NOS Nieuws - Algemeen

De brand die afgelopen weekend woedde in een voormalige noodopvang voor asielzoekers in het Gelderse Ugchelen was aangestoken. Dat meldt de politie na onderzoek.

In het leegstaande pand brak zondagochtend op meerdere plekken brand uit, waardoor het gebouw snel vol rook kwam te staan. Op het moment van de brand was niemand binnen. Kort na het incident liet de brandweer aan Omroep Gelderland al weten uit te gaan van brandstichting.

Wie verantwoordelijk is voor de brandstichting is nog niet bekend. De politie roept getuigen en mensen met camerabeelden op zich te melden.

Verzet tegen opvang

Van oktober tot 31 december 2024 gebruikte het COA het gebouw als crisisnachtopvang bij drukte in Ter Apel. De voormalige school bood plaats aan zo'n honderd asielzoekers. Het pand werd de laatste weken van 2024 amper nog gebruikt als noodopvang en staat nu al enkele maanden leeg.

De komst van de opvanglocatie zorgde destijds voor veel onrust in het dorp. In oktober was er een explosie bij het pand en werden vernielingen aangericht. Eerder hingen dorpsbewoners spandoeken op om hun onvrede te uiten.

Vandaag was al een warme dag en morgen komt daar nog een schepje bovenop. Op de Waddeneilanden wordt het 14 of 15 graden. In de rest van het land ligt de temperatuur tussen 18 en 22 graden. Opnieuw is er nauwelijks bewolking.

De wind blijf je wel voelen en die waait behoorlijk door met windkracht 3 of 4. Op beschutte plaatsen in de volle zon is het juist heel aangenaam. Alleen voor mensen die last hebben van hooikoorts is dit type lenteweer minder prettig, want er zweeft veel stuifmeel door de lucht.

Langzaamaan minder warm

Tijdens het weekend blijft het meestal zonnig. Het wordt geleidelijk minder warm, maar dat gaat stapsgewijs. Zaterdag is het een graad of 17. Op zondag is het verder afgekoeld naar 11 graden. In de nachten kan het vriezen.

Na het weekend zijn er meer wolken. De temperatuur is met 13 graden gemiddeld voor begin april. In de nachten blijft er kans op lichte vorst. De nachtvorst kan eventueel schade opleveren aan de eerste fruitbomen die in bloei staan. De meeste soorten bloeien overigens later in april.

Risico op natuurbrand

Neerslag wordt voorlopig niet verwacht en daarmee duurt de droogte voort. Gisteren brak er in de buurt van Budel een grote natuurbrand uit. Door de harde wind en de droge begroeiing kon het vuur zich snel verspreiden. De brand is onder controle, maar zolang er geen regen valt blijft er een risico op het ontstaan van nieuwe brandhaarden.

De commissie die onderzoek deed naar de Nederlandse luchtaanval op Hawija in Irak, gaat haar conclusies aanscherpen na het zien van videobeelden.

De beelden waren gemaakt op de ochtend na het bombardement op een IS-bommenfabriek in de Iraakse stad, op 3 juni 2015. De bedoeling was om de schade op te nemen. De beelden waren lang zoek, maar na een reconstructie door de Volkskrant werd een nieuwe zoektocht ingezet. Dat leidde onlangs tot de vondst ervan, op de Vliegbasis Leeuwarden.

Na het zien van de beelden zegt de commissie "uiterst onaangenaam getroffen" te zijn, "omdat een cruciale bron is achtergehouden". Op de beelden is duidelijk te zien dat een nabijgelegen woonwijk deels vernietigd en zwaar beschadigd is. Achteraf bleek dat de aanval zeker zeventig mensen het leven had gekost.

De commissie constateert op basis van de beelden dat de commandant die verantwoordelijk was voor de aanval niet de waarheid heeft gesproken. Daarom worden de deelconclusies uit het in januari verschenen rapport van de commissie-Sorgdrager nu aangescherpt.

Weggevaagd

Zo zei de commandant in een verslag over de luchtaanval niet dat er ook vermoedens waren dat er burgerslachtoffers waren gevallen. Dat vermoeden had hij wel elders gemeld maar niet vastgelegd in het verslag. De commissie zegt dat als hij dat wel had gedaan "het OM direct een onderzoek had ingesteld".

Ook wijst de commissie erop dat in een intern onderzoek in 2015 bij Defensie "een onjuiste beoordeling van de impact" van de nevenschade van de aanval is gegeven. Toen werd die geschat op "enkele tientallen gebouwen in het industriecomplex". De commissie schrijft dat "uit de beelden blijkt dat de gebouwen in de industriële zone zijn weggevaagd".

Afwachtend en passief

De commissie stelt nu voor militairen onder ede te horen, om zo te kunnen achterhalen waarom de beelden niet eerder opdoken. Vorige week had minister Brekelmans al gezegd intern en extern onderzoek te doen hoe het zo heeft kunnen lopen.

De commissie-Sorgdrager kwam begin dit jaar na ongeveer vier jaar onderzoek met het rapport over de Nederlandse luchtaanval. De conclusie was toen dat een gebrek aan inlichtingen tot het grote aantal burgerslachtoffers leidde. De bommenfabriek stond midden in een woonwijk en in de fabriek bleek veel meer explosief materiaal opgeslagen dan was ingeschat. Daardoor kwam er een secundaire explosie die een groot deel van de omgeving wegvaagde. Na de aanval was defensie "afwachtend en passief", oordeelde Sorgdrager.

Burgemeester Wilma van der Rijt (CDA) van Brunssum voert een samenscholingsverbod in voor het Treebeekplein en wijde omgeving. Jongeren tot 28 jaar mogen daar de komende drie maanden niet met meer dan twee mensen tegelijk over straat, meldt L1Nieuws.

Het is niet de eerste keer dat Van der Rijt een samenscholingsverbod instelt in grote delen van de wijk Treebeek. Ze zegt dat daar "in toenemende mate sprake is van een dreigende sfeer, vechtpartijen en andere openbare orde bedreigende situaties die worden veroorzaakt door groepen jongeren".

Gisteren nog meldde L1Nieuws dat de politie vijf minderjarigen heeft opgepakt voor twee mishandelingen afgelopen maand in Brunssum.

Drie meisjes werden gisteren aangehouden voor de mishandeling van een ander meisje op 19 maart in Brunssum. Het slachtoffer werd tegen de grond gewerkt en kreeg schoppen op het hoofd. De tweede mishandeling was vier dagen eerder op het Treebeekplein. Hierbij werd een minderjarige jongen uit Brunssum ook meermaals tegen het hoofd geschopt.

Maat is vol

Burgemeester Van der Rijt stelt dat het de laatste tijd keer op keer misgaat in de wijk. "De maat is vol bij omwonenden", zegt ze. "De druppel voor mij waren recente fysieke confrontaties tussen jongeren en omwonenden. Met dit samenscholingsverbod wil ik dan ook nadrukkelijk een signaal afgeven richting bewoners, ondernemers en winkelend publiek. En mijn boodschap is: de gemeente zal met alle mogelijke middelen de veiligheid en leefbaarheid afdwingen."

De Zuid-Limburgse gemeente zegt dat er eerder "minder ingrijpende maatregelen" zijn ingezet om overlast tegen te gaan. Denk aan extra politie en boa's. Jongerenwerkers zijn actief in de wijk. Ouders zijn aangesproken op het gedrag van hun kinderen en de politie heeft stopgesprekken gevoerd met de veroorzakers van de problemen, waarbij zij worden geconfronteerd met de gevolgen van hun gedrag.

Voedingsbodem

Dat had allemaal niet het gewenste resultaat, zegt Van der Rijt. Om de rust terug te brengen, gaat dus nu het samenscholingsverbod in, dat in ieder geval van kracht blijft tot 2 juli. "Met dit verbod pakken we niet alleen de acute overlast aan, maar willen we ook voorkomen dat onze wijken een voedingsbodem worden voor nieuwe overlastgevers die door incidenten hier worden aangetrokken", aldus de burgemeester, "waardoor de verstoring van de openbare orde op de langere termijn verder escaleert".

Op overtredingen van het samenscholingsverbod staat een boete die kan oplopen tot 390 euro per persoon, per overtreding.

Een samenscholingsverbod, zeker voor drie maanden, komt zelden voor in Nederland. Burgemeesters kiezen er soms voor bij risicovoetbalwedstrijden, maar dan voor een paar uur. In Noordwijk was in 2018 gedurende korte tijd 's nachts een noodverordening met een samenschoolverbod van kracht. Ook toen ging het om overlast door jongeren.

Bij het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam is vanmiddag een auto ontploft. De politie gaat uit van een opzettelijke daad van de bestuurder. Hij ligt zwaargewond in het ziekenhuis en is niet aanspreekbaar.

Na de explosie vloog de auto in brand en stapte de man uit, terwijl hij zelf ook in brand stond. Het is een man van 50 met de Nederlandse nationaliteit die in Noord-Holland woont, zegt de politie.

Hij is een bekende van de politie. De politie heeft "sterke vermoedens" dat hij zich met zijn daad van het leven wilde beroven.

Beelden van het incident zijn schokkend:

Op webcambeelden is te zien dat een kleine rode auto iets voor 13.30 uur rustig richting het monument rijdt en daar even blijft staan. Even later volgt de explosie, terwijl de bestuurder nog in de auto zit. Er staan veel mensen vlak bij de auto.

De man klimt vervolgens zelf uit het voertuig, terwijl hij in brand staat. Toegesnelde politieagenten doven de vlammen met schuimblussers. De man is overgebracht naar het ziekenhuis en uiteindelijk aangehouden.

Bekijk de webcambeelden en verklaringen van getuigen:

Een getuige meldt aan de NOS dat hij in de buurt van de Dam liep. "Mijn ogen waren toevallig gericht op de Dam en toen zag ik dat autootje dat bijna tegen het monument aan stond. Een paar seconden later hoorde ik een knal. Het was snel duidelijk dat het opzet was."

De getuige zegt dat de politie er snel bij was. De auto hebben ze laten uitbranden en is inmiddels weggehaald. In de auto zijn geen explosieven gevonden. De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) en de politie onderzoeken de zaak. De auto, een Chevrolet Matiz, staat niet als gestolen geregistreerd.

Verkeer richting de Dam werd urenlang omgeleid. Dat gold ook voor een aantal tramlijnen. Rond 16.30 werd de Dam weer vrijgegeven.

Er is geen verband tussen de ontplofte auto van vanmiddag en de steekpartij van vorige week bij de Dam, zegt de politie.

Wie met z'n huisdier naar de dierenarts gaat, moet steeds dieper in de buidel tasten. Vooral als er sprake is van spoed zijn de tarieven de laatste jaren huizenhoog gestegen. Dat blijkt uit onderzoek dat is gedaan in opdracht van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Verantwoordelijk staatssecretaris Rummenie noemt de ontwikkeling "zorgelijk" en wil meer transparantie.

Sinds 1998 zijn dierenartsen vrij in de tarieven die ze rekenen. Tegelijk zijn er steeds minder zelfstandige dierenartsen en steeds meer commerciële ketens gekomen. Over de hele linie zijn de dierenartstarieven tussen 1991 en vorig jaar tot drie keer sneller gestegen dan de inflatie, waarbij de ketens de kroon spannen.

Uit het onderzoek, verricht door bureau Ecorys, blijkt dat iemand die met een ziek dier met spoed bij een keten-dierenarts aanklopt, ongeveer 40 procent meer kwijt is dan bij een zelfstandige dierenarts. Dat kan om een verschil gaan van honderden, soms duizenden euro's.

Ger Koolstra had 's avonds een zieke hond en werd doorverwezen naar een spoedkliniek van een commerciële keten:

In een brief aan de Tweede Kamer schrijft staatssecretaris Rummenie dat de ketens "een belangrijke en vaak gespecialiseerde rol spelen in de zorg voor huisdieren", maar dat hij ook zorgen heeft over "de mogelijke gevolgen van ketenvorming voor concurrentie en keuzevrijheid".

"Je huisdier is je lief en leed. Als jouw dier iets mankeert dan wil je natuurlijk de beste zorg en ook weten wat je daarvoor betaalt. Dit is nu vaak niet duidelijk, met name binnen de spoedzorg", zegt de BBB-bewindspersoon.

Hij heeft dat signaal ook overgebracht aan de sector. De dierenartsen hebben volgens hem beloofd dat ze aan de slag gaan met duidelijkere tarieven, gebaseerd op heldere normen. Het kabinet gaat dat ondersteunen met 250.000 euro. Eerder dit jaar bleek dat een hoge rekening ook agressie bij klanten kan veroorzaken.

Kamer wil maximumtarieven

Verder onderzoekt de Autoriteit Consument & Markt (ACM) op dit moment de marktwerking in de diergeneeskundige zorg. Rummenie wil op basis van de resultaten daarvan kijken of er extra maatregelen nodig zijn. Ingrijpen in de tarieven wil hij voorlopig niet.

Maar de Tweede Kamer wil dat er maximumtarieven komen voor behandelingen door een dierenarts, zodat baasjes weer beter weten waar ze aan toe zijn. Vorig jaar steunde een meerderheid van de Kamer nog een motie daarover van SP, Partij voor de Dieren en PVV.

Ze zijn dan ook niet blij met de brief van de staatssecretaris. SP-Kamerlid Beckerman: "Hieruit blijkt dat de zorg van de SP juist is. Dierenzorg is voor velen te duur. Het kabinet draait al jarenlang en wil ondanks vele aangenomen moties opnieuw niet echt ingrijpen."

Kamerlid Kostic van de Partij voor de Dieren vindt de voorstellen van Rummenie "echt onvoldoende" en gaat een debat aanvragen.

In een levensechte oefening heeft het Korps Mariniers in Capelle aan den IJssel vanochtend vroeg een groep middelbare scholieren bevrijd die gegijzeld zou zijn door een aantal terroristen.

De 'bevrijdingsactie' op op het Comenius College lukte, maar ging wel gepaard met veel geknal en geweervuur. "Normaal trainen we veel in een afgeschermde omgeving, op oefenterreinen natuurlijk", aldus eerste luitenant Yannick bij de regionale omroep Rijnmond. "Nu proberen we dat een beetje te mixen met objecten in een complexere omgeving waar ook burgers bij betrokken zijn."

Een groep leerlingen had zich vrijwillig opgeven voor de rol van gegijzelde. Zo'n twintig militairen van het Korps Mariniers kregen de taak om hen te bevrijden en de vijand uit te schakelen. Dat deden ze door zich toegang te verschaffen tot de school en daarna (met losse flodders) naar boven te schieten.

"Wij zijn deze week bezig met een eindoefening van de mariniersopleiding", zei Yannick, bijna niet te verstaan, door het geknal op de achtergrond. "Dit is een van de acties die ze deze week uitvoeren in een hoog operatietempo. Eigenlijk zijn ze al klaar, maar dit is de kers op de taart."

Niet iedereen is de vijand

Oefenen op 'echt' terrein is volgens de luitenant essentieel. "Je krijgt met heel andere elementen te maken als je in een omgeving bent waar ook burgers bij betrokken zijn, en niet iedereen die voor je neus staat de vijand is. Dat oefenen is belangrijk voor de cursisten, zodat ze ook met andere sociale omstandigheden te maken krijgen."

"Het is inderdaad wel wat anders voor ons dan meestal", vertelde cursist Kai toen de oefening erop zat. "Maar tegenwoordig worden we ook getraind om gebouwen, zoals scholen, te zuiveren van een eventuele vijand." Volgens Kai is de oefening "vlekkeloos verlopen".

Al jaren oefent het Korps Mariniers op scholen zoals het Comenius. Niet alleen om vaardigheid op te doen, maar ook om scholieren te inspireren. "Zulke momenten zijn er ook een beetje om het Korps Mariniers een beetje in het zonnetje te zetten", aldus de eerste luitenant. "In die zin denk ik zeker dat als ze een hele club mariniers door de school heen zien gaan, dat er jongens en meisjes zijn die daardoor misschien geënthousiasmeerd worden."

Rond 07.55 uur was de oefening voorbij. De zogenaamde terroristen werden afgevoerd, de mariniers pakten hun biezen toen de eerste leerlingen en docenten aankwamen voor een gewone schooldag.

Het ging er levensecht aan toe in Capelle, vanochtend vroeg:

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft 24 websites bestraft die producten met paarden- en ezelmelk verkopen. Deze sites doen ten onrechte medische of andere gezondheidsclaims over hun producten.

Van levensmiddelen is het verboden om te beweren dat ze als geneesmiddel werken. De NVWA onderzocht 29 sites die paarden- en ezelmelk aanbieden, en in 24 gevallen werden de regels overtreden.

Zo beweerden de sites bijvoorbeeld dat hun producten symptomen van corona, eczeem en allergieën kunnen genezen. Daarvoor is geen bewijs.

Sommige beweringen die een positief verband leggen tussen een levensmiddel en de gezondheid zijn overigens wel toegestaan. De beweringen moeten dan wel wetenschappelijk onderbouwd zijn.

Waarschuwing en boetes

De bedrijven die de verboden claims deden, hebben van de toezichthouder een officiële waarschuwing of een boete gekregen. Ook moeten ze direct de teksten online aanpassen.

De komende maanden controleert de NVWA of informatie is aangepast en of de bedrijven zich aan de regels houden. Als dit niet gebeurt, dan kan de NVWA zwaardere maatregelen opleggen, zoals hogere boetes.

Er gaat van alles mis bij de shows met dieren in het Dolfinarium in Harderwijk. Dat stelt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Dolfijnen en zeeleeuwen moeten kunstjes opvoeren die volgens de RVO tegen de regels zijn.

De RVO geeft vergunningen af voor dierentuinen en controleert of ze zich aan de regels houden. De dienst zegt dat er twintig overtredingen zijn begaan, en baseert zich op videobeelden die zijn gemaakt door de stichting Bite Back. Die stichting strijdt onder meer tegen het bestaan van het Dolfinarium.

Volgens de RVO moeten dolfijnen nog altijd verzorgers voortduwen met hun neus en haken trainers hun voeten in de staart van de dolfijn, waardoor ze door het dier worden voorgetrokken.

Ook bij de walrussen worden de regels overtreden: die moeten op commando schudden, zodat hun vet blubbert. De dienst noemt dat "onnatuurlijk gedrag dat louter tot vermaak dient". Daarnaast moeten walrussen bezoekers op commando nat spuiten. Ook dat wordt gezien als onnatuurlijk.

De zeeleeuwen moeten zwaaien en bewegen met hun vinnen. De RVO noemt dat "ongewenst gedrag". Van alle hierboven beschreven overtredingen zegt de RVO dat de kunstjes geen educatieve waarde hebben en tegen de regels zijn.

Dwangsom

Vanwege al deze overtredingen legt de RVO het Dolfinarium een last onder dwangsom op. Dat betekent dat het park per 11 april veranderingen moet hebben doorgevoerd. Zo mag er alleen interactie zijn tussen verzorgers en dieren als daarmee "soorteigen kenmerken of noodzakelijke zorg worden geïllustreerd". Ook mogen er alleen nog commando's worden gegeven als dat noodzakelijk is om de voorstelling in goede banen te leiden.

Gaat het Dolfinarium toch opnieuw in de fout, dan volgt een boete van 2000 euro per overtreding, met een maximum dwangsom van 10.000 euro. Als dat bedrag is bereikt, kunnen er verdergaande maatregelen volgen, zoals een gedeeltelijke sluiting voor publiek, stelt de RVO.

Dolfinarium ontkent

In een reactie aan de NOS laat het Dolfinarium weten in bezwaar te gaan bij de RVO. Directeur Alex Tiebot wijst op een rapport van de Nationale Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De bevindingen van de RVO staan volgens Tiebot "haaks op de bevindingen van de NVWA".

Bij een inspectie in mei vorig jaar stelde de NVWA dat er geen sprake was van onnatuurlijk gedrag of ongewenste gedragingen tijdens de voorstellingen. Daarbij moet worden gezegd dat de inspecteurs toen bij hun bezoek werden begeleid door Tiebot en een andere medewerker van het park.

Tiebot zegt dat de beelden van Bite Back "de volledige educatieve context missen". Ook stelt hij dat er de laatste jaren al veel veranderingen zijn doorgevoerd.

De RVO zegt dat het op basis van de beelden vaststaat dat de regels worden overtreden. Ook als dat niet elke dag, of in elke show gebeurt, doet dat daar volgens de dienst niets aan af. Nadat er ook nog advies is ingewonnen bij een expert, is daarom besloten de dwangsom op te leggen.

Tientallen gezinnen in Enschede die vorig jaar hun woning uit moesten vanwege waterschade na een hoosbui, kunnen definitief niet terug naar huis.

Zelfs als er waterbergingen en extra grote rioolbuizen worden aangelegd, is het wijkje niet opgewassen tegen veel regen in korte tijd, blijkt uit onderzoek. De woningbouwvereniging overweegt 65 huurwoningen te slopen, meldt RTV Oost. De woningen zijn gebouwd tussen 1915 en 1928. Nieuwere woningen in de wijk die ook onder liepen kunnen wel worden bewoond.

Enschede werd op zondag 21 juli vorig jaar getroffen door een hoosbui. In een uur tijd viel er zo'n 55 millimeter. Straten stonden blank, het water stroomde huizen binnen en tientallen woningen in de wijken Pathmos en Stadsveld liepen grote waterschade op.

Sinds die tijd leven de bewoners in vervangende woonruimte elders in Enschede. Het idee was altijd dat ze terug zouden kunnen, maar dat gaat er dus niet van komen.

Waterveilig

Ingenieursbureau Arcadis onderzocht achttien varianten om de wijk 'waterveilig' te maken: van het aanleggen van grote ondergrondse waterbergingen tot extra grote rioolbuizen en waterbassins. Uit het onderzoek blijkt dat geen enkele maatregel bestand is tegen zoveel regenwater in korte tijd (55 tot 70 millimeter in een uur tijd).

Het probleem is dat Enschede is gebouwd op een stuwwal met een hoogteverschil van 40 meter. In geval van extreme neerslag stroomt water direct naar het laagste punt: de wijken Pathmos en Stadsveld.

"Voor de mensen is dit natuurlijk het slechtste scenario", zegt Leon Buiting van De Woonplaats, de woningbouwvereniging die bijna alle getroffen woningen in bezit heeft. "Wij hebben van begin af aan gehoopt dat de uitkomst zou zijn dat de mensen terug konden keren naar hun woning. De uitkomst is helaas anders en dat is een enorm hard gelag."

Je mist de wijk

"Het is gewoon klote dat we al acht maanden ons huis niet in kunnen", zegt Floris Penders, een van de getroffenen, bij zijn dichtgetimmerde woning. "Je mist de wijk, je mist de buurt, je mist een heleboel. Het was een hele hechte buurt."

Zijn buurvrouw heeft vooral last van de onzekerheid: "Het vreet aan je, we zijn helemaal kapot."

De bewoners die hun huis nu kwijtraken, mogen in hun 'wisselwoning' blijven. Als die niet passend is, krijgen ze voorrang op een huurwoning", zegt Buiting van De Woonplaats.

Beelden van de hoosbui op 21 juli vorig jaar:

Wat er nu met de dichtgetimmerde woningen gaat gebeuren, is nog onduidelijk. Sloop wordt niet uitgesloten, al benadrukt de woningbouwvereniging dat dat niet de voorkeur heeft. "Het gaat om cultuurhistorische gebouwen, waar mensen vaak al hun hele leven wonen", aldus Buiting. "We willen nu zo snel mogelijk aan de slag om te kijken wat we met de woningen gaan doen."

De gemeente Enschede laat weten dat er de komende jaren twee grote hoofdafvoeren komen voor regenwater in Pathmos en Stadsveld. Ook komen er op een aantal plekken extra grote rioolbuizen.

Het kabinet noemt de importheffingen van de VS slecht nieuws voor Nederlandse bedrijven en consumenten. "Er staan veel banen op het spel", zegt minister Klever van Buitenlandse Handel (PVV).

Gisteren kondigde president Trump aan dat de VS importheffingen gaat opleggen aan alle andere landen. Trump spreekt van het "gelijktrekken van tarieven" omdat andere landen het volgens hem bij Amerikaanse producten ook doen.

De heffingen die de VS in rekening brengt op buitenlandse producten leveren geld op voor de Amerikaanse staatskas. Ook hoopt de Trump-regering dat Amerikaanse bedrijven beter kunnen concurreren op de wereldmarkt, en dan met name China. Voor Chinese producten is de importheffing 54 procent.

Voor alle producten uit de Europese Unie, dus ook voor Nederland, is de heffing voor verkoop in Amerika 20 procent. Deze producten worden voor Amerikaanse bedrijven en consumenten dus 20 procent duurder. Daardoor kan de verkoop gaan dalen. Voor Nederlandse bedrijven die afhankelijk zijn van de Amerikaanse markt betekent dit minder omzet.

Klever vindt afstemming met de 27 EU-landen noodzakelijk: "Ik ga maandag om tafel met de Eurocommissaris voor Handel en de Europese handelsministers. We willen handel kunnen drijven, maar we zullen niet schromen met tegenmaatregelen te komen mocht dat nodig zijn." De EU wil eerst met de VS over de heffingen onderhandelen om de heffingen van tafel te krijgen.

De VS is de belangrijke handelspartner voor Nederland na de EU, dus er staat veel op het spel. "Andersom is de EU voor de VS ook een belangrijke handelsmarkt, dus we zijn in feite tot elkaar veroordeeld", zegt Klever. "We moeten geen overhaaste dingen doen." Klever is het niet met het politieke verhaal van Trump eens dat de EU zelf hoge heffingen vraagt.

De VVD staat achter het nemen van tegenmaatregelen als dat nodig is, zegt Kamerlid Kamminga. "We moeten tegenmaatregelen kunnen nemen als we er niet uitkomen met de VS. Er zijn ook andere maatregelen mogelijk dan zelf heffingen opleggen aan de VS." Kamminga denkt aan het handelsakkoord Mercosur en handelsakkoorden met Canada en Mexico. "We moeten oog houden voor de sectoren die dit hard gaat raken."

Niet voor laten lenen

Ook Kamminga zet vraagtekens bij de toelichting van Trump op de heffingen. "Als je dan kijkt hoe hij dat gisteren gepresenteerd heeft, met allerlei staatjes, ik weet niet waar die cijfers vandaan komen", zegt ze. "Trump is bereid om voor zijn eigen binnenlandse politiek dit soort maatregelen in te zetten, daar moet je als EU wat tegenover zetten."

Het CDA deelt die analyse. "Het is vooral voor de interne consumptie wat Trump nu doet. Daar moeten we ons niet voor laten lenen. We willen een handelsoorlog vermijden maar je moet je ook niet laten chanteren." Dat China een enorme heffing krijgt opgelegd, begrijpt Boswijk wel. "China zorgt voor een ongelijk speelveld door enorme overheidssteun voor bedrijven. We zouden als EU eigenlijk met de VS samen tegen China moeten optreden."

Toch zien de Nederlandse politici het niet heel somber in. Boswijk: "Vier jaar Trump vernielt niet een bondgenootschap dat al langer dan 80 jaar bestaat."

"Beste Gerard, het ligt niet aan de vrouwen." Met deze tekst in een paginagrote advertentie in het AD richten de opstellers zich tot strafrechtadvocaat Gerard Spong. Ze doelen hier op uitspraken die Spong deed in de documentaire Blauwe Ballen en andere verkrachtingsmythes van Sunny Bergman.

In de documentaire zegt Spong dat er minder vrouwen verkracht zouden worden als ze zich weerbaarder zouden opstellen. Hij zegt dat "vrouwen zich toch snel laten verkrachten. Ze geven gauw hun verzet op. Ik heb het idee dat een goed weerbare vrouw het aantal verkrachtingen drastisch zal doen afnemen."

Het fragment waarom het gaat:

De qr-code in de krantenadvertentie verwijst naar een online pagina van de initiatiefnemers die de advertentie hebben gefinancierd met ruim 1400 donaties.

Ze noemen de uitspraken van Spong "de ultieme vorm van victim blaming". Hiermee wordt de schuld gelegd bij het slachtoffer en niet bij de dader. "Dit soort uitspraken zijn zeer schadelijk voor slachtoffers van seksueel geweld. Niet vrouwen zouden zich nog meer moeten wapenen en 'voorbereiden' (dat doen ze namelijk al eeuwen), maar mannen hebben de verantwoordelijkheid na te denken over consent zodra ze seksuele interactie willen met een ander", schrijven ze.

Niks geleerd?

Marieke van der Sanden, consulent seksuele gezondheid, is een van de initiatiefnemers van de advertentie. "Ik was met stomheid geslagen door de uitspraken van Spong", zegt ze. De aanleiding is Spong, maar de advertentie is gericht op heel Nederland, zegt ze. "En ook om alle slachtoffers een hart onder de riem te steken, die dit als een stomp in de maag hebben ervaren."

De initiatiefnemers lieten zich voor hun advertentie ook inspireren door een eerdere advertentie in dezelfde krant. Drie jaar geleden richtten Talpa-medewerksters zich tot John de Mol naar aanleiding van zijn reactie op de misstanden bij het programma The Voice of Holland. Toen beklaagde De Mol zich dat "vrouwen niet snel melding maken van dit soort zaken. Vrouwen hebben kennelijk een soort schaamte. Ik weet niet wat het is." De Talpa-medewerksters reageerden daarop dat het gedrag van vrouwen niet het probleem is. "En ook niet de oplossing."

Bij het zien van de uitspraken van Spong moest Van der Sanden aan die advertentie denken, zegt ze. "Ik dacht: hebben we nou nog niks geleerd? Er zijn nu ook misschien mensen die denken: 'hij is advocaat, hij weet misschien wel waar hij het over heeft.' Dit is echt zo schadelijk voor alle slachtoffers van seksueel geweld."

Stop victim blaming

De suggestie dat vrouwen zich makkelijk laten verkrachten impliceert ook dat het een soort bewuste keuze is, zegt Van der Sanden. "Terwijl we weten dat de meeste slachtoffers van verkrachting, zo'n 50 tot 70 procent, bevriest in zo'n situatie. Dat is geen bewuste keuze, maar gewoon het overlevingsmechanisme dat het overneemt. Dat maakt dat je levend uit de situatie komt. Het lichaam probeert te overleven en het zegt niets over weerbaarheid."

Van der Sanden hoopt met de advertentie te bereiken dat mensen meer gaan praten over consent (wederzijdse instemming) en de documentaire van Sunny Bergman gaan bekijken. "Het zet aan tot nadenken over onze eigen rol binnen seksueel geweld. Misschien zijn wij ook wel eens onbewust over een grens gegaan." En ten slotte wil ze met het initiatief nogmaals oproepen dat victim blaming stopt. "Wees daar alert op, bij jezelf en ook de ander."

De NOS heeft Gerard Spong ook gevraagd om een reactie, maar hij heeft nog niet gereageerd. Tegen het AD zegt hij dat hij er op een later moment op terug wil komen.

Hongarije trekt zich terug uit het Internationaal Strafhof (ICC). Dat meldt de belangrijkste adviseur van premier Viktor Orbán aan het Hongaarse staatspersbureau MTI.

Het besluit van de Hongaarse regering wordt bekendgemaakt op het moment dat de Israëlische premier Netanyahu een bezoek brengt aan het land. Het strafhof vaardigde in november een arrestatiebevel uit tegen Netanyahu. Orbán was een van de eersten die het besluit veroordeelden.

Het besluit betekent niet dat Hongarije direct het Strafhof verlaat. Het moet nog goedgekeurd worden door het Hongaarse parlement, maar het staat wel zo goed als vast dat dat gaat gebeuren omdat de partij van Orbán de absolute meerderheid heeft.

Vrienden en bondgenoten

De plannen voor het verlaten van het ICC waren al langer in de maak. De Hongaarse premier is al jarenlang bevriend met zijn politieke bondgenoot Netanyahu. Na het arrestatiebevel van het ICC noemde Orbán het "cynisch en compleet onacceptabel" dat Netanyahu vervolgd werd voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid tijdens de oorlog in Gaza.

Netanyahu prees Orbán voor zijn beslissing en noemde het Strafhof onder meer "corrupt":

Orbán zei direct dat zijn land het arrestatiebevel niet zou opvolgen. Het is de eerste keer dat Netanyahu een EU-land bezoekt sinds het besluit van het strafhof.

Het ICC kan wereldwijd mensen vervolgen voor oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide. 125 landen zijn aangesloten bij het Strafhof. Nederland is er daar een van. De VS, China, Rusland en Israël niet.

Na felle bewonersprotesten tegen de komst van asielzoekers in Berlicum en Best, zijn er ook in Bussum, Bedum en Roosendaal demonstraties geweest.

In Bussum dwongen boze bewoners burgemeester Han ter Heegde voor het gemeentehuis tot een gesprek over de komst van een azc met 300 plekken. In Het Hogeland gaat de gemeente terug naar de tekentafel omdat omwonenden een azc met 350 plaatsen veel te groot vonden. In de gemeente Roosendaal zijn de plannen voor een azc bij het dorp Heerle na bewonersprotesten van tafel.

De protesten tegen azc's volgen elkaar de laatste tijd snel op. Vorige week donderdag besloot de gemeenteraad van Sint-Michielsgestel dat er voorlopig geen asielzoekerscentrum komt in het dorp Berlicum, nadat een demonstratie daar uit de hand was gelopen. In Best werd gisteren een informatiebijeenkomst over een azc voortijdig stilgelegd, toen meer dan 400 bewoners luidruchtig demonstreerden en vuurwerk afstaken.

De aanwezigen werden door agenten naar buiten begeleid:

In Bussum kwamen enkele tientallen bewoners gisteravond verhaal halen bij burgemeester Ter Heegde (VVD), meldt NH. De gemeente wil vanaf komende zomer 300 asielzoekers huisvesten op het terrein van een voormalige horecagroothandel.

De demonstranten, die eerder al een weg blokkeerden, maken zich zorgen over de veiligheid. Ze zijn vooral bang voor overlast door alleenreizende mannen tussen de 18 en 34 jaar.

Natuurgebieden

Toen de burgemeester probeerde uit te leggen dat de gemeente werkt aan een veiligheidsplan, leidde dat tot hoon. "Deze locatie, vlak bij twee natuurgebieden, is niet te beveiligen", aldus meerdere bewoners.

"Wij willen gewoon met u in gesprek, want u luistert niet naar ons", verwoordde een van de betogers haar boosheid. "Er is nul inspraak geweest", zei een man op een fiets tegen de burgemeester. Zijn buurman schreeuwde: "Jij zet ons buitenspel."

Ter Heegde bleef geduldig antwoord geven. Hij wees erop dat er formeel geen inspraak hoeft te worden georganiseerd bij de komst van een azc. "Je zou inspraak kunnen doen, maar het is de vraag of dat verstandig is", stelde hij.

Geen slagbomen

De Groningse gemeente Het Hogeland maakt een pas op de plaats na bewonersprotesten, schrijft RTV Noord. De gemeente, die eerder asielzoekers opving in containerwoningen, wilde een azc bouwen voor 350 mensen bij het dorp Bedum. Geen slagbomen, geen hekken, maar een prettige, open opvang, zo was het idee. Maar veel omwonenden vonden het plan veel te massaal, waren bang voor waardedaling van hun huis en vroegen zich luidkeels af waarom de uitgestrekte gemeente de asielzoekers niet verspreid kan opvangen.

In een door veel Bedummers bijgewoond spoeddebat gisteravond probeerde wethouder PvdA-wethouder Han Hefting het oorspronkelijke plan te redden. Hij was nog maar een paar minuten aan het woord toen een aantal bewoners weer boos naar buiten stapte. "Dit gelul willen wij niet meer aanhoren", riepen ze.

Even later deed Hefting alsnog de toezegging ook naar andere dorpen te gaan kijken voor de huisvesting van asielzoekers. CDA-gemeenteraadslid Harma Dost: "Dit was een valse start. Terug naar de tekentafel."

18 tegen 16

De 125 bewoners die zich gisteravond hadden verzameld in de raadszaal van Roosendaal bleven wel zitten tot het eind van de vergadering. Na eerdere luidruchtige protesten hielden ze zich zelfs muisstil. Pas toen de gemeenteraad met 18 om 16 stemmen tegen de komst van een azc bij het dorp Heerle stemde, ontstond gejuich en gejoel op de publieke tribune.

De raad liet zich overigens niet zozeer leiden door de boosheid van de omwonenden, meldt Omroep Brabant. Het ging vooral over de beoogde locatie bij Heerle. Het perceel aan de Bergsebaan tussen Roosendaal en Bergen op Zoom ligt ingeklemd tussen een snelweg en een vuilverwerkingsbedrijf. Een meerderheid van de raad vond de plek vanwege geluids- en stankoverlast niet geschikt voor het onderbrengen van vluchtelingen.

Gemeenteraadslid Bejar Taher (D66) stemde vóór een vluchtelingenopvang in Heerle: "Ik vond het bedenkelijk dat tijdens het debat niemand stilstond bij het lot van de asielzoekers", zei hij. " Het zijn echt niet allemaal gelukzoekers. Toch ben ik blij dat de democratie heeft gewonnen en ik hoop dat de Heerlenaren rust krijgen."

Opsporingsdiensten schieten tekort bij het aanpakken van mensenhandel. Dat constateert Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, Conny Rijken.

Uit een eigen studie van de Nationaal Rapporteur blijkt dat er bij de politie, de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Koninklijke Marechaussee veel signalen binnenkomen, maar dat de diensten daar wisselend mee omgaan. In sommige gevallen schieten de opsporingsdiensten "ernstig tekort", zegt Rijken.

Signalen van mensenhandel zijn bijvoorbeeld het ontbreken van huisvesting, seksuele uitbuiting of geweld en lange werkdagen. Daders lijken vaak misbruik te maken van kwetsbaarheden van slachtoffers, zoals psychische problemen, schulden of minderjarigheid.

"Ook mensen die niet specifiek op de portfolio mensenhandel zitten, moeten signalen herkennen, oppakken en doorverwijzen", stelt Rijken. "Denk bijvoorbeeld aan diefstal of bij het oppakken van een drugsrunner. Het kan zijn dat diegene in een netwerk zit. Ook de persoon achter de balie of de wijkagent moet daar alert op zijn en signalen doorsturen."

'Te afwachtend'

De rapporteur concludeert dat de opsporingsdiensten verschillen in het signaleren van mensenhandel. Volgens Rijken heeft de Arbeidsinspectie een "te afwachtende houding" en is er bij de Koninklijke Marechaussee "verwarring in de taakopvatting". Dat moet beter, stelt de rapporteur.

Uit de studie blijkt dat de Arbeidsinspectie te vaak, en zonder verder onderzoek, concludeert dat meldingen "geen zaak voor opsporing" zijn. Slechts in 30 procent van de gevallen spreekt de inspectie met een slachtoffer. Bij de politie gebeurt dit in 69 procent van de gevallen. De marechaussee spreekt bijna in alle gevallen (93 procent) met het slachtoffer.

Toch liggen er ook bij de marechaussee nog verbeterpunten, stelt Rijken. "Er heerst een verschil in opvatting over de werkwijze. Op sommige luchthavens start de marechaussee een observatie, maar bij andere luchthavens wordt er snel doorverwezen naar de politie. Want dan vinden ze het niet hun taak".

Rijken erkent dat de instanties kampen met personeelstekorten, maar stelt dat er juist daarom binnen de politie breed aandacht moet zijn voor dit probleem. "Dat kan de specialisten juist ontlasten en helpen."

Goedemorgen! De wereld reageert vandaag op de importheffingen die president Trump oplegde aan alle landen. Bij de rechtbank Midden-Nederland dient het kort geding dat kenniscentrum Rutgers heeft aangespannen tegen de christelijke stichting Civitas Christiana. En vanavond gaat de bekendste alien aller tijden onder de hamer.

Eerst het weer: een zonovergoten dag vandaag. Het wordt tussen de 18 en 21 graden. Morgen kan de temperatuur zelfs oplopen tot 22 graden. Daarna koelt het weer flink af.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Europese Unie wil in gesprek met de VS over de importheffing van 20 procent op producten uit Europa, die gisteravond (Nederlandse tijd) werd aangekondigd. Ook worden er tegenmaatregelen voorbereid, mochten die gesprekken niets opleveren.

"Dit is een grote klap voor de wereldeconomie", zei EU-voorzitter Von der Leyen vanochtend in haar eerste reactie op het besluit. Ze waarschuwt voor de gevolgen voor miljoenen mensen als Trump zijn plannen doorzet. "Ik weet dat velen van jullie teleurgesteld zijn in onze oude bondgenoot."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Een man kocht een tweedehands terrarium en dacht dat het leeg zou zijn. Volgens de verkoopster was haar boa constrictor al ruim een maand vermist. Niets bleek minder waar.

Provincies maken zich zorgen over de financiën van gemeenten, die in 2026 minder geld krijgen van het Rijk. Gemeenten zelf spreken om die reden van een 'ravijnjaar'. Provincies, die toezicht houden, bereiden zich voor op de gevolgen, onder meer door extra supervisie. Dat blijkt uit een rondvraag van de NOS en de regionale omroepen.

Gemeenten moeten het vanaf 2026 met in totaal 2,4 miljard euro minder doen, waardoor het lastiger wordt om sluitende begrotingen te maken. Provincies anticiperen door vroegtijdig contact te zoeken, vaker contact te hebben op ambtelijk niveau of "de vinger aan de pols te houden", laten woordvoerders weten.

Sommige provincies proberen nu al helder te krijgen in welke gemeenten er problemen te verwachten zijn. Zo verwacht de provincie Noord-Holland dat 35 van de 44 gemeenten voor een "grote financiële uitdaging" staan om de begroting in 2026 structureel sluitend te krijgen.

Op basis van de huidige gemeentebegrotingen voorziet Gelderland dat er straks in 21 gemeenten in de provincie tekorten zijn. "Met boekhoudkundige maatregelen zal het niet meer lukken zulke gaten te dichten." Gelderland telt 51 gemeenten.

De meeste provincies vinden het te vroeg om nu al te speculeren over het toepassen van "preventief financieel toezicht" bij gemeenten, zoals de verscherpte vorm van toezicht heet. Maar de provincie Noord-Holland verwacht nu al dat dat vanaf volgend jaar nodig zal zijn.

Fulltime-ambtenaar extra

Alle provincies bereiden zich dus nu al voor op volgend jaar door dit jaar intensiever contact te houden met gemeenten. Zo zegt Friesland: "De gemeenten met de grootste tekorten volgen wij dit jaar wat intensiever, door vaker ambtelijk contact."

Zuid-Holland zal "vroegtijdig met de gemeenten in contact treden om problemen in een vroeg stadium te signaleren". Flevoland zegt dat gemeenten die meer risico lopen, tijdig meer aandacht krijgen. Utrecht spreekt van "proactief toezicht". Eén provincie, Overijssel, heeft iemand fulltime aangenomen om extra supervisie te geven.

Brandbrief

Bij sommige projecten, zoals infrastructuur en woningbouw, is sprake van cofinanciering door het Rijk, gemeenten en provincies. Drie provincies zien nu al terughoudendheid bij cofinanciering bij toekomstige projecten. Het gaat om Utrecht, Noord-Holland en Flevoland.

Zo zegt Flevoland desgevraagd dat gemeenten bij dat soort projecten "een stuk voorzichtiger zijn met het toezeggen van bijdragen met het ravijnjaar in zicht". Utrecht laat weten dat "de discussies over bijdragen moeilijker zijn".

Limburg is met het oog op de financiële toekomst van gemeenten begonnen met het project GUN, Gemeentelijke Uitvoeringskracht Nieuwe Stijl. Concreet betekent het dat de gedeputeerde een-op-een-gesprekken voert met de burgemeesters, wethouders financiën en gemeentesecretarissen van alle 31 Limburgse gemeenten.

"Dit met als doel om op te halen waar de pijnpunten liggen en waar we als provincie bij kunnen helpen. Een groot gedeelte van deze gesprekken heeft al plaatsgevonden", laat Limburg weten.

Utrecht gooit het samen met de gemeenten over een andere boeg. De 23 gemeenten daar en de provincie stuurden deze week een brandbrief aan de Tweede Kamer. Daarin waarschuwen ze dat ze belangrijke taken zoals jeugdzorg en woningbouw onvoldoende kunnen uitvoeren als de geplande bezuinigingen vanuit het Rijk doorgaan.

Meedenken

De gemeenten nemen nu al maatregelen om zich voor te bereiden op dat zogenoemde ravijnjaar. Zo heeft de gemeente Meierijstad (Noord-Brabant) een lijst met 132 bezuinigingsvoorstellen gepubliceerd om de begroting tussen 2026 en 2029 sluitend te krijgen.

Zeker vijf gemeenten vragen hun inwoners om mee te denken over waar zij op moeten bezuinigen, bleek uit een rondgang van de NOS.

Een gewaarschuwd mens telt voor twee. En dus zeggen NAVO-diplomaten "op alles" voorbereid te zijn bij het eerste bezoek van de Amerikaanse minister Rubio van Buitenlandse Zaken vandaag en morgen aan het hoofdkwartier in Brussel.

Onderwerpen op de agenda: voorbereiden van de NAVO-top eind juni in Den Haag en de oorlog in Oekraïne. Maar misschien wel het belangrijkste thema staat niet op de formele agenda: de toekomst van de relatie tussen de Amerikanen en de andere bondgenoten.

Zeven weken geleden waren uitspraken van Rubio's collega Hegseth de aanleiding voor het begin van een vertrouwensbreuk tussen de Verenigde Staten en de niet-Amerikaanse leden van de militaire alliantie.

Spanning binnen NAVO

Hegseths boodschap dat de Europese NAVO-leden en Canada veel meer voor hun eigen verdediging moeten gaan betalen, wordt door iedereen beaamd. Het was vooral de manier waarop de minister zijn collega's de les las die de bondgenoten schokte.

De minister van Defensie stelde plompverloren dat Oekraïne geen NAVO-lid kon worden, terwijl de alliantie het land vorige zomer nog beloofde dat het op een "onomkeerbaar" pad naar lidmaatschap zit. Ook bleek dat president Trump zonder enig overleg met de bondgenoten met de Russische president Poetin had gebeld.

Inmiddels lijken de diplomaten allemaal een spoedcursus 'omgaan met Trump' te hebben gevolgd. Want er klinken opvallend veel positieve en geruststellende woorden over het bezoek van Marco Rubio, hoewel in de wandelgangen niet ontkend wordt dat er "veel spanning" binnen de NAVO is.

Zorgen over intenties VS

Voor die spanning is alle aanleiding. De afgelopen weken ontstond twijfel over de Amerikaanse betrokkenheid bij de alliantie. President Trump herhaalt keer op keer dat hij Groenland wil "hebben", het autonome stuk van NAVO-lid Denemarken. De Groenlanders en de Denen verzetten zich daar fel tegen.

"De toon van de boodschap waarderen we niet", zei de Deense minister van Buitenlandse Zaken Rasmussen deze week op X. "Zo praat je niet tegen trouwe bondgenoten." De Financial Times meldt dat Rubio in de marge van de top ook een aparte afspraak heeft met Rasmussen om het over Groenland te hebben.

Trumps uitlatingen roepen de vraag op wat artikel 5 nog waard is, het fundament onder de militaire alliantie dat bepaalt dat landen elkaar te hulp schieten als een van hen wordt aangevallen. Mark Rutte, secretaris-generaal van de NAVO herhaalt keer op keer dat dit artikel volledig overeind staat. Maar dat de toewijding van de Verenigde Staten zo wordt benadrukt, laat zien dat er wel degelijk zorgen bestaan over de Amerikaanse intenties.

Militairen terugtrekken

Afgelopen weken meldden verschillende media dat de sterkste bondgenoot zou overwegen de NAVO-commandant, traditioneel een Amerikaan, te vervangen door een Europeaan. Dat zou "dramatische" gevolgen hebben, zeggen diplomaten, die erop wijzen dat zij "geen enkele aanwijzing" hebben dat zoiets "snel" staat te gebeuren.

Ook duiken berichten op dat de Verenigde Staten na dit jaar willen stoppen met het meedoen aan NAVO-oefeningen. En dan is er nog de mogelijkheid dat de Amerikanen een deel van hun 100.000 militairen die gelegerd zijn in Europa terug gaan trekken.

"Het ligt in de lijn der verwachting dat dit binnen een jaar gebeurt", zeggen betrokkenen. "Daar moeten we niet paniekerig over doen." Ze kunnen alleen maar hopen dat de aankondiging van de terugtrekking georganiseerd verloopt "en niet via een bericht op X waarin aangekondigd wordt dat een divisie verdwijnt".

Het is tekenend voor de sfeer binnen het bondgenootschap. De ijskoude ontvangst van de Oekraïense president Zelensky in het Witte Huis leidde tot onthutste reacties. En ook Signal-gate, waarin vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering zich denigrerend uitlieten over Europa, wekte niet bepaald vertrouwen. Meerdere landen werken inmiddels aan een langeretermijnplan voor een NAVO zónder de VS, schreef de Financial Times.

Afgrijselijk lelijke deal

Maar voorlopig kán het bondgenootschap helemaal niet zonder de VS, al zouden ze willen. Decennialang bezuinigden de Europese landen op defensie, in Nederland was oud-premier Rutte er grotendeels verantwoordelijk voor. Uitgerekend hij roept nu, samen met president Trump, het hardst dat de defensie-uitgaven sterk omhoog moeten.

Op het hoofdkwartier wordt daar vandaag opnieuw over gesproken, net als over Oekraïne. Onder de niet-Amerikaanse NAVO-leden is nervositeit over de uitkomst van gesprekken tussen Washington en Moskou over een einde aan de oorlog in Oekraïne. Ingewijden zijn bang voor een "afgrijselijk lelijke deal" over de hoofden van de Oekraïners en de Europeanen, waarbij veel concessies gedaan worden aan de Russen.

Voorlopig lijkt van een staakt-het-vuren nog geen sprake. Toch noemen diplomaten het nu al "niet acceptabel" als in zo'n deal komt te staan dat Oekraïne nooit NAVO-lid mag worden en neutraal moet blijven. Of dat NAVO-troepen uit de oostelijke lidstaten moeten verdwijnen en door Rusland geannexeerde Oekraïense gebieden erkend worden. "Wij gaan niet 'München 1938' uitvoeren', klinkt het vastberaden, met een verwijzing naar de beruchte deal van westerse landen met nazi-Duitsland.

Van Rubio worden vandaag en morgen geen verrassingen verwacht. Maar veel illusies hebben diplomaten niet. "Het zou de komende tijd ook best eens nóg erger kunnen worden."

Het team van de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Michael Waltz heeft ten minste twintig groepsgesprekken in de chatapp Signal opgezet over gevoelige onderwerpen, zoals de oorlog in Oekraïne of Gaza. Dat meldt het Amerikaanse nieuwsplatform Politico op basis gesprekken met vier mensen die zelf aan zo'n gesprek deelnamen.

Halverwege vorige maand werd een journalist onverwachts toegevoegd aan zo'n chatgesprek waarin een Amerikaanse aanval op Jemen werd gecoördineerd. In dat gesprek zaten ook vicepresident JD Vance en defensieminister Pete Hegseth. De journalist kon meelezen hoe de hooggeplaatste functionarissen spraken over de aanval.

Nu blijkt dat Waltz de app veel vaker gebruikt voor het bespreken van veiligheidszaken. Volgens Politico zijn er chatgesprekken bekend over Oekraïne, China, Gaza, het Midden-Oosten, Afrika en Europa.

'Heel normaal'

"Het was heel normaal om chatgesprekken te houden over een bepaald onderwerp op het gebied van nationale veiligheid", zegt een van de mensen die in zo'n gesprek zat. De andere leden waren vooral mensen uit het kabinet of hooggeplaatste stafleden.

Het is onbekend of in de gesprekken ook vertrouwelijke informatie is gedeeld. Wel zou het gaan om gevoelige informatie. Volgens een woordvoerder van de nationale veiligheidsraad is Signal toegestaan op toestellen binnen de Amerikaanse overheid, maar is het niet de bedoeling dat er vertrouwelijke informatie in gedeeld wordt.

Mogelijk kan de onthulling van Politico voor nieuwe problemen zorgen voor Waltz, stelt persbureau AP. Zowel binnen als buiten de regering was er kritiek op de veiligheidsadviseur. De Amerikaanse president Trump heeft Waltz tot nu toe altijd gesteund.

Wereldwijd wordt met boosheid, verbijstering en ontzetting maar ook weerstand gereageerd op de wereldwijde importheffingen die de Amerikaanse president Trump gisteravond aankondigde. "Een grote klap voor de wereldeconomie", reageert EU-commissievoorzitter Von der Leyen, "enorm teleurstellend", meent Japan, en China belooft tegenmaatregelen.

De aankondiging van Trump gaat recht in tegen 80 jaar streven naar minder handelsbeperkingen. "De wereldeconomie zal daar enorm onder lijden. Onzekerheid neemt toe, net als protectionisme. De gevolgen zullen ernstig zijn voor miljoenen wereldwijd", zegt Von der Leyen.

De EU wil in gesprek met de VS over de importheffing van 20 procent op producten uit Europa, maar er worden ook tegenmaatregelen voorbereid, waarschuwde Von der Leyen. "Ik weet dat velen van jullie teleurgesteld zijn in onze oude bondgenoot."

Wat de tegenmaatregelen kunnen zijn, maakte Von der Leyen niet bekend:

Producten uit China worden straks met 34 procent extra heffing belast, boven op 20 procent die al gold. "China verzet zich hier fel tegen en zal resoluut tegenmaatregelen nemen om zijn rechten en belangen te beschermen", reageert het ministerie van Handel zonder details te geven.

Trump pakt in zijn heffingen ook landen aan die als doorvoerhaven van Chinese producten gelden: Cambodja, Laos en Vietnam, die respectievelijk 49, 48 en 46 procent opgelegd krijgen. Die landen hebben nog niet gereageerd. Wel staan de beurzen in de regio procenten in de min. Met name aandelen van autofabrikanten gaan onderuit, vanwege de extra heffingen die daar ingingen.

Het Verenigd Koninkrijk, dat met een heffing van 10 procent het minst wordt getroffen, hoopt net als de EU op een deal met de VS. "De VS is ons trouwste bondgenoot, dus onze benadering is om kalm te blijven", zegt de Britse minister van Buitenlandse Zaken. "Niemand wil een handelsoorlog en onze bedoeling blijft een deal te sluiten."

Een overzicht van enkele opvallende tarieven die door Trump zijn ingesteld:

Hoewel Australië ook het laagste tarief van 10 procent opgelegd kreeg, sprak premier Albanese zijn teleurstelling uit. "Dit is niet het gedrag van een vriend. De beslissing van vandaag zal de onzekerheid in de wereldeconomie vergroten en de kosten voor Amerikaanse huishoudens opdrijven." Hij kondigde echter aan niet met tegenmaatregelen te zullen komen.

Andere landen waarschuwen dat tegenmaatregelen kunnen uitlopen op een verdere escalatie. "We zullen er alles aan doen om te werken aan een overeenkomst met de Verenigde Staten," reageerde de Italiaanse premier Meloni, "met als doel een handelsoorlog te vermijden die het Westen onvermijdelijk zou verzwakken ten gunste van andere wereldspelers".

Wat betekenen de importheffingen voor Europa? In de onderstaande video leggen we het je uit:

Canada en Mexico, de buurlanden van de VS, krijgen geen nieuwe heffingen opgelegd. Wel worden de eerder aangekondigde tarieven van 25 procent van kracht. De Canadese premier Carney zegt met tegenmaatregelen te komen. "We gaan onze werknemers beschermen en we gaan de sterkste economie in de G7 opbouwen." Mexico komt later vandaag met een reactie.

Ook vanuit Den Haag klinken waarschuwingen voor een handelsoorlog. Frans Timmermans, fractievoorzitter van GroenLinks/PvdA, wil dat Europa met tegenmaatregelen komt als Trump zijn plannen doorzet. "Niemand in Europa wil een handelsoorlog. Want in zo'n oorlog heb je alleen maar verliezers", schrijft hij op X.

Dilan Yesilgöz (VVD) spreekt zich ook uit tegen de importtarieven. "Niemand is gebaat bij een handelsoorlog. Dat is schadelijk voor bedrijven en consumenten, in Europa maar ook in de VS zelf", schrijft de fractievoorzitter van de coalitiepartij. "Vrije, gelijkwaardige handel is de basis van onze Westerse samenleving. Belangrijkste opdracht voor ons is om ervoor te zorgen dat onze eigen economie zo onafhankelijk mogelijk is."

De minimumheffing gaat zaterdag in, de rest volgende week woensdag.