NOS Nieuws - Algemeen

De politie heeft twee jongens aangehouden in een onderzoek naar het wapen dat een rol speelde bij de dood van een 16-jarige leerling van het Hofstad Lyceum in Den Haag. De verdachten van 15 en 19 jaar kwamen in beeld na onderzoek naar de herkomst van het wapen.

Het slachtoffer werd vorige week zwaargewond gevonden in het gebouw van de school. Hij werd met spoed naar het ziekenhuis gebracht, en overleed een dag later aan zijn verwondingen.

Eerder was al duidelijk dat geen sprake was van een misdrijf maar omdat bij het incident een vuurwapen betrokken was, volgde een apart onderzoek naar de herkomst van dat wapen.

Uit dat onderzoek kwamen de twee verdachten naar voren, meldt Omroep West. Het gaat om twee Hagenaars. Ze zijn vandaag aangehouden en worden verhoord.

Waar ze precies van worden verdacht, is niet duidelijk. "De verdere bevindingen uit het onderzoek naar het incident zijn uit privacyoverwegingen alleen gedeeld met de nabestaanden", zegt de politie, die terughoudend is in het geven van meer informatie. De verdachten zitten in volledige beperkingen en mogen alleen contact hebben met hun advocaat.

Twee Britten, een man en een vrouw, zijn in Iran aangehouden, meldt het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Volgens Iraanse media zijn de twee in de zuidoostelijke stad Kerman opgepakt. Wanneer dat is gebeurd is onduidelijk. De Britten zouden zich aan "veiligheidsgerelateerde misdrijven" schuldig hebben gemaakt.

Het Iraanse staatspersbureau IRNA meldt dat de Britse ambassadeur in Iran de twee Britten op het kantoor van de Iraanse officier van justitie in Kerman heeft bezocht. Van de ontmoeting heeft het staatspersbureau een foto vrijgegeven.

Over de omstandigheden waarin ze worden vastgehouden, heeft het Britse ministerie noch Iran iets bekendgemaakt.

Tientallen aanhoudingen

Iran heeft de afgelopen jaren tientallen buitenlanders en Iraniërs met een dubbele nationaliteit aangehouden, voornamelijk op beschuldiging van spionage of het in gevaar brengen van de nationale veiligheid. Minstens vijftien van hen hadden banden met het Verenigd Koninkrijk.

Volgens mensenrechtenorganisaties worden buitenlanders in Iran vastgehouden als pressiemiddel, en worden ze alleen vrijgelaten als Iran er iets voor terugkrijgt.

In 2023 executeerde Iran de Brits-Iraanse Alireza Akbari. De oud-politicus was veroordeeld voor onder meer spionage voor de Britse geheime dienst MI6. De Britse oud-premier Sunak noemde de executie destijds een "meedogenloze en laffe daad, uitgevoerd door een barbaars regime zonder respect voor mensenrechten".

Het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken roept Britse staatsburgers al langer op niet naar Iran af te reizen. Volgens het ministerie lopen Britten "groot risico" om door de Iraanse veiligheidsdiensten te worden ondervraagd en gearresteerd.

Journalist Sophie van Leeuwen, die gisteren werd opgepakt in Sierra Leone, is weer vrijgelaten. De Afrika-correspondent van RTL Nieuws werd samen met een lokale journalist gearresteerd bij een politiecheckpoint ten westen van de hoofdstad Freetown. De lokale journalist werd al eerder vrijgelaten.

Van Leeuwen zou na haar arrestatie zijn meegenomen naar haar logeeradres in Sierra Leone, waar haar spullen zijn doorzocht en waar ze werd verhoord. RTL Nieuws-hoofdredacteur Ilse Openneer laat weten dat ze met Van Leeuwen heeft gesproken en dat het goed met haar gaat.

Het kantoor van de Sierra Leoonse president schrijft dat Van Leeuwen wordt verdacht van spionage. "Wees voorzichtig met imitators die graag verhalen verdraaien voor hun politieke agenda's", staat bij het bericht.

Jos L.

Lokale media meldden dat Van Leeuwen volgens de politie ook niet de juiste papieren had om haar werk te doen. Volgens RTL was Van Leeuwen wel geaccrediteerd en had ze toestemming om verhalen te maken over de zaak rond Jos L., bijgenaamd 'Bolle Jos'.

Eind vorige maand werd bekend dat de Nederlandse drugscrimineel in Sierra Leone verblijft. Hij is in Nederland veroordeeld tot een gevangenisstraf van 24 jaar voor het organiseren van drugstransporten, een gewelddadige beroving en het opdracht geven voor een liquidatie.

Vorige week meldde de politie in Sierra Leone dat er in het land naar L. wordt gezocht. "Maar een echte klopjacht is hier nog niet begonnen", zei Van Leeuwen daarover tegen RTL Nieuws. "De mensen op straat moeten een beetje lachen als ik ernaar vraag. Zij geloven niet dat hij echt gepakt wordt." RTL Nieuws schreef vanochtend dat dit volgens Van Leeuwen alles te maken heeft met corruptie in het land.

Of de arrestatie van Van Leeuwen iets te maken heeft met haar verslaggeving over de zaak rond Jos L. is niet bekend. In afwachting van verder verhoor mag ze het land niet verlaten, meldt RTL Nieuws.

'Spanningen met Nederland'

Ahmed Sahid Nasralla, voorzitter van de Sierra Leoonse journalistenorganisatie SLAJ, zegt dat het in dat land niet vaak voorkomt dat journalisten op deze manier worden aangehouden. Hij vermoedt dat de arrestatie van Van Leeuwen te maken heeft met berichtgeving over corruptie en opgelopen spanningen tussen Nederland en Sierra Leone.

Sierra Leone is kritisch over Nederland in de zaak over Jos L. Volgens Chernor Bah, de minister van Informatie, was Nederland laat met het delen van informatie over de crimineel. Hij zou pas vorig weekend documenten uit Nederland hebben ontvangen, terwijl het OM al ruim een half jaar wist dat de drugscrimineel in Sierra Leone zat.

De VriendenLoterij heeft een waarschuwing gekregen over een reclame in een grote Nederlandse krant. Volgens de Kansspelautoriteit (Ksa) was die advertorial "ongepast". De loterij heeft de reclame offline gehaald. De Kansspelautoriteit zegt niet welke in welke krant de advertentie stond.

In de advertorial (een advertentie die sterk lijkt op een redactioneel artikel) werd een verhaal gepromoot van iemand die dankzij een gewonnen prijs medische rekeningen kon betalen. 'Winnaarsverhalen' worden vaker gebruikt om reclame te maken, maar volgens de Ksa mag gokken daarbij niet als oplossing worden gegeven voor persoonlijke of financiële problemen.

"Door deelname aan een kansspel neer te zetten als een oplossing voor persoonlijke of financiële problemen, kunnen mensen daaraan meer geld uitgeven dan ze oorspronkelijk van plan waren", schrijft de Kansspelautoriteit.

De marechaussee heeft iemand aangehouden die met een steekwapen de Tweede Kamer was binnengedrongen. De persoon is binnengekomen via de centrale hal. De marechaussee heeft de indringer overgedragen aan de politie.

De politie wil niet zeggen of het een man of een vrouw is en ook niet of het deze persoon is gelukt om het beveiligde deel van het parlementsgebouw binnen te komen.

Er zijn geen gewonden gevallen.

Beveiligingspoortjes

Haagse bronnen hebben gehoord dat het een man van ongeveer dertig jaar is die een mes droeg. Het is niet helemaal duidelijk hoe hij het beveiligde gebied is binnengekomen, maar enkele aanwezigen hoorde een beveiliger roepen: "Iedereen weg hier!".

De man is een eind de Statenpassage binnengekomen. Pas in de gang van de kleinere commissiezalen - meer dan honderd meter van de ingang - is hij overmeesterd.

De politie en de voorlichting van de Tweede Kamer willen deze details niet bevestigen. "Het politieonderzoek loopt nog hoe dit heeft kunnen gebeuren", aldus de voorlichter.

De ingangen van de Tweede Kamer en de grote hal waren tijdelijk afgesloten, maar zijn weer open.

Een cameraploeg van de NOS filmde deze beveiliging bij het Kamergebouw:

Als je een variabel contract hebt voor gas, of een nieuw jaarcontract moet afsluiten, dan kun je er niet omheen: hoge tarieven. En het is onzeker of in de nabije toekomst de gasrekening lager zal uitvallen.

De vraag naar gas is nu groot. Verwarmingen staan aan, en elektriciteitscentrales hebben veel gas nodig want het waait niet heel hard en de zon laat zich zelden zien. Alleen bij heel harde wind en volop zon hoeven gascentrales niet te leveren. Daarnaast is de gasopslag niet optimaal gevuld: de voorraad slinkt.

Het feit dat de opslag deze zomer weer gevuld moet gaan worden, drijft de laatste maanden de prijs omhoog op de internationale gasmarkt. Op die markt, waar energiebedrijven inkopen, stond de gasprijs vandaag op 55,66 euro per megawattuur. Een jaar geleden was de prijs nog 29,66 euro.

Versoepeling

Overigens meldt persbureau Bloomberg dat Duitsland de eisen voor de mate waarin de opslag gevuld moet zijn wil versoepelen. Daardoor daalde de gasprijs op de internationale markt vandaag met zo'n 8 procent ten opzichte van gisteren.

Voor consumenten bepaalt die inkoopprijs maar voor een deel van wat er uiteindelijk op de rekening staat. Zo wordt er btw geheven, en een speciale gasbelasting. De consumentenprijs steeg van gemiddeld 1,22 naar 1,40 per kuub gas bij een nieuw jaarcontract.

De duurste aanbieders komen met hun tarieven nu boven het prijsplafond van 2023. Dat plafond werd toen ingesteld om energie betaalbaar te houden. Consumenten hoefden niet meer dan 1,45 euro per kuub te betalen. Als de tarieven daarboven kwamen, betaalde de overheid het verschil.

Er zijn nu geen plannen voor een nieuw prijsplafond. Wel wordt er bij de naderende financiële discussie rond de Voorjaarsnota mogelijk gekeken naar de energiebelasting. Verschillende ministeries zijn dat nu aan het onderzoeken. Ook is er een vervolg op het Noodfonds Energie in de maak. Daar kunnen huishoudens met hoge energiekosten en lage inkomens aankloppen voor financiële ondersteuning.

Vertraging

Het voortzetten van het fonds liep vertraging op, omdat energiemaatschappijen en het kabinet het niet eens konden worden over wie wat zou moeten bijdragen. Het ministerie van sociale zaken laat weten dat het op korte termijn meer duidelijkheid hoopt te krijgen van de netbeheerders. Een bijdrage van die kant zou na 2023 en 2024 ook in dit jaar nog een Noodfonds mogelijk maken.

Over hoe het ondertussen verder zal gaan met de gasprijs, valt weinig te zeggen, behalve dat de onzekerheid groot is. Een kapotte gasleiding of een storing in een lng-installatie; het zijn omstandigheden die de prijs al snel flink opdrijven.

Het enige zekere is dat zuinig zijn al snel loont. De thermostaat een graadje lager zetten levert gemiddeld een besparing op van 7 procent.

Autofabrikant Porsche schrapt de komende vier jaar nog eens 1900 banen. De Duitse fabrikant van sport- en terreinwagens stelt zijn ambitieuze doelstellingen noodgedwongen bij en beperkt de productie tot 250.000 auto's per jaar.

Dat is nodig om winst te kunnen blijven maken. Porsche heeft te lijden onder "uitdagende geopolitieke en economische omstandigheden" en wil "in een vroeg stadium de koers uitzetten en goed bekijken welke aanpassingen moeten worden gedaan om het bedrijf ook in de toekomst gezond te houden", zegt de leiding van het bedrijf. Daarbij doelt Porsche onder meer op de dreigende handelsoorlog met de VS en de terugloop van de verkoop van elektrische voertuigen in China met zo'n 30 procent.

15 procent weg

De 1900 arbeidsplaatsen die verdwijnen, komen boven op de 1500 tijdelijke contracten die de komende jaren aflopen en niet worden verlengd. In totaal verdwijnt 15 procent van de banen in de hoofdfabriek in Stuttgart-Zuffenhausen en in het ontwikkelingscentrum in Weissach. Het bedrijf heeft een kleine 24.000 mensen in dienst.

Bij de nieuwe ontslagronde gaat het om werknemers met een vast contract en een baangarantie tot 2030. Het ontslag verloopt via een sociaal plan en op basis van vrijwilligheid en natuurlijk verloop.

Begin deze maand kondigde het bedrijf al aan dat het twee topmannen wil vervangen, de financieel directeur en de directeur verkoop. Porsche is voor het grootste deel in handen van de Volkswagen Groep, die ook in zwaar weer verkeert.

De NAVO-top in Brussel is afgelopen. Op de familiefoto staan de 32 ministers van Defensie gezellig naast elkaar, met in het midden NAVO-baas Mark Rutte. Pete Hegseth springt eruit, in een opvallend felblauw pak. Het is duidelijk wie hier de echte baas is. Want hoe gemoedelijk het er ook uitziet, het is crisis in de alliantie.

De uitspraken van de Amerikaanse minister van Defensie vielen de Europese bondgenoten gisteren rauw op hun dak. Ze hadden dit kunnen verwachten, maar toch werden velen overvallen, ook door de toon waarop Hegseth zijn 31 collega's toesprak.

Die toon is Europese bondgenoten in het verkeerde keelgat geschoten. Ze voelen zich aangevallen door iemand die een vriend zou moeten zijn, geen vijand. In de wandelgangen van het NAVO-hoofdkwartier gonst de kritiek.

Afschrikking

De harde woorden van Trumps vertrouweling hebben de kracht van het militaire bondgenootschap aangetast, zeggen ingewijden. Die kracht zit in de afschrikwekkende werking. Als de belangrijkste partner op eigen houtje met de Russische president gaat onderhandelen, komt die afschrikking onder druk te staan.

De Duitse minister van Defensie, Pistorius, zei het vanmorgen hardop voor hij naar de vergadering van de NAVO-ministers ging: het zou beter zijn geweest als Amerika geen concessies aan Rusland had gedaan voor het begin van de onderhandelingen.

EU-buitenlandchef Kaja Kallas gaat nog een stap verder. "Je kunt niet alles van de onderhandelingstafel halen, nog vóór de onderhandelingen moeten beginnen. Een deal maken achter onze rug om is een dirty deal."

In de vergadering van de ministers van Defensie is de kritiek overgebracht aan Hegseth, melden NAVO-bronnen. Gisteravond dineerden Rutte en Hegseth samen. Rutte zou de Amerikaan aangesproken hebben op zijn toon, die niet helpt om de Europese bondgenoten mee te krijgen.

Nieuwe strategie

Rutte zal een nieuwe strategie moeten bedenken om de eensgezindheid te bewaren. De afgelopen maanden probeerde hij vooral Trump bij de club houden. Dat lijkt voorlopig gelukt, Hegseth herhaalde nog maar eens dat Amerika trots NAVO-lid is en wil blijven. Maar dan wel op voorwaarde dat Canada en de Europeanen doen wat Amerika wil.

Een 'reset' is nodig, zei Hegseth vanmorgen. Eentje waarbij de Europese leden en Canada eindelijk voor hun eigen veiligheid gaan zorgen. Dat betekent vooral heel veel meer miljarden aan defensie-uitgaven.

Trump wil dat de bondgenoten op termijn 5 procent van hun binnenlands product aan defensie uitgeven. Nu is dat nog 2 procent. Op de NAVO-top van juni in Den Haag moeten knopen worden doorgehakt over een verhoging van dat percentage en de periode waarin dat moet gebeuren, anders kan die voor Nederland zo belangrijke top geen succes worden.

Machteloos

Om niet overgeleverd te zijn aan de Amerikaanse grillen, moeten de Europese NAVO-landen hun eigen verdediging op orde krijgen. Voorlopig staat Europa buitenspel. Nu Trump de eerste klap heeft uitgedeeld, kunnen de Europeanen weinig meer dan gezamenlijke verklaringen uitbrengen waarin ze stellen dat ze Oekraïne blijven steunen. Het maakt een machteloze indruk.

Ook de glasheldere Amerikaanse boodschap dat Oekraïne het NAVO-lidmaatschap wel kan vergeten, is pijnlijk. Hoewel achter de schermen niemand geloofde dat Oekraïne op korte termijn NAVO-lid zou worden, is het wel een belofte die de alliantie al in 2008 deed.

De afgelopen jaren bedacht het bondgenootschap steeds nieuwe formuleringen om toe te zeggen dat het 'onomkeerbaar' was dat land 'ooit' lid zou worden. Zelensky geloofde nooit dat de deur écht openstond, zei hij tegen CNN. De vraag die zich opdringt: Wat zijn beloftes van het bondgenootschap waard?

Geloofwaardigheid

Daarmee staat de geloofwaardigheid van de NAVO op het spel. Ook die van de topman. Rutte werd gisteren door Trump in zijn hemd gezet, want al tijden riep de NAVO-baas op "de vijand niet wijzer te maken dan hij al is" door openlijk te speculeren over mogelijke onderhandelingen en wie wat zou gaan doen.

Maar na Trumps telefoontje met Poetin gisteren weet de Russische president precies waar hij aan toe is. "De wereld mag blij zijn met iemand als Trump, de beste dealmaker op de planeet", zei Hegseth voor hij met Rutte ging vergaderen vanmorgen. Rutte lachte en sloeg hem nog maar eens op de schouders. Hij moet op zoek naar een nieuw verhaal om de club in crisis bij elkaar te houden.

Een vrouw is maandagavond in Amsterdam door een tram een stuk meegesleurd nadat haar jas was komen vast te zitten tussen de deuren. De sensoren in de deuren hadden de punt van haar jas niet gedetecteerd, zegt vervoersbedrijf GVB tegen stadsomroep AT5. Volgens de vervoerder was het een "ongelukkige samenloop van omstandigheden".

Het ongeluk gebeurde in een tram op station Zuid. De vrouw kwam aan de buitenkant van de tram vast te zitten en toen die ging rijden werd ze meegesleurd. Even verderop kwam het slachtoffer los en viel op straat. Hoe het met haar is, is niet bekend.

Een reiziger die in de tram zat beschreef bij AT5 de situatie: "De tram vertrok, maar iemand zat vast aan de deuropening en is zeker een minuut lang met de tram meegesleept. Iedereen schreeuwde in paniek of de tram kon stoppen."

Chauffeur kreeg groen licht

De tram werd na het incident uit de dienstregeling gehaald voor technisch onderzoek. Het GVB laat aan AT5 weten dat na onderzoek is gebleken dat de reiziger wilde instappen ondanks waarschuwende licht- en geluidssignalen.

De deuren waren op dat moment al aan het sluiten. Als een persoon ertussen klem zit, gaan ze doorgaans weer open. In dit geval werd de punt van de jas niet gedetecteerd, aldus de vervoerder.

De chauffeur kon de reiziger wel op het perron zien staan, maar kon niet vaststellen dat de jas tussen de deur zat en kreeg dus geen waarschuwing dat hij niet kon gaan rijden. Volgens het GVB duurde het dertig seconden voor het slachtoffer ten val kwam. Hierna is de conducteur uitgestapt om te kijken, maar die zag naar eigen zeggen niets. De vrouw was toen al weg.

Meer aandacht voor noodrem

Reizigers in de tram hebben geen gebruik gemaakt van de noodrem, iets wat het GVB graag had gezien. "Het is belangrijk dat reizigers zich hiervan meer bewust zijn. We gaan de communicatie naar reizigers hierover extra oppakken." Ook gaat het vervoersbedrijf intern meer aandacht geven aan situaties waarbij reizigers vast komen te zitten tussen de deur.

Een Kamermeerderheid wil dat overlastgevende asielzoekers rond Ter Apel zo snel mogelijk 24 uur per dag worden vastgezet. Minister Faber moet uiterlijk 1 maart een zogeheten procesbeschikbaarheidslocatie (pbl) openen, zeggen de vier coalitiepartijen en de oppositiepartijen CDA, JA21, D66 en SGP. In een debat in de Tweede Kamer zei Faber dat ze dat zelf ook graag wil, maar dat ze ook te maken heeft met juridische bezwaren.

De overlast rond Ter Apel is al tijden onderwerp van politieke discussie. Vorige maand deed de Inspectie Justitie en Veiligheid een dringend beroep op Faber om met een snelle aanpak te komen. De inspectie noemde de situatie rond het aanmeldcentrum voor asielzoekers onveilig voor bewoners en medewerkers. De problemen worden vooral veroorzaakt door asielzoekers die weinig kans maken op een verblijfsvergunning.

Tot vorig voorjaar bestond er een pbl waar asielzoekers die overlast veroorzaakten onder verscherpt toezicht vastzaten. Maar Fabers voorganger, staatssecretaris Van der Burg, moest die sluiten na een rechterlijke uitspraak.

'Ze blaft hard, maar bijt niet'

Vorige week kwam Faber met een nieuwe aanpak van 'veiligelanders' in Ter Apel die overlast veroorzaken. Zij moeten zich dan twee keer per dag melden. Wanneer ze niet meewerken worden ze verplaatst naar een zogeheten verscherpttoezichtslocatie (vtl). Vanuit daar kunnen ze de andere gebouwen van het aanmeldcentrum niet in, maar wel de straat op. Ook is er een programma dat hen van de straat moet houden, maar de deelname daaraan is vrijwillig.

Faber zei in het debat dat ze steeds ervan is uitgegaan dat dit juridisch gezien nu het maximaal haalbare is. Ze zei haar uiterste best te doen, maar kreeg van links tot rechts forse kritiek. Meerdere Kamerleden stelden dat ze al zeven maanden bezig is en nog niets heeft bereikt.

CDA-leider Bontenbal zei dat Faber elke dag "heel hard blaft, maar niet bijt". D66-Kamerlid Podt suggereerde dat PVV-leider Wilders het beleid van zijn eigen minister Faber "slappe hap" zou kunnen noemen.

Avondklok

Geconfronteerd met zo veel ongeduld bij de Kamer opperde de minister de mogelijkheid van de invoering van een avondklok in het aanmeldcentrum. "Als uw Kamer dat zou willen, wil ik best gaan nadenken over strengere regels." Volgens haar vindt de meeste overlast plaats in de avonduren. Het duurt ongeveer twee maanden om de mogelijkheid van een avondklok te onderzoeken, zei de minister.

Volgens de Kamermeerderheid is het wel degelijk mogelijk om de probleemveroorzakers vast te zetten. In de Vreemdelingenwet is daar voldoende juridische grondslag voor te vinden, zei VVD-Kamerlid Rajkowski. Faber erkende uiteindelijk dat ze "sinds een week" weet dat er wellicht toch mogelijkheden zijn om de pbl te heropenen.

Vanaf begin deze week heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een handboek dat moet helpen te voorkomen dat moslims zonder nabestaanden worden gecremeerd. Crematie is in de islam verboden, maar soms worden overleden moslims zonder nabestaanden niet als moslim herkend, waardoor ze toch worden gecremeerd.

Het handboek moet dat helpen voorkomen. Zo kan de ambtenaar aan de naam zien of iemand een islamitische achtergrond had, en de basisregistratie persoonsgegevens (brp) van de gemeente raadplegen.

Ook kan een snelle check op sociale media aantonen of iemand zich identificeerde als moslim. Het handboek bevat daarnaast richtlijnen over een uitvaart volgens islamitische geloofsregels.

Wanneer iemand overlijdt en nabestaanden geen uitvaart regelen, is de gemeente daar verantwoordelijk voor. Volgens artikel 18 van de Wet op de lijkbezorging zijn gemeenten verplicht zorgvuldig om te gaan met de uitvaartwensen van alle inwoners, ongeacht hun geloof.

Ongewenste crematies

"Helaas wordt hier in de praktijk niet altijd rekening mee gehouden", zegt de schrijver van het handboek, Sofyan al Kandoussi van de Brancheorganisatie Islamitische Uitvaartorganisaties Nederland en het islamitische uitvaartzorgbedrijf Al-Qadr.

"Voor moslims is een begrafenis volgens islamitische richtlijnen een religieuze verplichting met grote spirituele en emotionele betekenis. Bij een islamitische uitvaart horen een dodenwassing en een gebed, en moet de overledene begraven worden in de richting van Mekka", zegt hij.

Als voorbeeld van een ongewenste crematie noemt al Kandoussi de recente crematie van een Marokkaanse man met islamitische achtergrond, die in Nederland geen familieleden had. Hij overleed in een woonzorgcentrum in Wassenaar. Zijn familieleden in Marokko en Nederlandse moslimorganisaties reageerden zeer geschrokken toen ze over de crematie hoorden.

Onderzoek naar uitvaartwensen

"Crematies zijn strikt verboden binnen de islam", zegt al Kandoussi. Volgens de uitvaartzorgondernemer heeft dat te maken met overleveringen van de profeet Mohammed en het respecteren van het lichaam van de overledene. "Wanneer iemand in leven is, mag je diegene geen pijn doen. Dat mag ook niet met het lichaam van een overledene".

De richtlijnen in het handboek zijn nog te vrijblijvend, vindt Mahmut Sungur, gemeenteraadslid van DENK in Utrecht. "Volgens de wet zijn gemeenten verplicht om zorgvuldig om te gaan met de uitvaartwensen van alle inwoners ongeacht geloofsovertuiging, maar dan moet de gemeente wel weten wat die wensen zijn".

In zijn gemeente merkt Sungur op dat ambtenaren op zoek gaan naar nabestaanden van overledenen. Dit wordt gedaan aan de hand van de gemeentelijke basisadministratie. "Maar een onderzoek naar de geloofsovertuiging en uitvaartwensen van overledenen zonder nabestaanden gebeurt niet regelmatig".

Van vrijblijvend naar beleid

Sungur vertelt over een overleden moslimman zonder nabestaanden die vorig jaar bijna werd gecremeerd. Op het laatste moment werd het tegengehouden door iemand uit de moslimgemeenschap die ontdekte dat de man een islamitische naam had. "Dit gebeurde toevallig. En dat willen we voorkomen, omdat de gemeente uiteindelijk verantwoordelijk is voor de uitvaart van de overledene en het respecteren van diens geloofsovertuiging".

Daarom werkt het gemeenteraadslid aan een voorstel voor de Utrechtse gemeenteraad. Hij wil dat ambtenaren verplicht worden onderzoek te doen naar de geloofsovertuiging en uitvaartwensen van overledenen zonder nabestaanden. Als het voorstel wordt aangenomen, moet het gelden voor alle religies, niet alleen moslims.

"Ik denk dat de verantwoordelijke ambtenaren hiermee worden geholpen, maar ook de overledene beter recht wordt gedaan", zegt Sungur. "Als het tot een beleid komt, zou dat een voorbeeld zijn voor andere gemeenten in Nederland".

Er moet snel beter passende huisvesting komen voor mensen die verward gedrag vertonen, voor overlast zorgen en potentieel gevaarlijk zijn. Daarvoor pleiten de landelijke voortrekkers van de Levensloopaanpak, een samenwerkingsgroep van onder meer politie, reclassering en het Openbaar Ministerie, gericht op deze doelgroep.

De aanpak is in het leven geroepen na de moord op oud-minister Els Borst door een man met ernstige psychische problemen. "Het gaat om een doelgroep waarbij eigenlijk alles al is geprobeerd", zegt Elza Doze van de Levensloopaanpak.

Nieuwegein

600 mensen vallen inmiddels onder die doelgroep. Onder hen is Hamza L., die verdacht wordt van het doodsteken van de 11-jarige Sohani in Nieuwegein.

"Het is een heel moeilijke en potentieel gevaarlijke doelgroep", zegt Doze, die verbonden is aan de forensische zorgverlener Fivoor. "Helaas kunnen dit soort vreselijke incidenten gebeuren, ook al werken we er met zijn allen keihard aan om deze mensen goed te begeleiden en op tijd in te grijpen wanneer hun situatie verslechtert."

Zo worden volgens Doze sommige cliënten voor een aantal weken opgenomen om intensieve behandeling te ondergaan voor bijvoorbeeld een verslaving of psychische problematiek.

"Het overleg tussen alle verschillende partijen is inmiddels steeds beter geregeld in zogenoemde Zorg- en Veiligheidshuizen, maar er is voor deze cliënten vrijwel geen geschikte woonruimte", zegt Anneke Aanstoot namens de Zorg- en Veiligheidshuizen. Ze is ook betrokken bij de Levensloopaanpak.

Midden in woonwijk

De dood van Sohani roept de vraag op of deze cliënten wel midden in een woonwijk kunnen wonen. "Eigenlijk niet, dat kan slechts in een enkel geval en onder strenge voorwaarden", zegt Doze. "Het zou veel beter zijn als we ze in speciale woningen kunnen onderbrengen aan de rand van een stad of dorp, met meer en structureel toezicht. De naasten van deze cliënten, zorgverleners en de politie kunnen hen gewoonweg niet 24/7 in de gaten houden."

Dit soort woonvormen is er nog maar op enkele plekken in Nederland en dus worden cliënten uit nood toch in sociale huurwoningen midden in de wijk geplaatst. Maar ook dat lukt lang niet altijd. Van de 600 mensen die nu onder deze aanpak vallen is een derde dakloos. "Hulpverleners moeten op de fiets door de wijk op zoek naar de cliënten om ze in beeld te houden", zegt Doze.

Ook de politiechef Midden-Nederland, Michel de Roos, benoemt het gebrek aan geschikte woonplekken als grootste probleem bij de aanpak van mensen met verward gedrag. "Complexe patiënten, die in het verleden al geweld hebben gebruikt en bepaalde diagnoses hebben, moet je niet in een prikkelrijke wijk zetten waar kinderen op straat spelen", zei hij dit weekend tegen de Volkskrant. Hij roept de politiek op tot actie.

1500 woningen

Op basis van gegevens van de Zorg- en Veiligheidshuizen wordt verwacht dat de potentiële doelgroep voor de Levensloopaanpak niet bestaat uit 600 maar uit 1500 cliënten. "Daar geschikte woningen voor bouwen zou zoveel druk en overlast wegnemen uit de wijken", stelt Aanstoot. "We trekken hier al jaren over aan de bel bij de ministeries van VWS en Justitie en Veiligheid, maar dat heeft niet tot concrete oplossingen geleid. Terwijl het wel noodzakelijk is. De aantallen zijn overzichtelijk."

In een reactie aan de NOS laten de desbetreffende ministeries weten dat ze het belangrijk vinden dat deze groep mensen de juiste zorg krijgt. "Juist ook om het risico op gevaarlijk gedrag zo veel mogelijk te verkleinen. Voor een deel van de groep is een beschermde woonplek met intensieve begeleiding het meest passend, anderen hebben baat bij een zelfstandige, prikkelarme woonplek."

Belangrijkste reden dat dat niet altijd lukt is volgens de ministeries "de algehele schaarste op de woningmarkt en de tijd die nodig is om passende woonplekken te realiseren". Daarnaast is het niet eenvoudig om geschikte locaties te vinden. "Ook het gebrek van draagvlak van omwonenden voor het huisvesten van deze groep kan ervoor zorgen dat de realisatie van deze woonplekken lang duurt."

Belarus heeft drie gevangenen vrijgelaten. Het gaat om een journalist en een activist uit Belarus en een Amerikaanse burger, meldt het Witte Huis. De drie worden voorlopig opgevangen door Litouwen.

Activist Alena Maushuk werd in april 2021 veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf vanwege het "deelnemen aan rellen". Oppositieleider Svetlana Tichanovskaja heeft haar vrijlating bevestigd. Ze zegt op X dat Maushuk ernstige gezondheidsproblemen heeft.

De journalist Andrei Kuznechik werkte voor Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL), een radiozender die wordt gefinancierd door de Verenigde Staten. In november 2021 werd hij opgepakt vanwege "het oprichten van of deelnemen aan een extremistische organisatie". Een half jaar later werd hij veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf tijdens een rechtszaak die enkele uren duurde. De Verenigde Staten noemden hem een politieke gevangene.

"Dit is een vreugdevolle dag voor Andrei, zijn vrouw en hun twee jonge kinderen", zegt Stephen Capus, de president van RFE/RL in een reactie. "Na meer dan drie jaar uit elkaar te zijn geweest, is dit gezin weer bij elkaar." Het radiostation is tijdens de Koude Oorlog opgericht om informatie over te brengen naar Oost-Europa.

Over de achtergrond van de vrijgelaten Amerikaanse burger zijn geen details bekendgemaakt.

Op sociale media deelt oppositieleider Tichanovskaja een video van Kuznechik die zijn familie voor het eerst weer ziet.

De vrijlatingen komen nadat de Belarussische bondgenoot Rusland eerder deze week de Amerikaanse leraar en oud-diplomaat Marc Fogel had vrijgelaten. In ruil hiervoor liet Amerika gisteren de Russische cryptocrimineel Alexander Vinnik vrij.

Vorige maand liet Belarus ook al een Amerikaanse vrouw vrij die betrokken was bij de protesten tegen het Belarussische regime in 2020. Een Belarussische diplomaat sprak toen tegen het persbureau AP van "een gebaar van goede wil".

Protesten

De arrestaties worden gezien als onderdeel van de onderdrukking van onafhankelijke media en activisten in Belarus. Met name gedurende 2020 en 2021 protesteerden veel inwoners tegen de regering van president Loekasjenko. De president won afgelopen januari nogmaals de presidentsverkiezingen, maar dat waren schijnverkiezingen zonder echte oppositie.

De VS roept Belarus op om de bijna 1300 andere politieke gevangenen, zoals journalist Ihar Losik die ook voor RFE/RL werkte, eveneens vrij te laten.

De rechtbank heeft twee mannen uit Oss veroordeeld tot achttien jaar cel. De twee zouden in april 2022 de 23-jarige Mo Ahmed midden in een woonwijk in Oss hebben doodgeschoten na een ruzie over drugs. Twee medeverdachten werden vrijgesproken.

"Een openbare executie", noemde de rechtbank in Den Bosch de moord. "Het is moeilijk om woorden te vinden die het ultieme gebrek aan respect voor het leven van de jongeman en de gruwelijkheid van de gedragingen tegen hem en zijn vader goed weergeven."

Tijdens de rechtszaak bleek dat er sprake moet zijn geweest van een ruzie tussen twee drugsbendes in Oss, schrijft Omroep Brabant.

Ahmed was rechterhand en loopjongen van een van die bendes. Op 14 april 2022 zag hij een concurrent, de nu 28-jarige Efehan I., door 'zijn' wijk lopen. Hij ging op hem af en probeerde hem te slaan. I. trommelde vervolgens in de buurt zes anderen op en reed samen met hen in twee auto's naar de Leeuwerikhof.

Afgeslacht

Toen vier van hen Mo met zijn vader achter op de scooter zagen rijden, sprongen ze uit de auto en begonnen ze te schieten. Volgens justitie werd Mo 'afgeslacht' met vijf schoten, waarvan een van dichtbij in het achterhoofd. De vader viel tijdens de rit van de scooter en zag alles gebeuren.

In het proces werd een van de vier belagers, de 27-jarige Semih Z., door de andere drie als schutter genoemd. Maar de rechtbank twijfelt daar aan, ook omdat de vader van het slachtoffer heeft verklaard dat Efehan I. had geschoten.

Omdat niet duidelijk is geworden wie heeft geschoten, zijn beide mannen alleen veroordeeld voor medeplegen van de moord. Het vonnis van achttien jaar cel is iets lager dan de eis van het Openbaar Ministerie van twintig jaar.

Vrijgesproken

De rechtbank ziet te weinig bewijs dat de twee andere verdachten wisten van het vuurwapen en het eventuele voornemen om dat te gebruiken. Zij zijn dus vrijgesproken. Tegen hen was veertien jaar cel geëist. Ook zijn ze vrijgesproken van openlijke geweldpleging, omdat niet bewezen kan worden dat zij tegen Ahmed of zijn scooter hebben getrapt.

Semih Z. was overigens niet bij de uitspraak. Hij is na de schietpartij gevlucht naar Turkije en is nog niet gepakt.

Oekraïne gaat geen vredesovereenkomst tekenen als het land niet wordt betrokken bij de onderhandelingen daarover. Dat zegt de Oekraïense president Zelensky in reactie op het telefoongesprek dat president Trump en president Poetin hadden over de toekomst van Oekraïne.

Ook de Europese Unie en Oekraïne moeten aan de onderhandelingstafel zitten, zegt hij. "Het is belangrijk dat niet alles gaat zoals Poetin wil."

De Oekraïense minister Sybiha van Buitenlandse Zaken reageerde op eenzelfde wijze: "Er kan niets besproken worden over Oekraïne zonder Oekraïne, of over Europa zonder Europa." Sybiha zegt ook dat een NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne nog steeds "de goedkoopste optie" is voor de alliantie om de eigen veiligheid te garanderen.

Oproep van Europese Unie

Europese buitenlandministers en de EU-buitenlandchef Kallas deden vannacht een soortgelijke oproep. "Oekraïne en Europa moeten deel uitmaken van alle onderhandelingen", schreven ze in een gezamenlijke verklaring na een ontmoeting met Sybiha en twee Eurocommissarissen in Parijs.

Ook premier Schoof benadrukt dat zowel Oekraïne als Europa moet meepraten. Hij zegt dat het wat hem betreft altijd het idee is geweest dat Europa zou meepraten, maar Trump noemde Europa niet in zijn verklaring over het gesprek met Poetin. "Ik ga er niet over wat de Amerikanen doen, maar wij hebben altijd gezegd: met Oekraïne en Europa", aldus de premier. "Als de Amerikaanse president een andere route kiest, dan heb je je daartoe te verhouden."

De Europese leiders bespreken de kwestie de komende twee dagen op een veiligheidstop in München. Ook Schoof is daarbij.

Trump en Poetin belden gisteren anderhalf uur met elkaar en spraken onder meer over de oorlog in Oekraïne. De twee zijn het er volgens Trump over eens dat er onmiddellijk moet worden begonnen met onderhandelen. Trump belde daarna met Zelensky. Het werd niet duidelijk welke rol de Amerikaanse president voor Oekraïne ziet weggelegd bij de onderhandelingen.

'Onder de indruk'

Ook het Kremlin bevestigt het gesprek tussen de twee leiders. Volgens een woordvoerder is Rusland onder de indruk van de standpunten van Trump. "De vorige Amerikaanse regering wilde vooral de oorlog laten doorgaan. We zijn meer onder de indruk van de huidige regering en staan open voor dialoog."

De woordvoerder zegt ook dat er voorbereidingen worden getroffen voor een ontmoeting tussen Trump en Poetin. Waar en wanneer dat moet plaatsvinden is nog niet bekend. Trump noemde eerder Saudi-Arabië als optie.

De Amerikaanse minister Hegseth van Defensie zei gisteren op de NAVO-top in Brussel dat Oekraïne het door Rusland bezette grondgebied en de wens om NAVO-lid te worden moet opgeven.

EU-buitenlandchef Kallas zegt dat de EU Oekraïne zal blijven steunen, ook als het land besluit een eventuele vredesovereenkomst te weigeren. Daarnaast noemt ze het een "slechte tactiek" van de VS om al toe te geven aan Ruslands eisen voordat de onderhandelingen zijn begonnen.

Een woordvoerder van de Europese Commissie zegt in een reactie dat Rusland "niet mag worden beloond voor zijn agressie".

Het Openbaar Ministerie eist levenslang tegen de man die wordt verdacht van de moord op twee mensen in Weiteveen vorig jaar. Volgens het OM was Richard K. volledig toerekeningsvatbaar toen hij het echtpaar met fors geweld om het leven bracht.

De 51-jarige K. heeft bekend dat hij Sam (38) en Ineke (44) heeft gedood. Zijn advocaat stelt dat de verdachte handelde in een opwelling en dat hij vanwege stoornissen niet volledig toerekeningsvatbaar is. Het OM vindt echter dat K. berekenend te werk is gegaan en dat sprake is van moord met voorbedachten rade.

Een slepende ruzie over de verkoop van K.'s geboortehuis ging vooraf aan de daad. "Hij koos ervoor het recht in eigen hand te nemen", sprak de officier van justitie.

'Slachtpartij'

De vrouw werd door het hoofd geschoten en ook in haar hals getroffen. Volgens het OM wilde K. hetzelfde doen bij haar man, maar dat mislukte. De officier van justitie beschreef dat er vervolgens een "slachtpartij" plaatsvond. K. stak en sloeg de man herhaaldelijk, in het bijzijn van diens 12-jarige zoon.

"Door jouw misdaden kan ik niks meer met mijn ouders doen", zei de zoon vandaag in de rechtszaal. "Door jouw misdaden heb ik trauma's opgelopen." Andere nabestaanden noemden K. "een beest".

De slachtofferverklaringen werden voorgelezen in de rechtbank:

De verdachte zei in de rechtbank dat het "verschrikkelijk" is wat er is gebeurd. Geconfronteerd met camerabeelden verklaarde K. dat hij niet precies wist wat er op dat moment door zijn hoofd ging. Wel zei hij dat zich bedreigd had gevoeld door het echtpaar.

De advocaat van K. stelt dat zijn cliënt ten onrechte wordt afgeschilderd als iemand die geen empathie toont. Verder betoogde hij dat zijn cliënt aan alle onderzoeken heeft meegewerkt. Drie deskundigen van het Pieter Baan Centrum hebben vastgesteld dat K. in beperkte mate leed aan stoornissen. De experts beschreven hem als iemand die zijn agressie onder controle heeft.

Op het eiland Amsterdam in de Indische Oceaan woedt al bijna een maand een bosbrand. De brand heeft meer dan de helft van het eiland verwoest, melden Franse media.

Het Amsterdam-eiland heeft een Nederlandse naam maar hoort bij de Franse Zuidelijke Gebieden (TAAF), een overzees deel van Frankrijk. Het eiland, op ruim 3200 kilometer van Mauritius, is een van de meest geïsoleerde plekken ter wereld.

De Franse regering zegt machteloos te zijn: de brand is niet te blussen doordat het eiland te ver van de bewoonde wereld ligt. Er moet daarom worden gewacht worden tot het regent. Dat is de enige manier om zoetwater op land te krijgen.

De brand brak door onbekende oorzaak uit in de buurt van de enige bewoonde nederzetting Martin-de-Viviès. Daar is een station waar onderzoek wordt gedaan naar broeikasgassen en luchtvervuiling. Op satellietbeelden van drie dagen geleden is te zien dat meer dan de helft van het eiland is verwoest door de brand.

De 31 bewoners van het dorp, voornamelijk wetenschappers en personeel van het onderzoeksstation, konden dankzij een kreeftvissersboot op tijd worden geëvacueerd. Die voer volgens de Franse autoriteiten op 16 januari per toeval langs het eiland en kon de mensen meenemen.

De impact van de brand is volgens natuurbeschermers enorm. Het eiland heeft een biodiversiteit die bijna nergens anders op de wereld te vinden is. Het is onder meer het leefgebied van verschillende albatrossensoorten, waaronder de Amsterdamalbatros. Die soort broedt uitsluitend op het eiland. Ook de bedreigde Atlantische geelneusalbatros leeft op Amsterdam.

De Franse autoriteiten hebben een verkenningsmissie voor deze week gepland om de impact van de brand in kaart te brengen.

Xander van der Wulp wordt hoofdredacteur van NOS Sport. De 50-jarige Van der Wulp is nu verslaggever op de politieke redactie van de NOS en maakt met ingang van 1 april de overstap naar NOS Sport.

"Naast mijn passie voor politiek heb ik ook een grote passie voor sport", zegt Van der Wulp. "Sport is meer dan wat dan ook in staat om mensen in de samenleving te verbinden. Het is een eer om leiding te geven aan de grootste sportredactie van Nederland en samen te bouwen aan een sterke toekomst voor NOS Sport."

De functie van hoofdredacteur is vacant sinds het vertrek van Gert-Jaap Hoekman, afgelopen november. Sindsdien is Jacqueline Smit interim-hoofdredacteur. Een van Van der Wulps eerste taken wordt het samenstellen van de rest van de hoofdredactie.

NOS-directeur Renate Eringa is blij met de aanstelling van Van der Wulp. "Hij is met zijn journalistieke ervaring, sterke netwerk en kennis van zowel de NOS als het medialandschap de ideale hoofdredacteur voor NOS Sport", zegt ze. "Hij weet mensen te verbinden, kan de redactie duidelijk richting geven en doet dat met energie, een open blik en een gezonde dosis humor."

Al 33 jaar bij de NOS

Van der Wulp komt uit een journalistiek nest: zijn vader Gerard van der Wulp was journalist en was jarenlang hoofdredacteur van het NOS Journaal. Xander zelf begon op 17-jarige leeftijd bij de NOS, aanvankelijk als onder meer autocue-assistent.

Later werd hij buitenlandredacteur, eindredacteur televisie en chef van de afdeling 24 uur. Sinds 2008 is hij politiek duider in Den Haag.

De overstap van Xander van der Wulp naar NOS Sport betekent dat hij stopt als Haagse duider, en dus ook als host van podcast De Stemming en de online serie Rondje Binnenhof. De redactie zal zo snel mogelijk besluiten hoe met deze twee programma's wordt doorgegaan.

De nabestaanden van het echtpaar uit het Drentse Weiteveen dat vorig jaar werd doodgeschoten, hebben gebruikgemaakt van hun spreekrecht in het proces tegen Richard K.

De ouders van Ineke richtten zich tot de schutter. "Was het het allemaal waard? Wat jij gedaan hebt, is onomkeerbaar. Denk aan de vreselijk lange pijn die je hebt aangedaan bij de twee kindertjes. Dat ze nooit meer kunnen terugvallen op hun vader en moeder. Wat een loser ben je."

Ze vervolgden: "Jij hebt levens van deze kinderen en de hele familie geruïneerd. Jij wordt in de gevangenis in leven gehouden. Dat zit ons dwars, iedereen in Nederland betaalt mee om jou in leven te houden."

Richard K. werd ook meermaals "een beest" genoemd door de nabestaanden. De familie van Sam zei dat ze nog steeds aangeslagen zijn door wat er gebeurd is. Ook zeiden ze de politie kwalijk te nemen dat er niet is ingegrepen toen het nog kon.

De minderjarige zoon en dochter hadden gevraagd om een exemplaar van hun verklaring aan K. te geven. Toen hem gevraagd werd of hij die in ontvangst wilde nemen, reageerde hij met "100 procent".

Beide kinderen zeiden ze dat ze hun ouders heel erg missen. "Door jouw misdaden kan ik niks meer met mijn ouders doen. Door jouw misdaden heb ik trauma's opgelopen", zei de zoon die erbij was toen zijn vader werd omgebracht. "Ik kan niet meer met mijn vader het weiland verzorgen en met mijn moeder paarden verzorgen. Ik kan niet meer met mijn ouders lachen, op vakantie gaan, stoeien."

De jongen noemde de moord "echt gestoord gedrag", en zei: "Ga maar lekker terug naar je cel."

'Hun leed veel groter dan dat van mij'

Zijn jongere zusje richtte eerst het woord aan haar ouders: "Lieve mama en papa, ik mis jullie heel erg. Met mama ging ik paardrijden, met papa ging ik grasmaaien en op de trekker rijden. Ik vind het heel erg wat er is gebeurd. Hoe kan iemand het in zijn hoofd halen om dat met mama en papa te doen. Het raakt me echt heel erg."

De nabestaanden spraken zelf niet in de rechtbank in Assen. Ze lieten hun verklaringen voorlezen door een advocaat en een vertegenwoordiger van Slachtofferhulp.

Richard K. reageerde emotioneel op de verklaringen en zei dat "niemand hun leed kan verzachten of begrijpen wat ze voelen". Hij zei dat hij vaak dacht aan het terugdraaien van de feiten. "Dat ik op 16 januari in bed was blijven liggen. Ik kan het niet goedmaken. De familie heeft levenslang, ik ook."

Hierop reageerde de voorzitter van de rechtbank dat het leek alsof K. toch alles weer terug leek te brengen naar zijn eigen leed. Daarop gaf hij K. de gelegenheid dat te corrigeren. K. zei dat hij dat niet zo bedoelde. "Hun leed is veel groter dan dat van mij. Dat kan niemand zich voorstellen."

Vanmiddag komt de officier van justitie met de strafeis.

Bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie op Vlieland zijn verhoogde concentraties PFAS aangetroffen. De giftige combinatie van chemische stoffen zat zowel in het binnenkomende als het 'gezuiverde' water, blijkt uit metingen van het Wetterskip Fryslân. Waar de vervuiling vandaan komt, wordt nu onderzocht.

Het waterschap heeft vorig jaar het instromende rioolwater bij alle 27 rioolwaterzuiveringen in Friesland gecontroleerd. Daarbij werden niet alleen op Vlieland maar ook bij de rioolwaterzuiveringsinstallaties in Heerenveen en Sneek "verhoogde en/of afwijkende PFAS-concentraties" aangetroffen, meldt Omrop Fryslân. Ook in het geloosde water van de drie rioolwaterzuiveringen waren de PFAS-concentraties verhoogd.

Omdat dit water direct na lozing sterk verdund wordt in het oppervlaktewater, zijn er volgens GGD Fryslân geen risico's voor de volksgezondheid, meldt het waterschap. Ook het drinkwater in Friesland is schoon: waterleidingbedrijf Vitens gebruikt op het Friese vasteland en Vlieland geen oppervlaktewater voor drinkwater.

Immuunsysteem

PFAS is een verzamelnaam voor een combinatie van chemische stoffen die onder meer zijn terug te vinden in anti-aanbaklagen van pannen, maar ook in regenjassen en verf. PFAS breken niet tot nauwelijks af. Wel zijn ze over het algemeen giftig. Ze binden zich aan dierlijk en menselijk weefsel, stapelen zich op in de voedselketen en tasten het immuunsysteem aan. Sommige types zijn bij langdurige blootstelling kankerverwekkend.

De afgelopen jaren zijn PFAS op allerlei plekken aangetroffen, maar meestal was de herkomst dan snel duidelijk. Bekende voorbeelden zijn de verhoogde concentraties PFAS die in 2023 werden gevonden in sloten en (zwem)plassen in de wijde omtrek van chemisch bedrijf Chemours in Dordrecht.

Vorig jaar mei bleek uit metingen van het Wetterskip Fryslân dat het ook mis was bij de vliegbasis Leeuwarden. Op de basis was bij oefeningen gebruikgemaakt van blusschuim met PFAS. De gevolgen waren duidelijk: vorig voorjaar werd de officiële norm meer dan 2000 keer overschreden. De vliegbasis is die vervuiling nu aan het opruimen.

Monsters

Waar de 'nieuwe' vervuiling met PFAS op Vlieland en in Heerenveen en Sneek vandaan komt, is onduidelijk. Samen met de drie betrokken gemeenten en de provinciale milieudienst gaat het waterschap dat nu onderzoeken. Daarvoor worden monsters genomen bij de rioolgemalen en de verschillende 'instromen'. Op grond daarvan kunnen de gemeenten dan verder onderzoek doen naar de mogelijke herkomst. Dat kan er toe leiden dat de bedrijven die de stoffen hebben geloosd, worden verplicht om ze op te ruimen.

In november zei staatssecretaris Jansen ook al dat alle bedrijven die PFAS lozen de uitstoot zouden moeten aanpakken.