NOS Nieuws - Algemeen

Kyiv is vanochtend onder vuur gekomen van Rusland. In meerdere delen van de stad is volgens de Oekraïense autoriteiten brand uitgebroken. Burgemeester Klitsjko zegt dat er een dode is gevallen. Ook is er een aantal gewonden.

De Oekraïense luchtafweer had kort voor de inslagen gewaarschuwd dat ballistische raketten uit het noordoosten kwamen. In hoeverre de schade komt door directe inslagen of door vallend puin is onduidelijk.

Bekijk hier beelden van de schade:

"Rusland voert een raketaanval uit op Kyiv en de regio eromheen. Dit is hoe Poetin de oorlog wil beëindigen", reageerde de stafchef van de Oekraïense president Zelensky cynisch via Telegram.

Amerikaan vrijgelaten

De timing van de Russische aanval is opvallend. Gisteren liet Rusland de Amerikaan Marc Fogel vrij, die in 2021 op een luchthaven was opgepakt met 14 gram cannabis en veroordeeld tot 14 jaar cel. Kort voor de Russische aanval op Kyiv zei Trump dat de vrijlating "belangrijk kan zijn voor het beëindigen van de oorlog in Oekraïne". Trump en Fogel bedankten de Russische president Poetin.

De belangrijkste veiligheidsadviseur van Trump, Mike Walz, zei erover dat er een deal was gesloten "die dient als teken van goede wil van de Russen en een aanwijzing dat we de juiste kant op bewegen om de wrede en verschrikkelijke oorlog in Oekraïne te beëindigen".

Trump zei verder dat er woensdag nog iemand vrijkomt, zonder details te geven. Op de vraag wat Rusland in ruil voor de vrijlating van Fogel heeft gekregen antwoordde Trump "niet veel".

Het KNMI waarschuwt voor gladheid op wegen in het noorden van het land. Op steeds meer plaatsen valt lichte sneeuw. Er kan 1 tot 3 centimeter vallen.

De waarschuwing (code geel) geldt voor de Waddeneilanden en de provincies Friesland, Groningen en Drenthe. In het midden en zuiden van het land zijn geen waarschuwingen van kracht.

Op sommige plaatsen smelt de sneeuw meteen weer weg. Op andere plekken kan de sneeuw op de weg blijven liggen, waardoor er kans is op ongelukken door gladde wegen, fiets- en voetpaden.

Ook komende nacht kans op gladheid

In de loop van de middag wordt het droog en zal de gladheid tijdelijk verdwijnen. Later in de avond en in de nacht naar donderdag is in het noordoosten wederom gladheid mogelijk door lichte sneeuw of bevriezing van natte weggedeelten.

Rijkswaterstaat adviseert weggebruikers hun rijstijl aan te passen.

Gisteren viel er in het noorden in de ochtend bijna 5 centimeter sneeuw. Op verschillende plekken gebeurden ongelukken en ontstonden files.

Een verslaggever van het Amerikaanse persbureau Associated Press (AP) is dinsdag geweerd bij een evenement met president Trump in het Witte Huis. Reden was de weigering van AP om de Golf van Mexico voortaan Golf van Amerika te noemen.

Trump had al voor zijn aantreden gezegd dat hij van plan was om de Golf van Mexico om te dopen. Kort na zijn installatie tekende hij een decreet waarin de naamswijziging werd verordonneerd. Zo paste hij ook de naam aan van de hoogste berg van de VS, Mount McKinley in Alaska. In 2015 had toenmalig president Obama de naam officieel in Denali veranderd, zoals de oorspronkelijke bewoners de berg altijd hadden genoemd.

AP-hoofdredacteur Julie Pace noemt de weigering van een van haar journalisten onacceptabel. "Het is zorgelijk dat de regering-Trump AP straft voor zijn onafhankelijke journalistiek. "Het beperken van onze toegang tot het Witte Huis vanwege de inhoud van onze berichtgeving beperkt niet alleen de toegang van mensen tot onafhankelijk nieuws maar is ook een duidelijke schending van het eerste amendement van de grondwet." Daarin wordt de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid gegarandeerd.

Herkenbaarheid

AP zei vorige maand dat het vasthoudt aan de naam Golf van Mexico, maar erbij zal melden dat Trump een andere naam heeft gelast. Het persbureau wees er daarbij op dat het wereldwijd berichtgeving verzorgt en dat geografische namen daarom herkenbaar moeten zijn voor het grote publiek.

Gebruikers in Nederland zien nu een dubbele aanduiding bij de Golf van Mexico:

Vandaag werd duidelijk dat de Golf van Mexico op Google Maps in de VS voortaan Gulf of America heet. Google Maps zegt namen te gebruiken die in officiële overheidsbronnen voorkomen. Als namen in die bronnen wijzigen, verandert het techbedrijf dus ook de namen op de website.

De Golf van Mexico wordt begrensd door vijf Amerikaanse staten, vier Mexicaanse staten en Cuba. Gebruikers in Mexico blijven op de kaart Golfo de México zien. Vanuit alle andere plekken in de wereld staat er een dubbele aanduiding in de eigen taal: 'Golf van Mexico (Golf van Amerika)'.

Ook Apple maakte later op de dag bekend de naam in zijn kaartenapp te veranderen, in elk geval in de VS.

Adviserende rol

Wereldwijd is er geen instantie die bepaalt hoe een plek of gebied heet. Bij de Verenigde Naties is er wel de Groep van Experts over Geografische Namen, maar dit orgaan heeft slechts een adviserende rol.

In Nederland volgt uitgeverij Noordhoff, van de Grote Bosatlas, de Nederlandse Taalunie voor buitenlandse aardrijkskundige namen. Dit geldt ook voor de NOS. Tot nu toe houdt de Nederlandse Taalunie vast aan de naam Golf van Mexico, net als de NOS.

De Italiaanse politie heeft bij een grote actie tegen de maffia in en rond Palermo meer dan 180 mensen opgepakt. Ook zijn meerdere kopstukken, die eerder waren vrijgekomen uit de gevangenis, aangehouden.

Het was een van de grootste operaties tegen de maffia op Sicilië in jaren. Alles bij elkaar waren er meer dan 1200 agenten bij betrokken. Doel ervan was om te voorkomen dat verschillende maffiaclans van de cosa nostra tot hernieuwde samenwerking zouden komen. Met de actie zou de heroprichting van het bestuursorgaan 'de cupola' zijn voorkomen.

Volgens de autoriteiten gebruikt de maffia op het eiland steeds vaker zwaarbeveiligde cryptotelefoons. Die zouden ook gevangenissen binnengesmokkeld zijn, waardoor leiders vanuit de cel hun criminele activiteiten konden voortzetten.

De politie kwam erachter dat ze die telefoons gebruikten door ouderwetse afluisterapparatuur in de huizen van maffiosi. Zo vingen ze een gesprek op toen er een nieuwe chatgroep opgericht werd. Ze hoorden daarbij allerlei namen voorbijkomen van criminelen die lid gemaakt zouden moeten worden. Naar verluidt is de politie er nog niet in geslaagd de cryptotelefoons zelf te kraken.

Een van de arrestanten zou Tommaso Lo Presti zijn, die in 2023 vrijkwam na een gevangenisstraf van twaalf jaar. Lo Presti veroorzaakte vorig jaar veel woede en verontwaardiging toen hij zijn trouwjubileum vierde in de kerk in Palermo waar de beroemde aanklager Giovanni Falcone begraven ligt. Die kwam in 1992 bij een gerichte bomaanslag door de maffia om het leven.

Milieudefensie stapt naar de Hoge Raad in een poging Shell te dwingen de CO2-uitstoot met de helft te verminderen. Tot verbazing van vriend en vijand ging de rechtbank in Den Haag in mei 2021 met deze eis van Milieudefensie mee. Maar het gerechtshof in Den Haag vernietigde dit besluit afgelopen november.

Milieudefensie heeft de volle periode bedenktijd gebruikt voor de beslissing om naar de hoogste rechter te stappen. "We hebben lange gesprekken gehad met onze advocaten, omdat je ook veel kan verliezen in een cassatie-uitspraak", vertelt Donald Pols, directeur van Milieudefensie.

Kan je klimaatmaatregelen afdwingen?

Tot halverwege de uitspraak in november leek het erop dat het gerechtshof Milieudefensie in het gelijk zou stellen. Zo bleek het hof van mening dat een rechter wel degelijk een bedrijf kan dwingen klimaatmaatregelen te nemen die verdergaan dan huidige wetgeving. De rechters van het hof vinden ook dat Shell meer kan doen dan het nu van plan is.

Allemaal punten voor Milieudefensie, maar de einduitslag werd een teleurstelling. Shell kreeg van de rechter in 2021 de opdracht het "uiterste" te doen om ook de uitstoot van zijn klanten met de helft terug te brengen. Maar op dit punt volgt het hof de lezing van Shell: als de vraag naar olie en gas niet vermindert, maar Shell gedwongen wordt minder te leveren, dan stappen klanten over naar de concurrent. Ook kan de overgang naar gas in landen waar nu nog op kolen gestookt wordt, de wereldwijde CO2-uitstoot juist omlaagbrengen.

Doorprocederen of nieuwe rechtszaak?

Op het belangrijkste punt: de verplichte halvering van de CO2-uitstoot van Shell in 2030, verliest Milieudefensie op punten. In theorie kan de rechter een percentage opleggen, maar in de praktijk is het volgens het hof onmogelijk om een precies percentage vast te stellen. Uiteindelijk werd de vordering van Milieudefensie in zijn geheel afgewezen.

In gewonemensentaal komt het erop neer dat Milieudefensie in potentie wel een zaak heeft, maar de verkeerde eisen heeft gesteld. Beter was het geweest om bijvoorbeeld te eisen dat Shell geen nieuwe olie- en gasvelden meer aanboort, suggereerde de voorzitter van het hof.

De eisen van Milieudefensie kunnen bij de Hoge Raad niet meer veranderd worden. De vraag is daarom of het niet kansrijker voor Milieudefensie is om een nieuwe rechtszaak te beginnen.

"Wat niet is kan nog komen," zegt Donald Pols met een glimlach. "Maar wij zetten nu deze rechtszaak door. Uiteindelijk vragen we dat Shell de CO2-uitstoot vermindert in lijn met internationale klimaatafspraken. Dat is een vereiste voor alle grote vervuilende bedrijven, om te beginnen bij Shell."

De uitspraak die de Hoge Raad moet gaan doen creëert jurisprudentie en heeft hierdoor invloed op toekomstige rechtszaken. "De uitspraak in Nederland zal dus gevolgen hebben voor grote bedrijven in de hele wereld", aldus Pols. Volgens Milieudefensie lopen er wereldwijd inmiddels 236 rechtszaken tegen onder meer olie- en gasbedrijven. Zo wordt in Frankrijk Total Energies aangeklaagd, in Duitsland RWE en in Italië Eni.

Shell niet ongerust

Shell zegt zich geen zorgen te maken over de gang naar de Hoge Raad. "Wij geloven dat de beslissing van het gerechtshof de juiste is", zegt Frans Everts, president-directeur van Shell Nederland in een reactie. "Wij zijn ervan overtuigd dat we ook bij de Hoge Raad in het gelijk gesteld worden."

Het bedrijf wijst op de erkenning van het hof dat Shell zelf streeft naar een halvering van de CO2-uitstoot. Ook wijst Shell erop dat het steun heeft gekregen van het hof voor de redenering dat andere bedrijven meer gas en olie gaan leveren als Shell dat niet meer doet.

Zaak tegen ING

Milieudefensie sleept na Shell ook de grootste internationale bank in Nederland, ING, voor de rechter. Terwijl Europa en de Verenigde Staten klimaatbeleid deels terugdraaien, blijft Milieudefensie zich op deze twee bedrijven richten.

Volgens Donald Pols is dat logisch. "De lobbymacht van grote bedrijven is enorm. Onder druk van deze bedrijven laten overheden in sommige landen inderdaad klimaatbeleid los." Pols denkt daarom dat een eventuele overwinning bij de Hoge Raad ook invloed heeft op overheidsbeleid. "Als wij ervoor zorgen dat Shell de verantwoordelijkheid neemt om de CO2-uitstoot te verminderen in lijn met internationale afspraken, dan volgen overheden en andere grote vervuilers."

De Universiteit Twente (UT) ontslaat 46 medewerkers van de faculteit Technische Natuurwetenschappen. De faculteit wordt gereorganiseerd vanwege financiële druk en bezuinigingen in het onderwijs.

De reorganisatie was eerder aangekondigd, maar toch komt het ontslag voor sommige medewerkers als een schok. Hoofddocent en onderzoeker Christian Blum hoorde gisteren dat hij na ruim twintig jaar weg moet. Hij noemt de ontslagronde tegen de regionale omroep Oost "genadeloos".

"Ik kreeg opeens de vraag of ik 's middags naar de universiteit kon komen. Daar waren ook drie andere collega's en iemand van de HR-afdeling", zegt Blum. "Dan hoor je opeens dat je eruit ligt. Per direct. Ik heb nog gewoon colleges op het programma staan deze week. Hoe ze dat gaan oplossen, weet ik ook niet. Nee, zo ga je niet met mensen om." Hij noemt de sfeer "om te snijden".

De universiteit schrijft in een statement: "Dit plan is besproken met de faculteitsraad van TNW en het college van bestuur, die beide goedkeuring hebben gegeven voor het plan. Als UT doen we ons uiterste best om hen in deze moeilijke periode te ondersteunen. In de komende periode zal verder worden gekeken wat er nodig is om de continuïteit van het onderwijs binnen de faculteit te borgen, gegeven de mogelijke aanpassingen in de organisatie."

Bezuinigingen

Het gaat financieel niet goed met de enige universiteit van Overijssel. De Universiteit Twente staat daarin niet alleen. Landelijk wordt een half miljard euro bezuinigd op het hoger onderwijs en wetenschap. Zo wordt er bijvoorbeeld gekort op stimuleringsbeurzen en fondsen voor onderzoek en wetenschap.

De verschillende afdelingen binnen een universiteit bepalen uiteindelijk zelf hoe ze bezuinigen. De faculteit Technische Natuurwetenschappen (TNW) besloot als enige afdeling om te reorganiseren. Het bestuur liet vorig jaar september middels een brief aan zijn medewerkers weten dat een reorganisatie "onvermijdelijk" is.

Onderzoekers

Blum maakt zich zorgen om de gevolgen van de bezuinigingen. De hoofddocent werkt voor de deelfaculteit Nanotechnologie, waar hij zich veelal richt op onderzoek naar de ziekte van Parkinson. Naast Blum staan nog eens drie collega's van de deelfaculteit op straat.

"Onderzoeksteams bestaan voor een groot deel ook uit mensen die hun PhD of hun master hier doen. Maar die worden vaak extern betaald, niet door de universiteit zelf. Dat snijdt dus niet zo in de kosten. Maar zij moeten natuurlijk wel goed begeleid worden door mensen die precies weten hoe die onderzoeken gedaan moeten worden en hoe de machines werken. Al die kennis die we hebben vergaard de afgelopen jaren, nemen wij als vaste medewerkers met ons mee", aldus de onderzoeker.

Het besluit van de Amerikaanse regering om het grootste aidsbestrijdingsprogramma, Pepfar, negentig dagen deels stop te zetten, bedreigt de levens van honderdduizenden mensen wereldwijd. Dat zegt het Aidsfonds samen met GNP+, een organisatie die zich inzet voor mensen met hiv, en de non-profitorganisatie Robert Carr Fund.

Er zijn zo'n 20 miljoen mensen wereldwijd afhankelijk van Pepfar, zeggen de drie organisaties. Als de hulp wordt stopgezet, zouden elke dag 220.000 mensen hun hiv-medicatie niet krijgen. "De maatregelen zal hun levens in gevaar brengen, banen gaan kosten en decennia van vooruitgang in de strijd tegen hiv bedreigen", schrijven ze in een verklaring.

Geen medicijnen meer uitdelen

Vorige maand besloot president Trump de geldkraan voor het programma dicht te draaien. Dat gebeurde niet alleen voor Pepfar, maar voor vrijwel alle buitenlandse hulpprogramma 's die worden gefinancierd door USAID, een Amerikaanse organisatie voor internationale ontwikkeling. De regering wil gedurende negentig dagen bekijken of het programma nog wel rijmt met het nieuwe 'America First'-beleid.

Organisaties die onder Pepfar vielen, mogen sinds het besluit geen medicijnen meer uitdelen die gekocht zijn met Amerikaanse financiering. Er geldt wel een vrijstelling voor levensreddende hiv-medicijnen, maar preventieve middelen horen hier niet bij. Alle datasystemen van Pepfar zijn daarnaast uit de lucht gehaald.

95 procent van organisaties getroffen door decreet

De drie organisaties hebben een enquête uitgestuurd naar 564 organisaties die onder Pepfar vallen. 95 procent zegt direct te zijn getroffen door het decreet van Trump.

Mark Vermeulen, directeur van het Aidsfonds, noemt het besluit een catastrofe. "63 procent van de organisaties meldt nu al niet meer dezelfde service te kunnen leveren als voorheen. Zwangere vrouwen worden weggestuurd bij klinieken die moeder-op-kind-overdracht van hiv helpen voorkomen. Ook zijn er meldingen van kinderen met hiv die niet langer hun medicijnen krijgen."

Ook meldt een groot deel (82 procent) dat zij direct moesten bezuinigen op programma's of mensen moesten ontslaan. "Hoe langer deze onderbrekingen duren, hoe groter de kans op een nieuwe generatie vermijdbare hiv-infecties", aldus Vermeulen.

'Als Afrika instabiel is, dan is de hele wereld instabiel'

Ook in Nigeria maken organisaties zich grote zorgen. In het Murtala Muhammad Hospital in Kano, een grote stad in het noorden van het land, bewaart het personeel hiv-medicatie sinds kort achter slot en grendel. Het voorraadje dat ze nog hebben, is over een maand of drie op. Ze weten niet wanneer hun voorraad weer wordt aangevuld en óf die zelfs nog wordt aangevuld.

"Dit kan een ramp worden voor de volksgezondheid", zegt dokter Usman Bashir tegen Afrika-correspondent Saskia Houttuin. Hij leidt namens de staat Kano het hiv/aids-programma leidt. "Ik vind dat Elon Musk, Trump en hun hele team dit opnieuw moeten overwegen en ervoor moeten zorgen dat dit levensreddende programma doorgaat."

Nigeria ontving in 2023 nog een miljard dollar per jaar aan Amerikaans hulpgeld, waarvan een groot deel via USAID. Meer dan de helft ging naar de Nigeriaanse gezondheidszorg. Het is onzeker wat daar na Trumps 90-dagen-evaluatie van overblijft.

"Onze minister van Volksgezondheid wil onderzoeken of we hier eigen hiv-medicatie kunnen gaan produceren", zegt Bashir. "We moeten beginnen met het opzetten van onze eigen diensten, medicijnen en testkits, zodat we niet afhankelijk hoeven te zijn van het buitenland."

De vraag is of ze daar genoeg tijd en middelen voor hebben. Elke maand krijgen zo'n 5000 Nigerianen te horen dat ze besmet zijn met hiv. Die aantallen kunnen enorm toenemen als de Amerikaanse steun plotsklaps wordt stilgelegd.

Het plannen van wind- en zonneparken op land moet helemaal terug naar de provincies, vindt de Tweede Kamer. Een meerderheid stemde vandaag voor een motie om de 'energieregio's' af te schaffen. Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei zegt juist dat de energieregio's heel succesvol zijn. Ook de regio's en deskundigen zijn sceptisch over de motie.

Volgens Kamerlid Erkens (VVD) leidt de 'versnipperde' opzet tot inconsistent energiebeleid. Ook zou het democratischer en slagvaardiger zijn het plannen helemaal over te laten aan gekozen gemeenteraden en Provinciale Staten.

In de zogenoemde regionale energiestrategieën (RES) overleggen diezelfde overheden met netbeheerders, waterschappen en inwoners. Er zijn in totaal dertig regio's. Erkens wil dit terugbrengen naar de twaalf provincies.

De RES-aanpak werd bedacht nadat eerdere windmolenprojecten tot enorme maatschappelijke onrust hadden geleid. Het idee was projecten beter te spreiden over Nederland en omwonenden eerder mee te laten praten.

In 2030 loopt de opdracht van de RES'sen af. Dat is volgens de motie een logisch moment om te stoppen. Al laat de motie ook ruimte de taken eerder te verdelen.

'Heel succesvol'

Minister Hermans stelt dat er juist "grote tevredenheid" heerst over de aanpak en ontraadt het opheffen van de regio's. "De werkwijze en de manier waarop de RES-regio's werken én invulling geven aan de doelen en ambities die we met elkaar hebben vastgesteld, zijn heel succesvol."

Ook de energieregio's reageren afwijzend. "Wij zien de motie niet als een goede stap", laat de energieregio Hart van Brabant weten. "En we zullen afwachten hoe de minister hiermee omgaat."

"De samenwerking die in de regio's zichtbaar tot resultaten heeft geleid wordt tenietgedaan", zegt Marij Pollux, voorzitter van energieregio Noord- en Midden-Limburg. "Ik ben er niet blij mee. De RES'sen hebben een absolute meerwaarde gehad voor de energietransitie."

"Het zou jammer zijn de RES na 2030 helemaal weg te gooien", zegt Wies Thesingh, programmamanager bij de energieregio Noord-Holland Noord. "Dit is juist heel waardevol bij zo'n landelijke opgave die in de regio landt."

'Gemeenten ontbreken'

De motie roept volgens Thesingh ook vragen op. Zo zijn op de achtergrond al gesprekken over de aanpak na 2030. Hoe verhoudt de motie zich hiermee? En waarom worden gemeenten niet expliciet genoemd? Worden besluiten straks alleen door de provincies genomen?

"De energietransitie is een marathon", zegt Thesingh. "Dat vraagt om consistent rijksbeleid. Iedere keer als je dingen anders wilt organiseren, vraagt dat veel tijd van overheden." Ze hoopt dan ook dat bij de uitvoering van de motie wordt gekeken hoe de goede dingen van de RES kunnen worden behouden.

Vrees voor chaos

"De gevolgen van deze motie zijn niet precies te overzien", zegt Sanne Akerboom, universitair docent energietransitie aan de Universiteit Utrecht en lid van de wetenschappelijke klimaatraad. "Ik vrees voor een periode van vrij veel chaos. Provincies en gemeenten moeten het wiel opnieuw gaan uitvinden."

Akerboom denkt dat afschaffing weinig voordeel zal opleveren. "Je moet bepaalde procedures doorlopen voor hernieuwbare energieprojecten, daar hoort inspraak bij", zegt ze. "Dat verdwijnt niet als je de RES afschaft." Verder benadrukt Akerboom dat ook nu gemeenten en provincies de besluiten nemen.

Op schema

Landelijk is afgesproken dat er minimaal 35 terawattuur hernieuwbare energie opgewekt moet worden in 2030. Dit doel is verdeeld over de regio's. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving ligt Nederland op schema om dit doel te halen.

Ook na 2030 is er een verdere bouw van wind- en zonneparken voorzien. Hiervoor zijn echter nog nauwelijks concrete plannen. De bouw kampt met diverse uitdagingen.

Zo is er in Den Haag nog geen overeenstemming over nieuwe normen voor de afstand tussen huizen en windmolens op land. Ook zijn de regels voor zonneparken op land aangescherpt. Nieuwe parken mogen alleen in uitzonderlijke gevallen op landbouwgrond worden aangelegd.

Oekraïne heeft de VS een voorstel gedaan dat tot voortzetting van de militaire steun aan Oekraïne moet leiden. In ruil voor die steun wil de regering van president Zelensky de VS voorrang geven bij het verkrijgen van zeldzame aardmetalen en andere waardevolle grondstoffen die in de Oekraïense bodem zitten.

Zelensky presenteerde in oktober een plan dat Rusland in de oorlog met Oekraïne tot onderhandelen moet dwingen. Daarin stond onder meer dat hij een akkoord wilde met de VS en de EU over het gezamenlijk gebruik van Oekraïense grondstoffen. De Amerikaanse president Trump liet deze maand weten dat hij daar wel interesse in heeft.

In een interview met The Guardian zegt Zelensky vandaag dat zo'n deal voor de Oekraïense economie ook voordelen biedt. "Voor ons schept hij banen en voor Amerikaanse bedrijven winsten."

Veel van

Tot de groep van zeldzame aardmetalen worden zeventien scheikundige elementen gerekend die zeer belangrijk zijn voor het maken van smartphones, harde schijven en elektrische auto's.

"We hebben er veel van in het gebied dat onder onze controle staat", zegt een adviseur van Zelensky tegen persbureau AP. "We zijn geïnteresseerd in samenwerking met onze partners en in de eerste plaats met de VS." Maar ook voor een akkoord over andere grondstoffen kan gepraat worden. "Het kan over lithium gaan, titanium, uranium en ook veel andere", aldus de adviseur.

Hoe groot de voorraden van al deze stoffen in Oekraïne zijn is niet bekend. Maar de verwachtingen zijn hooggespannen. Van lithium staat vast dat geen ander Europees land zo veel reserves heeft.

Ook wat uranium en titanium betreft heeft Oekraïne de grootste reserves van Europa, zegt Zelensky in The Guardian. Het is niet in het belang van de VS als die in handen vallen van Rusland en gedeeld worden met Noord-Korea, China of Iran, voegt hij eraan toe.

Wederopbouw

In het interview benadrukt Zelensky het belang van de Amerikaanse militaire steun voor de veiligheid van Oekraïne. Europese landen kunnen het gat niet vullen als de Amerikanen hun steun staken.

"Veiligheidsgaranties zonder de VS zijn geen echte veiligheidsgaranties", aldus Zelensky. Om die reden zegt hij ook dat hij met Amerikaanse bedrijven contracten wil afsluiten voor de wederopbouw van Oekraïne.

Zelensky reist deze week naar een internationale veiligheidsconferentie die vrijdag in München begint. Daar ontmoet hij de Amerikaanse vicepresident JD Vance, die toen hij nog senator was niets van steun aan Oekraïne wilde weten.

Zelensky's team zoekt ook naar een datum voor een ontmoeting met Trump zelf. Mogelijk vliegt hij na München door naar Washington.

PVV-staatssecretaris Coenradie blijft, ondanks verzet van partijleider Wilders, vasthouden aan haar voorstel om gevangenen twee weken eerder naar huis te sturen vanwege een nijpend cellentekort. Ook is ze niet van plan op te stappen.

In een tv-interview in Eva ging de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid in op de hoogopgelopen ruzie die ze vorige week op haar ministerie had met Wilders. Hij zou woedend zijn geweest over haar voorstel om gevangenen vervroegd vrij te laten vanwege het cellen- en cipiertekort. "No way. Hiermee gaat de PVV-fractie nooit akkoord", schreef Wilders over het voorstel op X. Tijdens de ruzie zou hij hebben gezegd dat ze beter kon opstappen.

Coenradie wilde bij Jinek niet zeggen welke woorden precies tijdens die ruzie zijn gevallen. Wel noemde ze het "een heel pittig gesprek". De woordenwisseling zou op de gang te horen zijn geweest. "Ik heb wel een harde stem en misschien zijn er dunne muren, aldus Coenradie, die zei dat schreeuwen niet haar manier van doen is. "Dat hoort niet bij fatsoen."

Tita Tovenaar

De staatssecretaris is van oorsprong niet van de PVV, maar zit nu wel voor deze partij in het kabinet-Schoof. In het gesprek met Eva Jinek nam ze geen openlijke afstand van partijleider Wilders, maar maakte ze wel duidelijk dat wat hij wil, nu niet kan. "Er is een verschil tussen wat een politiek leider wil en roept en wat kan. Ik ben geen Tita Tovenaar."

Wilders vindt dat Coenradie meer gevangenen op een cel moet zetten. Maar daaraan zit een grens, aldus de staatssecretaris. Een cel is niet meer dan tien vierkante meter, dus meer dan twee gevangenen kunnen er volgens haar niet in. Ook is het voor bewakers niet prettig om de deur te openen naar een meerpersoonscel, zeker als het om gevaarlijke gevangenen gaat. "Ik blijf staan voor mijn personeel."

Bierkaai

Coenradie voerde aan dat ze voor een bijna onmogelijke opgave staat. In tien jaar zijn er 26 gevangenissen gesloten en hebben bewakers een andere baan gevonden. Inmiddels zijn rechters, op verzoek van de politiek, steeds hoger gaan straffen. "Het is vechten tegen de bierkaai. We werken keihard, met man en macht."

Coenradie ziet nu geen andere keuze dan haar voorstel door te zetten. Ze probeert nog wel iets meer ruimte te vinden met meerpersoonscellen. "Dit is een enorm pijnlijk noodventiel. Ik sta met mijn rug tegen de muur."

Het is niet duidelijk of Wilders en de PVV-fractie in de Tweede Kamer uiteindelijk dit voorstel zullen steunen. Maar van opstappen wil ze niet weten. "No way", aldus Coenradie. "Als ik opstap, dan blijft het probleem."

Haar plan voor het eerder naar huis sturen van gevangenen moet nog in de ministerraad worden besproken. Daarna gaat het naar de Tweede Kamer en zal duidelijk worden of Wilders haar wel of niet zal steunen.

Vier ministeries waren op voorhand kritisch over de komst van Indonesische verpleegkundigen naar een leerwerktraject bij Avans+. Er waren bijvoorbeeld zorgen over uitbuiting. Dat blijkt uit documenten die zijn opgevraagd door RTV Drenthe, Omroep Brabant en de NOS.

Uitzendbureau Yomema en de Brabantse hogeschool Avans+ haalden sinds 2021 verpleegkundigen vanuit Indonesië naar Nederland. Het plan was om 1200 studenten per jaar hierheen te halen. Zij gingen vervolgens aan de slag bij onder meer Zorggroep Drenthe en Woonzorg Flevoland, in ruil voor een studiebeurs van 950 euro per maand.

'Goedkope arbeidskrachten'

In oktober 2021 uitte de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) al zorgen over de plannen van Avans+ en Yomema, blijkt uit een mailwisseling. "In onze optiek is dit vooral een constructie om goedkope arbeidskrachten uit het buitenland naar Nederland te halen", schreef een ambtenaar van de IND, die destijds viel onder het ministerie van Justitie en Veiligheid.

"Voor instellingen is het natuurlijk buitengewoon lucratief om eerst vier tot vijf jaar (goedkoop) over een stagiair te beschikken en vervolgens deze als goed ingewerkte arbeidskracht in dienst te nemen", viel te lezen. Ambtenaren waren vooral bezorgd dat de studenten alleen moesten werken en weinig zouden studeren of bijleren. Ondanks de zorgen kwamen een maand later de eerste 64 Indonesische verpleegkundigen naar Nederland.

Een woordvoerder van Woonzorg Flevoland zegt tegen RTV Drenthe dat de zorginstelling zich niet herkent in het beeld en zich volledig heeft ingezet om de zorgstudenten te ondersteunen. Zorggroep Drenthe heeft nog niet gereageerd.

'Werving in Indonesië onwenselijk'

Ook op het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) waren er vooraf zorgen. In een mail van oktober 2021 schreef een ambtenaar van dat ministerie dat het helemaal niet logisch is om verpleegkundigen uit Indonesië naar Nederland te halen. "Volgens de WHO is Indonesië een land met een tekort aan zorgpersoneel en is werving daar onwenselijk", aldus de ambtenaar.

"Door jarenlang goed gekwalificeerde verpleegkundigen aan Indonesië te onttrekken, vindt het tegenovergestelde plaats van het versterken van de zorg in Indonesië." De ambtenaar schreef ten slotte: "Onze staatssecretaris is buitengewoon sceptisch over dit plan." Waarom de verpleegkundigen ondanks alle bezwaren toch konden starten met hun leerwerktraject is niet bekend.

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) hadden vooraf ook grote zorgen over de plannen. Beide ministeries hebben hier onderzoek naar laten doen, schrijven RTV Drenthe en Omroep Brabant.

Veel mis

Er bleek uiteindelijk veel mis met het project. Uit onderzoek van RTV Drenthe in 2023 bleek onder meer dat de zorgstudenten te lange dagen maakten en te weinig begeleiding kregen. De Arbeidsinspectie startte vervolgens een onderzoek, dat nog niet is afgerond.

Avans+ neemt sinds alle ophef geen nieuwe Indonesische studenten meer aan. De resterende studenten maken de opleiding dit jaar nog af. Een deel van de studenten stapte naar de rechter wegens (economische) uitbuiting en misleiding. De hogeschool trof een schikking.

De Israëlische premier Netanyahu waarschuwt dat het staakt-het-vuren voorbij is als Hamas zaterdagmiddag het afgesproken aantal gijzelaars niet overdraagt aan Israël. Het dreigement volgt op de aankondiging van Hamas, gisteren, om het vrijlaten van gijzelaars voor onbepaalde tijd uit te stellen. Ondertussen dreigt de Amerikaanse president Trump dat de "hel zal losbarsten" als Hamas de gijzelaars niet laat gaan.

Stabiel is het bestand tussen Israël en Hamas nooit geweest, maar de onzekerheid over het staakt-het-vuren neemt steeds verder toe.

Resultaat van stroeve onderhandelingen

Eerst even terug naar zondagochtend 19 januari, wanneer het bestand tussen Israël en Hamas ingaat. Het is het resultaat van maandenlang zeer stroef onderhandelen met behulp van Qatar, Egypte en de VS.

Het bestand bestaat uit drie fases. In de eerste fase is er een volledig, maar tijdelijk staakt-het-vuren voor een periode van zes weken. Hamas laat 33 gijzelaars vrij in ruil voor zo'n 2000 Palestijnen die in Israël vastgehouden worden, vaak zonder eerlijk proces. Ook trekt Israël zich terug uit dichtbevolkte gebieden in Gaza en laat het meer humanitaire hulp toe, 600 vrachtwagens per dag.

Gazanen keren terug, maar hun huizen zijn vaak verwoest:

In de tweede fase worden de resterende gijzelaars vrijgelaten, opnieuw in ruil voor Palestijnen die gevangen worden gehouden in Israël. Het Israëlische leger trekt zich volledig terug uit Gaza en er komt een permanent staakt-het-vuren. De derde en laatste fase gaat over de wederopbouw van de Gazastrook onder internationaal toezicht.

Gijzelaars als troefkaart

Tot nu toe heeft Hamas 21 gijzelaars vrijgelaten en liet Israël 730 Palestijnen gaan. Er zijn weliswaar grote zorgen over de gezondheid van de vrijgelatenen aan beide kanten, maar in hoofdlijnen is gebeurd wat is afgesproken.

Toch stelt Hamas de vrijlating van een groep Israëlische gijzelaars aanstaande zaterdag nu voor onbepaalde tijd uit, omdat Israël het bestand zou schenden. Zo zou het Israëlische leger de terugkeer van vluchtelingen naar het noorden van Gaza vertragen, te weinig hulpgoederen de Gazastrook binnenlaten en Palestijnen onder vuur nemen.

Israëlische media meldden afgelopen zondag nog op basis van hulpverleners uit Gaza dat het Israëlische leger meerdere Palestijnen in Gaza heeft gedood. Israël verdedigt zichzelf met het argument dat verdachte personen hun posities naderden.

'Niet onderhandelen over fase 2'

Volgens Hamas-kenner en universitair hoofddocent Islam & Arabisch aan de Universiteit Utrecht Joas Wagemakers doet Hamas dit, omdat de groep ziet dat Israël helemaal niet naar de tweede fase van het bestand wil. Iets wat volgens hem al langer bekend is, maar nu aan de oppervlakte komt.

"Hamas wil een einde aan de oorlog en daarvoor zijn fase 2 en 3 cruciaal, terwijl Israël altijd heeft gezegd Hamas te willen vernietigen en dat staat haaks op fase 2 en 3. Hamas weet dat en daarom zetten ze nu de hakken in het zand. De gijzelaars zijn de enige troefkaart die ze hebben. Als ze die uit handen geven, dan kan Israël doen wat het wil."

De onderhandelingen over de tweede fase van het bestand hadden vorige week maandag al moeten beginnen, maar die werden door Netanyahu uitgesteld vanwege zijn bezoek aan Trump. Bovendien stuurde hij een delegatie met weinig bevoegdheden, die inmiddels alweer thuis is.

"Netanyahu schijnt zelfs tegen zijn onderhandelaars gezegd te hebben dat ze niet over fase 2 moeten onderhandelen, maar moeten proberen om fase 1 te verlengen", vertelt Wagemakers. "Dat is ook een reden voor Hamas om nu in te grijpen."

Druk op Netanyahu

Het Israëlische veiligheidskabinet kwam vanmiddag in Jeruzalem bij elkaar om het besluit van Hamas te bespreken. Tijdens dit overleg werd er buiten gedemonstreerd. Ook gisteren waren er protesten op het zogenoemde Gijzelaarsplein in Tel Aviv. Families van gijzelaars willen zo de druk op Netanyahu opvoeren om de deal niet te laten klappen.

Na het overleg met zijn veiligheidskabinet kwam Netanyahu met de waarschuwing dat het staakt-het-vuren voorbij is als Hamas de gijzelaars niet laat gaan. Gisteren suggereerde de Amerikaanse president Trump al dat Israël een ultimatum moest stellen. Dit is in lijn met wat de ultrarechtse coalitiepartners van Netanyahu willen: doorvechten.

Koorddansen

Toch betekent dit niet meteen het einde van de deal, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent. "Hij moet natuurlijk die ultrarechtse coalitiepartners tevreden houden, want anders valt zijn regering. Maar aan de andere kant moet hij ook rekening houden met de families van de gijzelaars. Hun roep om vrijlating van de gijzelaars is er de laatste weken niet minder op geworden."

Het is nog onduidelijk waar Netanyahu voor zal kiezen, maar hij kan volgens Malcontent koorddansen als geen ander. "Netanyahu schaakt op meerdere borden tegelijk, altijd met het uitgangspunt: hoe kom ik hier het best uit. Als hij daarvoor moet toegeven aan de families van gijzelaars, zal hij dat doen. Maar als de situatie erom vraagt, gaat hij net zo goed mee met zijn ultrarechtse coalitiepartners. En die besluiten neemt hij vaak kort van tevoren."

Angst

Die onzekerheid over het bestand voelen Palestijnen in Gaza natuurlijk ook. Inwoners maken zich grote zorgen. "Iedereen is bang", zegt Mohammad Yusuf vanuit de zuidelijke stad Khan Younis tegen persbureau AP. "Mensen zijn voorraden aan het aanleggen uit angst voor een terugkeer van de oorlog." Of de oorlog ook daadwerkelijk hervat wordt, blijft koffiedik kijken. De bal lijkt voorlopig bij Israël te liggen.

Het lukt waarschijnlijk niet om over tien jaar een nieuwe kerncentrale in Nederland op te leveren. Het realiseren van een nieuwe kerncentrale is op allerlei terreinen "een complex proces", schrijft minister Hermans aan de Tweede Kamer. "Het lijkt niet meer realistisch om de eerste centrale in 2035 operationeel te hebben", staat in de brief.

Het vorige kabinet-Rutte IV stelde voor om in 2035 een nieuwe kerncentrale operationeel te hebben, naast de ene centrale die Nederland nu telt, in Borssele. In de Tweede Kamer is steeds grotere steun voor kernenergie, omdat het energie oplevert zonder CO2 uit te stoten. Wel is er nog geen goede oplossing gevonden voor het hoogradioactief afval, dat heel lang gevaarlijk blijft en nu bovengronds wordt opgeslagen.

Niet voorspoedig

Het nieuwe kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB wil uiteindelijk vier nieuwe kerncentrales bouwen en de huidige kerncentrale in het Zeeuwse Borssele openhouden. Maar de voorbereiding van dat proces loopt op allerlei punten niet voorspoedig.

Het vinden van nieuwe locaties is bijvoorbeeld ingewikkeld, omdat mensen niet staan te springen om een kerncentrale in hun omgeving te hebben. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei kijkt nu naar mogelijke locaties op de Tweede Maasvlakte bij Rotterdam, bij het Zeeuwse Terneuzen maar ook in de Groningse Eemshaven. Dat is een aardbevingsgevoelig gebied en alleen al daarom is er veel verzet tegen.

In de brief maakt Hermans duidelijk dat op het gebied van vergunningen, aanbesteding en de bouw nog "heel veel stappen" genomen moeten worden. En dan is er nog de vraag wie de bouw precies gaat betalen. De kans is groot dat de overheid een deel van de bouw zelf zal moeten betalen.

De datum van 2035, genoemd dus door het vorige kabinet, noemt Hermans "erg ambitieus" voor een project dat "qua aard, omvang, impact en maatschappelijke gevoeligheid uniek is".

Steve Bannon, de voormalige topadviseur van president Trump, heeft bij een rechtbank in de staat New York bekend dat hij fraude heeft gepleegd bij een online geldinzamelingsactie voor het bouwen van een muur aan de grens met Mexico. Door de bekentenis voorkomt hij dat hij naar de gevangenis moet en komt hij weg met een voorwaardelijke celstraf van drie jaar.

Bannon en drie anderen begonnen het 'We Bouwen de Muur'-project in 2018, kort nadat hij door Trump als adviseur aan de kant was gezet. Bannon was het boegbeeld van de inzamelingsactie en hield de particuliere donateurs voor dat al het ingezamelde geld voor de bouw van de muur was bestemd. In korte tijd wisten de initiatiefnemers zo'n 20 miljoen euro op te halen.

In eigen zakken

Bannon wist volgens de aanklager bij de rechtbank in New York dat dit te weinig was, maar zette het project toch door. Met het geld werd een paar kilometer grensmuur aangelegd, maar een deel van het bedrag verdween in de zakken van Bannon en drie anderen.

Bij de bekendmaking van de aanklacht, in 2022, ontkende Bannon nog dat hij geld had verduisterd en noemde hij de aanklacht politiek gemotiveerd. De drie medeverdachten belandden wel in de gevangenis.

Gratie

Over de verduistering van donorgelden liep eerder al een onderzoek bij een federale rechtbank. Trump maakte daar in 2021, in de laatste dagen van zijn eerste presidentstermijn, een einde aan door hoofdverdachte Bannon gratie te verlenen.

Een jaar later werd Bannon tot vier maanden cel veroordeeld voor minachting van het Amerikaans parlement, omdat hij had geweigerd om voor de onderzoekscommissie te verschijnen die de bestorming van het Capitool door Trump-aanhangers in 2021 onderzocht. Die straf heeft hij uitgezeten.

In Zweden is een vrouw veroordeeld tot twaalf jaar cel vanwege genocide en oorlogsmisdaden tegen jezidi's. Lina Ishaq vertrok in 2013 naar Syrië om zich aan te sluiten bij Islamitische Staat. Tussen 2014 en 2016 hield ze drie jezidi-vrouwen en zes jezidi-kinderen als slaaf in Raqqa, door IS uitgeroepen tot hoofdstad van het kalifaat.

Dit was de eerste keer dat in Zweden iemand terechtstond voor een misdrijf tegen jezidi's, een Koerdisch sprekende religieuze minderheid uit onder andere Irak en Syrië. Ishaq, die nu 52 is, werd geboren in een christelijke familie in Irak en verhuisde als kind naar Zweden. Later bekeerde ze zich tot de islam.

In Raqqa dwong Ishaq haar gevangenen om een sluier te dragen en de islam te praktiseren. Ook zou ze hen hebben mishandeld. De rechter oordeelde onder meer dat "zij op onafhankelijke wijze heeft gehandeld bij het tot slaaf maken van de slachtoffers".

Levenslang geëist

Toen de aanklacht vorig jaar werd ingediend stelde de openbaar aanklager dat het tot slaaf maken van jezidi's onderdeel was van de poging van IS om de minderheid uit te roeien. "Dit is niet gebeurd in een vacuüm", zei hij toen.

Het Openbaar Ministerie eiste een levenslange gevangenisstraf en gaat mogelijk in hoger beroep. De vrouw spreekt de beschuldigingen nog altijd tegen en overweegt eveneens in hoger beroep te gaan.

Zoon omgekomen als kindsoldaat

Na het instorten van het IS-kalifaat vluchtte Ishaq naar Turkije. Dat land leverde haar in 2020 uit aan Zweden.

In Zweden werd ze in 2022 veroordeeld tot een gevangenisstraf omdat ze haar kinderen had meegenomen naar Syrië. Haar zoon werd ingezet als kindsoldaat en kwam in 2017 op 16-jarige leeftijd om het leven.

Nederlandse veroordeling

Volgens een rapport van de Verenigde Naties dat afgelopen augustus verscheen, werden tussen 2014 en 2017 meer dan 5000 jezidi's vermoord door IS. Daarbovenop zijn meer dan 6000 vrouwen en kinderen tot slaaf gemaakt. In 2016 oordeelde de Mensenrechtenraad van de VN al dat IS genocide pleegde op jezidi's.

In Nederland werd afgelopen december voor het eerst iemand veroordeeld voor een misdrijf gepleegd tegen de jezidi's. Syriëganger Hasna A. kreeg tien jaar gevangenisstraf opgelegd voor deelname aan een terroristische organisatie en slavernij. De rechtbank achtte bewezen dat ze twee jezidi-vrouwen had gebruikt als huisslaven tijdens haar verblijf in het IS-kalifaat.

De wachttijden voor de meeste behandelingen in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) stijgen nog altijd. Veel mensen die kampen met bijvoorbeeld een persoonlijkheids- of eetstoornis moeten daardoor te lang wachten op psychische hulp. Dat blijkt uit cijfers van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).

Bedoeling is dat mensen na een doorverwijzing binnen vier weken terecht kunnen voor een aanmeldgesprek. Dat lukt slechts in een derde van de gevallen. Vervolgens zou de behandeling binnen veertien weken moeten beginnen. Dat gebeurt in bijna 61 procent van de gevallen. Bij zwaardere problematiek moeten mensen gemiddeld langer wachten.

Voor behandeling voor persoonlijkheidsstoornissen moeten mensen het langst wachten. Gemiddeld gaat het om 28 weken wachttijd. Vorig jaar was dat nog 24 weken. Mensen met een dwang- of eetstoornis staan respectievelijk 25 of 23 weken op de wachtlijst.

Alleen mensen met lichte tot matige problemen, zoals een burn-out, komen in de meeste gevallen net wel binnen de afgesproken termijn aan de beurt voor een behandeling.

Momentopname

Eind vorig jaar bleek dat de helft van de ggz-aanbieders volgens onderzoekers fouten maakt bij het aanleveren van de informatie over wachtlijsten. Daardoor werd niet goed vastgelegd hoeveel patiënten daadwerkelijk moesten wachten en hoeveel wachtlijsten er per ggz-instelling of regio zijn.

Inmiddels zijn er aanpassingen doorgevoerd om het aanleveren van data preciezer te laten verlopen, meldt de NZa. Ook spreekt de organisatie sinds vorig jaar over wachtplekken in plaats van wachtenden, omdat uit eerder onderzoek bleek dat 1 op de 5 wachtenden op meerdere wachtlijsten stond.

De cijfers geven vooralsnog niet een volledig beeld, schrijft de NZa, omdat alleen ggz-zorgaanbieders met meer dan tien zorgverleners moeten melden hoeveel wachtplekken er zijn. Daarnaast zijn de cijfers een momentopname, in dit geval van oktober vorig jaar.

Hoewel de cijfers dus nog altijd niet een volledig beeld geven, is de beschikbare informatie wel genoeg om een beeld te geven van de wachttijden in de ggz en daarmee de toegankelijkheid in de geestelijke gezondheidszorg, zegt de NZa.

De VN-rapporteur voor de bezette Palestijnse gebieden Francesca Albanese komt donderdag toch niet officieel op bezoek in de Tweede Kamer. Dat heeft de vaste commissie Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer besloten.

Op verzoek van GroenLinks-PvdA-Kamerlid Piri ging die commissie op 23 januari akkoord met de uitnodiging aan haar. Veel fracties zijn daar bij nader inzien tegen vanwege uitspraken van Albanese over Israël.

De SGP nam het voortouw om de uitnodiging weer in te trekken. "Het is wat de SGP betreft onbestaanbaar om zo'n iemand als Tweede Kamer actief uit te nodigen", zei Kamerlid Van Dijk. De PVV sloot zich daarbij aan. "Het is een Joden- en Israëlhater", zei Kamerlid De Roon.

Ook de VVD, die eerst had ingestemd met de uitnodiging aan de VN-rapporteur, ziet er nu van af. Kamerlid Van der Burg legde uit waarom: "Het is traditie dat we elkaar steunen bij dit soort uitnodigingen, ook al zijn we het niet eens. En Nederland is lid van de VN en deze persoon vertegenwoordigt de VN."

"Maar", vervolgde Van der Burg, "de VN-rapporteur is inmiddels via sociale media mijn collega-Kamerlid Van Dijk aan het aanvallen. En ik heb me meer verdiept in haar uitspraken en heb geen behoefte naar haar te luisteren."

'Lelijke politiek'

Uiteindelijk bleek een ruime meerderheid van de in groten getale aanwezige Kamerleden de uitnodiging aan Albanese te willen intrekken. "Wat kan politiek toch lelijk zijn", concludeerde SP-fractievoorzitter Dijk. "Er zitten hier allemaal volwassen mensen die allemaal opgetrommeld zijn om dit tegen te houden. Had die tijd dan gestoken in het bedenken van kritische vragen."

Piri noemde het een lelijke poging om mensen die opkomen voor de rechten van Palestijnen de mond te snoeren. "In een gezonde democratie ga je ook gewoon in debat met mensen met wie je het niet eens bent", hield zij de andere Kamerleden voor. Zij deed tevergeefs een beroep op de VVD en de ChristenUnie "om bepaalde democratische mores in stand te houden".

ChristenUnie-Kamerlid Ceder wees Piri op de mogelijkheid zelf namens haar fractie het bezoek te organiseren. "Ik heb ook wel eens mensen ontvangen buiten de rest van de Kamer om." Ook voor een dergelijk bezoek kan het Kamergebouw worden gebruikt.

Albanese is omstreden vanwege haar indirecte vergelijkingen van de Israëlische regering met het naziregime en premier Netanyahu met Hitler. Ze noemde de Gazastrook "het grootste en schandaligste concentratiekamp van de 21ste eeuw".

In interviews heeft ze ter discussie gesteld dat Israëlische vrouwen tijdens de grootschalige aanval van Hamas op 7 oktober 2023 zijn verkracht, terwijl de VN daarvan uitgaat. De VS, Frankrijk en Duitsland veroordeelden haar uitspraken.

Weigering

Minister Veldkamp (NSC) van Buitenlandse Zaken heeft een verzoek van haar om hem te spreken tijdens haar bezoek aan Den Haag vanwege deze uitspraken gisteren afgewezen. "Ik weiger haar te ontvangen", zei hij tegen de NOS. Voor veel Kamerleden woog zijn besluit mee.

In samenspraak met de minister is wel besloten om de VN-rapporteur morgen te ontvangen op ambtelijk niveau, bevestigt het ministerie na eerdere berichtgeving in De Telegraaf. Albanese zal dan met ambtenaren van het ministerie in gesprek gaan.

Daarnaast is de VN-rapporteur door een groep rijksambtenaren op eigen titel uitgenodigd. Die bijeenkomst is niet namens het ministerie, benadrukt het ministerie.

Reactie Albanese

"Van wat ik begrepen heb kwam de VVD sterk onder druk te staan van de gebruikelijke pro-Israëlische lobby, die blijkbaar ook in dit land erg sterk is", zei Albanese voorafgaand aan de lezing tegen de NOS.

"Ik ga nog steeds gehoord worden door het Nederlandse volk" reageerde Albanese laconiek op de vraag wat ze van de ingetrokken uitnodiging vind. "En ik ga nog steeds in gesprek met de parlementariërs die het jammer vinden dat ze me niet in de officiële locatie kunnen ontvangen, dus tja."

Het particuliere onderzoeksbureau NTA eist een rectificatie van de Ombudsman Metropool Amsterdam. Die concludeerde vorige week in een onderzoeksrapport dat de gemeente Almere "erg nalatig" is geweest tegenover de moslimgemeenschap door NTA-onderzoekers te laten infiltreren in moskeeën. Ombudsman Munish Ramlal weigert te rectificeren.

Ramlal uitte in het rapport stevige kritiek op de onderzoeken van de gemeente Almere naar moslimgemeenschappen. In 2021 huurde Almere, op advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, NTA in om inzicht te krijgen in mogelijk extremisme in de moslimgemeenschappen.

In het rapport verwijt de Ombudsman het gemeentebestuur te veel op NTA te hebben vertrouwd. Zo zouden er geen duidelijke afspraken over de werkwijze zijn gemaakt. Ook stelt hij dat het voor moskeeën niet duidelijk genoeg was dat een medewerker van NTA de moskeeën bezocht.

'Geen infiltratie'

Dit klopt niet, stelt NTA. Volgens het onderzoeksbureau waren de moskeeën wel degelijk op de hoogte van de komst van een 'netwerkregisseur', Danny Oudsen, die namens het bureau de moskeeën bezocht en niet namens de gemeente Almere.

"Ik heb geen heimelijk werk gedaan. En ik heb ook niet gespioneerd of geïnfiltreerd", zegt Oudsen. "Het was bij iedereen bekend wie ik was en wat ik daar kwam doen."

Oudsen heeft de NOS een aantal mails laten inzien waaruit blijkt dat hij correspondeert met moskeebestuurders en andere mensen uit de moslimgemeenschap. "Dat deed ik via het mailadres van NTA. Verder ben ik in die tijd een aantal keer in het nieuws geweest en stond op de website van NTA en mijn LinkedIn-profiel dat ik bij het bureau werkzaam ben."

Ook weigerde ombudsman Ramlal volgens Oudsen twee keer met hem in gesprek te gaan. "Als je onderzoek doet en de belangrijkste conclusies aan mijn werk ophangt, is het voor mij een no-brainer dat je met mij in gesprek gaat. Dat dat niet is gebeurd, vind ik heel bijzonder", zegt Oudsen.

NTA en Oudsen voelen zich "aangetast in hun eer en goede naam". Naast een rectificatie eisen ze excuses.

Weigering

De ombudsman gaat niet op die eis in. "Voor de publicatie van dit rapport hebben we gesproken met NTA. Een kat in het nauw maakt rare sprongen", zegt Ramlal.

Ook herkent Ramlal zich niet in het beeld dat hij een gesprek met de netwerkregisseur van NTA zou hebben geweigerd. "Dat de netwerkregisseur met ons wilde spreken herkennen we niet, maar wij bepalen zelf - en niet NTA - hoe we dit onderzoek doen en opereren onafhankelijk."

Excuses van gemeente

De gemeente Almere zette het onderzoek destijds stop nadat NRC eind 2021 had geschreven over de werkwijze van NTA in meerdere gemeenten. Later bood burgemeester Van der Loo excuses aan aan de islamitische gemeenschap vanwege de ontstane vertrouwensbreuk.

In een reactie op de publicatie van de ombudsman ging de gemeente opnieuw door het stof. "Onderzoek naar radicalisme en extremisme is van groot belang voor een veilige samenleving", aldus Van der Loo. "Over hoe dat onderzoek in Almere in het verleden is vormgegeven, heeft de ombudsman een scherpe analyse geleverd. Het zijn lessen die we deels ook zelf hadden getrokken en nu al toepassen."

Bij een spoorwegovergang in Duitsland is een ICE-trein op een vrachtwagen gebotst. Daarbij is een man om het leven gekomen. Het zou gaan om een treinpassagier.

Elf andere mensen raakten gewond bij de botsing, van wie een ernstig. Het is niet bekend of het om een andere treinpassagier gaat of om iemand die in de vrachtwagen zat.

Het ongeluk gebeurde in de buurt van de Noord-Duitse stad Hamburg. In de trein zaten enkele honderden passagiers, zeggen de autoriteiten. Inzittenden van de ICE die geen verwondingen opliepen, worden met bussen opgehaald.

Volgens Duitse media was de oplegger van de truck zwaarbeladen. Het zou gaan om een vrachtwagen van de spoorbeheerder, die waarschijnlijk vast was komen te zitten in de rails. Op de truck lagen rails, die nu langs het spoor liggen.

Etiketten op statiegeldflesjes van grote merken als Spa en Coca-Cola laten veel te snel los, constateert zwerfafvalexpert Dirk Groot. Gevolg is dat kopers van deze flesjes hun statiegeld niet terugkrijgen en miljoenen etiketloze exemplaren in het zwerfafval blijven liggen. Daarom heeft hij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) verzocht om drankenproducenten hierop aan te spreken.

Op statiegeldverpakkingen moet volgens de wet "duidelijk en onuitwisbare" informatie staan over statiegeld. "Daar voldoen die producenten dus niet aan", zegt Groot, wiens data over zwerfafval door onder meer Rijkswaterstaat en gemeenten worden gebruikt.

Hij kaartte dit al meerdere keren aan bij de ILT en ook in de Tweede Kamer, maar dat leidde niet tot verandering. Daarom heeft hij nu samen met de Universiteit Leiden een officieel handhavingsverzoek gedaan. De inspectie staat open voor zijn verzoek: "We leveren graag een bijdrage aan het meer inleveren van flessen en minder zwerfafval", aldus een woordvoerder.

Tien zwembaden vol

Sinds de invoering van statiegeld op kleine flessen in 2021 ziet Groot dat het zwerfafval enorm verminderd is. "Maar er is altijd ruimte voor verbetering."

Volgens zijn berekeningen belanden jaarlijks ongeveer 5 miljoen flesjes zonder etiket op straat, oftewel zo'n tien zwembaden vol. "Daar is dus wel statiegeld voor betaald, maar dat komt niet terug. Want flesjes zonder etiket kan je niet inleveren. Dat geld blijft hangen bij de producenten."

Geen waarde

Statiegeldautomaten accepteren alleen verpakkingen mét etiket omdat ze door middel van de streepjescodes kunnen controleren of er wel statiegeld op zit. Daarom blijven de 'kale flesjes' achter in het zwerfafval, zegt Groot. "Flesjes met etiket worden opgeraapt omdat ze waarde hebben. De rest blijft liggen."

Drankenproducenten zijn zelf verantwoordelijk voor het inzamelen en recyclen van statiegeldverpakkingen. Ze liggen daarbij al jaren onder vuur omdat ze er niet in slagen om te voldoen aan het wettelijke inzameldoel van 90 procent. In 2023 lag dat percentage voor plastic flesjes op 74. Pas in in 2026 verwachten de producenten de 90 procent te halen.

Vooral Spa-flesjes ziet Groot terug op straat. "Daar is het probleem het grootst omdat ze papieren etiketten gebruiken die snel loslaten." Daarna volgt Coca- Cola Nederland, waaronder ook merken als Fanta en Chaudfontaine vallen. "Die hebben een plastic etiket dat vastzit met een dun plakrandje; ook dat gaat er snel af", ziet Groot. Hetzelfde probleem hebben flesjes van Dalphin, dat veel produceert voor huismerken van grote retailers.

Dat kan allemaal veel beter. "Een ander merk van Coca-Cola, Fuze Tea, heeft wél goed vastzittende etiketten. Dan zouden ze die techniek toch ook kunnen toepassen bij die andere flesjes." Ook andere producenten, zoals sapproducent Innocent, hebben etiketten die goed blijven zitten. "Daar is het etiket groter en goed omsluitend om het flesje heen. Daardoor laat het niet makkelijk los."

Aangekaart

De inspectie is de data van Groot inmiddels aan het analyseren en voert gesprekken met producenten. "Twee jaar geleden hebben wij het probleem ook aangekaart. Producenten gaven toen aan dat bij recycling de etiketten makkelijk moeten loskomen", aldus de woordvoerder.

Het handhavingsverzoek van Groot geeft de inspectie nieuwe handvatten om actie te ondernemen. "De ILT vindt het alleen maar goed dat een initiatief als dit wordt ingediend. Zonder etiket op een fles is er geen inname en krijgt de consument geen statiegeld terug. Een fles kan dan niet gerecycled worden en telt niet mee voor het inzamelresultaat." Deze zomer neemt de ILT een besluit over het verzoek.