NOS Nieuws - Algemeen

Onder een leegstaand kantoorgebouw in het financiële hart van Londen, de City, hebben archeologen een deel van de eerste Romeinse basilica van Londen ontdekt. Het wordt omschreven als een van de belangrijkste vondsten uit de Romeinse geschiedenis van de stad.

De bijna 2000 jaar oude muur maakte deel uit van een belangrijk gebouw, een soort stadhuis, waar grote politieke en economische beslissingen werden genomen. De basilica werd rond het jaar 80 na Christus gebouwd, slechts enkele decennia nadat de Romeinen Brittannië binnenvielen en Londinium - de Romeinse naam voor de stad - stichtten.

Archeologen hopen dat de vondst meer inzicht zal bieden in het oude Londinium. Zo hopen ze te achterhalen waarom het de hoofdstad van de Romeinse provincie Britannia werd en uitgroeide tot een belangrijk handelscentrum.

Indrukwekkend bouwwerk

Het kantoorgebouw op Gracechurch Street, waar de opgraving werd gedaan, stond op het punt om te worden verbouwd. Eerdere onderzoeken wezen al uit dat er mogelijk iets in de grond zat. Er werden bodemtests uitgevoerd en bij de derde test was het raak.

De muur is gebouwd van kalksteen uit Kent, een graafschap in het zuidoosten van Engeland, en was onderdeel van een indrukwekkend bouwwerk. De basilica was naar schatting 40 meter lang, 20 meter breed en 12 meter hoog.

De Romeinse resten zullen nu volledig worden opgegraven. De architecten van het kantoorgebouw willen de opgraving integreren in het nieuwe ontwerp en toegankelijk maken voor het publiek.

Tempel van Mithras

In het financiële centrum van Londen is al een soortgelijk voorbeeld te vinden. In de kelder van het kantoor van persbureau Bloomberg zijn de overblijfselen van de Romeinse tempel van Mithras te bewonderden. Deze tempel stond ooit in het centrum van Londinium en werd gebouwd voor Mithras de stierendoder, de god van een mysterieuze geheime cultus die zich door het hele Romeinse rijk verspreidde.

De Britse geheime dienst MI5 heeft excuses aangeboden aan het gerechtshof in Londen voor het verstrekken van onjuiste informatie. Het hof oordeelde dat de geheime dienst vals bewijs gaf aan drie rechtbanken. De zaak draait om hoe MI5 omging met een neonazistische geheim agent die ervan wordt beschuldigd zijn partner te hebben aangevallen.

De Britse nieuwszender BBC deed onderzoek naar de agent die zijn vriendin zou hebben aangevallen met een machete en zijn status als spion zou hebben misbruikt om haar angst aan te jagen. Volgens de vrouw beweerde hij dat hij vanwege zijn werk boven de wet stond en dat de veiligheidsdiensten hem steunden.

Beïnvloeding berichtgeving

In de rechtszaak liet de geheime dienst weten dat ze vanwege het beleid niet kunnen ontkennen noch bevestigen of iemand een geheim agent is. De BBC liet echter weten dat de dienst dit wel deed in onder meer een opgenomen telefoongesprek, waarbij een officier van de dienst probeerde om de berichtgeving van de omroep te beïnvloeden. Volgens de BBC probeerde de dienst de verdachte in bescherming te nemen.

Ook zorgde MI5 ervoor dat er een gerechtelijke uitspraak kwam die de BBC verbood de identiteit van de agent te onthullen. Daarnaast meldt de BBC dat de directeur-generaal van de dienst de directeur van de omroep opbelde om te zeggen dat het BBC-onderzoek niet accuraat was.

In 2022 bracht de BBC het verhaal naar buiten zonder de naam van de man bekend te maken. De vriendin van de man beschuldigde hem in dat verhaal onder meer van gewelddadigheden. Ook zou hij haar hebben gedwongen te kijken naar video's van terroristen die executies uitvoerden.

Opzet of niet

Het hoofd van de geheime dienst laat in een verklaring weten "onvoorwaardelijke excuses" te hebben aangeboden aan de rechtbank, en spreekt over een "ernstige fout". "Het is duidelijk geworden dat MI5 onjuiste informatie heeft verstrekt aan het Hooggerechtshof met betrekking tot een aspect van onze getuigenverklaring."

De Britse minister van Binnenlandse Zaken heeft aangekondigd een extern onderzoek in te stellen om te voorkomen dat zoiets in de toekomst opnieuw kan gebeuren en om te onderzoeken of dit met opzet is gebeurd. MI5 zegt dat er van opzet geen sprake was. De dienst heeft zelf ook een intern onderzoek aangekondigd.

De zaak van de vrouw zal nu opnieuw behandeld worden door een speciale rechtbank die zich zal buigen over de vraag of de geheime dienst haar mensenrechten heeft geschonden door haar niet te beschermen tegen het gedrag van haar partner, schrijft de BBC. Ook zal de rechtbank kijken of het juist was dat zij niet aanwezig mocht zijn bij een aantal gesloten zittingen in de zaak.

Sneeuwval en gladheid hebben in het noorden van Nederland tot problemen geleid. Meerdere auto's en vrachtwagens zijn van de weg gegleden, rijexamens werden geschrapt en op verschillende plekken werd het busverkeer gestaakt.

In Friesland, Groningen en Drenthe viel 3 tot 5 centimeter sneeuw, maar op sommige plekken, zoals in Leek en Tolbert, liep dat op tot wel 15 en 20 centimeter. De sneeuw smelt maar langzaam, daardoor zijn de problemen nog niet voorbij.

Ziekenhuizen in Noord-Nederland zeggen dat ze door de gladheid wat meer botbreuken hebben behandeld. "Het gaat dan om een polsbreuk of elleboogbreuk", zegt een woordvoerder van het Universitair Medisch Centrum in Groningen.

Toch bleef het over het algemeen vrij rustig. "Wat helpt is dat niemand overvallen is door de gladheid. Je ziet de sneeuw liggen en bent daardoor ook gewoon voorzichtiger", zegt een woordvoerder van het Wilhelminaziekenhuis in Assen.

Ongelukken met zeven bussen

Volgens Rijkswaterstaat viel er lokaal zoveel sneeuw dat er "niet tegenop te strooien" was. De A7 tussen Groningen en Heerenveen was enige tijd onbegaanbaar. Meerdere auto's gleden van de weg of kwamen vast te zitten in de sneeuw.

In Drenthe en Groningen werd de dienstregeling van Qbuzz vanochtend stilgelegd, nadat zeven bussen betroken waren bij een ongeluk. Het vervoersbedrijf meldt alleen materiële schade.

De ANWB spreekt van een "normale drukke dag" met zo'n 3800 pechhulpverzoeken. Vanwege de sneeuw kwamen er vooral meer meldingen over banden. "Mensen zien stoepranden of andere obstakels dan niet goed", zo is een verklaring.

"De meldingen kwamen ineens achter elkaar binnen", zegt autoberger Paul Collewijn. "Toen was het even alle hens aan dek." Bij zijn bergingsbedrijf staan een stuk of tien auto's met schade die vanochtend van de weg zijn gegleden. "De mensen waren gewoon aan het rijden toen ze de macht over het stuur verloren", zegt Collewijn.

Vanwege de gladheid heeft het KNMI code geel uitgegeven voor de Waddeneilanden en de provincies Friesland, Groningen en Drenthe. Die weerswaarschuwing geldt nog tot 10.00 uur morgenochtend. In het midden en zuiden van het land zijn geen waarschuwingen van kracht.

Ondanks de overlast leverde de sneeuw ook mooie plaatjes op:

Archeologen hebben dinsdag de fundamenten van een middeleeuwse toren ontdekt in Breda. Het gaat om bakstenen van een zogenoemde waltoren. De archeologen deden de vondst tijdens graafwerkzaamheden aan de Vlaszak, in het centrum van de stad.

De straat wordt opnieuw ingericht en stadsarcheologen krijgen bij dergelijke werkzaamheden een paar dagen de tijd voor onderzoek. Na twee dagen stuitte een van hen op de restanten van de oude toren. "Dat dit tevoorschijn is gekomen, is hartstikke leuk. Het bevestigt onze inzichten dat hier vroeger een oude stadsmuur was", zegt stadsarcheoloog Erik Peters tegen Omroep Brabant.

De restanten vormen een halve cirkel en zijn op ongeveer zestig centimeter onder straatniveau gevonden. Omdat alleen de fundamenten van de toren zijn overgebleven, is volgens de gemeente moeilijk te zeggen hoe hoog het bouwwerk precies was.

In de dertiende eeuw werd Breda omringd door een aarden wal, waartegen in de veertiende eeuw een stadsmuur werd gebouwd. De onlangs ontdekte toren bevond zich in deze wal, aan de binnenkant van de stadsmuur. Volgens de gemeente behoort de toren naar alle waarschijnlijkheid tot het oudste deel van de "omwalling".

De restanten zijn inmiddels weer bedolven onder een laag zand. "We kregen niet langer de tijd want de herinrichting moest weer verder. Maar goed, de grond is de beste manier om het te bewaren", aldus Peters.

De uitspraak van de Amerikaanse minister van Defensie Hegseth in Brussel over Oekraïne kwam niet helemaal uit de lucht vallen. Toch is het Amerikaanse standpunt in Brusselse kringen, en bij Oekraïners, keihard aangekomen.

Geen teruggave van door Rusland bezet Oekraïens grondgebied en geen NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne, is het officiële standpunt van de regering-Trump. Dat Trump minder betrokken wilde zijn bij Oekraïne was al eerder duidelijk, maar deze plannen vallen toch rauw op het dak van de Oekraïners en Europa. Tijdens de toespraak van Hegseth op het NAVO-hoofdkwartier vielen de aanwezige Oekraïense journalisten stil.

Na de uitspraak van Hegseth kwamen er aanvankelijk weinig reacties uit Brussel. De Europese leiders riepen altijd dat het aan Oekraïne is wanneer ze willen beginnen met onderhandelen.

Dat standpunt herhaalden de Europese ministers later, nadat bekend werd dat Trump en Poetin met elkaar gebeld hadden. Ze benadrukten dat Europa samen moet blijven werken en dat Oekraïne als eerst een besluit moet nemen over onderhandelingen. De Franse minister van Buitenlandse Barrot stelde dat Europa ook zonder NAVO-lidmaatschap van Oekraïne gaat helpen bij het geven van veiligheidsgaranties aan het land. Al lijkt het erop dat de Europese leiders voorlopig het nakijken hebben omdat Trump andere plannen heeft.

Ook in NAVO-kringen viel te horen dat met de toespraak van Hegseth een heel somber scenario werkelijkheid lijkt te worden. "Natuurlijk hielden we rekening met alle scenario's, maar dit viel zeker niet mee", zeggen NAVO-ingewijden en diplomaten. Rutte en Hegseth aten vanavond samen en hebben ongetwijfeld ook over Oekraïne gesproken.

Eerder had Rutte nog gezegd niet vooruit te willen lopen op onderhandelingen, omdat hij Poetin niet wijzer wilde maken dan hij was. Met de uitspraken van Hegseth ligt nu eigenlijk alles op tafel, wat vooral voor Poetin goed nieuws is.

Zelensky sorteerde al voor op een "plan B" als NAVO-lidmaatschap niet mogelijk is. "Als Oekraïne geen NAVO-lid wordt, moet Oekraïne een soort NAVO maken op eigen grondgebied", stelde hij. "We hebben een leger nodig dat net zo groot is als de Russen op dit moment hebben", zei hij in een interview met The Economist. Hij zei daarbij dat de steun van de Verenigde Staten cruciaal is.

Na het telefoongesprek dat Trump met Poetin had, belde hij met Zelensky om hem te informeren over zijn gesprek met Poetin. Zij spraken af om elkaar op een later moment te ontmoeten. Voor Canada en de Europese NAVO-landen is de nieuwe realiteit wel even slikken: de belangrijkste bondgenoot Amerika die graag zaken doet met president Poetin, die door de andere NAVO-partners juist gezien wordt als de grootste bedreiging.

Dit is de huidige situatie in Oekraïne:

Ruim een halfjaar na het aftreden van premier Sheikh Hasina blijft het onrustig in Bangladesh. De afgelopen dagen zijn meer dan 1300 mensen opgepakt in het land. De interim-regering van Nobelprijswinnaar Muhammad Yunus probeert af te rekenen met het verleden, maar dat blijkt moeilijker dan gedacht.

Dit weekend begon de interim-regering met een grootschalige actie tegen wat ze zien als onruststokers. De harde aanpak volgt nadat een boze meute vorige week het huis van de eerste president van Bangladesh, de vader van de afgetreden Sheikh Hasina, in brand stak en met de grond gelijk maakte.

Hasina stapte begin augustus op na wekenlange protesten, die volgens de Verenigde Naties zeker 1400 doden tot gevolg hadden.

Fragiel

Haar opvolger Muhammad Yunus is een politieke buitenstaander in een land dat tientallen jaren door twee partijen werd gedomineerd. Dat zou rust moeten brengen. In de praktijk neemt het geweld in Bangladesh juist toe.

"Hoewel de interim-overheid hervormingen beloofd heeft, is de situatie erg fragiel op dit moment", zegt Meenaskshi Ganguly, plaatsvervangend directeur Azië van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. "Mensen zijn boos, en politiek sterk verdeeld. Dat vergroot het risico op geweldsuitbarstingen."

Volgens politicoloog Nusrat Chowdhury jaagt de interim-regering vooral op aanhangers van het vorige regime. "Deze overheid lijkt op sommige manieren gebruik te maken van de handleiding waar vorige overheden ook mee werkten. Er straalt een gevoel van wraak uit, dat maakt de beslissingen van de huidige interim-regering lastig."

Machtsstrijd

Sinds begin jaren negentig is de Bengaalse politiek in handen van twee vrouwen die om en om aan de macht zijn: Sheikh Hasina als leider van de Awami League en Khaleda Zia als leider van de Bangladesh Nationalist Party. Ze kunnen elkaar niet luchten of zien. Persoonlijke vetes zorgen voor politieke spanningen die het land, en daardoor ook de economie, vaak platleggen.

Bij elke machtswisseling wordt er hard afgerekend met de aanhangers van het vorige regime. Die dynamiek doet Bangladesh, dat mede door haar kwetsbare ligging in een rivierendelta door armoede geteisterd wordt, geen goed.

"We hebben niet eerder een regering gehad die door publieke opstand aan de macht kwam. Dat law and order nu weer compleet afwezig is geeft de mensen in Bangladesh weinig hoop dat deze regering echte hervormingen door gaat voeren", stelt Chowdhury.

Kritische stemmen

In een poging om grip te krijgen op de groeiende onrust worden de nieuwe machthebbers zelf steeds autoritairder. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch maakt zich zorgen over de harde aanpak van kritische stemmen. "De interim-regering moet aandringen op het beschermen van ieders rechten, anders zullen misstanden uit het verleden doorgaan", zegt Ganguly.

In de eerste maanden nadat Hasina het land was ontvlucht, werden 140 journalisten beschuldigd van moord vanwege hun verslaggeving over wat nu de 'Moesson Revolutie' genoemd wordt. Een hindoe priester werd opgepakt, omdat hij na een aantal gerichte aanvallen op hindoes demonstreerde voor betere bescherming van minderheden.

"We zijn teleurgesteld in de nieuwe regering, we hadden meer van ze verwacht. Onder Yunus lijkt de agressie tegen ons alleen maar toe te nemen", zegt Pradip Kumar Paul, voorzitter van de Hindoe Alliantie.

In Bangladesh is 91 procent van de bevolking moslim. Minderheden zoals hindoes zijn vaak doelwit geweest van geweld tijdens politiek instabiele periodes. Hasina, die een seculier beleid voerde, kan op veel steun rekenen vanuit de hindoegemeenschap. Ook dat speelt een rol bij de aanslagen tegen hindoes, die de nieuwe regering niet weet te stoppen.

Bangladesh 2.0

Het is ook geen gemakkelijke taak om een nieuwe politieke realiteit te creëren terwijl trauma's uit het verleden nog springlevend zijn. Binnen de interim-regering zijn er ministers die onder het regime van Hasina zelf zijn vervolgd, of waarvan familieleden verdwenen zijn.

Om een 'Bangladesh 2.0' te creëren kwamen zes adviescommissies in januari met verschillende voorstellen. Een van die voorstellen is dat een premier in de toekomst nog maar twee termijnen mag dienen. Er werden ook nieuwe kernwaarden geformuleerd. Zoals pluriformiteit, dat inclusiever zou zijn dan het seculiere beleid dat Hasina voerde.

De druk op de interim-regering om een einde te maken aan de geweldsuitbarstingen neemt ondertussen toe. Familieleden van mensen die zijn omgekomen tijdens de Moesson Revolutie willen gerechtigheid. Politieke groepen vragen een duidelijke routekaart naar de volgende vrije verkiezingen. En vertegenwoordigers van minderheden willen dat hun stem nu wel gehoord wordt.

"Op school zat in mijn broodtrommel brood met prosciutto en mortadella, met extra paprika. Andere kinderen hadden pindakaas met jam, iedereen wilde ruilen."

Angelo Varrone groeide op in de Amerikaanse staat Connecticut, maar kreeg de Italiaanse cultuur mee van zijn ouders en grootouders. Zijn familie was begin 20e eeuw, net als miljoenen andere Italianen, de armoede ontvlucht naar de overkant van de Atlantische Oceaan.

Een eeuw later maakte hun kleinzoon de omgekeerde beweging. Na een procedure van twee jaar kreeg hij vorig jaar zijn Italiaanse paspoort. Hij woont nu in Noord-Italië, van waaruit hij Europa wil rondreizen nu hij met pensioen is. "Dat paspoort is een connectie met waar ik vandaan kom, waar mijn familie vandaan komt. Toen ik het voor het eerst vasthield, voelde ik me een ander mens."

Meer dan verdubbeld

Een Italiaans paspoort aanvragen op basis van afstamming is steeds populairder. Het Italiaanse bureau voor de statistiek Istat schat dat in 2023 meer dan 100.000 aanvragen werden ingediend: meer dan een verdubbeling sinds 2021.

Marco Permunian, oprichter van Italian Citizenship Assistance, plukt er de vruchten van. Hij begon in 2014 in zijn eentje buitenlanders te assisteren met hun aanvraag en leidt inmiddels een bedrijf met meer dan 350 werknemers.

"De Italiaanse wetgeving is bijzonder ruim", vertelt hij. "Er zijn Europese landen met gelijkaardige wetgeving, zoals Ierland, maar die beperken het aantal generaties. Italië niet: je kan zo lang teruggaan als nodig. Ook een verre Italiaanse voorouder geeft recht op de Italiaanse nationaliteit."

Permunian helpt vooral Noord-Amerikanen. "Voor velen is het een manier om hun afkomst te erkennen. Slechts een minderheid komt hier ook echt wonen."

Presidentschap Trump

Sommige klanten hebben ook een politieke motivatie, merkt hij: "Het presidentschap van Trump is zeker een factor. Mensen die het niet met hem eens zijn, vinden het fijn een back up te hebben in de vorm van een Italiaans paspoort."

Het presidentschap van Trump heeft nog meer effect op aanvragen vanuit Latijns-Amerika. "Tegen het einde van zijn eerste termijn kregen we opeens veel meer aanvragen uit Argentinië en Brazilië", herinnert Matteo Pressi zich. Hij is burgemeester van het dorpje Soave in de regio Veneto, van waaruit eind negentiende eeuw miljoenen Italianen naar Latijns-Amerika vertrokken.

"Mensen die een Italiaans paspoort willen, moeten in de gemeente waar hun voorouder geboren is een geboortecertificaat opvragen. Wij kregen soms wel 120 tot 130 van die aanvragen per maand."

Pressi ontdekte dat Latijns-Amerikanen met een Italiaans paspoort de strengere migratiewetten in de VS probeerden te omzeilen. "Het blijkt niet hun bedoeling om hier te komen wonen, maar om naar de VS of andere niet-EU landen te emigreren. Met een Italiaans paspoort gaat dat makkelijker."

De afgelopen jaren werd zijn gemeente overrompeld, vertelt hij. "Veel aanvragen zijn onvolledig. De gegevens zijn mondeling overgeleverd, dus veel mensen sturen alleen een achternaam op, of een interval van enkele jaren waarin hun voorouder geboren zou zijn. De boeken waarin we dat vervolgens moeten opzoeken zijn eeuwenoud, die vallen uit elkaar als je ze te ruw doorbladert. Elke aanvraag kost weken werk."

Namens de burgemeesters in zijn regio schreef Pressi eind vorig jaar een brandbrief naar Rome. "Eind negentiende eeuw zijn hier miljoenen mensen vertrokken. Die hebben kinderen gekregen, die ook weer kinderen hebben gekregen, enzovoort. Volgens schattingen komen inmiddels dertig miljoen mensen wereldwijd in aanmerking voor Italiaans staatsburgerschap. Dat is niet haalbaar."

Zijn noodkreet heeft niet geleid tot een wetswijziging, maar wel tot een verhoging van de prijs: een geboortecertificaat opzoeken kost nu 600 euro, tegenover vijf euro vorig jaar. Het effect is te merken, zegt hij: "In januari kregen we maar enkele aanvragen binnen, in plaats van enkele tientallen."

'Perfect timing'

Voor rijkere Noord-Amerikaanse migranten zal die som niet afschrikken, schat Angelo Varrone in. "Als je hulp inroept van een Amerikaans advocatenkantoor, kost dat mensen enorm veel geld. Daartegenover is 600 euro niks."

Zijn vrouw is inmiddels ook bezig met haar burgerschapsaanvraag, verschillende van zijn neven zijn ook geïnteresseerd. "Ik was er niet om politieke redenen aan begonnen, maar het is wel perfect timing dat ik nu niet meer in de VS woon. Ik denk dat veel mensen er zo over denken."

Verhuurders mogen de prijzen van huurwoningen per 1 juli waarschijnlijk verhogen zoals afgesproken. Verschillende partijen, waaronder de PVV, zeiden tot nu toe steeds dat de huren omlaag moeten, maar in een Kamerdebat bleek vanavond dat er op korte termijn geen maatregelen komen om dat te regelen.

De PVV kwam in het debat onder vuur te liggen van zo ongeveer alle andere partijen. Kamerlid Mooiman van de PVV zei dat de huren wat hem betreft omlaag moeten, maar dat zoiets geregeld moet gaan worden in de aanstaande onderhandelingen binnen de coalitie over de Voorjaarsnota, een aanpassing van de begroting. "Daar gaan we knokken voor huurverlaging."

Het leverde hem hoon op van linkse oppositiepartijen als GroenLinks-PvdA, SP en Denk. Als het de PVV al lukt om in de Voorjaarsnota de huren aan te pakken, dan is dat te laat, stelden ze. De onderhandelingen kunnen tot in mei duren, en dan lukt het niet meer om de huurverhoging van 1 juli tegen te houden.

Het debat van vanavond is zo ongeveer de laatste mogelijkheid om de huurverhoging te stoppen, benadrukten ze. "De huurders kunnen niet wachten. Come on, doe mee", probeerde Kamerlid De Hoop van GroenLinks-PvdA zijn PVV-collega nog te verleiden, maar die ging daar niet in mee. Volgens Mooiman zijn er de laatste tijd wel al maatregelen genomen "die positief zijn voor huurders", zoals aanpassingen in de huurtoeslag.

Huurverlaging beloofd in campagne

Tijdens de campagne stelde de PVV nog een huurverlaging van twintig procent in het vooruitzicht. "U draait de huurders een rad voor ogen", concludeerde SP'er Beckerman toen. Vorig jaar kregen huurders juist de grootste huurstijging in 30 jaar voor de kiezen.

PVV-leider Wilders publiceerde vandaag op X een top-3 van zijn inzet bij de financiële onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Lagere huren staan daarin op 2, achter een lagere gasrekening voor huishoudens. "Stoere taal op sociale media", vonden de meeste andere partijen.

'Huren verlagen betekent niet bouwen'

Om een huurverlaging te realiseren zal Wilders coalitiepartners als VVD en BBB moeten overtuigen, want die vinden een huurverlaging juist onverantwoord. Verhuurders houden dan minder geld over om de broodnodige nieuwe woningen te bouwen. "Huur verlagen betekent dat we geen huizen bouwen", hield VVD-Kamerlid De Groot zijn coalitie-collega voor. "De rekening moet wel betaald worden." Ook CDA, D66 en ChristenUnie waren daar kritisch over.

Maar volgens PVV'er Mooiman kan het allebei. Hij houdt vast aan het kabinetsplan om elk jaar honderdduizenden nieuwe woningen te bouwen. "Maar het is ook belangrijk dat we iets doen aan de directe betaalbaarheid van huurwoningen."

Grote opwinding in de wereld van de allerkleinste deeltjes: wetenschappers hebben een bijzondere variant waargenomen van een neutrino, een heel klein deeltje dat overal dwars doorheen vliegt. Het gaat om een neutrino met een energie van 220 miljoen miljard elektronvolt, dertig keer zoveel als tot nu toe was gemeten. Dat maakt het waarschijnlijk dat het deeltje een kosmische oorsprong heeft. De wetenschappers, onder meer van het Nederlandse instituut Nikhef, zijn totaal verrast door het hoge energieniveau van het deeltje.

Neutrino-onderzoeker Rasa Muller was ook betrokken bij het onderzoek en kon haar ogen aanvankelijk niet geloven. "We dachten: hè, kunnen we dit nu al waarnemen?', vertelt ze in het NPO 1-radioprogramma Nieuws & Co over de ontdekking. Daarna trad een proces van checken en analyseren in werking, waaruit bleek dat de waarneming toch echt moest kloppen.

De detectie is het eerste bewijs dat er in het heelal neutrino's voorkomen met zulke hoge energieniveaus. "We dachten wel dat ze bestonden, maar ze waren nog niet daadwerkelijk waargenomen", vertelt Muller. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Nature.

De telescoop die het nieuwe deeltje heeft waargenomen staat bekend als de Kilometre Cube Neutrino Telescope, ofwel KM3NeT. Op het moment van de detectie, op 13 februari 2023, was deze nog maar voor 10 procent klaar. Dat maakt de waarneming alleen maar bijzonderder.

Het waargenomen deeltje heeft nagenoeg geen massa, maar wel 10.000 keer zoveel energie als ooit gegenereerd is in de grootste deeltjesversnellers op aarde, zoals die van CERN bij Genève. Waar het deeltje vandaan komt is nog niet duidelijk. De onderzoekers hebben twaalf bronnen aangewezen als mogelijke herkomst van het deeltje, veelal actieve sterrenstelsels met een zwart gat in het midden.

Dat de onderzoekers geen preciezere bron aan kunnen wijzen, heeft ook te maken met het feit dat de telescoop nog niet af is. In de toekomst zullen de waarnemingen nauwkeuriger worden.

Nederlandse wetenschappers van verschillende universiteiten en instituten spelen een belangrijke rol in dit onderzoek. Ze zijn betrokken bij het ontwerp, de bouw en de plaatsing van de detector, die zich op een diepte van 3.450 meter bevindt, tachtig kilometer voor de kust van Sicilië.

Behalve op de bodem van de Middellandse Zee bevindt zich ook een neutrino-telescoop onder de zuidpool op Antarctica, het IceCube Neutrino Observatorium. Die had al sterk bewijs opgeleverd voor het bestaan van kosmische neutrino's.

Maar deze IceCube heeft nooit neutrino's van een heel hoog energieniveau gezien. Als zulke deeltjes vaker zouden voorkomen, zouden ze op de Zuidpool ook gedetecteerd moeten zijn. De nieuwe waarneming kan dus een toevalstreffer zijn.

De provincie Zeeland en de gemeenten Middelburg, Veere en Vlissingen hebben 160.000 euro vrijgemaakt voor de komst van een kenniscentrum over het slavernijverleden. Dat meldt Omroep Zeeland.

Historicus Dienke Hondius heeft de haalbaarheid van zo'n centrum onderzocht en bracht vandaag haar adviesrapport uit. Daarin staat dat zo'n centrum door de provincie Zeeland te realiseren is. Ook is te lezen dat Zeeland de ambitie heeft om het kenniscentrum te laten uitgroeien tot een landelijke - of internationale - plek voor informatie en educatie over het slavernijverleden.

De provincie en de drie gemeenten hebben twee adviseurs aangesteld die voor het Kenniscentrum Slavernijverleden gaan werken. De provincie stelt daarvoor 70.000 euro beschikbaar en de gemeente Middelburg 50.000 euro. Vlissingen en Veere maken elk 20.000 euro vrij.

Bijdrage van het Rijk

Er komt geen nieuw gebouw voor het centrum. Het wordt gevestigd in het Zeeuws Archief in Middelburg en moet een plek zijn voor kennis, onderzoek en educatie: "Je moet denken aan het houden van exposities op allerlei plekken, en het geven van educatie aan scholieren", zegt gedeputeerde Jo-Annes De Bat.

Het kabinet heeft ook geld vrijgemaakt voor zo'n plek, weet De Bat. "Wij willen dat initiatief graag aan ons verbinden. Dit jaar verwachten we daar een beslissing over."

Een concrete toezegging is er dus nog niet, maar Zeeland wacht daar niet op. "We gaan nu zelf vervolgstappen zetten voor het inrichten van een kenniscentrum. Als het Rijk op een gegeven moment instapt, kunnen we de programma's die we voor ogen hebben verder uitrollen."

Nationaal Slavernijmuseum

Het Amsterdamse stadsbestuur gaf vorig jaar toestemming voor de komst van een Nationaal Slavernijmuseum op het Java-eiland in Amsterdam-Oost. In dit museum komt eveneens een kenniscentrum. "Maar de kennisfunctie hier richt zich op de Zeeuwse geschiedenis en dat moet ook verbonden worden met het museum. Daarom zal het Rijk zich ook verbinden met ons initiatief", zegt De Bat.

Zeeland speelde een grote rol in de Nederlandse slavenhandel. 70 procent van alle Nederlandse slavenschepen vertrok vanuit Vlissingen en Middelburg.

Op 1 juli 2023, tijdens de herdenking van de afschaffing van de slavernij, maakte toenmalig commissaris van de Koning Han Polman excuses voor het slavernijverleden in Zeeland. "Zeeuwse gezagsdragers en anderen hebben tienduizenden medemensen systematisch en gruwelijk ontmenselijkt", zei hij.

De Verenigde Staten laten de Rus Alexander Vinnik vrij in ruil voor de Amerikaanse leraar en oud-diplomaat Marc Fogel (63). Dat melden Amerikaanse media op basis van anonieme regeringsbronnen.

Fogel werd gisteren van Rusland naar de VS gevlogen. Hij werd in augustus 2021 opgepakt met 17 gram medische marihuana op zak en kreeg daarvoor veertien jaar gevangenisstraf opgelegd.

Het was niet direct duidelijk met wie hij geruild was. Kremlinwoordvoerder Peskov zei vandaag dat er een Rus zou vrijkomen, maar dat pas bekend zou worden gemaakt wie het was als deze persoon terug in het land was.

Cryptocrimineel

Amerikaanse persbureaus citeren regeringsbronnen die melden dat de 45-jarige Rus Alexander Vinnik vrijkomt. Hij zou op dit moment nog in Californië zijn en omgerekend 97 miljoen euro moeten afstaan aan de Amerikaanse overheid voor zijn vrijlating.

Vinnik beheerde jarenlang een van de grootste platforms voor cryptomunten. In 2017 werd hij in Griekenland gearresteerd en op verzoek van de VS vastgezet omdat hij werd verdacht van het witwassen van miljarden aan crimineel geld via het platform. Vorig jaar bekende hij schuld.

De Amerikaanse autoriteiten brengen hem ook in verband met het het faillissement van Mt. Gox, een in Japan gevestigde bitcoinbeurs die twaalf jaar geleden instortte na een hack. Via zijn cryptoplatformen kon Vinnik het geld dat gestolen was witwassen.

Vredesonderhandelingen

Gisteren werd Fogel onthaald door de Amerikaanse president Trump. Die noemde zijn vrijlating een blijk van goede wil van de Russische president Poetin. Ook zei Trump dat het een opmaat kan zijn naar vredesonderhandelingen over Oekraïne.

Woordvoerder Peskov temperde vandaag die verwachtingen en zei dat dit soort vrijlatingen bijna nooit een keerpunt betekenen. "Maar het zijn tegelijkertijd wel kleine stapjes waarmee het wederzijdse vertrouwen kan worden opgebouwd. Dat zit nu op een dieptepunt."

Vorige ruil

Ook tijdens de regeerperiode van de vorige Amerikaanse president Biden werden er meerdere gevangenen geruild met Rusland. In augustus 2024 vond de grootste gevangenenruil sinds het einde van de Koude Oorlog plaats. In totaal kwamen er 26 gevangenen uit zeven landen vrij.

Rusland liet toen behalve buitenlanders, onder wie de Amerikaanse journalist Evan Gershkovich, ook Russische dissidenten, oppositieleiders en mensenrechtenactivisten gaan. Rusland kreeg er tien gevangenen voor terug.

De Amerikaanse president Trump en de Russische president Poetin hebben elkaar telefonisch gesproken. Het gesprek duurde bijna anderhalf uur en ging onder meer over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne. De twee leiders hebben afgesproken dat ze elkaar binnenkort zullen ontmoeten, bevestigt ook het Kremlin.

Trump zegt op zijn socialemediakanaal Truth Social dat hij onmiddellijk wil beginnen met onderhandelingen. Na het gesprek met Poetin belde hij meteen met de Oekraïense president Zelensky.

Het is onduidelijk wat Trump precies bedoelt met het "onmiddellijk" beginnen met de onderhandelingen. Ook vermeldt hij niet welke rol Oekraïne in deze onderhandelingen zal krijgen.

Reactie Zelensky

Zelensky zegt op X vanavond een "nuttig gesprek" te hebben gevoerd met Trump. Hij zei dat de twee lang hebben gesproken over de "mogelijkheden om vrede te bereiken" en over de bereidheid om samen te werken aan de Oekraïense technologische capaciteiten, waaronder drones.

Daarnaast hadden de twee het over een gesprek dat Zelensky eerder met de Amerikaanse minister van Financiën had over een nieuw plan over veiligheid, economische samenwerking en waardevolle grondstoffen, zegt Zelensky.

Ook heeft Trump gedeeld wat hij heeft besproken met Poetin, benoemt de Oekraïense president tenslotte. "Zoals president Trump zei: laten we het voor elkaar krijgen."

Begin deze maand zei Zelensky dat hij onder voorwaarden wel wil onderhandelen met Rusland om een einde te maken aan de strijd en "desnoods" bereid is om met Poetin zelf in gesprek te gaan.

NAVO-top

De Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth liet vandaag op de NAVO-top in Brussel weten dat Oekraïne het door Rusland bezette grondgebied en de wens om NAVO-lid te worden moet opgeven.

Zelensky heeft eerder aangegeven dat Oekraïne de landsgrenzen van voor de Russische annexatie van de Krim in 2014 terug wil en veiligheidsgaranties wil van de NAVO. Dat zijn onrealistische wensen, zegt Hegseth.

Het telefoongesprek tussen Trump en Poetin zou het eerste telefoongesprek zijn tussen Poetin en een Amerikaanse president sinds de grootschalige Russische invasie in 2022.

Afgelopen weekend liet Trump in een interview met de krant New York Post ook weten gebeld te hebben met Poetin, maar dat werd vanuit Russische zijde niet bevestigd. Trump zei ook niet wanneer het gesprek had plaatsgevonden.

Trump noemde Europa niet in zijn verklaring over de telefoongesprekken. Een aantal Europese ministers benadrukt dat Oekraïne en Europa betrokken moeten worden bij de onderhandelingen.

"Er zal geen rechtvaardige vrede zijn voor Oekraïne als Europeanen niet betrokken worden bij de onderhandelingen", reageert de Franse minister van Buitenlandse Zaken Barrot. Hij voegt daaraan toe dat Europa zich zal inzetten voor een duurzame vrede, zodat Rusland niet opnieuw een conflict begint.

Het is aan Oekraïne wanneer en op welke voorwaarden er onderhandeld gaat worden, laat de Britse minister van Defensie Healey weten. Dat benadrukt ook de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock: "Er kan geen beslissing zijn over Oekraïne zonder Oekraïne."

De rechtbank Midden-Nederland heeft twee mannen die zichzelf 'autonoom' noemen veroordeeld tot celstraffen. De 53-jarige Roeland M. kreeg een jaar gevangenisstraf, waarvan een halfjaar voorwaardelijk, voor het bedreigen en afpersen van agenten en een deurwaarder.

Hij werd daarnaast veroordeeld voor opruiing en bedreiging met een terroristisch misdrijf. M. stuurde vorig jaar een e-mail naar de politie waarin hij meldde dat gemaskerde mannen een politiewagen zouden klemrijden en beschieten.

De 54-jarige Utrechtse Paolo P. is eveneens veroordeeld voor het bedreigen en afpersen van een agent en deurwaarder. Hij kreeg een halfjaar cel, waarvan drie maanden voorwaardelijk, opgelegd. Daarnaast krijgen beiden een proeftijd van drie jaar.

De mannen werden eind 2023 opgepakt en zaten vier maanden vast, maar mochten het proces verder in vrijheid afwachten. De straffen zijn lager dan de eis die het Openbaar Ministerie twee weken geleden stelde.

Tegen M. werd ruim drie jaar geëist, waarvan anderhalf voorwaardelijk. Tegen medeverdachte P. werd twee jaar celstraf geëist, waarvan een jaar voorwaardelijk.

'Prominente figuren'

De twee mannen zijn zelfverklaarde autonomen. Ze geloven dat ze zich kunnen onttrekken aan wetten en regels en doen dat in sommige gevallen ook. Autonomen vinden het onterecht dat de overheid financiële verplichtingen zoals het betalen van belasting heeft ingesteld.

M. en P. worden volgens RTV Utrecht gezien als prominente figuren binnen de autonome beweging. Ze verspreiden hun ideeën via Telegramgroepen en sociale media.

Alarm

Eind 2023 sloeg de Hoge Raad alarm over het groeiend aantal Nederlanders dat zich 'autonoom' of 'soeverein' verklaart. Soevereinen gaan nog een stap verder dan autonomen: zij geloven dat de overheid geen macht over hen heeft en willen op geen enkele manier gebruikmaken van het systeem. Ze betalen bijvoorbeeld geen belasting of huur.

Gevolg kan zijn dat achterstallige betalingen oplopen, mensen uit hun huis worden gezet of er confrontaties met deurwaarders en de politie ontstaan, in de vorm van bedreigingen en fysiek verzet.

Verslaggever Jeroen Gortworst ging met een deurwaarder op pad:

De coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB willen niet dat het geld dat het kabinet heeft gereserveerd voor kernenergie wordt gebruikt voor het stikstofprobleem, als dat vertraging voor nieuwe kerncentrales oplevert. Dat bleek in een Kamerdebat over kernenergie.

Uiteindelijk blijven de vier partijen bij hun afspraak om alle procedures in gang te zetten om vier nieuwe kerncentrales te bouwen, te beginnen met twee. Daarvoor mag er niets afgehaald worden van de 14 miljard euro die daarvoor gereserveerd is in het Klimaatfonds.

'Nucleaire coup' van Bontenbal

Tijdens het debat werd er uitgebreid gediscussieerd over een voorstel dat CDA, ChristenUnie en GL-PvdA deden in de Eerste Kamer. Zij willen 5 miljard euro van die kernenergiereserve gebruiken om boeren te helpen om het stikstofprobleem op te lossen. De SGP noemde het idee de "nucleaire coup van Bontenbal", dat is de partijleider van het CDA.

Die vindt dat de coalitie te weinig geld heeft gereserveerd voor boeren en het stikstofprobleem. Het stikstoffonds werd met goedkeuring van BBB afgeschaft. Maar er moet wel wat gebeuren, zegt hij.

Bontenbal wil daarom dat boeren geld kunnen krijgen uit het Klimaatfonds als zij naar minder vee en meer natuur omschakelen. Kerncentrales bouwen duurt nog heel lang, is zijn redenering, het Klimaatfonds kan later wel weer aangevuld worden.

Slecht teken

BBB in de Eerste Kamer steunt dat voorstel. Dat riep de vraag op of BBB daarmee wil zeggen dat kernenergie voor de partij niet meer zo belangrijk is. Dat sprak BBB-Kamerlid Vermeer tegen. "Ik wil hier toch even duidelijk maken: wij steunen het voorstel van de 5 miljard, op voorwaarde dat het niet ten koste van kernenergie zal gaan."

Dit BBB-standpunt leidde tot verbaasde en spottende reacties bij andere Kamerleden, omdat dat volgens hen onmogelijk is. "Als je 5 miljard uit het klimaatfonds haalt dan gaat dat voor het grootste deel van kernenergie af", zegt VVD-Kamerlid Erkens. "En je laat als land zien dat je het niet serieus neemt. Dat is een slecht teken naar leveranciers, de internationale bedrijven die ze moeten bouwen en andere partners."

Buy now, pay later

Ook NSC-Kamerlid Postma is tegen, en begrijpt niets van het verhaal van BBB. "Waar moet die 5 miljard euro dan vandaan komen als het niet van kernenergie is?" Daarop kwam geen duidelijk antwoord. Postma vergeleek het voorstel met "buy now, pay later", uitgesteld betalen bij het winkelen. Volgens de PVV kan het geld ook gevonden door het schrappen van klimaatmaatregelen en ontwikkelingshulp, als de kerncentrales maar zo snel mogelijk gebouwd worden.

Minister Hermans voor Klimaat en Groene Groei constateert dat het idee om 5 miljard euro uit haar Klimaatfonds te halen niet op voldoende steun kan rekenen. "We moeten niet gaan doen of die 14 miljard voor kerncentrales een raar bedrag is en zeggen 'nou, daar halen we wel even wat van af'. Zo werkt het niet", zei ze. "Ik word hier juist aangespoord om tempo te maken. Als dat geld wordt weggehaald kan dat niet."

Gisteren maakte ze bekend dat een nieuwe kerncentrale in 2035 mogelijk niet gaat lukken. Dat komt deels door ingewikkelde procedures en deels door een gebrek aan basiskennis op het ministerie over kernenergie "na jaren weerstand".

Wel heeft ze procedures in gang gezet voor het vinden van een locatie, waarschijnlijk Borssele, en bedrijven die willen meedoen aan de bouw. Ook is zij bezig met het oprichten van een 'staatsbedrijf' dat de voorbereiding, bouw en exploitatie gaat beheren.

Trekt de Amerikaanse president Donald Trump zijn hogere importheffingen voor staal en aluminium uit de Europese Unie toch nog in? Of ontketent hij een hevige handelsoorlog door ook heffingen in te voeren op auto's, chips en medische apparatuur uit Europa? Het zijn de vragen die de bestuurskamers van grote Nederlandse bedrijven bezighouden.

Zeker bij bedrijven die in zowel Europa als de Verenigde Staten actief zijn, spelen deze vragen. "Ik heb geen glazen bol", zegt directievoorzitter Stefaan Decraene van Rabobank. "Nederland is een exportland. Maar het is nog te vroeg om de gevolgen van een handelsoorlog in te schatten." "Wij hebben een groene fles, geen kristallen bol", zegt ook topman Dolf van den Brink van Heineken over de grote onzekerheid die nu heerst over een handelsoorlog.

De Nederlandse banken Rabobank, ING en ABN Amro hebben alle drie activiteiten in de Verenigde Staten, voor zakelijke klanten, maar geven aan hun zaken wereldwijd goed te spreiden. Voor bijvoorbeeld supermarktconcern Ahold Delhaize ligt dat anders: "Wij hebben in de VS 2000 winkels; 60 procent van onze omzet komt uit Amerika", benadrukt topman Frans Muller.

Oplossing vinden

"Voeding kopen wij voor 90 procent lokaal in, zowel in Europa als de VS", zegt Muller. "Maar niet alles. In de VS komen producten als avocado's en ananas uit Mexico. En papierwaren uit Canada. Dat moeten we dan oplossen."

Topman Robert Swaak van ABN Amro verwacht dat de gevolgen van de eerste Amerikaanse handelsheffingen niet direct merkbaar zijn. "Het zal nog wel even duren voordat je de neveneffecten van die handelsoorlog op de wereldhandel en de Nederlandse economie zult zien. Ik denk pas in de tweede helft van dit jaar. En daarna nog in 2026", zegt hij.

Jeroen Tiel, directeur van Randstad Nederland, verwacht eveneens niet dat Amerikaanse heffingen het uitzendbureau al op korte termijn zullen raken. "Maar sommige klanten van ons wel. Op dit moment is vooral de onzekerheid niet prettig."

Het moederbedrijf van Randstad is actief in 39 landen op vijf continenten, waaronder ook de VS. "Het kan daarom betekenen dat de Amerikaanse heffingen in de ene markt positief uitpakken en in de andere markt negatief. Hoe zich dat exact gaat vormen? Dat is echt koffiedik kijken", zegt Tiel.

'Op eigen kracht vertrouwen'

Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, stelde de VS gisteren "stevige en evenredige tegenmaatregelen" in het vooruitzicht als antwoord op de staalheffingen.

Geen goed plan, denken de grote bedrijven. "Een handelsoorlog is in niemands belang", vindt Van den Brink van Heineken. Dat vindt ook zijn collega Muller van Ahold Delhaize: "We moeten onze eigen economie op orde krijgen. We hebben fantastische mensen, fantastische universiteiten, hele mooie bedrijven. Ik denk dat we op onze eigen kracht moeten vertrouwen."

Decraene hoopt eveneens dat Von der Leyen haar energie richt op Europa in plaats van op de reactie richting de VS: "Je hoort vaak: Amerika innoveert en Europa reguleert. Daar zit wel een kern van waarheid in. Hoe kunnen we het economische klimaat simpeler maken? Dát is voor Europa de grote uitdaging."

Niet de eerste crisis

Het bedrijfsleven kan inmiddels wel omgaan met een crisis, benadrukt Muller van Ahold Delhaize. "We hebben corona gehad, de oorlog in Oekraïne. We zijn de afgelopen jaren wel gewend om met zulke dingen om te gaan."

Als Europa zich richt op versterking van de economie, dan kunnen bedrijven ook de Amerikaanse handelsgrillen "wel weer met elkaar bolwerken", verwacht Van den Brink van Heineken. "Wij zijn de biermannen en -vrouwen. Wij zijn altijd een beetje optimistisch."

Tijdens de NAVO-top in Den Haag zijn er genoeg agenten beschikbaar voor de rest van het land. "De normale politiezorg wordt gewoon gewaarborgd", zei nationaal commandant Willem Woelders na een gesprek met burgemeesters.

De NAVO-top is op 24 en 25 juni en wordt bezocht door tientallen staatshoofden, regeringsleiders en ministers. Daarnaast zullen 6000 delegatieleden aanwezig zijn. De politie is verantwoordelijk voor de beveiliging en zet daarvoor duizenden medewerkers in uit het hele land. Woelders, die verantwoordelijk is voor het voorbereiden van de top, spreekt van de "grootste veiligheidsoperatie in Nederland ooit".

Burgemeesters waren bezorgd dat dit ten koste zou gaan van het overige politiewerk en hebben daarover een gesprek gehad op het ministerie van Justitie en Veiligheid. "Als er iets gebeurt, een demonstratie of een grote calamiteit, dan zal de extra politie van verder weg moeten komen. Dat is natuurlijk wel een vergroot risico", zei burgemeester Bruls van Nijmegen.

Maar volgens Woelders hoeven burgemeesters zich geen zorgen te maken. "Het kan zijn dat we wat administratieve zaken moeten uitstellen, maar de politie staat gewoon paraat." Zo staan er in het land reserveteams klaar die agenten kunnen assisteren. "Dat betekent wel dat bijna het hele korps wordt ingezet", zegt Woelders.

Door de grote politie-inzet zijn er wel weinig agenten beschikbaar voor evenementen. Niet alleen op 24 en 25 juni, maar ook in de weken daaromheen. Onder meer de wielerkoers Veenendaal-Veenendaal en de ZLM Tour werden al geschrapt vanwege het ontbreken van politiebegeleiding. Of de NK wielrennen kunnen doorgaan is nog de vraag.

"Evenementen die al aan het begin van het jaar ingepland waren kunnen doorgaan. Zelfs hele grote evenementen zoals de Nijmeegse Vierdaagse", zegt Bruls. "Maar voor evenementen die niet elk jaar zijn of in verschillende plaatsen worden georganiseerd, is het nog spannend."

Volgens hem verschilt het per plaats of een evenement kan doorgaan, dat hangt ervan af of er al andere activiteiten zijn waarvoor politie nodig is.

De Nijmeegse burgemeester zegt dat hij en zijn collega's begrip hebben voor de situatie, maar dat ze graag eerder duidelijkheid hadden gekregen. "Die stap wordt nu gezet en uitgewerkt en gedeeld met alle burgemeesters", zegt Bruls. "We hebben vandaag meer duidelijkheid en zekerheid gekregen dat de basistaken van de politie gewaarborgd blijven. Dat is het belangrijkste en geeft wel een gevoel van geruststelling."

In Oostenrijk zijn de gesprekken over het vormen van een coalitie mislukt. Dat meldt Herbert Kickl, de leider van de rechts-radicale partij FPÖ. Hij kreeg op 6 januari de opdracht van de president om de formatiegesprekken te leiden, nadat eerdere onderhandelingen zonder de FPÖ waren vastgelopen.

De onderhandelingen tussen de FPÖ en de christendemocratische ÖVP waren ruim een maand bezig, maar de afgelopen dagen werd duidelijk dat de gesprekken stroef verliepen. "Hoewel we ÖVP op veel punten tegemoet zijn gekomen, waren de onderhandelingen tot onze spijt uiteindelijk niet succesvol", zegt Kickl in een verklaring.

ÖVP stelt dat de onderhandelingen mislukt zijn door Kickls "honger naar macht en compromisloze houding". "Hij was niet bereid om compromissen te sluiten en een partnerschap op gelijke voorwaarden aan te gaan", zeggen de christendemocraten.

Pro-Russisch

De radicaal-rechtse FPÖ won eind september met bijna 29 procent van de stemmen de parlementsverkiezingen. In eerste instantie weigerden alle partijen met de FPÖ om tafel te gaan zolang Kickl partijleider is. Hij is pro-Russisch en noemt zichzelf Volkskanzler, een titel die de nationaalsocialisten voor Adolf Hitler gebruikten totdat die in 1933 aan de macht kwam.

Maar nadat gesprekken tussen de liberale Neos-partij met ÖVP en de sociaaldemocratische SPÖ over het vormen van een regering stukliepen en ÖVP-bondskanselier Nehammer opstapte, gingen de ÖVP en de FPÖ toch met elkaar in gesprek.

Naar aanleiding van het nieuws dat toch met de FPÖ onderhandeld werd gingen tienduizenden mensen de straat op om te protesteren. De demonstranten droegen borden met daarop "Wij willen geen extreemrechts Oostenrijk" en "Geen FPÖ".

De 55-jarige Gerwin van der Werf uit Leiden is de auteur van het Boekenweekgeschenk dit jaar. Dat heeft Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) bekendgemaakt.

Van der Werf werd uit 149 anonieme inzendingen verkozen met zijn verhaal De krater. "Een droom voor iedere schrijver", reageert de auteur, die behalve schrijver muziekdocent en columnist bij Trouw is.

"Met negen boeken op zijn naam en meerdere nominaties op zak, is hij een auteur die bewezen heeft te kunnen schrijven", zegt Eveline Aendekerk, directeur van CPNB. "Ik heb gelachen, ik had een brok in mijn keel, het is spannend, goed geschreven en geschikt voor jong en oud."

Tragikomisch

De negenkoppige jury spreekt van een "gelaagd verhaal" over een tragikomische roadtrip van drie jongeren. "De schrijfstijl is sprankelend en licht; maar achter de humor, nonchalance en flauwe grappen van de jongeren schuilt een groot verdriet, dat net als een overwoekerde krater miljoenen jaren na een meteorietinslag op het oog nauwelijks waarneembaar is", schrijft de jury.

De gedachten en opmerkingen van de personages passen bij de tijdsgeest, maar zijn tegelijkertijd universeel, vindt de jury. "De personages zijn volstrekt authentiek, geloofwaardig en ontroerend."

Het verhaal is tekenend voor zijn schrijverschap, zegt Van der Werf. "Ik schrijf pure fictie, niet autobiografisch, maar toch zeer persoonlijk."

Hella S. Haasse

Dit jaar bestaat de Boekenweek 90 jaar en om dat jubileum te vieren schreef de organisatie een wedstrijd uit, waarbij auteurs anoniem een manuscript konden insturen. De jury wist dus niet met wie ze te maken hadden. Doorgaans vraagt de organisatie een auteur rechtstreeks om het jaarlijkse Boekenweekgeschenk te schrijven.

Het is wel vaker voorgekomen dat de organisatie een wedstrijd organiseert. In de jaren 40, 50 en 60 werd de schrijver van het Boekenweekgeschenk ook door middel van een wedstrijd gekozen, soms ook zonder dat de jury de namen van de auteurs kende. In 1948 brak Hella S. Haasse op deze manier door met haar novelle Oeroeg.

"Ik ben zielsgelukkig en trots in de voetsporen van Hella Haasse te treden", laat Van der Werf weten.

Grote eer

Van het winnende boek worden minimaal 500.000 exemplaren gedrukt. Wie tussen 12 en 23 maart voor 15 euro of meer aan boeken koopt, krijgt het Boekenweekgeschenk daarbij cadeau. Het thema van de Boekenweek is dit jaar "Je moerstaal".

"Het is een grote eer om twaalf dagen lang het boegbeeld van de Boekenweek te zijn", zegt Van der Werf. "Ik heb veel zin in alles dat komen gaat en kijk ernaar uit al die lezers te ontmoeten in het hele land."

Richard K., de verdachte van de dubbele moord in Weiteveen, had stoornissen, maar dat verklaart niet waarom hij tot zijn daden kwam op 16 januari 2024. Tot die conclusie komen drie deskundigen die K. hebben onderzocht in het Pieter Baan Centrum.

De neuropsycholoog, psychiater en neuroloog verklaarden aan de rechtbank dat ze een geringe stoornis zien bij K., opgelopen door een hersenbloeding en tia's. Toch houdt die stoornis geen verband met de uitbarsting die leidde tot de moord. "Hij is in staat geweest om zichzelf af te remmen."

De gedragswetenschappers zeggen dat ze niet goed kunnen verklaren wat hem tot zijn daad heeft gebracht. Volgens de deskundigen past volledige ontoerekeningsvatbaarheid daarom niet in het plaatje. Ze zien een straf met een gedwongen opname in een tbs-kliniek als een "niet-passende maatregel".

K. is volgens de deskundigen sociaal aangepast en heeft geen last van impulsiviteit. Ook zien ze dat hij zijn agressie onder controle heeft. Een van de deskundigen noemt K. "een prettig persoon". De deskundigen hadden dan ook meer schade verwacht in de hersenen van de verdachte.

Ondervraging K. onderbroken

Vandaag was de eerste dag van het tweedaagse proces tegen Richard K.. De ondervraging werd vanmiddag onderbroken omdat K. had geklaagd over vermoeidheid en hoofdpijn. Daarom gaat deze morgen verder. De onderbreking kwam vlak voordat er camerabeelden van de moord zouden worden getoond.

De advocaat van de verdachte wees in zijn verzoek om de ondervraging te staken op het feit dat K. vorige week nog een tia heeft gehad. Vandaag zouden ook de nabestaanden gebruikmaken van hun spreekrecht, maar dat is ook verplaatst naar morgen.

De beelden die zouden worden getoond, zijn van een "uitzonderlijke heftigheid", zei de rechter. Hij noemde het moment om de ondervraging en het bekijken van de beelden te onderbreken "niet fantastisch". Want de inhoudelijke behandeling was net aangekomen "op het moment waarom het echt gaat."

Morgen ook strafeis

K. wordt verdacht van een dubbele moord in het Drentse Weiteveen op 16 januari vorig jaar. Hij heeft bekend dat hij het echtpaar Sam (38) en Ineke (44) heeft gedood na een hoogoplopend conflict over de verkoop van zijn ouderlijk huis.

Het pand zou gebreken hebben. K. verklaarde vandaag dat hij het huis noodgedwongen moest verkopen vanwege zijn gezondheid. Ook zei hij dat hij zich ernstig bedreigd voelde door Sam.

Morgen wordt dus de de ondervraging hervat en komen de nabestaanden aan het woord. Daarnaast komt het OM met de strafeis tegen K..

Niet 100.000 euro, maar 250.000 euro voor de tip die leidt naar de geroofde Roemeense kunstschatten uit het Drents Museum in Assen. De Nederlandse ondernemer Alex van Breemen heeft de beloning ruim verdubbeld. "Wellicht zijn er personen die voor dit bedrag over de brug willen komen met informatie."

Van Breemen, die in Boekarest woont, noemt het "vreselijk" wat er is gebeurd. "Die items zijn onvervangbaar en moeten terug naar Roemenië voor toekomstige generaties."

In de nacht van 24 op 25 januari werden de helm van Cotofenesti van bijna zuiver goud en drie gouden armbanden uit het museum in Assen gestolen. Het museum had deze topstukken vanwege een tentoonstelling in bruikleen van het Nationaal Historisch Museum in Boekarest.

Champagne open

Na de kunstroof zijn twee mannen en een vrouw aangehouden. "Ze hebben een aantal verdachten opgepakt, maar het goud is nog niet gevonden", zegt Van Breemen.

"Ik ben hier al dertig jaar actief en Roemenië is heel goed voor mij geweest. Nu kan ik misschien iets terugdoen. We zullen zien."

Als de beloning daadwerkelijk uitgekeerd kan worden en de stukken dus teruggevonden zijn, heeft Van Breemen een topdag. "Dan gaat de champagne open."

Bijna zes miljoen euro

En dat gaat waarschijnlijk ook op voor de Nederlandse regering. Als de Roemeense kunstschatten niet worden teruggevonden moet de Nederlandse Staat diep in de buidel tasten en een bedrag van 5,8 miljoen euro betalen, werd gemeld door RTV Drenthe.

Minister Bruins van Cultuur wil geen concreet bedrag noemen. "Hoe duur de grap wordt, dat wordt nog onderzocht."

Zoektocht met metaaldetectoren

Het onderzoek naar de diefstal is nog altijd in volle gang. Bij het Drentse dorp Rolde zoekt de politie vandaag met metaaldetectoren naar voorwerpen die ermee te maken kunnen hebben, meldt RTV Drenthe.

Volgens de regionale omroep wordt er gezocht langs de Asserstraat, in de buurt van de plek waar na de roof een uitgebrande auto werd gevonden. Een politiewoordvoerder benadrukt tegenover de omroep dat op die locatie niet wordt gezocht naar de gestolen spullen.