NOS Nieuws - Algemeen

In twee Noord-Europese landen zijn de afgelopen dagen hitterecords gebroken. In Finland is het al twee weken ergens in het land boven de 30 graden. In Noorwegen was het gisteren voor de dertiende dag op rij boven de 30 graden, waardoor een 43 jaar oud record sneuvelde.

In het zuidoosten van Finland, bij Koitsanlahti, werd vanochtend als eerste gemeld dat het warmer was dan 30 graden. Al voor het middaguur was het daar 30,3 graden.

Daarmee is volgens het Finse Meteorologische Instituut (FMI) een record gebroken dat ruim een halve eeuw oud is. Het is voor het eerst sinds het begin van de metingen dat het in Finland zo lang zo warm is.

Het vorige record werd gevestigd in de zomer van 1972. In dat jaar kwam dertien dagen achtereen ergens in het land de temperatuur boven de 30 graden uit. De metingen worden bijgehouden sinds 1961.

'Nog nooit meegemaakt'

In Noorwegen werden de records gemeten bij twee meetstations in het noorden van de provincie Trøndelag, die in het midden van het land ligt. De burgemeester van de plaats Grong zegt tegen de omroep NRK dat het heel bijzonder is. "Zoveel dagen met mooi weer en temperaturen boven de 30 graden heeft Grong nog nooit meegemaakt. Dat heeft heel Noorwegen nog nooit meegemaakt."

Ook de burgemeester van een andere plaats met een tropische temperatuur, Namsskogan, vindt het bijzonder. Ze bekent wel dat ze meer een liefhebber van de winter is.

In Noorwegen is het vandaag op veel plekken juist een stuk koeler. Bij beide meetstations werd de 30 graden niet gehaald.

Warmte houdt aan

In Finland is het nog niet afgelopen met de hitte. Volgens het FMI kunnen de temperaturen vooral in het midden en oosten van het land weer boven de 30 graden uitkomen. Wel worden er regen- en onweersbuien verwacht, vooral in het noorden van het land.

Klimaatverandering

Zomerse hitte is van alle tijden, net als uitschieters met hele hoge temperaturen, maar klimaatverandering speelt zonder uitzondering een rol bij hitte-extremen. De aarde warmt op en de hitte-extremen worden extremer: warme periodes worden warmer en droge periodes worden droger.

De versnelde opwarming van de aarde komt doordat de mens in de afgelopen twee eeuwen steeds meer broeikasgassen is gaan uitstoten. Met name bij de productie van energie komen door het verbranden van fossiele brandstoffen veel gassen als CO2 vrij.

Daardoor is de gemiddelde temperatuur in een eeuw tijd met ruim 1,3 graden Celsius toegenomen. Daarmee nemen ook de frequentie en intensiteit toe van weersextremen, zoals extreme hitte.

Frankrijk, een van de belangrijkste Europese landen, gaat de Palestijnse staat officieel erkennen. Het land volgt hiermee onder meer Noorwegen, Ierland en Spanje, die eenzijdige erkenning zien als drukmiddel op Israël om de oorlog in Gaza te beëindigen.

Deze landen willen het recht van de Palestijnen op zelfbeschikking en een eigen staat benadrukken. Dit valt slecht bij Israël en de VS, zoals ook bleek uit de reactie gisteren van Israëls defensieminister Katz, die het een "capitulatie voor terrorisme" noemde.

Houding Nederland

Tot nu toe is het kabinet-Schoof tegen een eenzijdige erkenning van de Palestijnse staat. Het Nederlandse kabinet gelooft in een tweestatenoplossing, zo staat in het regeerprogramma van september 2024.

Er moeten - zo was al het idee in 1947 - twee staten worden opgericht. "Ten aanzien van het Israëlisch-Palestijns conflict blijft Nederland streven naar een duurzame oplossing die door beide partijen wordt gedragen, waarbij het uitgangspunt de tweestaten-oplossing blijft."

En daar houdt het inmiddels demissionaire kabinet nog steeds aan vast, laat een woordvoerder van minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken weten. "Voor Nederland moet erkenning van een Palestijnse staat onderdeel zijn van een politiek proces richting een tweestatenoplossing."

Er moet ruimte zijn voor Israël én een onafhankelijke, levensvatbare Palestijnse staat. En daar moeten nog veel afspraken over worden gemaakt, bijvoorbeeld over de status van Jeruzalem, de illegale nederzettingen en het vluchtelingenvraagstuk, aldus Buitenlandse Zaken.

Waarom schuift het Nederlandse kabinet niet meer in de richting van een erkenning van de Palestijnse staat, zeker gezien de laatste ontwikkelingen van toenemende hongersnood? Met protesten en vanuit politieke partijen neemt in Nederland de roep toe om deze stap te zetten.

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans zei vanmorgen via X dat de Franse president Macron gelijk heeft en sprak over een "noodzakelijke stap naar vrede". "Netanyahu wil Gaza van de kaart vegen en de Gazanen door geweld en uithongering verdrijven. Dat Den Haag wegkijkt en niets doet, is onverteerbaar", aldus Timmermans.

D66-leider Jetten zegt ook dat "erkenning van een onafhankelijke Palestijnse staat de enige weg is naar duurzame vrede en naar een veilige, vrije toekomst voor Palestijnen én voor Israëliërs".

Al jaren pleiten PvdA, GroenLinks, SP, D66, Partij voor Dieren en Denk voor de erkenning, maar deze partijen hebben in de Tweede Kamer geen meerderheid en bepalen daarmee niet de koers van het kabinet.

Sluitstuk

De huidige regeringspartijen VVD, BBB en NSC, maar ook het CDA geloven niet in eenzijdige erkenning. Uiteindelijke erkenning moet volgens hen een sluitstuk zijn van vredesonderhandelingen over de uiteindelijke vorming van twee staten, geen doel op zich.

Voor regeringspartij VVD is het belangrijk dat Israël een Palestijnse staat erkent, maar ook dat de Palestijnse staat Israël erkent. "Wat de VVD betreft zijn de erkenningsvoorwaarden van een Palestijnse staat gekoppeld aan vrede en de tweestatenoplossing", laat een VVD-woordvoerder weten. "Er moet eerst een staakt-het-vuren komen en dan kunnen vredesonderhandelingen beginnen en in dat vredesproces hoort ook de erkenning van een Palestijnse staat."

Beloning

NSC-Kamerlid Kahraman stelt dat een erkenning de Israëlische regering van de onderhandelingstafel wegjaagt. "Erkenning moet de uitkomst zijn van een vredesproces. Waar moet Israël anders nog over onderhandelen?"

De grootste partij, de PVV, is en blijft tegen de erkenning van een Palestijnse staat. "Nederland moet de Palestijnse staat nooit erkennen", zo laat PVV-leider Wilders weten. "Dat zou een steunbetuiging zijn aan de terroristen van Hamas en een beloning voor de massamoord op 7 oktober. Nooit doen dus. Bovendien is er al een Palestijnse staat die we hebben erkend en dat is Jordanië. Jordanië is de enige echte Palestijnse staat."

Pas na de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober zal duidelijk worden of een meerderheid van de Kamer er anders over denkt en er een andere koers wordt ingezet door een nieuw kabinet.

Een 27-jarige man uit Den Haag die zich voordeed als modellenscout is veroordeeld tot vijf jaar celstraf en tbs voor het online misbruiken van tientallen jonge meisjes. Het gaat om meisjes in de leeftijd tussen de 4 en 13 jaar oud.

Tussen januari 2021 en juni 2023 deed de man zich op sociale media voor als een vrouwelijke medewerker van een modellenbureau dat op zoek was naar nieuwe modellen. Hij benaderde de meisjes via TikTok. Snapchat en WhatsApp en vroeg ze foto's en video's van zichzelf te sturen. Vervolgens vroeg hij de meisjes onder meer om naaktbeelden van zichzelf te maken waarop ze zich betastten of andere seksuele handelingen uitvoerden.

Als meisjes weigerden dit te doen dreigde hij de foto's en video's die hij al van hen had te verspreiden, geldboetes op te leggen of de meisjes fysiek op te zoeken. In veel van de gevallen had hij de adressen van de slachtoffers weten te bemachtigen.

Bij de arrestatie van de man begin 2024 trof de politie zeker 3000 kinderpornografische bestanden aan op zijn computer, waaronder beelden van zijn slachtoffers. De man bekende dat hij zo'n 50 tot 100 meisjes heeft benaderd.

Schadevergoedingen

Uit onderzoek blijkt dat de man een pedofiele stoornis en autisme heeft. Deskundigen achten de kans op herhaling groot. De rechtbank rekent het de man zwaar aan dat hij geen hulp heeft gezocht en dat het om een groot aantal jonge slachtoffers gaat. Ook zijn er zorgen over waar het materiaal dat hij had is beland.

De man heeft na zijn aanhouding wel volledig meegewerkt en openheid gegeven, waardoor er meer slachtoffers konden worden geïdentificeerd, zegt de rechtbank. Daarom vindt de rechter een celstraf van vijf jaar en een tbs-maatregel passend. Het OM had een celstraf van acht jaar in combinatie met tbs geëist.

Ook moet de man aan een aantal slachtoffers een vergoeding voor geleden immateriële schade betalen. De bedragen hiervan lopen uiteen van 3000 tot 4000 euro per slachtoffer.

Bij een raadslid in Hilvarenbeek is eerder deze week een explosief door de brievenbus gegooid. Het lid van de gemeenteraad was op dat moment met vakantie en heeft haar reis vroegtijdig afgebroken, vertelt ze bij Omroep Brabant.

In Noord-Italië kreeg Gon Boers, oprichter van de lokale partij HOI Werkt, van haar buren te horen dat er 's nachts een explosief was afgegaan. De deur van de meterkast bleek eruit geblazen en de hal lag vol met glasscherven en stukken steen.

Het raadslid en haar man besloten direct naar huis terug te keren. "Het had veel erger kunnen zijn, maar toch is het niet fijn", zegt de vrouw tegen de omroep.

Geen dreigementen

Boers gaat er niet van uit dat het om een persoonlijke aanval gaat. "Ik wil het niet gelijk aan mijn rol als raadslid binden, omdat ik nooit eerder dreigementen of berichtjes heb gehad." De afgelopen gemeenteraadsverkiezingen behaalde haar partij een absolute meerderheid van negen van de zeventien zetels in de raad van Hilvarenbeek.

Een partijgenoot kreeg een jaar geleden te maken met een autobrand. "Ook in de zomervakantie. Het kan natuurlijk dat een auto spontaan in brand vliegt, maar het zet je wel aan het denken." Het raadslid hoopt dat het om een vergissing of een kwajongensstreek gaat.

De politie heeft gisteren onderzoek gedaan in de woning en in de omgeving. Er is nog niemand aangehouden.

Het afgelopen halfjaar vlogen flink meer passagiers van en naar Schiphol. Dat blijkt uit de halfjaarlijkse cijfers van de Schiphol Group, waar ook Rotterdam The Hague Airport, Eindhoven Airport en Lelystad Airport onder vallen.

In totaal vlogen er 33 miljoen reizigers via de Amsterdamse luchthaven. Dat zijn er een miljoen meer dan in de eerste helft van vorig jaar. Die miljoenen reizigers zaten in bijna 233.000 vluchten, en ook dat waren er meer dan in de eerste zes maanden van vorig jaar. Het aantal reizigers op de vliegvelden van Rotterdam en Eindhoven bleef stabiel met 1,1 miljoen en 3,3 miljoen reizigers.

Schiphol verwacht dat er aan het einde van het jaar bijna 70 miljoen passagiers via de luchthaven hebben gereisd. Dat is net iets minder dan het recordjaar van 2019. Toen waren er 71,9 miljoen reizigers.

Tarieven

In de eerste zes maanden boekte de luchthaven toch minder winst dan het jaar ervoor. Er bleef onder de streep 201 miljoen euro over, 10 miljoen minder dan vorig jaar. Volgens de luchthaven was de winst te danken aan het hogere aantal passagiers, een toename van het aantal vluchten en een deel kwam door hogere tarieven voor vliegtuigen die veel lawaai maken.

Die tarieven moesten er vanaf april voor zorgen dat vliegtuigen stiller vliegen. Volgens Schiphol hadden ze succes: inmiddels valt 30 procent van de toestellen die via Schiphol vliegen in die stille categorie. De luchthaven zegt zo een stuk minder lawaaierig te zijn geworden.

Nieuwe lounges, nieuwe tilliften

Naast de winst die Schiphol boekte, werd bijna 500 miljoen geïnvesteerd om de luchthaven te verbeteren. Zo kreeg het bagagepersoneel er honderden tilliften bij die het werk voor koffersjouwers lichter maken. En ook werd er geïnvesteerd in de reiziger: de lounges zijn vernieuwd, meer stoelen werden geplaatst en er openden nieuwe winkels en restaurants op de luchthaven,

Israël gaat toestaan dat landen vanuit de lucht noodhulp droppen boven Gaza, zeggen legerbronnen tegen Israëlische nieuwsmedia. Jordanië zou mogelijk later vandaag al een eerste dropping uitvoeren. Het Israëlische leger zou de operatie coördineren.

Vorig jaar konden landen ook al voedsel en andere hulpgoederen neerlaten boven het gebied. Verschillende landen, waaronder Jordanië, Frankrijk en Nederland, dropten toen tienduizenden maaltijden in het noorden van Gaza.

Het bleek een duur en weinig effectief alternatief voor de al bestaande systemen van voedseldistributie. Hulporganisaties spraken van "een druppel op een gloeiende plaat".

Hele bevolking afhankelijk

Dit voorjaar liet Israël maandenlang helemaal geen voedsel toe tot de Gazastrook, waar de hele bevolking afhankelijk is van noodhulp. Daarna werd de omstreden Israëlisch-Amerikaanse organisatie GHF opgezet, die een monopolie over de voedseldistributie kreeg.

De Palestijnen in de Gazastrook kampen met steeds groter wordende voedseltekorten. Volgens het Wereldvoedselprogramma van de VN leven een half miljoen Palestijnen in hongersnood. Bijna een op de drie mensen krijgt dagenlang niets te eten.

Hulporganisaties beschuldigen Israël al maanden van het inzetten van honger als wapen. Volgens hen wordt nu ook noodhulp ingezet als wapen: door enkel voedsel in het zuiden te verstrekken, zouden Palestijnen worden gedwongen Noord-Gaza te verlaten. Tedros Adhanom Ghebreyesus, hoofd van de Wereldgezondheidsorganisatie, sprak deze week van een "door de mens veroorzaakte massale hongersnood".

Correspondent Israël en Palestijnse Gebieden Nasrah Habiballah:

"Israël houdt de schaarste van voedsel en daarmee de honger in Gaza bewust in stand. En op dat Israëlische beleid neemt de internationale kritiek toe. Ook binnen Israël zelf spreken steeds meer mensen zich tegen dat beleid uit.

Maar van het openen van de grenzen om de humanitaire situatie in Gaza te verbeteren, wil de Israëlische regering nog steeds niets weten. Want ook met het toestaan van droppings zal de humanitaire situatie niet verbeteren, simpelweg omdat het maar weinig effectief is. Zeker in vergelijking met de vele vrachtwagens met noodhulp die binnen korte tijd Gaza binnen zouden kunnen rijden als Israël daar toestemming voor zou geven."

President Trump heeft bakzeil moeten halen bij een nieuwe poging om de directeur van de Amerikaanse centrale bank (Fed) onder druk te zetten. Trump eist al maanden dat directeur Jerome Powell de rente verlaagt, omdat dat de economie zou aanjagen en zijn regering dan minder rente over de staatsschuld hoeft te betalen.

Powell vindt verdere renteverlaging niet verstandig. Hij wil eerst afwachten wat de gevolgen zijn van het economische beleid van Trumps regering en met name van de handelsoorlog die de president in gang heeft gezet.

Powell was de afgelopen tijd meermaals doelwit van persoonlijke aanvallen van Trump. Die noemde hem een "enorme loser" en "meneer te laat". Ook liet de president onderzoeken of hij Powell kon ontslaan. Dat bleek niet te kunnen: de Fed heeft een onafhankelijke positie, juist om te voorkomen dat politici het monetaire beleid gaan bepalen.

Renovatiekosten

Trump opende daarna opnieuw het offensief. Hij probeerde Powell de schuld in de schoenen te schuiven van uit de hand gelopen kosten bij de verbouwing van het hoofdkantoor en een ander Fed-pand in Washington.

Gisteren gaf Powell de president een rondleiding door zo'n project, samen met de Republikeinse senator Tim Scott, die de voorzitter is van de bankencommissie in de Senaat. Trump zag na afloop zijn kans schoon om Powell een nieuwe kostenoverschrijding te verwijten. De kosten zouden omgerekend niet 2,1 miljard, maar 2,6 miljard euro bedragen.

Aan het eind van de rondleiding wachtten journalisten:

Powell hoorde het hoofdschuddend aan. "Daar ben ik me niet van bewust", onderbrak hij Trump. "Dat is net bekend geworden", antwoordde Trump. Hij haalde een papier uit zijn binnenzak waarin de nieuwste cijfers zouden staan en gaf het aan Powell.

Powell zag direct waar de fout zat. "Je rekent de verbouwing van het Martin-gebouw mee", zei hij. "Je hebt een derde project toegevoegd. Dat was vijf jaar geleden. Dat is vijf jaar geleden voltooid."

Trump drong nog even aan, maar schakelde snel over naar de successen die hij zou boeken bij de onderhandelingen met andere landen over handelstarieven.

De Fed had eerder toegegeven dat de renovatiekosten die in 2022 op 1,6 miljard euro waren geraamd een half miljard euro hoger waren uitgevallen. Dat zou zijn gekomen door strengere veiligheidseisen en hogere materiaalkosten.

De Verenigde Staten hebben gisteren sancties tegen meerdere Myanmarese bedrijven met nauwe banden met het regime opgeheven. Dat blijkt uit een update van de Amerikaanse sanctielijst. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch noemt de stap extreem verontrustend.

Het Amerikaanse ministerie van Financiën heeft de stap niet aangekondigd of toegelicht. Persbureau Reuters heeft het Witte Huis benaderd, maar kreeg geen reactie.

Het gaat om de bedrijven KT Services & Logistics, de MCM Group, Suntac Technologies en hun eigenaren, die nauwe banden onderhouden met de Myanmarese legertop. In 2021 wierp het leger de democratisch gekozen regering omver. De junta maakt zich schuldig aan ernstige mensenrechtenschendingen.

Timing opvallend

De timing van de stap is opvallend. In een vleiende brief verzocht de hoogste generaal van Myanmar, Min Aung Hlaing, de Amerikaanse president Trump vorige week om de invoerheffingen op producten uit zijn land te verlagen. "De senior-generaal erkende het sterke leiderschap van de president bij het leiden van zijn land naar nationale welvaart met de geest van een echte patriot", meldden Myanmarese staatsmedia over de brief.

In een andere brief vroeg Min Aung Hlaing de president "om de versoepeling en opheffing van de economische sancties tegen Myanmar te heroverwegen, omdat deze de gedeelde belangen en welvaart van beide landen en hun bevolking belemmeren".

'Grote bezorgdheid bij slachtoffers regime'

Volgens John Sifton, directeur Azië van Human Rights Watch, laat de stap zien dat er een grote verschuiving gaande is in het Amerikaanse beleid. "Dat beleid was gericht op strafmaatregelen tegen het militaire regime van Myanmar, dat slechts vier jaar geleden een staatsgreep pleegde tegen een democratisch gekozen regering en betrokken is bij misdaden tegen de menselijkheid en genocide", zegt hij tegen persbureau Reuters.

"Het besluit zal leiden tot grote bezorgdheid bij de slachtoffers van het leger van Myanmar en bij iedereen die strijdt en pleit voor een terugkeer naar een democratisch bestuur in Myanmar", zegt hij.

Op een strand op Hawaï zijn voor het eerst in jaren weer alle rotstekeningen zichtbaar die honderden jaren geleden werden gemaakt. De huidige weersomstandigheden maken dat de tekeningen door de golven volledig worden blootgelegd.

De 26 tekeningen, in steen gehouwen, werden in de zomer van 2016 ontdekt door twee toeristen. De tekeningen zijn 35 meter breed. Het zijn voornamelijk stokfiguren, simpele tekeningen die bestaan uit cirkels en lijnen.

Het is nu voor het eerst sinds de ontdekking dat de figuren weer allemaal zichtbaar zijn op het strand op Waianae in Oahu, het eiland waar de hoofdstad Honolulu ligt.

Jaartal onbekend

Wanneer de tekeningen precies zijn gemaakt, is onduidelijk. Archeoloog Laura Gilda zegt tegen persbureau AP dat een archeologische vindplaats in de buurt van het strand ongeveer 600 jaar oud is. Mogelijk zijn de rotstekeningen nog ouder.

Zo zegt de lokale amateurhistoricus Glen Kila tegen AP dat de eerste bewoners minstens duizend jaar geleden in Waianae arriveerden. De tekeningen vertellen volgens hem een religieus verhaal. In zijn ogen beeldt het grootste getekende figuur met zijn armen de opkomende en ondergaande zon uit.

'Een teken'

De tekeningen voelen voor Hawaïaan Donald Kauli'a als "een bevestiging dat onze voorouders hiervandaan komen". Kila ziet in het zichtbaar worden van de tekeningen een soort spiritueel teken. Zijn voorouders geven hiermee volgens hem een signaal af. "Het zegt de gemeenschap dat de zeespiegel stijgt."

Voor een stel in de buurt was het nieuws aanleiding om een kijkje te nemen op het strand. Zij raakten de tekeningen aan. "Het was interessant om op die manier een soort verbinding met het verleden te hebben", zei John Stone.

In het Zuid-Limburgse dorp Amstenrade was vanmorgen de uitvaart van de 39-jarige vrouw die vorige week werd doodgeschoten in Gouda. Joeweela de Gelder werd geboren in Geleen, maar groeide op in een woonwagenkamp in Amstenrade. Tientallen mensen verzamelden zich rond de Kerk van Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen om afscheid te nemen, zag L1 Nieuws.

Het lichaam van de vrouw werd vanuit het uitvaartcentrum naar de kerk gereden, gevolgd door een stoet van nabestaanden. "Dit verdient ze", zegt haar oom Heino de Gelder. "Een waardig afscheid."

Tientallen mensen namen afscheid:

De vrouw werd vorige week dinsdag op klaarlichte dag doodgeschoten voor de ogen van haar twee kinderen. De dader is haar ex Driekus K., die ook zichzelf diezelfde dag van het leven beroofde. De vrouw verbleef met haar kinderen in een blijf-van-mijn-lijfhuis, omdat ze ondergedoken was voor K.

Begin juni deed ze nog aangifte tegen haar ex. Hij werd vervolgens twee weken vastgehouden vanwege vuurwapenbezit, maar werd vrijgelaten omdat er volgens de rechter onvoldoende verdenkingen waren om hem langer vast te houden. Het is onbekend hoe K. wist waar de vrouw verbleef.

Femicide

Elke acht dagen wordt er in Nederland een vrouw vermoord. In 60 procent van de gevallen is de moordenaar de (ex-)partner. "Femicide moet stoppen", zegt de oom van Joeweela. "In Nederland, in de hele wereld. Dit mag nooit en te nimmer meer gebeuren."

Na de uitvaart wordt het lichaam van de vrouw naar Helmond gebracht. Daar wordt ze bijgezet in een familiegraf.

De rechtbank heeft taakstraffen opgelegd voor de aanvaring die in 2022 vier mensen het leven kostte op de Waddenzee. Een veerboot en een watertaxi kwamen toen met elkaar in botsing. De rechter heeft de kapitein en de schipper nu ieder veroordeeld tot 240 uur taakstraf en drie maanden voorwaardelijke gevangenisstraf.

Bij het ongeluk kwamen drie mannen en een jongen van 12 jaar om het leven en vier mensen raakten gewond. Het lichaam van de jongen is nooit gevonden.

Het Openbaar Ministerie eiste een paar weken geleden taakstraffen van 180 uur plus een voorwaardelijke celstraf van drie maanden.

Geen reactie

Kort voor de aanvaring hadden de twee schippers contact. De kapitein van de veerboot vroeg aan de schipper van de watertaxi wat te doen. Hierop reageerde de watertaxi: "Zeg het maar". De kapitein van de veerboot deed als voorstel om elkaar "normaal" aan stuurboordzijde te passeren, maar daarop reageerde de watertaxi niet.

Beide schippers hadden volgens de rechter duidelijker moeten communiceren. Ook hebben zij allebei te hard gevaren, oordeelt de rechter. "Te hard varen leidt tot minder tijd om te anticiperen op en communiceren over de wijze van passeren, en anderzijds tot een forsere impact bij de aanvaring."

In de rechtbank in Leeuwarden kwamen tijdens een eerdere zitting nabestaanden van de slachtoffers aan het woord. "Ik moet verder zonder mijn man en een van mijn stukjes goud", zei een vrouw die bij het ongeluk zowel haar 46-jarige echtgenoot als haar 12-jarige zoon verloor.

"Het leven gaat door, maar ondanks dat wordt, door wat er op 21 oktober 2022 is gebeurd, ons gezin nooit meer compleet."

Straatintimidatie is sinds vorig jaar strafbaar, maar ruim een jaar na de invoering van de wet blijkt dat er nauwelijks aangifte is gedaan. Toch is het probleem nog steeds groot: honderden minderjarige jongeren zeggen tegen NOS Stories dat ze het afgelopen jaar seksueel geïntimideerd zijn.

Twee op de drie jonge vrouwen wordt weleens lastiggevallen op straat. Op 1 juli 2024 werd de Wet seksuele misdrijven ingevoerd en zo'n 300 mensen deden daarna melding of aangifte van seksuele intimidatie in het openbaar. Tot nu toe zijn er 24 mensen veroordeeld.

Nu de zomer is begonnen, verplaatst straatintimidatie zich deels naar stranden, zwembaden en zwemplassen, maar de honderden jongeren die zeggen dat ze seksueel zijn geïntimideerd, melden dat vaak niet.

Anne Wiering (15) is een van de meisjes die het meemaakte. "Ik was in een bikini aan het zwemmen bij een plas met vrienden. Een oude man maakte foto's van ons. Ik voelde veel woede op dat moment, omdat ik niet het gevoel had dat ik er iets aan kon doen."

Plekken mijden

Het vaakst zeggen jongeren dat ze lang worden aangestaard of dat ze worden nagefloten of nagesist, maar het gaat ook om seksueel getinte opmerkingen, foto's die stiekem worden gemaakt of zelfs achtervolgingen en ongewenste aanraking.

Ook Roos (14) heeft het afgelopen jaar zo'n ervaring gehad in het zwembad. "We kwamen een man tegen en raakten met hem in gesprek. Opeens raakte hij mij aan, zonder dat ik dat wilde." Roos vlucht naar de toiletten in het zwembad. "Ik moest even bijkomen. Ik vond het gewoon niet oké."

Djoeke Ardon, die voor Movisie onderzoek doet naar seksuele intimidatie, zegt dat dit soort gebeurtenissen veel impact kunnen hebben. "We weten uit onderzoek dat heel veel meiden hun gedrag aanpassen. Dat vind ik heel erg, omdat we in Nederland willen dat iedereen gelijk is en hetzelfde kan doen."

Zo'n 66 jongeren geven aan dat ze nu plekken mijden. Dat geldt ook voor Anne. "Doordat ik dit daar heb meegemaakt, mijd ik die plas nu wel."

Seksuele intimidatie strafbaar

NOS Stories sprak tientallen jongeren die seksuele intimidatie hebben meegemaakt en niemand zegt het bij de politie te hebben gemeld.

Jongeren vinden dat een te grote stap, denken dat er toch niks mee wordt gedaan of schamen zich om hun verhaal te delen. "Ik ben bang dat ik dan zelf nog meer in de problemen zou kunnen komen", zegt bijvoorbeeld de 14-jarige Roos.

In deze video van NOS Stories delen jongeren wat ze hebben meegemaakt:

Van de 300 meldingen die wel bij de politie terechtkwamen, vond een deel online plaats. Het grootste deel was offline seksuele intimidatie, maar er is niet bijgehouden waar dat plaatsvond.

De politie zegt beperkt te zijn in wat die mag doen als zo'n melding binnenkomt en de dader al weg is. "Het gaat om een overtreding en geen misdrijf", laat een woordvoerder weten. De dader kan ook niet altijd worden achterhaald.

Daarom komen lang niet al die meldingen terecht bij het Openbaar Ministerie, dat daders moet vervolgen. Sinds de invoering van de wet zijn tot nu 24 daders veroordeeld. Eén zaak speelde in een zwembad.

Toch pleiten experts en de politie ervoor om er wel melding van te maken. "Waar de aangifte of melding wel toe dient is dat we, bij meerdere meldingen, meer surveillance kunnen inzetten in bepaalde gebieden. Je doet aangifte of een melding nooit 'voor niks'", zegt de politie.

Melding van maken

Staatssecretaris Struycken, die verantwoordelijk is voor de bestrijding van seksuele intimidatie, zegt in een reactie op het onderzoek van NOS Stories: "Dit gedrag is verschrikkelijk en het is onacceptabel dat dit nog steeds voorkomt in onze samenleving."

Ook hij wijst erop dat aangiften mogelijke hotspots in kaart kunnen brengen. "Ik moedig jongeren aan om melding te maken van situaties waarin zij zich seksueel geïntimideerd voelen."

Verantwoording

Op een vragenlijst over seksuele intimidatie, die NOS Stories verspreidde via TikTok en Instagram, reageerden meer dan 1200 jongeren van 13 tot en met 18 jaar. 375 jongeren gaven aan dat ze het afgelopen jaar seksuele intimidatie hadden meegemaakt. 66 jongeren zeggen dat ze daarom zwemplekken mijden.

Oud-deelnemers van Spoorloos die door het tv-programma zijn gekoppeld aan verkeerde families hebben een schikking getroffen met omroep KRO-NCRV. Dat schrijven de omroep en het advocatenkantoor dat de gedupeerden bijstaat in een gezamenlijke verklaring.

Hoe en op welke manier de oud-deelnemers precies worden gecompenseerd, is niet duidelijk. De partijen hebben met elkaar afgesproken daarover niets bekend te maken.

Advocaat Royce de Vries, die de Spoorloos-gedupeerden bijstond, laat desgevraagd weten dat het gaat om een groep van vijf oud-deelnemers.

Mismatches

In 2022 bracht het RTL-programma Oplichters Aangepakt twee mismatches aan het licht. Die hielden verband met een tussenpersoon in Colombia, die bij zijn onderzoek voor het programma fouten had gemaakt.

Daarna bleek, onder meer door onthullingen van de Volkskrant, dat er nog meer mensen aan verkeerde families waren gekoppeld. KRO-NCRV kondigde daarom begin dit jaar aan dat het programma per direct stopte. Spoorloos was sinds februari 1990 op televisie te zien.

Een aantal gedupeerde oud-deelnemers stapte vanwege de mismatches naar de rechter. Dit jaar was er een getuigenverhoor in de rechtbank in Utrecht, waarbij onder meer presentator Derk Bolt werd gehoord.

Einde aan rechtszaak

Met de schikking gaat er nu een streep door de rechtszaak. In de verklaring van het advocatenkantoor en KRO-NCRV staat dat er een "constructief gesprek" is geweest, dat uiteindelijk heeft geleid tot de overeenkomst.

Sandra Hilster, mediadirecteur bij KRO-NCRV, laat weten dat de omroep via de deal "voor zover mogelijk" tegemoetkomt "aan het leed dat de onjuiste matches hebben veroorzaakt". Verder biedt de omroep zijn "diepste excuses" aan.

Advocaten Royce de Vries en Annemiek van Spanje zeggen dat de oud-deelnemers tevreden zijn met "de wijze waarop de KRO-NCRV hun tegemoet is gekomen" en dat er voor hen nu een einde is gekomen aan een "emotionele periode".

Chipfabrikant Intel schrapt het plan om in Duitsland een productielocatie te bouwen. Dat heeft het bedrijf bekendgemaakt bij de presentatie van de kwartaalcijfers. Het besluit is een grote tegenvaller voor Europa en voor de Duitse overheid, die met een miljardensubsidie het bedrijf wilde lokken.

Het gaat al langere tijd niet goed met Intel. De Amerikaanse chipfabrikant is een van de drie belangrijkste chipproducenten ter wereld, samen met het Taiwanese TSMC en het Koreaanse Samsung, maar het lukt het bedrijf maar niet om de concurrentie bij te benen. Eind vorig jaar moest topman Pat Gelsinger het veld ruimen.

De nieuwe topman, Lip-Bu Tan, kiest er nu voor om flink te snijden in geplande investeringen. Behalve in Duitsland gaat ook een kleiner project in Polen niet meer door. Intel zag in het tweede kwartaal zijn verlies oplopen naar 2,9 miljard dollar. De omzet bleef vrijwel gelijk in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar.

Bredere Europese strategie

De Duitse chipfabriek was onderdeel van een bredere Europese strategie om meer productie op het Europese continent te krijgen. De behoefte hieraan was ingegeven door het grote chiptekort dat ontstond tijdens de coronapandemie. Europa is, net als de VS, in een sterke mate afhankelijk van productie in Azië. Met name Taiwan en China zijn op dit gebied belangrijke spelers.

EU-correspondent Ardy Stemerding:

"Het schrappen van de Intel-fabriek in Duitsland is heel vervelend voor de ambitie van de Europese Commissie, want de EU wil onafhankelijker worden, zeker ook als het gaat om chips. Te grote afhankelijkheid van andere landen heeft grote risico's. Dat zien we ook bij gas uit Rusland of kritieke grondstoffen uit China.

De Europese Commissie had zich als doel gesteld om het Europese marktaandeel in de chipsector te verdubbelen van 10 naar 20 procent in 2030. Het was vanaf het begin al duidelijk dat dat een enorme uitdaging zou worden. Niet alleen in Europa, maar wereldwijd worden er vele miljarden geïnvesteerd in nieuwe productielocaties. Intels fabriek was in het plan van de Commissie een belangrijk onderdeel. Nu dat wegvalt, zal het halen van dit doel nog ingewikkelder worden."

De Europese Commissie hoopte met de zogeheten Chips Act nieuwe productielocaties te kunnen realiseren. EU-landen konden het met subsidies extra aantrekkelijk maken om nieuwe fabrieken te openen. Met name Duitsland heeft hier gretig gebruik van gemaakt. De regering in Berlijn was bereid om tot wel 10 miljard euro aan subsidies neer te leggen om de fabriek in Duitsland te laten bouwen. Het totale project kost zo'n 30 miljard euro.

Wel fabriek van TSMC

Dat Intel nu definitief de stekker uit het project trekt, betekent dat de EU geen zicht heeft op een productieplek waar zeer geavanceerde chips geproduceerd worden. Dat was wel de grote wens, omdat het aan dergelijke productielocaties ontbreekt in Europa. Tegelijkertijd is dat ook niet zo vreemd: partijen die geavanceerde chips nodig hebben zitten buiten Europa. Dus waarschijnlijk zou die fabriek vooral voor klanten buiten Europa gaan produceren.

TSMC is nog wel bezig een fabriek in Duitsland te bouwen, maar die gaat zich richten op de productie van minder geavanceerde chips, bedoeld voor de autosector.

Duitsland-correspondent Charlotte Waaijers:

"Voor Duitsland is de definitieve afzegging bitter. Toen Intel de bouw van de fabrieken aankondigde, werd dat hier met gejuich onthaald. Het zou niet alleen goed zijn voor de Europese onafhankelijkheid van Aziatische fabrikanten, het moest ook laten zien dat Duitsland een aantrekkelijk vestigingsland is, zij het met veel subsidie.

De deelstaat waar de fabrieken zouden komen, investeerde in betere verkeersverbindingen en er liepen door het bedrijf gesteunde opleidingsprogramma's om personeel klaar te stomen. Het moest 3000 banen opleveren. Nu is de hoop dat een ander bedrijf dat gat kan vullen, maar dat is nog niet duidelijk.

Tegelijk is er ook opluchting in Duitsland, waar de herinnering aan batterijfabrikant Northvolt nog vers is. Die ging failliet, nadat de staat 600 miljoen euro had geïnvesteerd. Aan Intel heeft de regering bijna 10 miljard euro subsidie toegezegd. Dat geld verdwijnt nu niet in een fabriek die niet goed loopt."

Oekraïne heeft van bondgenoten de toezegging gekregen voor de levering van drie Patriot-luchtverdedigingssystemen. Dat heeft president Zelensky gezegd. Het land overlegt met onder meer Nederland over de financiering van nog zeven van zulke Amerikaanse raketinstallaties.

"Ik heb van Duitsland de bevestiging voor twee systemen en van Noorwegen voor één. We werken nu samen met Nederlandse partners", zei de president in een gesprek met journalisten. De systemen kosten ruim een miljard dollar per stuk.

Maandag zei demissionair minister Brekelmans al dat Nederland "substantieel" zal bijdragen aan de levering van Patriot-systemen aan Oekraïne. Daarnaast wil Nederland munitie voor F-16's, drones en radars naar Kyiv sturen.

Amerikaanse wapens

De Amerikaanse president Trump zei deze maand dat er voor miljarden dollars aan Amerikaanse militaire steun naar Oekraïne gaat, waaronder Patriot-raketten. Die systemen moeten dan wel betaald worden door andere NAVO-lidstaten.

De Patriot-systemen zijn belangrijk voor de luchtverdediging van Oekraïense steden. Ze worden ingezet voor het onschadelijk maken van Russische ballistische raketten. In Oekraïne zijn nu vermoedelijk vijf Patriot-systemen actief. De raketten, à 4 miljoen dollar, worden alleen in de VS geproduceerd.

NOS op 3 maakte vorige week deze video over het Patriot-luchtverdedigingssysteem:

Oekraïense en Russische onderhandelaars hebben volgens Zelensky afgelopen week gesproken over een mogelijke ontmoeting tussen Zelensky en president Poetin. Van beide landen waren woensdag alleen lage delegaties aanwezig in Istanbul. Dat leverde zoals verwacht alleen afspraken op over de uitwisseling van 1200 krijgsgevangenen.

"We moeten een eind maken aan deze oorlog en dat begint waarschijnlijk met een ontmoeting tussen de leiders", aldus de Oekraïense president. Kyiv heeft voorgesteld om eind volgende maand een top te organiseren waar naast Zelensky en Poetin ook Trump en de Turkse president Erdogan bij aanwezig zouden moeten zijn.

Niet waarschijnlijk

De Russische onderhandelaar Vladimir Medinski temperde de verwachtingen door te zeggen dat een ontmoeting tussen Poetin en Oekraïne op korte termijn niet zo waarschijnlijk is. "De bijeenkomst moet goed voorbereid zijn, alleen dan heeft het zin", zei hij.

Zelensky probeerde al eerder een ontmoeting met Poetin tot stand te brengen. De Russische president zei daartoe bereid te zijn, maar kwam niet opdagen in Istanbul. Volgens het Kremlin wil Poetin alleen in de laatste fase van de onderhandelingen rechtstreeks met Zelensky praten.

Situatie aan het front

Aan het front is het volgens Zelensky nog erg lastig voor de Oekraïense troepen, onder meer omdat de Russen meer mankracht hebben. De Russen claimden de afgelopen tijd de verovering van een aantal dorpen en gehuchten, maar er zijn geen belangrijke stedelijke gebieden in Russische handen gevallen.

Volgens de Oekraïense president lukt het over het algemeen om de Russische aanvallen af te slaan. "Het is erg lastig voor onze mannen daar. Het is overal moeilijk. Het is ook erg lastig voor de Russen en dat is dan weer goed voor ons."

Correspondent Christiaan Paauwe keek onlangs mee bij een Oekraïense luchtafweereenheid die probeert drones uit de lucht te halen:

De Volkswagen Groep heeft een zwaar halfjaar achter de rug. Het bedrijf dat naast Volkswagen ook merken als Audi, Cupra, Skoda en Porsche produceert, zag de winst met bijna 40 procent teruglopen naar 4,4 miljard euro.

Als belangrijkste oorzaak voor de winstval noemt het autoconglomeraat de Amerikaanse importheffingen. Daarnaast spelen de kosten voor reorganisaties bij onder meer Audi een rol en moest het bedrijf kosten maken vanwege strengere CO2-regels.

Wel haalde Volkswagen met de verkoop van auto's ongeveer evenveel binnen als dezelfde periode vorig jaar. Het gaat om een omzet van 158 miljard euro. Het bedrijf leverde met 4,4 miljoen voertuigen net iets meer auto's af dan in dezelfde periode een jaar eerder. Volkswagen wijst daarnaast op "significant" meer bestelde auto's in West-Europa, bijna 20 procent. De interesse was met name groot in elektrische auto's.

Tienduizenden ontslagen

De Europese automarkt heeft het al enige tijd zwaar. Bedrijven hebben last van concurrentie uit China, het omschakelen naar elektrisch rijden verloopt moeizaam en consumenten kopen minder snel een auto. Met name Volkswagen worstelt al maanden.

Vorig jaar leek het erop dat de situatie zo nijpend was dat er zelfs fabrieken gesloten zouden worden. Dat gebeurde uiteindelijk niet. Wel verdwijnen er de komende jaren 35.000 banen bij het bedrijf. Ook het afgelopen half jaar nam het aantal personeelsleden bij de Duitse fabrikant af.

Deze week meldde de andere Europese autogigant Stellantis, met merken als Citroën, Opel en Fiat, een verlies van 2,3 miljard euro. Ook daar spelen de Amerikaanse importheffingen een rol.

Ook bij het Amerikaanse Tesla gaat het niet goed. Het autobedrijf van Elon Musk ziet de verkoop van elektrische auto's teruglopen door Chinese concurrentie en afnemende populariteit in Europa.

De politie heeft deze week een derde verdachte aangehouden in de zaak van de ontvoering van twee pleegkinderen in Dalfsen. Het tweetal raakte eind maart vermist en werd een dag later teruggevonden in een woning in België. Hun biologische ouders werden al aangehouden.

De derde verdachte werd afgelopen woensdag gearresteerd voor betrokkenheid bij de ontvoering. Het gaat om een 42-jarige vrouw uit Enschede, schrijft RTV Oost. Volgens de regionale omroep is het de zus van de biologische moeder van de ontvoerde kinderen, maar het Openbaar Ministerie (OM) kan dat niet bevestigen.

Het OM laat weten dat de vrouw is verhoord. Ze is daarna vrijgelaten, maar blijft nog steeds verdachte.

Het 11-jarige meisje en haar 6-jarige broertje woonden in een pleeggezin in Dalfsen. Ze waren afgelopen 31 maart onderweg naar school toen ze vermist raakten. De politie verstuurde een Amber Alert. Diezelfde nacht werden de kinderen aangetroffen in een appartement in de Belgische stad Oudenaarde.

Vader geschorst

Ze waren samen met hun biologische ouders, die meteen werden opgepakt. De vader, Michaël van K., is advocaat, maar hij is voorlopig geschorst. Dat bepaalde de Raad van Discipline, de tuchtrechter voor advocaten, in mei. "Door de gang van zaken, waarbij Van K. zijn kinderen heeft meegenomen en zich in België wilde vestigen, moet worden geconcludeerd dat hij niet op een behoorlijke manier zijn praktijk kan voeren", aldus de toezichthouder op advocaten.

De biologische ouders van de kinderen zitten nog vast. Ze moeten eind augustus in een voorbereidende zitting voor het eerst voor de rechter verschijnen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft Oost-Timor malariavrij verklaard. WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus spreekt van een bijzondere mijlpaal voor Oost-Timor. Het is het derde land in Zuidoost-Azië dat de tropische infectieziekte heeft weten uit te bannen.

De Malediven en Sri Lanka gingen Oost-Timor voor. Een land wordt malariavrij verklaard als er minimaal drie jaar op rij geen besmettingen zijn.

"We hebben het voor elkaar gekregen", zegt de Oost-Timorese minister van Volksgezondheid. "Malaria was een van onze meest meedogenloze vijanden." In het land zijn volgens haar te veel mensen gestorven aan een ziekte "die te voorkomen zou moeten zijn". Ze spreekt van een overwinning en wijst erop dat waakzaamheid van groot belang is om terugkeer van de ziekte te voorkomen.

Investeringen in de zorg

Kort na de onafhankelijkheid van Oost-Timor in 2002 kwam het land met een landelijke aanpak om de ziekte, die door muggen wordt verspreid, een halt toe te roepen.

Het land introduceerde snelle testen en een combinatietherapie voor de behandeling van de ziekte die dodelijk kan zijn. Ook begon het land gratis klamboes uit te delen aan gemeenschappen die veel risico lopen. Deze netten zijn behandeld met een middel dat insecten doodt.

Verder heeft het Zuidoost-Aziatische land geïnvesteerd in de zorg, waardoor veel mensen tegenwoordig maximaal een uur hoeven te lopen om een arts of een ziekenhuis te bereiken. Ook is de gezondheidszorg gratis.

Van 223.000 naar 0

Van ruim 223.000 besmettingen in 2006 ging het land naar nul besmettingen in 2021. "Deze overwinning beschermt generaties, zowel de huidige als toekomstige, en laat zien wat een vastberaden land kan bereiken", zegt WHO-vertegenwoordiger Arvind Mathur op Oost-Timor.

Oost-Timor hoort nu bij de bijna vijftig landen die inmiddels malariavrij zijn verklaard. Vorig jaar werden Kaapverdië en Egypte toegevoegd aan de lijst. Nederland is sinds 1970 malariavrij.

Betalen met muntgeld om je auto te parkeren is vanaf volgende maand in de gemeente Veere verleden tijd. In Domburg, dat onder de gemeente Veere valt, zijn de afgelopen weken meerdere automaten opengebroken.

Eind vorige maand werd in een week tijd ingebroken in zeven automaten op verschillende parkeerplaatsen in de stad. Deze maand kwamen daar nog vier vernielingen bij. De gemeente nam vorige week al provisorische maatregelen door bij verschillende automaten de muntengleuf tijdelijk af te plakken. "Het is de eerste zomer dat dit gebeurt", zei wethouder John de Jonge toen tegen Omroep Zeeland. "We hebben dit nog nooit eerder meegemaakt."

De Jonge dacht al eerder aan de mogelijkheid om de automaten voorgoed pin-only te maken. Daar werd van afgezien, omdat Duitse toeristen nog vaak met contant geld betalen. Maar tijden veranderen, aldus de wethouder: "Ik begreep van andere gemeenten waar ze dit al hebben ingevoerd, dat ze geen klachten hebben gekregen van toeristen."

Ombouwen en besparen

Daarom worden ook de parkeerautomaten in Veere nu omgebouwd naar cashless betalen, zonder mogelijkheid voor contant geld dus, schrijft Omroep Zeeland. Het gaat om tachtig automaten. De verwachting is dat ze half augustus klaar zijn voor gebruik. "Het gebruik van bankpassen en parkeerapps is inmiddels door onze vele binnenlandse en buitenlandse bezoekers geaccepteerd als een goed alternatief", zegt De Jonge.

In de gemeente Schouwen-Duiveland, elders in Zeeland, zijn de automaten sinds begin dit jaar ook pin-only. Dat is niet alleen vanwege incidentele inbraken, maar ook omdat het overgrote deel van de parkeerders toch al met een pinpas of parkeerapp betaalde.

Schouwen-Duiveland verwacht 25.000 euro te besparen met de overstap naar digitale betalingen. De gemeente hoeft daardoor geen geld meer uit te geven aan onderhoud en herstel van de parkeerautomaten na storingen of een inbraak.

De zorg in Engeland en Wales maakt zich op voor een nieuwe stakingsgolf. Vandaag leggen tienduizenden ziekenhuisartsen het werk neer voor een vijfdaagse staking. Ze eisen fors meer salaris.

De stakers zijn zogeheten "resident doctors", beginnende artsen die net hun medische opleiding hebben afgerond en nog een aantal jaren in ziekenhuizen werken voordat ze aan de slag gaan als huisarts of specialist. Ze eisen een salarisverhoging van 29,2 procent, terwijl de overheid niet meer biedt dan 5,4 procent.

Daarmee liggen de stakende artsen en de overheid op ramkoers. De Britse regering zegt dat ze simpelweg het geld niet heeft om aan die salariseisen te voldoen. Minister Streeting van Volksgezondheid is wel bereid om te onderhandelen over betere arbeidsvoorwaarden, maar houdt verder de hand op de knip. Hij noemt de stakingen "roekeloos en onnodig".

Vorig jaar kregen de artsen al een salarisverhoging van 22,3 procent voor een periode van twee jaar. De Labour-regering hoopte met dat ruime bod een einde te maken aan de voortdurende arbeidsonrust in de Britse zorg. Tussen eind 2022 en begin 2024 werden ziekenhuizen platgelegd door een reeks stakingsgolven van artsen en verplegers.

Streeting: "Na de hoge salarisstijging van de afgelopen jaren is deze staking totaal niet gerechtvaardigd en zonder precedent in de geschiedenis van de Britse vakbonden. Het laat een totale minachting zien voor patiënten."

Jarenlange onvrede

Onder de beginnende artsen heerst al jarenlang onvrede over hun salaris. Door bezuinigingen en inflatie is hun inkomen de afgelopen twintig jaar uitgehold. Volgens de British Medical Association (BMA), die 50.000 artsen vertegenwoordigt in dit arbeidsconflict, is het reële salaris van een beginnend arts sinds 2008 met een kwart gedaald.

Met de fikse salariseis willen de stakers dat hun salaris wordt hersteld naar het niveau van 2008. De BMA waarschuwt dat anders veel artsen met een burn-out vroegtijdig de NHS verlaten.

"We hebben altijd gezegd dat de artsen liever niet willen staken. Het enige wat nodig is om een staking te voorkomen, is een geloofwaardig voorstel van de regering dat onze salarissen herstelt", zegt Melissa Ryan van de BMA in een verklaring. "We hebben in goed vertrouwen onderhandeld en wij zijn erop gebrand om een oplossing te vinden voor de problemen waarmee beginnende artsen kampen. Helaas heeft de regering geen enkel aanbod gedaan dat tegemoetkomt aan die uitdaging."

Lange wachtlijsten

De staking kan op geen slechter moment komen voor de regering van premier Starmer. De Britse gezondheidsdienst NHS kampt al jaren met grote problemen. Er is een groot tekort aan artsen en verplegers, en het personeel is al jaren overwerkt. Bovendien staan miljoenen Britten op wachtlijsten voor een medische behandeling, soms langer dan een jaar.

In 2012 waren dat er twee miljoen, maar mede door bezuinigingen en een vergrijzende bevolking is dat aantal opgelopen tot vier miljoen in 2020. Door de coronapandemie kwam alles in een stroomversnelling. Ziekenhuizen schrapten anderhalf miljoen operaties om voorrang te geven aan de zorg van covidpatiënten en in 2023 bereikten de wachtlijsten een piek met bijna acht miljoen Britten.

De Labour-regering kwam vorig jaar aan de macht met de belofte om die wachtlijsten aan te pakken. Starmer lanceerde een hervormingsprogramma voor de lange termijn en verhoogde de NHS-begroting met 52 miljard pond (60 miljard euro), geld dat voornamelijk bedoeld is om meer zorgpersoneel te werven en salarissen te verhogen. De regering kwam ook met een scherpe doelstelling: in 2029 moet 92 procent van de patiënten die wachten op een operatie binnen 18 weken zijn geholpen. Nu ligt dat percentage nog op 59 procent.

Patiëntveiligheid in gevaar

De nieuwe artsenstaking dreigt roet in het eten te gooien. Tijdens de artsenstakingen in 2023 en 2024 besloten de ziekenhuizen prioriteit te geven aan de spoedeisende hulp en urgente operaties. Niet-urgente behandelingen werden zo veel mogelijk uitgesteld. Het leidde tot het opnieuw schrappen van een half miljoen operaties.

Dit keer gooien de ziekenhuizen het over een andere boeg. De baas van de NHS heeft ze de opdracht gegeven om zo veel mogelijk niet-urgente operaties te handhaven. De British Medical Association vindt dat onverantwoord. De afdelingen spoedeisende hulp draaien tijdens de staking op een minimale bezetting en als ook niet-urgente operaties doorgaan, komt de veiligheid van patiënten in gevaar, waarschuwt de BMA.