nu ingrijpt, zegt Hiltermann. Door het bestand in Gaza zijn er ook manschappen beschikbaar om dit te doen.

Toch spelen de welwillende signalen richting de kolonisten vanuit de omgeving van Trump wel een rol, zegt Hiltermann. Een aantal mensen die Trump benoemd heeft zijn uitgesproken voorstander van de Israëlische nederzettingen. Gisteren zei de nieuwe Amerikaanse VN-ambassadeur Stefanik tijdens een hoorzitting dat Israël een "bijbels recht" heeft op het gebied.

Met dit standpunt gaat ze lijnrecht in tegen het beleid van de vorige regering en de VN zelf. Vorig jaar oordeelde het Internationaal Gerechtshof dat de Israëlische nederzettingen illegaal zijn. Ook de nieuwe Amerikaanse ambassadeur in Israël is voorstander van de nederzettingen.

De Israëlische krant The Jerusalem Post citeert een prominente kolonist die was uitgenodigd voor Trumps inauguratie. Hij sprak met Amerikaanse functionarissen die hem verzekerden dat de nederzettingen versterkt moeten worden. De optie voor annexatie "ligt op tafel, maar zal tijd kosten", citeert The Post hem.

Palestijnse Autoriteit ongeliefd

Dat de pogingen van de Palestijnse Autoriteit om de orde te herstellen mislukten, kan Israël ook gebruiken om te motiveren dat de Palestijnse Autoriteit niet het gezag kan voeren over de Gazastrook, zegt Hiltermann. Dat is een van de heikele punten in het plan voor een naoorlogs Gaza.

De Qatarese premier liet gisteren weten dat hij hoopt dat de Palestijnse Autoriteit zal terugkeren in een regerende rol in de Gazastrook, dat sinds 2007 onder de controle van Hamas staat. Onder de bevolking is de Palestijnse Autoriteit echter impopulair, onder meer vanwege de samenwerking met Israël.

Ook vandaag uitten verschillende militante groeperingen kritiek op de Palestijnse autoriteit. De Islamitische Jihad zei dat de Palestijnse Autoriteit medeplichtig is aan de nieuwste Israëlische aanval. Het Israëlische Kanaal 12 meldt dat de Veiligheidsdiensten van de Palestijnse Autoriteit zich teruggetrokken uit Jenin zodat het Israëlische leger daar aan de slag kon.

'Iraanse militanten'

Volgens premier Netanyahu is de aanval nodig om aan Iran gelinkte militanten te bestrijden. "De Palestijnen op de Westoever hebben geen Iraanse hulp nodig om zich te verzetten tegen Israël, maar voor Netanyahu is het een manier om kritiek van Westerse landen te voorkomen", zegt Hiltermann.

Daarnaast heeft Netanyahu ook geen uitgesproken steun nodig van Trump om de Westelijke Jordaanoever te annexeren.

"Het is meer een kwestie van het formeel maken van de annexatie", zegt Hiltermann. "Want in feite is de Westoever al door Israël ingelijfd."

Toetsenmaker Cito waarschuwt middelbare scholen dat leerlingen mogelijk fraude plegen bij kijk- en luistertoetsen. Antwoorden van enkele toetsen van dit jaar worden volgens Cito verspreid via Telegram.

De kijk- en luistertoetsen worden deze weken afgenomen. Cito geeft advies over wanneer scholen dat het beste kunnen doen, maar er is geen centraal afnamemoment afgesproken.

Cito maakt kijk- en luistertoetsen voor de vakken Engels, Duits, Frans, Nederlands en Spaans. Het is niet bekend hoe de antwoorden zijn gelekt. Cito heeft aangifte gedaan.

Toetsen van andere jaren

De toetsenmaker uit Arnhem weet niet hoeveel leerlingen nu via Telegram de antwoorden hebben gekregen, maar raadt scholen aan om toetsen van andere jaren te gebruiken. "Dit verkleint de kans op voorkennis bij leerlingen", zegt een woordvoerder tegen RTV Utrecht. De woordvoerder kan niet zeggen van welke toetsen de antwoorden zijn gelekt.

Verschillende scholen hebben aan Cito laten weten dat ze zich niet herkennen in de verhalen over de verspreide toetsen. Toch houdt de toetsenmaker de situatie in de gaten en krijgen alle scholen die een kijk- en luistertoets van Cito gebruiken het advies om extra alert te zijn.

Een leerkracht laat aan RTV Utrecht weten dat haar school er rekening mee houdt dat leerlingen de antwoorden van de toets van dit jaar dankzij Telegram al kennen. Zo gebruikt een docent Engels van de school een luistertoets van vorig jaar om te voorkomen dat leerlingen fraude kunnen plegen.

Twee jaar geleden waarschuwde de toetsenmaker ook al dat toetsen via TikTok werden verspreid. Via het sociale medium werden de antwoorden van de luistertoets Engels voor vwo 6 bijvoorbeeld aangeboden voor 5 euro.

Artsen en diëtisten waarschuwen voor 'recovery accounts' van anorexiapatiënten. Dat doen ze naar aanleiding van vragen van NOS Stories naar dit soort accounts waarop anorexiapatiënten praten over hun herstel.

Op TikTok maken jonge meiden met dit soort accounts video's over hun eetstoornis. Dit doen ze om tips te geven of anderen die hiermee worstelen een hart onder de riem te steken en te helpen om beter te worden.

"Jongeren denken dat dit soort accounts helpen, maar het is vaak eigenlijk helemaal niet handig", zegt Annemarie van Bellegem. Zij werkt als kinderarts gespecialiseerd in eetstoornissen in het Emma Kinderziekenhuis van het Amsterdam UMC. Daar spreekt ze regelmatig jongeren die zo'n account hebben of filmpjes erover hebben gezien.

"Een eetstoornis is heel competitief", zegt ze. "Je wordt beloond met likes en comments als je heel goed bent in afvallen, sondevoeding krijgen, heel fanatiek bewegen. Dat werkt alleen maar averechts voor het herstel."

Ook Kajal van 19 had zo'n account. Zij kampt al jaren met anorexia, ontstaan door traumatische gebeurtenissen in haar jeugd.

Door de eetstoornis belandde ze in het ziekenhuis. Ze werd een aantal maanden opgenomen in een kliniek. Sinds een aantal jaar deelt ze af en toe video's over haar eetstoornis. "Ik wilde laten zien dat herstel mogelijk is."

Kajal hoopt dat door herkenning meiden die haar video's zien op TikTok eerder hulp vragen. Maar ze ziet ook de gevaren van recovery accounts. "Als ik op social media iemand zag die in het ziekenhuis lag dacht ik: dat moet ik ook hebben, dan pas ben ik écht ziek."

Bekijk hieronder het volledige verhaal van Kajal en de artsen die waarschuwen voor dit soort content:

Door het competitie-gevoel bij anorexia kunnen recovery-filmpjes dus een averechts effect hebben. "Als jij beelden ziet van iemand met een sonde in zijn neus of een heel dun lichaam dan zal je als je deze ziekte hebt denken: pas als ik dat doe of dat hebt bereikt, dan pas ben ik echt ziek", zegt Van Bellegem.

Ook onderzoeker bij het Leids Universitair Medisch Centrum Tim Offringa noemt social media voor mensen die een eetstoornis hebben gevaarlijk.

"Ik zie vaak dat jongeren met een eetstoornis hier binnenkomen met relatief milde klachten. En als ze dan eenmaal door de wachtlijst heen zijn en veel op TikTok naar dit soort video's hebben gekeken, heeft er een verslechtering plaatsgevonden."

Ook is er het risico dat de eetstoornis onderdeel wordt van je identiteit doordat je zo'n account hebt, zegt van Bellegem. "Omdat je continu daar content over plaatst en ermee bezig bent is het onwijs moeilijk om daar weer van af te komen."

Offringa waarschuwt dat juist bij TikTok het bereik vaak groot is en dat ook mensen het zien die er niet specifiek naar op zoek zijn. Daarnaast is het zo dat wanneer je naar bepaalde video's kijkt, je daar meer van krijgt. "En het wordt ook steeds heftiger", zegt Offringa. "Dus je komt heel snel in een negatieve spiraal terecht."

De politie Amsterdam heeft vier agenten ontslagen omdat ze hebben deelgenomen aan WhatsAppgroepen waarin grensoverschrijdende en discriminerende berichten werden gedeeld. In totaal hebben elf politiemedewerkers zich schuldig gemaakt aan het grensoverschrijdende appverkeer, van wie de meesten deel uitmaakten van het Amsterdamse korps.

De politie maakte in mei bekend het viertal te willen ontslaan vanwege de appjes. De adviescommissie oordeelt nu dat het ontslag gegrond is.

Ook de straffen voor zeven andere agenten in de appgroepen zijn definitief. Zes agenten hebben voorwaardelijk ontslag opgelegd gekregen. Zij moeten nu een 'leertraject rondom gedrag en integriteit' volgen. Een andere agent krijgt een berisping.

Non-actief

De straffen zijn gebaseerd op het aandeel en de ernst van de berichten van de medewerkers in de WhatsAppgroepen. In februari werden negen medewerkers al op non-actief gesteld, één agent werd geschorst en een ander kreeg ander werk.

De appgroepen kwamen aan het licht tijdens twee strafrechtelijke onderzoeken. Het Openbaar Ministerie besloot eerder de betrokken agenten niet te vervolgen voor discriminatie, omdat ze de uitlatingen in een kleine, besloten groep hebben gedaan.

Ongepast en beledigend

In de WhatsAppgroepen hebben agenten "vreselijke en discriminerende" teksten gedeeld, zegt de Amsterdamse politiechef Peter Holla. "Het doet pijn bij de mensen over wie is gesproken en is bijzonder schadelijk voor het vertrouwen van de samenleving in de politie als geheel. De stevige straffen laten zien dat wij dit gedrag niet accepteren."

Vorig jaar werden zes agenten bij de politie Rotterdam bestraft vanwege vrouwonvriendelijke en discriminerende berichten in een WhatsAppgroep. Een agent werd ontslagen, de vijf andere medewerkers kregen voorwaardelijk ontslag of een schriftelijke waarschuwing.

Met 58 op de 100.000 mensen die afgelopen week met griepachtige klachten naar de huisarts zijn gegaan, lijkt de jaarlijkse griepepidemie begonnen. Dat stelt onderzoeksinstituut Nivel. Om daadwerkelijk van een epidemie te spreken moet het aantal gevallen twee weken lang hoger zijn dan 53 gevallen per 100.000 mensen.

Daar is nu nog geen sprake van. Vorige week meldden zich 52 op de 100.000 mensen met klachten bij de huisarts. Toch spreekt Nivel nu voorzichtig van een epidemie. "Het aantal mensen met griepachtige klachten loopt snel op en in steeds meer bronnen zien we dat het griepvirus rondgaat."

De laatste keer dat 58 op de 100.000 mensen bij de huisarts aanklopten was in februari vorig jaar. Toen was ook vanaf eind januari sprake van een epidemie. Die duurde tot eind maart.

Nivel waarschuwt ook voor andere virussen die luchtwegklachten kunnen geven, zoals het RS-virus. Symptomen zijn een verstopte neus, niezen, hoesten en keelpijn. Het ziekteverloop bij het griepvirus is volgens het instituut vaak wat ernstiger met koude rillingen, snotteren, hoofdpijn, spierpijn en koorts.

Het Israëlische leger heeft Palestijnen in het vluchtelingenkamp bij Jenin gesommeerd te vertrekken naar een plek aan de westkant van de stad. Dat zegt burgemeester Muhammad Jarar van de stad op de Westelijke Jordaanoever tegen persbureau Wafa.

De boodschap werd met luidsprekers omgeroepen en Israëlische militairen openden één uitgang van het kamp. De burgemeester heeft de buurgemeenten Burqin, Kafr Dan en Arrabeh opgeroepen om vluchtelingen een veilige plek te bieden.

Teams van de gemeente Jenin die de vluchtelingen willen beschermen, worden door het leger gedwarsboomd. Jarar heeft ook internationale organisaties benaderd om ervoor te zorgen dat de mensen die moeten evacueren verzekerd zijn van eerste levensbehoeften. Hoeveel mensen worden gedwongen te vertrekken, kan hij niet zeggen.

Nieuwe doctrine

Sinds gisteren zijn er tien mensen om het leven gekomen bij Israëlische aanvallen op Jenin, meer dan 50 mensen raakten gewond. In Bethlehem, Hebron, Ramallah en Tulkarem, andere steden op de Westoever, zijn in het kader van dezelfde actie meer dan 25 mensen opgepakt. Ook zou het leger nieuwe checkpoints hebben opgezet.

Minister Katz van Defensie zegt dat Israël zijn "veiligheidsdoctrine" op de Westoever heeft veranderd. Volgens Katz is de operatie bedoeld om terroristen en de terroristische infrastructuur in het kamp uit te schakelen en te voorkomen dat ze terugkeren als de operatie klaar is.

De Palestijnse minister van Buitenlandse Zaken spreekt van een poging van de "meest rechtse Israëlische regering tot nu toe" om de bezetting die al een halve eeuw duurt "permanent te maken en het gebied dat Palestijnen als het centrum van hun toekomstige staat zien geleidelijk te annexeren".

Ultrarechtse invloed

Ultrarechtse ministers in de regering-Netanyahu drongen al langer aan op een agressievere strategie op de Westoever. Sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza heeft het leger op de Westoever meer dan 800 mensen gedood, blijkt uit gegevens van de VN. Daartegenover staan enkele tientallen Israëlische doden.

De aanval die gisteren begon is mogelijk het gevolg van het dreigement van de ultrarechtse minister Smotrich om uit de regering te stappen. Hij dreigde daarmee toen Israël akkoord ging met het staakt-het-vuren met Hamas in Gaza. Volgens het leger is de actie nog niet beëindigd.

De minister van Buitenlandse Zaken van buurland Jordanië waarschuwt voor een escalatie van het geweld en wijst op het gevaar van wat er op de Westelijke Jordaanoever gebeurt. Hij zegt dat de internationale gemeenschap de situatie goed in de gaten moet houden om te voorkomen dat het ook daar uit de hand loopt.

Houthi-strijders in Jemen hebben de bemanning van het schip de Galaxy Leader vrijgelaten, meldt een televisiezender van de Houthi's. Het schip, dat deels eigendom is van een Israëlische zakenman, werd in november 2023 gekaapt in de Rode Zee. De Houthi's zeggen in een verklaring dat de bemanning is vrijgelaten vanwege het staakt-het-vuren in Gaza.

Volgens de Houthi's is de bemanning vrijgelaten na bemiddeling door Oman. Het gaat om 25 opvarenden uit de Filipijnen, Bulgarije, Roemenië, Oekraïne en Mexico. Ze zouden zijn overgedragen aan Oman. Hoe het met hen gaat, is onduidelijk.

Het schip voer onder de vlag van de Bahama's. Vooralsnog hebben de eigenaren van het schip geen commentaar gegeven, meldt persbureau AP. Oman heeft de vrijlating ook nog niet bevestigd. Er is wel een vliegtuig van de koninklijke luchtmacht van Oman naar Jemen vertrokken.

'Hartverwarmend nieuws'

De VN-gezant in Jemen Hans Grundberg noemt de vrijlating van de bemanning op X "hartverwarmend nieuws dat een einde maakt aan de willekeurige opsluiting en scheiding die zij en hun families meer dan een jaar hebben moeten doorstaan". Verder roept hij op om een einde te maken aan de aanvallen op zee.

De door Iran gesteunde Houthi's zeggen dat ze het schip destijds hebben gekaapt vanwege de banden met Israël. Op propagandabeelden die de Houthi's onder meer op X deelden is te zien dat zwaarbewapende strijders met een helikopter op het schip af kwamen gevlogen en het schip enterden.

Het schip werd naar de Jemenitische kust bij de westelijke stad Hodeida gesleept waar het een lokale attractie was. Houthi's zouden er op enig moment zelfs een muziekvideoclip hebben opgenomen.

Correspondent Daisy Mohr ging met een lokale cameraploeg aan boord van het schip:

Houthi's voerden geregeld aanvallen uit op schepen in de Rode Zee vanwege de oorlog tussen Hamas en Israël. Ze wilden daarmee hun steun betuigen aan de Palestijnen en een einde aan de oorlog tussen Israël en Hamas afdwingen. Ruim honderd commerciële vrachtschepen zijn sinds het uitbreken van de oorlog aangevallen.

Vermindering aanvallen aangekondigd

Afgelopen maandag hebben de Houthi's aangekondigd het aantal aanvallen op de Rode Zee te verminderen vanwege het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas. Ze zeggen wel nog steeds schepen die banden hebben met Israël aan te vallen en waarschuwen daarbij dat andere schepen ook aangevallen kunnen worden als ze dat nodig achten.

De aankondiging zal er waarschijnlijk niet toe leiden dat internationale rederijen weer veelvuldig gebruik zullen maken van de zeestraat die Europa met Azië verbindt. Door de aanvallen is de scheepvaart in de regio met ongeveer de helft afgenomen. Dat heeft tot enorme verliezen geleid voor Egypte. Dat beheert het Suezkanaal, de verbinding tussen de Rode Zee en de Middellandse Zee.

Een auto is in Eindhoven twee keer ingereden op een aantal mensen na een conflict bij een coffeeshop. Daarna is de bestuurder er in het voertuig vandoor gegaan, meldt de politie.

Twee mensen zijn door de aanrijding gewond geraakt. Een van hen is naar het ziekenhuis overgebracht. Ook zijn twee mensen aangehouden. "Een voor bedreiging en de ander voor het hinderen van politiemedewerkers", zegt een politiewoordvoerder.

De bestuurder van de auto is nog voortvluchtig, meldt de woordvoerder. De man rijdt in een witte Volkswagen met een Belgisch kenteken.

Ruzie voor coffeeshop

Het incident gebeurde op de Willemstraat. Volgens Omroep Brabant ontstond er voor de coffeeshop ruzie. Volgens de eigenaar van de coffeeshop was iemand uit de zaak gezet.

Diegene zou later ook betrokken zijn geweest bij een ruzie met een groep mensen buiten. Het is niet bekend waar de over ruzie ging. Ook is niet bekend hoeveel mensen erbij betrokken zijn geweest en of de bestuurder en de slachtoffers elkaar kenden.

De bestuurder van het voertuig zou dreigende taal hebben gebruikt waarna hij in zijn auto stapte en twee keer op meerdere mensen inreed, meldt de politie.

Vreugde bij milieuorganisatie Greenpeace, teleurstelling bij boerenorganisaties. De uitspraak van de rechter in de stikstofzaak die Greenpeace had aangespannen tegen de Nederlandse Staat roept uiteenlopende reacties op. Alle partijen roepen de politiek op tot actie.

De rechtbank Den Haag oordeelde vanochtend dat de Staat onmiddellijk meer maatregelen moet nemen om de stikstofuitstoot te beperken en prioriteit te geven aan de kwetsbaarste Natura 2000-gebieden. Greenpeace had de zaak aangespannen om concreet beleid af te dwingen na "het stelselmatig wegkijken van het stikstofprobleem".

De Staat moet een dwangsom van 10 miljoen euro betalen als de stikstofdoelen in 2030 niet worden gehaald.

'Landbouwsysteem onhoudbaar'

Greenpeace noemt de uitspraak "een feest voor de natuur" en zegt dat er eindelijk duidelijkheid komt. "De Staat heeft maatregelen almaar voor zich uitgeschoven en de samenleving als geheel, maar ook boeren en bedrijven, in onzekerheid gelaten. Er is zo lang gewacht dat de rechter nu heeft ingegrepen."

Milieudefensie sluit zich daarbij aan en roept de overheid op in actie te komen. "Dit is het zoveelste signaal dat het landbouwsysteem onhoudbaar is." Ook vindt de milieuorganisatie dat grote bedrijven in de voedselindustrie moeten meebetalen aan een oplossing voor het stikstofprobleem.

Oproepen aan kabinet

Boerenorganisaties reageren ontstemd op het vonnis. Landbouworganisatie LTO stelt dat de uitspraak "vergaande consequenties heeft voor het toekomstperspectief van boeren en tuinders". Ook zeggen ze dat het vonnis enorme impact op de economie gaat hebben. Ze roepen de Staat op in hoger beroep te gaan.

Het vonnis toont volgens LTO de "absolute noodzaak" om de huidige stikstofwet aan te passen. Ook boerenactiegroep Agractie meent dat er niets anders op zit. "Het vorige kabinet had boter op het hoofd, net als de huidige minister. Ze had gelijk na haar aantreden hiermee aan de slag moeten gaan, dit had de hoogste prioriteit."

Agractie noemt de uitspraak "desastreus" voor de agrarische sector. De organisatie zegt oplossingen klaar te hebben liggen waar de minister direct mee aan de slag kan.

Ook Bouwend Nederland hekelt de opstelling van het kabinet. "Terwijl Nederland al jaren op een stikstofslot zit, gooide dit kabinet plannen in de prullenbak zonder alternatief. De politiek moet doen waarvoor de politiek is bedoeld: plannen maken en uitvoeren."

De brancheorganisatie voor bedrijven in de bouw en infrastructuur zegt dat het terugdringen van de stikstofuitstoot hard nodig is, zodat bedrijven snel nieuwe woningen kunnen bouwen en wegen kunnen aanleggen.

'Niet de uitspraak waarop gehoopt'

Minister Wiersma van Landbouw laat in een eerste reactie weten dat "dit niet de uitspraak is waarop ik had gehoopt". Een aparte ministeriële commissie van het kabinet gaat de uitspraak "snel en grondig" bestuderen. Wiersma sluit niet uit dat het kabinet in hoger beroep gaat. Dat moet binnen zes weken.

Twee mensen zijn gedood bij een mesaanval in een park in de Duitse stad Aschaffenburg, in het noordwesten van de deelstaat Beieren. Eén van de slachtoffers is een 2-jarig kind. Een 41-jarige passant die de kinderen wilde beschermen is eveneens gedood. Een tweede peuter raakte zwaargewond.

Bondskanselier Scholz spreekt van een "ongelofelijke terreurdaad in Aschaffenburg". De politie heeft een 28-jarige man met de Afghaanse nationaliteit aangehouden als verdachte. Hij is eerder in aanraking geweest met justitie vanwege geweldsincidenten.

De man heeft vervolgens onder psychiatrische behandeling gestaan, meldt de minister van Binnenlandse Zaken van de deelstaat, Joachim Herrmann. Het motief van de verdachte wordt volgens de autoriteiten nog onderzocht. In het asielzoekerscentrum waar de 28-jarige man verbleef zijn geen aanwijzingen gevonden voor radicaalislamitisch gedachtegoed.

Crèchegroep was doelwit

Volgens de lokale krant Main-Echo was een crèchegroep met peuters en begeleiders het doelwit van de aanval. De verdachte zou de groep eerst hebben gevolgd in park Schöntal, vlak bij het centrum van de stad. Gewapend met een keukenmes zou hij de kinderen hebben aangevallen.

In totaal zijn vijf personen gestoken met het mes. Drie mensen zijn gewond: een 2-jarige, een 72-jarige een 59-jarige. Twee van hen liggen in het ziekenhuis, onder wie de peuter.

De politie denkt dat de verdachte alleen handelde. Via sociale media roept de politie getuigen op zich te melden met informatie. Agenten die rond de aanval ter plekke waren krijgen psychische ondersteuning. Ook getuigen van het drama krijgen mentale hulp.

Het treinverkeer in de buurt van het park werd tijdelijk stilgelegd, omdat de dader via het spoor zou hebben geprobeerd te vluchten. Het 9 hectare grote park is afgezet. Het Schöntalpark werd afgelopen november door de politie aangemerkt als gevaarlijk. Er zou sprake zijn van diefstal en overlast door drugsgebruikers.

Verdachte vroeg in 2023 asiel aan

De 28-jarige verdachte was in 2022 naar Duitsland gekomen. Een jaar later had hij zijn asielaanvraag gedaan. Volgens de deelstaatminister had de Afghaanse man vrijwillig zijn vertrek uit Duitsland aangekondigd. Hij zou niet zijn vertrokken vanwege zijn psychiatrische behandeling. Bondskanselier Scholz zegt dat hij opheldering wil van de lokale autoriteiten waarom de man nog niet was vertrokken.

Vorig jaar werden in de stad Solingen, in de deelstaat Noordrijn-Westfalen, drie mensen gedood met een mes bij een terreuraanslag. Die mesaanval was uitgevoerd door een uitgeprocedeerde asielzoeker, die naar eigen zeggen handelde uit naam van terreurorganisatie IS.

Het toenemende aantal mesaanvallen in Duitsland heeft de politieke discussie over migratie in een stroomversnelling gebracht. In de nasleep van de steekpartij in Solingen heeft de regering van bondskanselier Scholz, die inmiddels is gevallen, strengere asielmaatregelen ingesteld.

Het kabinet kondigt nog niet onmiddellijk nieuwe plannen aan om de hoeveelheid stikstofuitstoot op korte termijn te verminderen. Dit blijkt uit de eerste reactie van minister Wiersma van Landbouw op de uitspraak van de Haagse rechtbank in de Greenpeace-zaak.

De rechtbank gaf vanmorgen de milieuorganisatie gelijk dat het kabinet haast moet maken om de door stikstof aangetaste natuur beter te beschermen.

Wiersma laat weten dat het niet "de uitspraak is waarop ik had gehoopt". Ze benadrukt dat het kabinet zoekt naar een aanpak "waarbij we de brede maatschappelijke impact van de maatregelen niet uit het oog verliezen".

Afgelopen vrijdag is een aparte ministeriële commissie opgericht, onder leiding van premier Schoof. Daar wordt de uitspraak van nu "snel en grondig" bestudeerd. Misschien gaat het kabinet nog in hoger beroep. Dat moet binnen zes weken.

Dwangsom

De rechtbank geeft Greenpeace niet alleen gelijk door te eisen dat de stikstofdoelen voor 2030 worden gehaald en er anders een dwangsom van 10 miljoen euro opgelegd moet worden. De rechtbank is ook kritisch over de aanpak van het huidige kabinet, dat een aantal stikstofmaatregelen van het vorige kabinet schrapt. Het gaat onder meer om een stikstofpot van 24 miljard euro om boeren vrijwillig te laten stoppen. Er is nu nog zo'n 5 miljard euro voor.

De Tweede Kamer - zowel coalitie- als oppositiepartijen - wil in ieder geval wel dat het kabinet snel met nieuwe plannen komt. Zoals verwacht benadrukken vooral oppositiepartijen, zoals GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren, CDA en D66, dat de huidige maatregelen van BBB-landbouwminister Wiersma tekortschieten.

Het CDA noemt het schrappen van die vorige stikstofmaatregelen een blunder. GroenLinks-PvdA-Kamerlid Bromet vindt dat het kabinet in een "waanwerkelijkheid" leeft.

Vrijwillige uitkoop

De meeste partijen zijn eensgezind in hun opvatting dat minister Wiersma nu aan de slag moet. Het is voor hen duidelijk dat haar bestaande beleid niet afdoende is. Dat beleid is gericht op het stimuleren van innovatieve methoden die leiden tot minder stikstofuitstoot, beter natuurbeheer en vrijwillige uitkoop van boeren.

PVV-leider Wilders ziet meer stikstofbeleid niet zitten. Hij pleit juist voor een versoepeling van de stikstofregels en stikstofdoelen. Hij kan steun vinden bij coalitiepartner BBB.

Partijleider Van der Plas geeft in een reactie op de Greenpeace-uitspraak vooral het vorige kabinet de schuld dat "slechte regelingen" heeft gemaakt. Ze benadrukt dat dit kabinet onder leiding van Wiersma "keihard" werkt aan een betere stikstofaanpak. Ze zegt ook "dat het heel urgent is dat wij wat gaan doen aan de verstikkende wetgeving en regels".

VVD-Kamerlid Van Campen zegt dat er "huiswerk" ligt. "De minister zal keuzes moeten maken op zeer korte termijn." Hij zegt niet aan welke keuzes hij denkt en dat doet coalitiepartij NSC ook niet. Het wachten is op plannen van de ministeriële commissie en "dan gaan we zien hoe die plannen vallen", aldus NSC-Kamerlid Holman.

D66 en GroenLinks-PvdA herhalen dat ze vinden dat de veestapel moet inkrimpen. Dat gaat coalitiepartij BBB veel te ver, die vindt dat niet alleen de boeren verantwoordelijk zijn voor de te hoge stikstofuitstoot.

De Nederlandse bemanning die vorige week een Franse vissersboot zou hebben aangevallen in het Kanaal, zegt nu eerst zelf te zijn aangevallen. De Franse bemanning zou expres over hun netten zijn gevaren, waarna de Nederlanders hetzelfde hebben gedaan bij hen.

Het gebeurde vorige week in de nacht van dinsdag op woensdag. De Fransen meldden dat ze waren aangevallen door bemanning van een Brits schip. Het ging om de Henk Senior, een schip van de Urker rederij Osprey Fish dat onder de Britse vlag vaart.

Nachtmerrie-achtig

José Leprête zat aan boord van de Franse boot. Hij spreekt in Franse media van een "nachtmerrie-achtige ervaring". De Franse bemanning zou wakker zijn geworden doordat hun boot door elkaar werd geschud door de Henk Senior. Alle lichten van die boot waren uit, herinnert Leprête. "Ik riep dat hij zijn baken aan moest zetten, maar hij zei nee."

Met een schijnwerper op de boot gericht, herkende Leprête de Henk Senior van een "eerder probleempje". Wat dat probleem was, vertelt hij niet.

Volgens Leprête had de Henk Senior de haak gegrepen die de Franse boot met het visnet verbond. "Onze kabel lag helemaal uit het water. We minderden vaart en zagen dat hij een kabel doorsneed." De Franse boot zou daarmee het net verloren zijn. Volgens Leprête was het opzettelijk. "Het leken wel piraten."

Recht op boot af

De Nederlandse bemanning vertelt een ander verhaal aan Omroep Flevoland. Volgens Louwe de Boer van Osprey Fish voer de Franse kotter rond middernacht recht op de Henk Senior af. "Onze schipper heeft hem via de marifoon meermaals opgeroepen om uit te wijken, daar gaf hij geen antwoord op."

"Hij haakte aan ons net en viste het bewust op", gaat De Boer verder. Daardoor werd het Urker net kapotgetrokken. Een half uur later deden de Urker vissers hetzelfde bij de Franse boot, geven ze toe. De schade is volgens De Boer voor beide kotters hetzelfde: een kapotte kabel. Het repareren daarvan kost zo'n 300 euro, zegt hij.

Brexit

Londen en Parijs maken al sinds het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie ruzie over visvergunningen. De situatie op zee is gespannen, vindt de Franse Leprête. "Er zijn boten met Engelse vlaggen en Nederlandse bemanningen die denken dat de zee van hen is."

"Ze zijn bijzonder brutaal en denken dat ze kunnen doen en laten wat ze willen." Hij vraagt om maatregelen om het Kanaal te beheren. "Er zijn veel boten in een klein gebied."

Volgens De Boer is het juist de Franse visser die fout zit. "Wij lagen daar met meerdere Franse vissers, waarmee we goede communicatie hadden. Maar hij kwam erbij en met zijn eerste trek vist hij ons net op. Hij accepteert ons niet daar en denkt dat het hele kanaal van hem is."

Prins Harry heeft toch geschikt in de grote rechtszaak tegen de krantengroep van mediamagnaat Rupert Murdoch. Voor die schikking waren een schuldbekentenis, excuses en een aanzienlijke schadevergoeding nodig.

Krantengroep News Group Newspapers (NGN) heeft toegegeven dat de prins jarenlang slachtoffer is geweest van illegale praktijken door roddelbladen als The Sun en News of the World. Er wordt gesproken over zeldzame excuses van de Britse tabloids.

In een uitgebreide verklaring erkende NGN het hacken van telefoons, het volgen van prins Harry en het misbruik van privé-informatie door journalisten en privédetectives. Voorafgaand aan de rechtszaak ontkende NGN dat allemaal nog.

Na afloop las Harry's advocaat, David Sherborne, een verklaring namens de prins voor buiten de rechtbank. Daarin noemt Harry het "een enorm belangrijke overwinning". Na eindeloze ontkenningen, wordt de krantengroep eindelijk verantwoordelijk gehouden, zegt de zoon van koning Charles. Toch blijven volgens hem degenen achter deze wanpraktijken op hogere posities werken bij NGN. Hij riep de politie en het parlement op om onderzoek te doen naar de illegale activiteiten van Murdochs krantengroep.

Prins Harry werd tussen 1996 en 2011 afgeluisterd door The Sun. News Group Newspapers verontschuldigt zich "voor de impact op hem van de uitgebreide berichtgeving en de ernstige inbreuk op zijn privéleven". Ook biedt de organisatie excuses aan "voor het leed dat de hertog is aangedaan en de schade die is toegebracht aan zijn relaties, vriendschappen en familie".

Daarnaast kwamen er ook excuses voor het schenden van de privacy van zijn moeder: prinses Diana. Harry vindt dat de tabloids medeverantwoordelijk zijn voor haar dood. De bladen zijn ook een van de redenen dat hij en zijn vrouw vijf jaar geleden naar Amerika vertrokken.

Gisteravond leek er ineens toch beweging te zitten in gesprekken over een schikking. Er stond acht tot tien weken voor de zaak gepland, maar al die weken zijn nu dus niet meer nodig. Persbureau Reuters meldt dat de schadevergoeding een bedrag van acht cijfers is, oftewel: minimaal tien miljoen pond.

Samen met voormalig Labour-vicevoorzitter Tom Watson klaagde de prins NGN aan. Ze waren de laatste twee overgebleven deelnemers aan de grote rechtszaak. Ook Watson kreeg een schuldbekentenis en excuses te horen. Hij krijgt ook een aanzienlijke schadevergoeding. Watson noemde Harry's moed bewonderenswaardig.

In ruim 1300 soortgelijke rechtszaken trof het bedrijf een schikking. Het ging om onder anderen Harry's broer, prins William. Andere eisers hebben zaken geschikt, omdat ze anders mogelijk een juridische rekening van miljoenen ponden moesten betalen, zelfs als ze in het gelijk zouden zijn gesteld.

"Ze schikten omdat ze moesten schikken", zei Harry vorige maand tegen The New York Times. "Een van de belangrijkste redenen om dit door te zetten, is verantwoordelijkheid, omdat ik de laatste persoon ben die dat daadwerkelijk kan bereiken."

Het wordt in het Verenigd Koninkrijk moeilijker om online een mes te kopen. Het Britse kabinet heeft strengere maatregelen aangekondigd na de aanval van een 18-jarige man in Southport. Die stak vorig jaar drie meisjes dood tijdens een dansles in een buurtcentrum; acht andere kinderen en twee volwassenen raakten gewond.

Axel Rudakubana (18) gaf maandag op de eerste dag van het proces toe dat hij de dader is. De steekpartij leidde tot dagenlange rellen in het Verenigd Koninkrijk. Rudakubana kocht zijn mes op 17-jarige leeftijd via webwinkel Amazon, hoewel dat officieel verboden is. Morgen doet de rechter uitspraak in de zaak.

Volgens de BBC moet voortaan iedereen die online een mes koopt zich op twee manieren identificeren. Kopers moeten een identiteitsbewijs kunnen overleggen en een video opnemen van zichzelf, waarna software moet verifiëren of iemand inderdaad ouder dan 18 jaar is.

Eerder werd al bekendgemaakt dat leidinggevenden van bedrijven die online messen verkopen boetes kunnen verwachten als ze niets doen tegen de illegale verkoop van messen aan minderjarigen.

Two-click killer

Premier Starmer benadrukt in een opiniestuk in The Sun het belang van strengere maatregelen. "Het is voor onze kinderen schrikbarend eenvoudig om dodelijke messen in handen te krijgen." Hij zegt dat de dader van de moorden in Southport een 'two-click killer' is. "Hij kon het wapen via internet bestellen, zonder enige controle of barrières."

Volgens Starmer is de technologie voorhanden om de online leeftijdscontroles in te voeren. Amazon zegt dat mensen nu online hun leeftijd moeten opgeven en dat de bezorger aan de deur de leeftijd controleert. Maar dat gaat blijkbaar niet altijd goed.

De Britse minister van Binnenlandse Zaken Cooper kondigde gisteren aan in gesprek te gaan met technologiebedrijven om "gevaarlijk materiaal" van het web te halen. Ze doelde daarmee op een online handleiding van terreurorganisatie al-Qaida die Rudakubana had gedownload.

Het is hormoonverstorend, schadelijk voor het immuunsysteem en slecht voor de vruchtbaarheid: bisfenol A (BPA). We krijgen er veel te veel van binnen omdat het in verpakkingen zit waar we dagelijks uit eten en drinken. Per deze week geldt een verbod vanuit de Europese Unie. Maar dat wil niet zeggen dat het direct verdwenen is uit al die producten.

Vershoudbakjes, broodtrommels, herbruikbare plastic flessen en koffiebekers: in heel veel voedsel- en drankverpakkingen zit BPA of een aanverwante chemische stof. Ook in coatings van bijvoorbeeld (drank)blikjes en potdeksels en in kartonnen koffiebekers is het gebruik hiervan populair.

Dat komt omdat BPA een aantal heel handige eigenschappen heeft. Het versterkt bijvoorbeeld kunststoffen en voorkomt aantasting van bepaalde metalen. Daarom wordt de stof al tientallen jaren volop gebruikt.

Voortplanting

De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat BPA ook nadelige eigenschappen heeft. Via de verpakkingen komt het in kleine hoeveelheden in voedsel en drinken terecht. Dat is onder meer schadelijk voor het immuunsysteem en de voortplanting en kan het hormoonsysteem verstoren.

Dat leidde in 2011 tot een verbod op het gebruik in babyflesjes. Zeven jaar later werd dit verbod uitgebreid naar voedselverpakkingen voor kinderen jonger dan 3 jaar. Ook zijn er beperkingen ingevoerd voor BPA in inkt op kassabonnen en in kinderspeelgoed.

Veel schadelijker dan gedacht

In de loop der jaren bleek dat BPA bij lagere hoeveelheden schadelijker is dan waar eerder van werd uitgegaan. De Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA stelde daarom in 2023 de gezondheidskundige grenswaarde met maar liefst een factor 20.000 naar beneden bij.

Die grenswaarde geeft aan hoeveel BPA iemand dagelijks maximaal binnen mag krijgen zonder schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Die waarde blijken we fors te overschrijden: we krijgen er veel te veel van binnen. Vandaar dat de EU besloot tot het verbod dat per begin deze week is ingesteld.

Dat wil niet zeggen dat BPA direct verdwenen is uit de voedselverpakkingen. Producenten hebben anderhalf tot drie jaar de tijd om alternatieven te vinden. Voor bepaalde toepassingen waar BPA lastiger te vervangen is, gelden zelfs nog langere overgangstermijnen.

'BPA-vrij'

In welke producten het nog wel zit, kunnen consumenten niet te weten komen, aldus het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Een verplichting van producenten om dit te melden bij de producten die te koop zijn, is er niet. Dat komt omdat consumenten "er van uit moeten kunnen gaan dat die aan de wet voldoen", aldus het RIVM.

Maar vooralsnog geldt dus de overgangsperiode. Nu al blootstelling aan BPA in verpakkingen vermijden, is volgens het RIVM lastig. "Je kunt kiezen voor meer onverpakt vers voedsel."

Een aantal bedrijven zet zelf al de claim "BPA-vrij" op de verpakking, aldus het RIVM. "Al is dat vaak op verpakkingsmateriaal waar het sowieso al nooit in zat."