NOS Nieuws - Algemeen

Er is een doorbraak in de oorlog tussen Israël en Hamas, nu beide partijen het eens zijn over een wapenstilstand die deel uitmaakt van een breder Gaza-plan. De deal werd afgelopen nacht aangekondigd door de Amerikaanse president Trump. Wat weten we nu?

Hoe werd het akkoord wereldkundig gemaakt? Wat is er precies wel, en niet, afgesproken? Wat staat er de komende dagen te gebeuren? Hoe wordt er gereageerd op de aankondiging?

Er zijn de afgelopen drie maanden meer woningen verkocht dan een jaar eerder. Tussen juli en september steeg het aantal verkochte woningen met bijna 20 procent, blijkt uit nieuwe cijfers van de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM).

Normaal gesproken is er in de zomer een dip in het aantal verkopen, maar die bleef deze zomer uit. Er stonden in de zomermaanden 46.000 woningen in de verkoop. Dat is het hoogste aantal in deze periode sinds 2008.

Een specifieke oorzaak daarvoor kan de NVM niet benoemen. "Blijkbaar is er veel vertrouwen in de markt", zegt een woordvoerder. In totaal werden 41.800 woningen verkocht. De gemiddelde woningprijs blijft staan op bijna een half miljoen euro.

Van huur naar koop

De NVM ziet nog altijd veel zogenoemde 'uitpondwoningen', dat zijn huurwoningen die nu in de verkoop gaan. Het zijn vooral appartementen of kleinere woningen en daarom vaak goedkoper; het scheelt ongeveer 90.000 euro in vergelijking met de gemiddelde verkoopprijs. Ook hebben die woningen vaker een minder goed energielabel.

Het aantal nieuwbouwwoningen in de verkoop daalde van 9900 in het tweede kwartaal naar 7200 in het derde kwartaal. Dit komt door het zomerseizoen, omdat er dan minder projecten worden afgerond. De gemiddelde verkoopprijs voor een nieuwbouwwoningen is met 5 procent gestegen vergeleken met vorig jaar. Je betaalt daar gemiddeld zo'n 491.000 euro voor.

Een 49-jarige vrouw uit Hoofddorp die gisteren vermoedelijk is ontvoerd, is mogelijk in levensgevaar. Dat zegt een politiewoordvoerder tegen de regionale omroep NH. "Voor ons is het scenario: deze mevrouw is ontvoerd en we moeten haar zo snel mogelijk vinden. We maken ons ernstige zorgen over haar toestand."

De vrouw vertrok gisterochtend rond 08.30 uur met de auto vanuit Hoofddorp naar haar werk in Beverwijk, maar kwam daar nooit aan. Zowel de vrouw als haar zwarte BMW met kenteken G-241-ZP is nog niet gevonden. De politie spreekt van "een grote puzzel".

Agenten hebben gisteren een woning in Hoofddorp doorzocht. De voordeur is met een stormram geforceerd, schrijft NH. De politie wil niet zeggen van wie de woning is die is doorzocht en wat er is gevonden.

Journalisten gingen in het donker de straat op, om inwoners van Gaza te vertellen over de deal. Familieleden van Israëlische gijzelaars zochten elkaar op in Tel Aviv, in het midden van de nacht. Het akkoord over de eerste fase van een wapenstilstand in de Gazastrook leidt volop tot opgeluchte reacties in Gaza, Israël en ook de rest van de wereld.

Tegelijk zit er in die reacties een vorm van terughoudendheid, gezien de onvoorspelbaarheid die de oorlog tussen Israël en Hamas nu al ruim twee jaar kenmerkt.

Liveblog

Volg de laatste ontwikkelingen over het akkoord ook in ons liveblog.

Voor mensen in het grotendeels verwoeste noorden van Gaza was het een opmerkelijke manier van wakker worden. Omdat er nauwelijks internet en stroom is in het gebied, besloten journalisten de straat op te gaan en al roepend - met enkel het licht van hun telefoons - te vertellen over de zojuist gesloten deal, zo is te zien in een video op Instagram. Met een brede glimlach liepen de journalisten over straat.

Op andere plekken in de Gazastrook was applaus en gejuich te horen. Unicef-woordvoerder James Elder zegt op Instagram in een video vanuit Gaza dat hij bij Gazanen "een enorm gevoel van vreugde en opluchting" merkt.

Correspondent Israël en Palestijnse gebieden, Nasrah Habiballah:

"Er is nu afgesproken dat er een wapenstilstand komt en de 48 gijzelaars vrijkomen - dus de twintig die nog leven en ook de stoffelijke overschotten van overleden gijzelaars. Israël laat in ruil daarvoor honderden Palestijnen vrij. Verder zou er weer meer hulp Gaza binnenkomen en trekt het Israëlische leger zich terug naar een afgesproken lijn. Waar die lijn precies ligt, is nog onduidelijk. Ook is niet bekend wanneer de gijzelaars precies worden vrijgelaten, behalve dat dit allemaal binnen 48 tot 72 uur moet gebeuren na het tekenen van het akkoord.

Maar het is absoluut een bijzondere dag. Het heeft lang geduurd voordat de partijen überhaupt weer met elkaar indirect om de tafel gingen. De hoop is dat er nu een einde aan de oorlog komt. En dat heeft voor heel veel mensen aan beide kanten een enorme grote betekenis."

Hani Mahmoud, een journalist van Al Jazeera in Centraal-Gaza, schrijft dat op een paar laagvliegende straaljagers na het ook echt rustig bleef na de aankondiging van de deal, afgelopen nacht. "En ik voel meer hoop dat het nu ook echt zal standhouden", schrijft Mahmoud. De deal volop bejubelen durft hij nog niet, omdat het enkel om een aankondiging gaat.

Hij heeft nog vers in het geheugen hoe het vorige bestand in maart plotsklaps eindigde, na meerdere uitruilen van gevangenen en gijzelaars. Israël hervatte direct weer in alle hevigheid de oorlog. "Wij willen net als iedereen die ene verklaring horen, namelijk dat de oorlog daadwerkelijk is gestopt", schrijft Mahmoud.

Een soortgelijk voorbehoud is te lezen in de reacties vanuit Israël, in het bijzonder bij familieleden van de nog levende gijzelaars die nu al ruim twee jaar door Hamas worden vastgehouden in Gaza. Ergens in de komende dagen wordt de vrijlating van de gijzelaars verwacht.

Na de aankondiging van de deal zochten zo'n 200 familieleden elkaar op in Tel Aviv, op het plein waar ze al zo vaak samenkwamen om te pleiten voor de vrijlating van hun geliefden. Ze vierden feest en knuffelden elkaar. Ook is in een video te zien is hoe een kleine groep over de telefoon spreekt met de Amerikaanse president Trump, die op de speaker staat, en hoe ze hem bedanken. Trump is de aanjager achter het plan waar Hamas en Israël nu een eerste akkoord over hebben gesloten.

'Verheugd, hoopvol en bezorgd'

De belangengroep Hostages and Missing Families Forum reageerde in een verklaring "verheugd, hoopvol en bezorgd": "Dit is een belangrijke stap richting het terughalen van alle gijzelaars, maar onze strijd is nog niet ten einde gekomen en zal pas klaar zijn als de laatste gijzelaar terug is".

Ondanks de enthousiaste eerste reacties blijft er nog veel onduidelijk over de deal: er moeten nog tal van zaken worden uitgewerkt, in het bijzonder als het gaat om de toekomst van Gaza. Rond de uitwerking hangen ook nog tal van vraagtekens. Experts benadrukken tegenover onder meer de Amerikaanse nieuwszender CNN dat blijvende Amerikaanse betrokkenheid, en dan vooral die van Trump, cruciaal is voor eventuele volgende fases.

Juist dat lijken ook regeringsleiders over de gehele wereld te beseffen, in hun eerste reacties op het akkoord. Zonder uitzondering bejubelen ze de deal. Allemaal benadrukken ze ook dat dit nog niet het eindpunt is en roepen ze alle partijen op zich aan de gemaakte afspraken te houden.

Secretaris-generaal Guterres van de Verenigde Naties roept bijvoorbeeld alle betrokkenen op om de deal volledig na te leven. "Alle gijzelaars moeten op een waardige manier worden vrijgelaten. Er moet een permanent staakt-het-vuren komen en het vechten moet voor eens en altijd stoppen. Humanitaire hulp moet onmiddellijk en ongehinderd worden toegelaten tot Gaza. Het lijden moet gestopt worden."

Demissionair premier Schoof spreekt op X van "een langverwachte doorbraak". Hij roept op om het akkoord "zo snel mogelijk" uit te voeren "zodat alle gijzelaars worden vrijgelaten en humanitaire hulp voor Gaza massaal toeneemt". Hij bedankt verder Trump voor zijn inspanningen en spreekt ook zijn dank uit voor de inzet van Egypte, Qatar en Turkije.

De Britse premier Starmer vindt dat het akkoord zo snel mogelijk in de praktijk moet worden gebracht, "zonder vertraging, en met een onmiddellijk einde aan alle restricties op levensreddende humanitaire hulp voor Gaza". De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Tajani zegt dat zijn land bereid is om eventueel troepen bij te dragen aan een eventuele vredesmacht.

Correspondent Nasrah Habiballah:

"Het is allemaal best snel gegaan. Dat Hamas en Israël vanaf begin deze week überhaupt weer indirect aan tafel zaten om te onderhandelen, was voor het eerst in maanden. En dat ze er daadwerkelijk uit zijn gekomen, is een doorbraak. Zeker zo snel. Dat had niet iedereen gedacht. Iedereen hield in de afgelopen dagen ook wel de adem in of het überhaupt zou lukken. Er waren toch wel knelpunten waarvan men niet zeker was of ze het er wel over eens zouden worden. Maar dat is dus toch gelukt.

Over de tweede fase is nog heel veel onduidelijk. Ze hebben nu echt onderhandeld over de korte termijn, nog niet over de lange termijn. Een woordvoerder van Hamas zou wel hebben gezegd dat ze na het akkoord over de eerste fase, dat later vandaag in Egypte ondertekend moet worden, meteen verder gaan praten over fase twee."

Dat Rusland een schadevergoeding moet betalen aan de weduwe van cameraman Stan Storimans is voor haar niet bevredigend. "We hadden veel liever gehad dat er gewoon een schuldige aangewezen werd", zegt Marjolein Storimans tegen Omroep Brabant.

De RTL-cameraman was in 2008 in de Georgische stad Gori om verslag te doen van de Russisch-Georgische oorlog. Bij de inslag van een Russische clusterbom kwam hij om het leven, net als elf Georgische burgers.

Afgelopen dinsdag bepaalde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat Rusland de weduwe 10.000 euro moet betalen voor immateriële schade. Ook journalist Jeroen Akkermans moet datzelfde bedrag ontvangen. Hij deed samen met Storimans verslag en overleefde de raketaanval.

Rusland zal waarschijnlijk nooit betalen. De uitspraak is daarom vooral symbolisch. "Die gaan geen dubbeltje betalen, die zullen nooit schuld bekennen."

Te weinig onderzoek

Storimans had een verzoek ingediend voor een schadevergoeding voor inkomstenderving. Die is afgewezen. Het EHRM rekent het Rusland wel aan dat het geen adequaat onderzoek naar de aanslag heeft gedaan. Enige genoegdoening is dan ook op zijn plaats, oordeelt het Hof.

Door de aanval in Gori niet te onderzoeken, heeft Rusland namelijk het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens geschonden. Het hof ziet echter "geen causaal verband" tussen de schending van het verdrag en de inkomstenderving door Storimans' overlijden.

"Het gaat absoluut niet om het geld. Het liefste had ik te horen gekregen: zij zijn de daders. Maar Rusland heeft geen gedegen tegenonderzoek gedaan."

Laatste puzzelstuk

Dat na ruim zeventien jaar nog altijd niet duidelijk is wie er achter de dood van Storimans zit, is voor de weduwe moeilijk te verkroppen. "Dat is voor ons het laatste puzzelstukje. Als er hier in Nederland iemand vermoord wordt, dan gaan rechercheurs bij wijze van spreken niet slapen voordat de dader is opgepakt. Je wilt een soort genoegdoening. Ik denk dat we dan pas met zijn allen rust gaan krijgen."

Vorig jaar deden Marjolein Storimans en Jeroen Akkermans aangifte tegen zes Russische militairen. Volgens de twee zijn zij verantwoordelijk voor de raketaanval. De aangifte ligt bij het Nederlandse Openbaar Ministerie, het is nog onduidelijk of de zaak verder kan worden opgepakt.

"Helemaal afsluiten kun je het nooit. Ik denk wel dat dat ons rust zal geven. Maar die hoop wordt wel steeds kleiner natuurlijk."

In het demissionaire kabinet loopt een flinke discussie over het versoepelen van de stikstofregels. Bronnen laten aan de NOS weten dat ministers van BBB en VVD het oneens zijn over het plan van demissionair landbouwminister Wiersma (BBB) om zo snel mogelijk een ondergrens in te voeren in de stikstofregels.

Ze wil hiermee bouwwerken en bedrijfsuitbreidingen toestaan zonder vergunning, als die maar een kleine hoeveelheid extra stikstof op de natuur laten neerkomen. Het is een grote wens van BBB om die grens, van 1 mol, nog voor de verkiezingen te presenteren.

Bij een campagnebijeenkomst afgelopen weekend zei BBB-vicepremier Mona Keijzer: "Femke (Wiersma, red.) is ermee bezig en ze gaat dat nog deze maand voor elkaar krijgen. Want het kan gewoon en het moet gewoon."

Maar daar denken sommigen anders over. Zo liggen er adviezen van juristen van de landsadvocaat. Die stellen dat er een risico bestaat dat verleende vergunningen later alsnog illegaal zullen blijken als die ondergrens meteen wordt ingevoerd. De Raad van State, provincies en gemeenten waarschuwden dat het plan kwetsbaar zou zijn als er niet tegelijkertijd meer gedaan wordt aan de uitstoot van stikstof.

PAS-systeem

Veel Kamerleden spraken eerder uit te vrezen voor een scenario als destijds met het PAS-systeem. Toen mochten boeren uitbreiden als ze konden aantonen dat er maar heel weinig extra stikstof zou neerkomen. In 2019 haalde de rechter een streep door dit systeem, omdat de door de overheid beloofde stikstofreductie uitbleef.

De boeren zitten sindsdien buiten hun schuld zonder vergunning en zijn dus eigenlijk illegaal. Ze worden nu nog veelal met rust gelaten, maar handhaving dreigt. Ondertussen kunnen ze geen leningen meer krijgen en is hun bedrijf onverkoopbaar.

Dat zou ook de reden zijn dat de VVD-ministers in het kabinet op de rem trappen, zeggen de bronnen. Nederland is verplicht kwetsbare natuurgebieden te beschermen. Door de versoepeling zou er juist meer stikstof in de natuur kunnen terechtkomen in plaats van minder. En dat brengt onzekerheid mee voor de vergunningen.

Vrees voor dooie mus

Experts zijn het erover eens dat de huidige rekenmodellen eigenlijk ongeschikt zijn om hele kleine hoeveelheden stikstof te berekenen. Een ondergrens zoals het kabinet wil is dus volgens hen in principe geen gekke gedachte. Er is breed draagvlak in de Tweede Kamer om dit "zo snel mogelijk" te regelen, om het land van het 'stikstofslot' te krijgen.

Maar wat "zo snel mogelijk" is, daarover verschillen de meningen, ook van experts. Kamerleden zijn bezorgd dat zonder de stikstofreductie, de verleende vergunningen een 'dooie mus' kunnen blijken.

Demissionair minister Wiersma en haar BBB-collega's in het kabinet stellen echter dat er een groot verschil is met het PAS-systeem. De ondergrens wordt nu namelijk voorgesteld om een andere reden: omdat de uitstoot onder de grens niet goed aan een bedrijf kan worden toegerekend. Wiersma weet zich gesteund door een wetenschapper die op haar verzoek naar het plan keek. Andere wetenschappers hebben weer kritiek op die onderbouwing.

'Achteraf illegaal'

De Raad van State waarschuwde dat rechters hier ook anders naar zouden kunnen kijken. De landsadvocaat waarschuwde afgelopen maand voor de gevolgen als dat gebeurt: "Wanneer de rekenkundige ondergrens direct generiek wordt ingevoerd en deze onverhoopt geen stand houdt, dan zijn de projecten die hierop gebaseerd waren achteraf allemaal illegaal gerealiseerd."

De oplossing zou kunnen zijn om meer maatregelen te nemen om de totale stikstofuitstoot omlaag te krijgen. Wiersma is daarmee bezig, maar heeft veel maatregelen nog niet uitgewerkt. Het voorstel voor een nieuwe ondergrens komt volgende week opnieuw op tafel in het kabinet.

Dolly Parton garandeert haar fans dat ze niet ernstig ziek is. Er was ophef over haar gezondheid ontstaan omdat haar zus had gevraagd voor de zieke countryzangeres te bidden, maar in een videoboodschap met de titel "Ik ben nog niet dood" zet ze het misverstand recht.

"Ik ben nog niet klaar om te sterven. Ik denk dat God nog verdere plannen voor me heeft en ik ben nog niet klaar met mijn werk."

Parton (79) had eerder deze maand een serie shows in Las Vegas uitgesteld, van aankomende december naar volgend jaar september. Aanleiding was een medische ingreep, waar ze verder geen mededelingen over deed.

Kort daarna riep haar jongere zus Freida op te bidden voor de gezondheid van Dolly. Ze voegde eraan toe dat ze zelf "de hele nacht wakker was gebleven". Dat leidde tot paniek onder fans van de alom geliefde zangeres.

"Ik ben nog niet dood", zegt Parton nu op sociale media:

In haar video zegt Parton nu dat het om een storm in een glas water gaat. "Iedereen denkt dat ik zieker ben dan ik feitelijk ben. Zie ik er ziek uit? Ik ben hard aan het werk!" Parton grapte verder dat ze toe was aan haar apk en bezwoer dat het niet "zoals gebruikelijk" weer om een plastische ingreep ging.

Ook Freida legde in een nieuw bericht uit dat haar boodschap verkeerd was begrepen. "Ik wilde niemand laten schrikken of het zo ernstig laten klinken", schreef ze. "Ze was gewoon wat ziekig, en ik vroeg om gebeden omdat ik heilig geloof in de kracht daarvan."

Parton voegde eraan toe dat ze alle belangstelling op prijs stelde. "Als gelovig persoon stel ik jullie gebeden op prijs. Ik kan ze altijd en overal voor gebruiken."

De Jolene-zangeres gaf toe dat ze na de dood van haar man Carl Dean eerder dit jaar niet goed voor zichzelf had gezorgd en er daardoor gezondheidsproblemen waren ontstaan. "Niets ernstigs, maar ik moest wel wat dingen afzeggen om dicht bij huis te kunnen blijven."

Goedemorgen! Een 27-jarige Italiaan staat terecht voor een verkrachting op Koningsdag in Amsterdam en in Stockholm wordt de winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur bekendgemaakt.

Eerst het weer: wolkenvelden hebben vandaag de overhand, maar soms schijnt ook even de zon. Vooral in het noordwesten en noorden kan er wat lichte regen vallen. Het wordt ongeveer 16 graden bij een matige westelijke wind.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Israël en Hamas hebben een akkoord bereikt over de eerste fase van een wapenstilstand in de Gazastrook. Dat melden de Verenigde Staten, Israël, Hamas en bemiddelaar Qatar.

De Amerikaanse president Trump maakte tegen 01.00 uur het volgens hem "historische akkoord" wereldkundig op zijn sociale medium Truth Social. Hij schrijft dat alle gijzelaars "zeer snel" zullen vrijkomen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Zeven organisaties die zich al jarenlang inzetten voor de mentale gezondheid van jongeren hebben het platform 'In je bol' opgezet, waar jongeren van 16 tot 27 jaar terecht kunnen voor advies en tips over mentale gezondheid. Samen met koningin Máxima werd het gelanceerd:

Fijne dag!

De Verenigde Naties gaan een kwart van hun blauwhelmen wegsturen vanwege financiële tekorten. Van de meer dan 50.000 vredesbewakers die wereldwijd aan negen missies meedoen, zullen er tussen de 13.000 en 14.000 de komende maanden worden teruggestuurd naar hun landen van herkomst.

De missies die getroffen worden zijn onder meer die van Congo, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Zuid-Sudan, Libanon, Cyprus en Kosovo, heeft een hooggeplaatste VN-functionaris gezegd in een gesprek met internationale journalisten.

De bezuiniging komt volgens de anonieme functionaris door de forse afname van de Amerikaanse financiering van de vredesmissies. De regering-Trump vindt de VN inefficiënt en acht sommige agentschappen overbodig. Daarom besloot het land voorlopig geen contributies te betalen, totdat het ministerie van Buitenlandse Zaken het nut van alle afzonderlijke VN-programma's in kaart heeft gebracht.

Honderden miljoenen minder

De laatste decennia is het aantal VN-missies en blauwhelmen flink gegroeid. Begin jaren 90 waren er nog maar 11.000 blauwhelmen. In 2014 was dat aantal toegenomen tot 130.000 mensen, die deelnamen aan zestien missies. Vandaag de dag dienen zo'n 52.000 blauwhelmen in elf conflictgebieden in Afrika, Azië, Europa en het Midden-Oosten.

De VS heeft gezegd dit jaar 680 miljoen dollar te willen betalen om negen van die missies te ondersteunen. Dat is een forse afname van de 1 miljard dollar die vorig jaar is geïnvesteerd, zegt de VN-functionaris.

Bijdragen van de VS en China zijn goed voor ongeveer de helft van het budget van de VN-vredesmissies. Alle 193 lidstaten van de VN zijn verplicht om een bijdrage te leveren voor de vredesmissies.

Drie weken voor de verkiezingen is er in de Peilingwijzer weinig beweging onder de grootste partijen. De PVV weet zich in dit gewogen gemiddelde van de peilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag te handhaven op 31 tot 35 zetels.

Dat zijn er weliswaar ongeveer vier minder dan nu in de Tweede Kamer, maar het is nog altijd ruim voldoende om het CDA (22-26 zetels) en GroenLinks-PvdA (21-25) ruim voor te blijven. Voor het CDA zou deze uitkomst een winst van zo'n 19 zetels betekenen ten opzichte van de verkiezingen van twee jaar geleden.

Ver daar weer achter bevindt zich de VVD, die de afgelopen maand weliswaar niet veel verder is weggezakt, maar niet verder komt dan 12 tot 16 zetels.

Daarmee is de partij van lijsttrekker Dilan Yesilgöz op hetzelfde niveau gekomen als D66, een van de weinige partijen die de voorbije maanden een vooruitgang lieten zien, tot inmiddels 12 tot 15.

50Plus maakt kans op terugkeer

Politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, wijst erop dat er maar één partij is die het ook is gelukt om ook winst te boeken: JA21 van lijsttrekker Joost Eerdmans (9 tot 13 zetels). "VVD, D66 en JA21 staan nu dicht bij elkaar. Alleen het verschil tussen VVD en JA21 is nog statistisch significant."

Opvallend is verder dat in de Peilingwijzer 50Plus voor de eerste keer de afgelopen jaren kans maakt op een rentree in de Tweede Kamer. De ouderenpartij komt uit op 0 tot 2 zetels. NSC dreigt juist uit de Kamer te verdwijnen.

Het feit dat Wilders in juni het kabinet liet vallen, lijkt voor veel van zijn aanhangers geen reden om de PVV te laten vallen. Ipsos I&O vond in zijn nieuwste onderzoek uit dat slechts 11 procent van de huidige PVV'ers een bijdrage aan stabiel bestuur belangrijk vindt. Zij hechten aanzienlijk meer belang aan een partij die 'opkomt voor mensen zoals ik'.

Ter vergelijking: bij kiezers van CDA, GroenLinks-PvdA, VVD en D66 wil tussen de 40 en 50 procent dat hun partij bijdraagt aan stabiliteit.

PVV'ers stemmen in de eerste plaats op Wilders vanwege de standpunten. Nog meer dan bij de vorige twee verkiezingen gaat het dan vooral om immigratie en asiel. Voor negen op de tien is dat thema inmiddels een reden om voor de PVV te kiezen.

Weinig kiezers met sterke voorkeur

De resterende partijen in de Peilingwijzer zijn aanzienlijk kleiner. Dat geldt niet alleen voor de SP (4-6), De Partij voor de Dieren, BBB, Volt, Forum voor Democratie en Denk (alle 3-5). Maar ook voor de SGP en ChristenUnie (beide 2-4), 50Plus (0-2), en NSC (0-1).

Bij dit alles moet worden aangetekend dat veel kiezers aanhoudend twijfelen. Ipsos I&O meldt dat 15 procent van de kiezers nog helemaal geen partijvoorkeur heeft en slechts 18 procent een sterke voorkeur. De grootste groep zit daar tussenin.

Verantwoording

De NOS publiceert in aanloop naar de Kamerverkiezingen van 29 oktober regelmatig de Peilingwijzer, die zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag samenvoegt. Meer over de methode erachter is te vinden op de website van de maker, politicoloog Tom Louwerse van de Universiteit Leiden.

In Almere zijn door een brand in bijenkasten een half miljoen bijen verbrand. Het vuur ontstond dinsdagavond in het Beatrixpark in de stad, waar tien bijenkasten stonden. De politie denkt dat de brand is aangestoken.

De kasten en bijen waren van imker Harold Stringer. Bij Omroep Flevoland reageert hij geschokt. "De gedachte dat iemand dit zou doen, is vreselijk. Ik sta hier altijd zonder problemen met leuk contact met het publiek. Ik kreeg altijd heel positieve reacties."

Zijn bijenkasten stonden op pallets achter een hek, midden in het bos, met daarboven een afdak. Maar ook dat is helemaal afgebrand. In het bos komen ook veel hardlopers en wandelaars, maar de imker denkt niet dat zij last hebben gehad van de bijen. "Ik heb er nog nooit een klacht over gehad en mijn telefoonnummer hangt gewoon bij de bijenkasten."

Stringer zegt dat er wel vaker brand wordt gesticht in het park, maar dat dat normaal niet in de buurt van zijn kasten gebeurde. Hij hield de bijen al negen jaar en had tien volken in kasten zitten. "Die krijg je echt niet zomaar terug. Mijn volken waar ik al die jaren aan heb gewerkt ben ik voorgoed kwijt."

De imker denkt dat de schade zo'n 7000 euro bedraagt. De politie heeft nog geen verdachte op het oog. Getuigen worden opgeroepen om zich te melden.

Israël en Hamas hebben een akkoord bereikt over de eerste fase van een wapenstilstand in de Gazastrook. Dat melden de Verenigde Staten, Israël, Hamas en bemiddelaar Qatar.

De Amerikaanse president Trump maakte tegen 01.00 uur het volgens hem "historische akkoord" wereldkundig op zijn sociale medium Truth Social. Hij schrijft dat alle gijzelaars "zeer snel" zullen vrijkomen.

Liveblog

Volg de laatste ontwikkelingen over het akkoord ook in ons liveblog.

Persbureau AP en CNN melden dat de twintig nog levende gijzelaars dit weekend worden vrijgelaten door Hamas. Israël verwacht dat dit zaterdag zal gebeuren, zegt een woordvoerder van de regering tegen persbureau Reuters. Trump zelf zegt tegen Fox News dat de vrijlating waarschijnlijk maandag zal gebeuren en dat dan ook de lichamen van de omgekomen gijzelaars worden overgedragen.

Trump zegt verder dat Israël zijn troepen zal terugtrekken "naar een overeengekomen lijn". Meer details daarover ontbreken nog. Het Israëlische leger laat in een verklaring weten zich voor te bereiden op alle scenario's wat betreft het terughalen van de gijzelaars.

De Israëlische premier Netanyahu noemt het een geweldige dag voor Israël. Hij zegt dat hij zijn kabinet later vandaag bijeen zal brengen om de deal goed te keuren. Ook zegt hij over de gijzelaars: "Met de hulp van God zullen we ze allemaal thuisbrengen."

Hamas zegt in een eigen verklaring dat er een akkoord is bereikt om de oorlog in Gaza te beëindigen, dat Israëlische troepen zich zullen terugtrekken, dat er humanitaire hulp zal worden toegelaten en dat er een gevangenenruil zal plaatsvinden.

Waardering voor bemiddelaars en Trump

De militante groepering zegt de inspanningen van de bemiddelaars Qatar, Egypte en Turkije zeer te waarderen en erkent ook de rol die Trump heeft gespeeld in het bereiken van een wapenstilstand. Hamas roept Trump en alle andere betrokken partijen op om ervoor te zorgen dat "Israël het akkoord volledig implementeert zonder ontwijking of vertraging". Trump belooft dat alle betrokken partijen eerlijk worden behandeld.

Woordvoerder Ansari van het Qatarese ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat het akkoord moet leiden tot "het beëindigen van de oorlog, het vrijlaten van Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen en het leveren van hulp". De details worden volgens hem later bekendgemaakt.

In het Egyptische Sharm al-Sheikh wordt sinds maandag onderhandeld over het 20-puntenplan dat Trump onlangs presenteerde. Dit zijn de hoofdpunten daaruit:

Demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken noemt de deal over de eerste fase voor een bestand tussen Israël en Hamas "van zeer grote betekenis". "Laat dit een keerpunt zijn voor vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten en een einde brengen aan twee jaar van onbeschrijfelijk leed", schrijft hij in een verklaring.

Van Weel noemt het cruciaal dat de afspraken worden uitgevoerd. Hij noemt daarbij in het bijzonder het onmiddellijk vrijlaten van alle gijzelaars en ongehinderde humanitaire toegang tot Gaza. Hij prijst de inzet van Trump en de bemiddelaars uit Egypte, Qatar en Turkije.

'Verheugd, hoopvol en bezorgd'

De belangengroep Hostages and Missing Families Forum, die opkomt voor de gijzelaars en hun families, reageert "verheugd, hoopvol en bezorgd". "Dit is een belangrijke stap richting het terughalen van alle gijzelaars, maar onze strijd is nog niet ten einde gekomen en zal pas klaar zijn als de laatste gijzelaar terug is", staat in een verklaring van de organisatie.

De families van de gijzelaars bedanken Trump uitgebreid en prijzen zijn "leiderschap en vastberadenheid die tot een historische doorbraak hebben geleid".

Secretaris-generaal Guterres van de Verenigde Naties roept alle betrokkenen op om de deal volledig na te leven. "Alle gijzelaars moeten op een waardige manier worden vrijgelaten. Er moet een permanent staakt-het-vuren komen en het vechten moet voor eens en altijd stoppen. Humanitaire hulp moet onmiddellijk en ongehinderd worden toegelaten tot Gaza. Het lijden moet gestopt worden."

De Amerikaanse politie heeft een man aangehouden voor de dodelijke en hevige natuurbranden in Los Angeles begin dit jaar. De 29-jarige man wordt verdacht van het opzettelijk veroorzaken van een brand op Nieuwjaarsdag die doofde, maar ondergronds bleef smeulen en bij harde wind weer oplaaide.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie spreekt van een van de "ergste branden ooit in Los Angeles". De verdachte riskeert een celstraf van maximaal twintig jaar.

Hollywoodsterren

Bij de brand aan de rand van Los Angeles kwamen twaalf mensen om het leven en werden duizenden huizen en gebouwen verwoest. Tienduizenden mensen moesten hun huis verlaten. De schade bedroeg 150 miljard dollar, omgerekend 129 miljard euro. Pas na 24 dagen kreeg de brandweer de grote brand onder controle.

Vooral de chique wijk Pacific Palisades werd getroffen, waar veel beroemdheden wonen.

De doorbraak komt na maandenlang onderzoek waarvoor honderden mensen werden gehoord en 200 aanwijzingen werden nagetrokken, bleek op een persconferentie van politie en justitie. De verdachte, Jonathan Rinderknecht, werd gisteren gearresteerd in Florida en zal worden overgebracht naar Californië om daar terecht te staan.

"Hoewel we niet kunnen terugbrengen wat de slachtoffers hebben verloren, hopen we dat deze strafzaak een zekere mate van gerechtigheid brengt voor degenen die door deze gruwelijke tragedie zijn getroffen", aldus de waarnemend officier van justitie Bill Essayli.

Correspondent Rudy Bouma ging na de verwoestende brand kijken in Pacific Palisades:

De autoriteiten verdenken Rinderknecht op basis van onder meer telefoongegevens en videobeelden ervan op Nieuwjaarsdag opzettelijk een brand te hebben gesticht in een wandelgebied in de buurt van Pacific Palisades. De brand werd snel geblust, maar bleef ondergronds smeulen en laaide op bij harde wind.

De autoriteiten hebben onderzocht of een sigaret de brand kan hebben veroorzaakt, maar sluiten dit uit. In de aanklacht staat dat de brand waarschijnlijk is gesticht met een aansteker.

"Hij was de enige die daar op dat moment was", zei officier van justitie Essayli op de persconferentie. Op 24 januari werd Rinderknecht verhoord en vertelde hij waar de brand was begonnen terwijl die informatie nog niet openbaar was gemaakt en hij dit niet kon weten als hij er geen getuige van was geweest.

Ook liet Rinderknecht volgens de autoriteiten eerder een ChatGPT-afbeelding maken van een stad die in brand staat.

Jonathan Rinderknecht werd gisteren gearresteerd in Florida:

De 29-jarige Amerikaan werkte op Oudejaarsavond als Uber-chauffeur en reed na het afzetten van zijn laatste klant naar het natuurgebied waar de brand even later uitbrak. Hij parkeerde volgens de autoriteiten zijn auto en luisterde naar Un Zder, Un Thé, een nummer van de Franse rapper Josman.

In de bijbehorende videoclip komen brandjes in beeld. In de dagen voorafgaand aan de brand had Rinderknecht het nummer volgens de autoriteiten negen keer afgespeeld.

Na het uitbreken van de brand belde de 29-jarige meerdere keren het alarmnummer, maar zijn telefoon had geen bereik. Toen Rinderknecht de alarmcentrale uiteindelijk aan de lijn kreeg, had een buurtbewoner de brand al gemeld.

De autoriteiten zien de telefoonoproepen van Rinderknecht als een poging om onschuldig over te komen. Na het telefoongesprek sloeg Rinderknecht met de auto op de vlucht, maar keerde terug toen hij brandweerwagens op hoge snelheid passeerde.

Hij liep opnieuw naar boven en maakte filmpjes van brandweermensen die de brand probeerden te blussen. Rinderknecht woonde ten tijde van de brand in Pacific Palisades, maar vertrok daarna plots naar Florida.

Het Regio Songfestival heeft er dit jaar een nieuw jurylid bij. Een computer zal mede bepalen welke regionale artiest er met de winst vandoor gaat bij de finale aanstaande november.

Alle dertien regionale omroepen leveren een artiest voor het festival. Ook komt vanuit elke regionale omroep een vakjury die de optredens beoordeelt. Voor de derde editie van het muziekevenement was de organisatie naar eigen zeggen op zoek naar vernieuwing. En zo ontstond Robin, een non-binair veertiende jurylid. "Een moderne twist, zonder afbreuk te doen aan het originele format", zegt bedenker Arthur Marres van Omroep Brabant.

Regionaal karakter

Robin zal de optredens anders beoordelen dan de reguliere vakjury's, zegt Marres. "AI is nog niet in staat om een optreden te beoordelen. Als iemand een danspasje verkeerd doet of de tekst kwijt is, herkent AI dat niet als een fout." Daarom analyseert Robin de songteksten van nummers en baseert de punten daarop. "Op basis van een nauwkeurig geschreven prompt."

Een nummer kan punten scoren op authenticiteit en een verrassend karakter, en extra punten gaan naar nummers met een regionaal karakter. "De andere jury's zouden hun stem kunnen laten beïnvloeden door de peilingen, door bijvoorbeeld een grote concurrent een laag aantal punten te geven. Robin is de enige zonder eigenbelang", zegt Marres tegen L1 Nieuws.

De finale van het Regio Songfestival is op 1 november in Arnhem. Behalve Robin en de omroepen, heeft het publiek ook de kans om punten te geven aan de favoriete artiest. De finale is live te zien bij alle regionale omroepen. Vorig jaar ging de winst naar Omroep Gelderland, het jaar daarvoor naar L1 Nieuws.

Bedreiging voor klimaat

Het trainen van kunstmatige intelligentie (AI) vergt veel stroom. De systemen kosten enorme hoeveelheden elektriciteit en uit prognoses van het Internationaal Energieagentschap (IEA) blijkt dat dat in de toekomst alleen maar zal stijgen.

In 2024 was AI naar schatting verantwoordelijk voor zo'n 11 tot 20 procent van het wereldwijde stroomverbruik van datacenters. De opkomst is vanwege de grote CO2-voetafdruk een bedreiging voor het klimaat. Wel benadrukt het IEA dat de stijging in CO2-uitstoot van AI gering is ten opzichte van de gehele energiesector.

Bij Waag Futurelab was eerder een tentoonstellingsruimte over de anatomie van AI. Het is een wereld vol stroomverbruik:

In het Gelderse Aalten hebben tientallen mensen een boekje overhandigd aan de burgemeester waarin ze zich uitspreken voor de komst van een asielzoekerscentrum. Ze willen hiermee laten zien dat er niet alleen tegenstanders zijn van de komst van een asielzoekerscentrum in hun dorp.

De gemeente kondigde in mei dit jaar aan van plan te zijn om een tijdelijk asielzoekerscentrum te openen voor maximaal driehonderd vluchtelingen. Na bezwaren werd het plan uitgesteld.

"Wij zijn voorstanders van een azc in ons dorp en wij denken dat dat geluid ook gehoord moet worden naast de geluiden die er geweest zijn tegen een azc", zegt een van de aanwezigen. Ze wil duidelijk maken aan de burgemeester en de gemeenteraad dat er ook genoeg mensen zijn die wel voor een asielzoekerscentrum zijn.

'Traditie van opvang'

"We hebben een lange traditie om mensen op te vangen", zegt een ander. Zo had Aalten tot tien jaar geleden nog een azc maar ook voor die tijd stelden de inwoners zich al gastvrij op, zegt hij. "Ook in vorige generaties met bijvoorbeeld de opvang van talloze vluchtelingen en onderduikers tijdens de Tweede Wereldoorlog." Aalten ligt aan de Duitse grens.

Burgemeester Stapelkamp sprak de inwoners kort toe. "Het is goed in een levendige democratie als mensen zich laten horen", zei hij. Hij verwees daarbij ook naar de avonden in mei waar volgens hem zo'n zevenhonderd mensen op afkwamen. "Het is aan de gemeenteraad om alle meningen te wegen", zei Stapelkamp. Die zal zich later dit jaar over de kwestie buigen.

Gesprek aangaan

"Het is prima als mensen hun mening geven", zei de burgemeester over de overhandiging tegen de NOS. Hij zei iedereen op te roepen om elkaars standpunten te respecteren en elkaar als medeburgers te zien.

"In gesprek blijven is het allerbelangrijkste", zegt ook een van de aanwezigen. Ze vertelt in gesprek te zijn gegaan met iemand nadat ze een folder tegen het azc in haar brievenbus had gevonden. "Dat was een vriendelijk gesprek van twee uur waarin we duidelijk maakten waarom de een wel en ander niet voor was. Dat mag natuurlijk ook."

Twee kabinetten op rij vielen erover en ook deze verkiezingen staat het weer centraal: het asiel- en migratiebeleid. In onze special zie je over welke aantallen het gaat:

De Franse premier Sébastien Lecornu en het Élysée melden dat president Macron binnen 48 uur een nieuwe premier zal aanstellen. Lecornu zei op de Franse nationale televisie dat de meeste partijen uit het parlement niet zitten te wachten op nieuwe verkiezingen.

Twee dagen geleden maakte Lecornu bekend af te treden. In zijn ontslagspeech zei hij dat hij bereid was tot het sluiten van compromissen, maar dat de partijen met wie hij samenwerkte dat niet als vooruitgang zagen. President Macron vroeg Lecornu om een laatste poging te doen om de politieke crisis op te lossen.

Daarop hield de premier de afgelopen twee dagen gesprekken met alle partijen in het parlement. Die gesprekken gaan volgens president Macron ook over een begroting die rond moet komen. Ook vindt hij dat er fors moet worden bezuinigd. Vanochtend werd al duidelijk dat Lecornu ervan uitging dat het parlement niet ontbonden hoefde te worden. In zijn toespraak vanavond zei hij dat genoeg partijen bereid zijn om een overeenkomst te sluiten over de begroting.

Het grootste struikelblok is volgens Lecornu de hervorming van het pensioenstelsel. Veel partijen willen af van de verhoging van de pensioenleeftijd. Lecornu stelt dat dat voorstel het land alleen al in 2027 3 miljard euro zou kosten. De 39-jarige Lecornu is de vijfde premier in minder dan twee jaar tijd.

Politieke crisis

Frankrijk verkeert in een economische crisis, met een begrotingstekort van 5 procent van het bruto binnenlands product. Dat is het hoogste binnen de EU. Dat begrotingstekort en de aangekondigde bezuinigingen leidden de afgelopen maanden tot veel maatschappelijke onrust in Frankrijk.

Door een staking bij twee sjordersbedrijven in haven van Rotterdam ontstaan er opstoppingen bij het laden en lossen van containerschepen. Bij de bedrijven wordt sinds vanmiddag gestaakt. Het gaat om International Lashing Service en Matrans Marine Services, de enige twee sjordersbedrijven in de Rotterdamse haven.

Sjorders zetten de containers vast en maken ze los. Vakbond FNV heeft de staking georganiseerd. De bond eist dat de medewerkers een loonsverhoging van 7 procent krijgen.

"De sjorders hebben steeds minder kans op een andere baan als ze 'op' zijn door het sjorren", vertelt FNV-bestuurder Niek Stam. Volgens de vakbond kan het zware werk leiden tot fysieke klachten bij de medewerkers. "Dat betekent dat ze moeten stoppen met werken."

Staking voortzetten?

De onderhandelingen tussen de werkgevers en de vakbond zijn stopgezet. De staking duurt nog tot zeker vrijdagmiddag. Vrijdag om 12:00 uur wordt gekeken of er vanuit de werkgevers een beter voorstel ligt en gaan de leden beslissen of ze de staking voortzetten of dat ze weer aan het werk gaan.

Volgens het Havenbedrijf Rotterdam is het nog niet duidelijk hoe groot de impact is. Morgen wordt er een impactanalyse gemaakt, laat een woordvoerder weten. Er wordt dan gekeken hoeveel schepen die binnen zouden komen, niet afgehandeld kunnen worden.

Wachtrij

De sjordersbedrijven verwachten dat de staking behoorlijke impact gaat hebben op de haven. "De terminals liggen grotendeels plat. Uiteindelijk kan dat ook leiden tot een wachtrij in de havenmonding. Schepen kunnen niet laden en niet lossen", vertelt Erik Bouwens van Matrans Marine Services.

Nees Maas van International Lashing Service verwacht ook flinke gevolgen. "De binnenvaart, de transportondernemingen, de logistieke keten. Die gaan ook iets merken van de opstoppingen", vertelt Maas.

De twee bedrijven zeggen dat ze de looneis van FNV "niet kunnen dragen". De werkgevers en de vakbond zijn het op alle punten eens geworden, behalve over het loon. Of ze voor vrijdag met een nieuw bod komen is niet duidelijk. "Het is een lastige situatie. Als de loonstijging van 7 procent wordt gehandhaafd, heeft onderhandelen niet zoveel zin", zegt Bouwens.

Deltalinqs, de belangbehartiger van de bedrijven in de Rotterdamse haven, noemt de staking "schadelijk". "De haven heeft natuurlijk een belangrijke doorvoerfunctie voor allerlei producten die Nederland en Noordwest-Europa dagelijks nodig hebben. Dus we hopen op een snel einde aan deze situatie", laat een woordvoerder weten.

'Slechte en goede timing'

Haveneconoom Bart Kuipers noemt de rol van de sjorders "cruciaal". Kuipers wijst erop dat het dit weekend stormde en dat er daardoor al achterstanden zijn ontstaan. "Op dit moment wordt er ook in Antwerpen gestaakt, waardoor schepen omvaren. Dus het is voor de haven een hele slechte timing en voor de actievoerders een hele goede timing."

Door de staking raakt de hele keten verstoord. "Belangrijkste slachtoffers zitten verderop in de keten, zoals de kleinere containerschepen. In Rotterdam komen grote schepen aan en de kleinere containerschepen vervoeren de goederen verder, bijvoorbeeld naar Scandinavië", legt Kuipers uit. Door de opstoppingen, lopen de kleinere containerschepen ook vertraging op.

Hetzelfde geldt voor de binnenvaart. "Als er een achterstand is, dan kunnen ze het via de weg vervoeren, maar dat willen we niet want daardoor wordt het drukker op de weg en ook brengt het meer uitstoot met zich mee", vertelt Kuipers.

Het treinverkeer van en naar Amsterdam Centraal heeft korte tijd stilgelegen omdat activisten van de actiegroep Extinction Rebellion enkele sporen van het treinstation waren opgelopen. Inmiddels zijn alle betogers van de sporen gehaald, zij zijn meegenomen door de politie.

Ongeveer twintig demonstranten zijn aangehouden voor belediging, het dragen van gezichtsbedekking en het overtreden van de spoorwegwet.

Rond 19.00 uur kwamen enkele tientallen pro-Palestijnse demonstranten naar Amsterdam Centraal. Een half uur later liepen zeventien van hen het spoor op, waarna al het treinverkeer om veiligheidsredenen werd stilgelegd. Er was veel politie op de been, zij keken even toe maar grepen daarna in. Een kwartier later was het spoor weer vrij.

XR en andere pro-Palestijnse groepen wilden dat het demissionaire kabinet uiterlijk vanmiddag om 15.00 uur een volledige economische boycot tegen Israël zou instellen. Gisteravond kondigden ze aan dat ze anders de sporen van "een cruciaal Nederlands station" zouden blokkeren. Ook vinden de activisten dat premier Schoof te weinig stelling neemt tegen Israël.

Volgens omroep AT5 hielden de betogers eerder vandaag een demonstratie op de Dam.

Demissionair staatssecretaris Aartsen (VVD, Openbaar Vervoer en Milieu) noemde de acties op het spoor op voorhand levensgevaarlijk. Volgens hem gaat op die manier protesteren "echt een grens over".

Den Haag Centraal

Vorige week donderdag is de stationshal van Den Haag Centraal kort ontruimd geweest na protesten van pro-Palestijnse betogers. De demonstranten wilden aandacht voor activisten die per schip onderweg waren naar Gaza en werden opgepakt door Israëlische militairen.

Ook de betogers in Den Haag voerden actie op het spoor. Het treinverkeer van en naar Den Haag Centraal lag bijna drie uur stil.

Vier mannen die betrokken waren bij de rellen bij het gemeentehuis van Doetinchem eind vorige maand, zijn veroordeeld tot celstraffen tot drie maanden. De rechter acht bewezen dat ze vuurwerkbommen tot ontploffing hebben gebracht.

Op 25 september ontstonden rellen nadat de gemeenteraad had ingestemd met de opvang van zo'n honderd asielzoekers voor de komende drie jaar. Agenten voerden charges uit toen vuurwerk en stenen naar de mobiele eenheid (ME) werden gegooid.

Zeven mensen werden opgepakt. Vier van hen, tussen de 18 en 37 jaar oud, stonden vandaag voor de rechter. De veroordeelden zijn afkomstig uit Doetinchem en omliggende plaatsen. Enkele van hen waren tijdens de rellen in het zwart gekleed en droegen gelaatsmaskers.

De zwaarste straf is voor de 37-jarige man. Hij kreeg van de rechter drie maanden celstraf opgelegd, waarvan een maand voorwaardelijk. De straffen vallen lager uit dan de eisen die het Openbaar Ministerie had gesteld. Als het aan justitie lag, waren celstraffen tot zes maanden gegeven.

Het Europees Parlement wil geen producten meer zien met namen zoals vegetarische worst, vegaburger en plantaardige schnitzel. Dat zou verwarrend zijn. De zogenoemde vleesvervangers die we tegenwoordig bijvoorbeeld tegenkomen in de supermarkt zouden dan anders moeten gaan heten.

"Ik wil er eigenlijk niet over nadenken wat dit voor ons zou betekenen", zegt Willem van Weede van het bedrijf achter De Vegetarische Slager en Vivera, die vleesvervangers produceren. "Je krijgt heel rare, oneigenlijke namen die geen recht doen aan hoe lekker deze producten zijn. Een 'schijf', een 'disk' of verzin het maar."

Zo stemde het Europees Parlement

Bij de stemming stemden 355 parlementariërs voor het voorstel, 247 waren tegen. In grote Europese fracties, zoals de Europese Volkspartij en de sociaal-democratische S&D, waren zowel voor- als tegenstemmers. De kleinere Linkse Fractie en de Groenen stemden overwegend tegen. Onder de streep was er dus een ruime meerderheid.

De uitslag in het Europees Parlement wordt gezien als een grote zege voor de Europese vleeslobby, die al langer moeite heeft met "nepvlees". Want de boeren hebben het moeilijk - door inflatie, corona en de oorlog in Oekraïne, is te lezen in het voorstel waarover het parlement vandaag heeft gestemd.

Een manier om ze te helpen zou zijn 'vleesachtige namen' voor te behouden aan producten waar vlees in zit. Dit zou Europese vleesboeren beschermen tegen concurrentie van vegetarische alternatieven, zo denkt het Franse Parlementslid Céline Imart die de wetswijziging heeft voorgedragen.

Overstappen op planten

Maar volgens onderzoekers vormen vegetarische worsten en spekreepjes geen bedreiging voor de Europese landbouw. "We eten en produceren in Europa drie keer zoveel vlees als wat eigenlijk gezond is voor het klimaat, de natuur en onze gezondheid", zegt Koen Boone, econoom en onderzoeker duurzame waardeketens bij Wageningen University.

"Als je kijkt naar de totale opbrengsten en kosten voor de maatschappij die vleesproductie en -consumptie met zich meebrengt, dan is plantaardig vaak veel verstandiger. Je zou verwachten dat de Europese overheid juist het belang van de maatschappij als geheel zou behartigen en niet het belang van een specifieke groep, namelijk vleesproducenten."

Tegenwoordig wordt soja en graan op grote schaal geïmporteerd naar Europa. De gewassen worden gebruikt zowel in vleesvervangers als diervoeder. Volgens onderzoekers zou het beter zijn voor het klimaat en de biodiversiteit als een deel van de landbouwgrond die nu wordt gebruikt om dieren te houden, wordt gebruikt om gewassen te verbouwen. Dat leidt tot minder uitstoot, verbeterde gezondheid voor dieren en mensen, en het neemt ook nog minder ruimte in beslag.

Consumenten beschermen

Een ander argument om vleesachtige namen voor vegetarische producten te verbieden, is dat consumenten beschermd moeten worden. Termen zoals 'vegetarische worst' of 'vega-burger' zouden verwarrend zijn voor consumenten, volgens sommige Europarlementariërs en de vleesindustrie.

"Onze insteek is altijd al geweest dat de naam van het slachtdier niet gebruikt mag worden in de titel van een vegetarisch product", zegt een woordvoerder van KNS, de branchevereniging van slagers. 'Vegetarische worst' vinden de slagers bijvoorbeeld prima, maar 'vegetarische kip' niet. "Want vlees is vlees, en wat consumenten nu tegenkomen in de handel is verwarrend", zegt de woordvoerder.

Dit is meermaals onderzocht. Want dit is niet de eerste keer dat het Europarlement stemt in deze zaak. Laatst was in 2020, en toen werd de voorgestelde wetswijziging niet aangenomen. Destijds begreep 96 procent van de Nederlanders dat een vegaworst geen vlees bevat, volgens onderzoek van consumentenprogramma Radar onder zijn testpanel met 22.000 leden.

Nieuw onderzoek van de Europese consumentenorganisatie BEUC laat zien dat een overgrote meerderheid van consumenten niet in de war raakt door vleesachtige namen voor vegetarische producten, zoals 'vegetarische schnitzel'. 20 procent van Europeanen vindt vleesachtige woorden voor vegetarisch eten wel problematisch. De weerstand is het grootst in Duitsland, waar 32 procent tegenstander is van bijvoorbeeld 'vega-worst'. In Nederland heeft 22 procent van consumenten moeite met dat soort labels.

Wat is een worst?

Dat vleesachtige namen op vegaproducten voor verwarring zorgen, wijst de Europese consumentenorganisatie af. Het is eerder andersom: bekende concepten als worst en burger scheppen duidelijkheid voor consumenten, in plaats van woorden als schijf of cilinder. "'Vleesachtige' namen op plantaardige producten maken het voor consumenten makkelijker om te begrijpen hoe ze deze producten in een maaltijd kunnen gebruiken, en zouden daarom niet verboden moeten worden", concludeert BEUC.

De stemming in het Europarlement vandaag betekent niet dat 'vegaworst' en 'vegetarische spekreepjes' nu meteen zullen verdwijnen. Mogen ludieke spellingen zoals kipstuckjes toch op de verpakkingen, en wat is eigenlijk een worst? Dat moet de Europese Commissie nog uitwerken. De landbouwministers van de EU-lidstaten moeten ook nog instemmen om vleesachtige namen voor vega-producten te verbieden, voordat dat kan doorgaan.