Drie jaar na het begin van de oorlog is de internationale politieke positie van Oekraïne ronduit slecht. De financiële en militaire steun vanuit de Verenigde Staten is onzekerder dan ooit. In Europa vertegenwoordigen politieke partijen die sceptisch staan tegenover hulp voor het belegerde land een belangrijk deel van het electoraat.
Vanuit Washington krijgt de Oekraïense president Zelensky de ene beschuldiging na de andere naar zijn hoofd. Europese leiders herhalen nog steeds hun mantra "Whatever it takes", we doen alles wat nodig is voor Oekraïne, maar dat klinkt steeds holler. De nieuwe Nederlandse regering bijvoorbeeld heeft nog geen nieuw geld geoormerkt voor Kyiv.
Aan de vooravond van drie jaar Russische invasie klonken de woorden van president Trump dat Oekraïne "de oorlog is begonnen" bijzonder wrang. Maar hij zei meer. "Je had een deal kunnen hebben", verwijt hij president Zelensky.
Door dit alles verliezen veel Oekraïners langzaam de moed:
Tijdens de oorlog zijn er de nodige gesprekken gevoerd tussen de Russen en de Oekraïners. De Turken en de Qatari's leidden de belangrijkste bemiddelingspogingen. Dat is waarschijnlijk waar Trump op doelt, hij was daar niet specifiek over.
De gesprekken hebben een beperkt resultaat gehad. Na bemiddeling van Qatar werden er krijgsgevangenen uitgewisseld. Turkije maakte de 'graandeal' mogelijk, waardoor Oekraïne weer even kon exporteren via de Zwarte Zee. Poetin blies de deal een jaar later op, in 2023.
Als Trump het heeft over een 'deal', doelt hij waarschijnlijk op de gesprekken in Istanbul in het voorjaar van 2022. De Amerikaanse zakenkrant The Wall Street Journal heeft toen de voorwaarden ingezien. Een achttien punten tellend document kwam neer op een de facto capitulatie van Oekraïne. Maar Zelensky praatte door, omdat zijn land aanvankelijk met de rug tegen de muur stond.
Zelfvertrouwen groeide
Op een top van Afrikaanse landen in 2023 vertelde Poetin de verzamelde leiders dat de Oekraïners wegliepen van tafel, terwijl de documenten al getekend waren. Grote kans dat de Russische president hetzelfde verhaal aan Trump heeft verteld, tijdens hun recente telefoongesprek, dat anderhalf uur duurde.
Het zit anders. Terwijl de onderhandelingen liepen in Turkije, werden de Russen bij Kyiv tegengehouden. Zelf zeiden ze dat de invasiemacht vertrok, als teken van goede wil, om de onderhandelingen een kans te geven. Maar in werkelijkheid werden complete kolonnes Russische militaire voertuigen vernietigd en hadden de Russen geen keuze.
Het Oekraïense zelfvertrouwen groeide. Maar dat is niet de belangrijkste reden waarom ze vertrokken uit Istanbul. Nadat de Russen zich terugtrokken uit Boetsja en Irpin, voorsteden van Kyiv, kwam aan het licht wat ze daar voor slachtpartijen hadden aangericht onder de burgerbevolking.
Gruwelijke misdaden
"We zagen de gruwelijke misdaden. Toen realiseerden we ons dat de Russen Oekraïne willen vernietigen, ongeacht wat we afspreken," zei presidentieel adviseur Mychailo Podoljak.
Afgelopen zomer praatten de Russen en Oekraïners met elkaar in Doha. Qatar deed een verwoede poging om de Russische bombardementen op de energievoorziening te stoppen. De Oekraïners zouden dan ophouden met drone-aanvallen op Russische olie-installaties.
In augustus 2024 viel een grote Oekraïense troepenmacht de Russische provincie Koersk binnen. Daarna liepen de Russen weg van de onderhandelingstafel, reconstrueerde The Washington Post.
Volgens Qatar had een akkoord over bombardementen het fundament kunnen vormen voor een bredere vredesregeling. Een kenner van het onderhandelingsproces, die liever anoniem blijft, betwijfelt dit.
"Daar hebben de Qatari helemaal de diplomatieke capaciteit niet voor," stelt deze expert tegenover de NOS. "Zowel de Turken als de Qatari kunnen hoogstens een deelakkoord sluiten, maar een allesomvattende regeling waarin verschillende zaken worden uitgeruild kunnen ze niet, dat is niet hun stijl."
Slecht nieuws
De verjaardag van de invasie vandaag dreigt een zwarte dag te worden voor Oekraïne. Kyiv dient, zoals gebruikelijk, een resolutie in bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om het Russische optreden te veroordelen. De regering-Trump zet Oekraïne nu onder druk om die in te trekken.
De VS wil een nieuwe resolutie indienen waarin Rusland niet terecht wordt gewezen. Washington oefent ook druk uit op andere landen om zijn resolutie te steunen, om zo vrede meer kans te geven.
De resolutie toont dat Trump en Zelensky steeds verder uit elkaar drijven. Voor Oekraïne, dat sterk afhankelijk is van Amerikaanse steun, is dat slecht nieuws. De Franse president Macron en de Britse premier Starmer reizen deze week naar Washington om Trump op andere gedachten te brengen. Maar of dat iets gaat opleveren is onmogelijk om te voorspellen.