NOS Nieuws - Algemeen

Ruim twee jaar na de aankondiging is in de Efteling de nieuwe attractie Danse Macabre geopend. Kort nadat het attractiepark in Kaatsheuvel de deuren had geopend, stond er al een wachtrij van zeker vier uur.

De eerste fans stonden al rond 06.00 uur voor de poort van de Efteling te wachten, schrijft Omroep Brabant. Rond 07.30 uur stonden er honderden mensen. Normaal gesproken gaat het park om 10.00 uur open, maar vanwege de drukte mochten bezoekers al een uur eerder naar binnen.

Bezoekers renden meteen naar de nieuwe attractie. "We hadden vandaag wel drukte verwacht, maar dit overtreft onze verwachtingen", laat de Efteling weten. Al snel was de rij voor de Danse Macabre bijna een kilometer lang, terwijl andere attracties nagenoeg leeg bleven.

Danse Macabre, die 35 miljoen euro kostte, is gemaakt als vervanger van het Spookslot. "Die attractie was verouderd", vertelt pretparkexpert Klaus Hoven, verbonden aan de Breda University of Applied Sciences. "Waar andere parken dan kiezen om een ritsysteem te updaten of elementen te vernieuwen, heeft de Efteling een compleet nieuw themagebied gebouwd."

"Het is bijzonder dat daarbij wel het griezelthema behouden is gebleven", zegt Hoven. Pieter Cornelis, vrijetijdswetenschapper en voormalig onderzoeker bij de Efteling, beaamt dat: "Het gebeurt niet vaak dat een attractie wordt vervangen door een attractie in dezelfde stijl, zeker niet in de geschiedenis van de Efteling."

Het Spookslot werd in 1978 geopend en was de eerste grote attractie buiten het Sprookjesbos. De attractie, ontworpen door Ton van de Ven, toonde de ruïne van een oud-Keltisch kasteel waar spoken tot leven kwamen op de bekende muziek Danse macabre, van componist Camille Saint-Saëns.

In 2022 werd bekend dat het Spookslot plaats moest maken voor een nieuwe, moderne attractie. Het was toen al een tijd de minst gewaardeerde attractie van de Efteling. Toch waren fans teleurgesteld: "Met de sloop van het Spookslot berooft de Efteling zich van haar ziel", zei werkgroep Nostalgische Efteling. In korte tijd verzamelden ze bijna 10.000 handtekeningen tegen de sloop, maar de attractie ging alsnog tegen de vlakte.

Cornelis en Hoven denken dat fans toch blij zijn als ze de nieuwe attractie zien. "Je ziet het DNA van het Spookslot terug in Danse Macabre. Ze zijn op een eigentijdse manier verder gegaan met oude ontwerpen van Ton van de Ven", legt Cornelis uit. "Er zijn enkele elementen overgenomen en er is een nieuw verhaal bedacht rondom de muziek", zegt Hoven, "maar het is wel een totaal andere beleving geworden".

Volgens Hoven is Danse Macabre een soort attractie die we niet eerder in Nederland hebben gehad, maar hij verwacht dat het "net zo'n icoon" zal worden als het Spookslot.

Zo ziet de nieuwe attractie eruit:

Van het Badhuisplein in Zandvoort naar de Grote Markt in Haarlem is het een half uur fietsen, een kleine 10 kilometer. De twee Noord-Hollandse gemeenten werken sinds 2018 samen in één ambtelijke organisatie. "Samen voor fijn wonen, samenleven, inspirerend ondernemen en bezoeken, nu en in de toekomst", heet het op de website van de gemeente Haarlem. "Waar iedereen zich welkom voelt en waar je kunt zijn wie je bent."

Toch gaan de twee gemeenten compleet anders om met de spreidingswet, die de opvang van asielzoekers beter over het land moet verdelen. De wet is sinds februari van kracht en uiterlijk vandaag moeten de gemeentelijke plannen, via de provincies, worden ingediend bij PVV-minister Faber van Asiel en Migratie. Want hoewel het kabinet zo snel mogelijk van de wet af wil, is die vooralsnog van kracht.

Onzekerheid

Volgens de verdeelsleutel in de wet moet Zandvoort 94 asielzoekers opvangen, Haarlem 963. Die plekken moeten op 1 juli volgend jaar gereed zijn. Waar Haarlem druk doende is om locaties te vinden voor de opvang van asielzoekers, doet Zandvoort voorlopig even helemaal niks: de zoektocht naar locaties voor een asielzoekerscentrum ligt volledig stil.

Reden: de onzekerheid over de toekomst van de spreidingswet. "Wij weten simpelweg niet of de wet wel van kracht blijft", zegt Martijn Hendriks, wethouder namens de partij Jong Zandvoort. Wel benadrukt hij dat de zaak verandert als Zandvoort te horen krijgt dat de spreidingswet in de huidige vorm doorgaat. "Dan gaan we ervoor zorgen dat we op 1 juli volgend jaar een locatie hebben."

De wethouder tekent wel aan dat de ruimte in Zandvoort beperkt is. "We hebben nu eenmaal te maken met het feit dat we omringd worden door duingebied en dat we de kust als natuurlijke grens hebben." Een eerdere zoektocht liep op niets uit. Zo bleek de grond van een potentiële locatie voor een azc vervuild.

Weigergemeenten

Zandvoort trok zich ook terug uit het regio-overleg Kennemerland, waarin diverse gemeenten samen plannen probeerden te maken voor de duurzame opvang van ruim 3000 asielzoekers. Dan gaat het om azc's die minimaal vijf jaar openblijven. De opstelling van Zandvoort leidt tot wrevel in de regio: volgens andere gemeenten legt Zandvoort het probleem op hun bordje.

Zandvoort is niet de enige gemeente die geen plannen voor asielopvang heeft ingediend. Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zijn er verspreid over het land nog zo'n tien 'weigergemeenten'.

Twenterand is er ook een. De zoektocht naar een mogelijke opvangplek is voorlopig van de baan, meldde die gemeente vorige maand. "De landelijke ontwikkelingen rondom het intrekken van de spreidingswet hebben invloed op dit besluit", zegt verantwoordelijk wethouder Roel Koster. Hij wil voorlopig geen "onomkeerbare stappen" zetten. In Rijswijk spelen dezelfde twijfels.

Bij alle 'weigergemeenten' speelt de onduidelijkheid over de toekomst van de spreidingswet een belangrijke rol. Jetta Klijnsma, commissaris van de Koning in Drenthe en vertegenwoordiger van alle provincies op het asieldossier, toonde zich onlangs al zeer kritisch over het kabinetsvoornemen om de spreidingswet in te trekken.

Zij verwacht dat de druk op het nu al overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel nog groter wordt als de wet wordt ingetrokken. "In eerste instantie Ter Apel en wij eromheen zitten dan met de gebakken peren. Het probleem is dat er geen alternatief is voor de spreidingswet. Mijn oproep aan het kabinet is daarom om heel goed na te denken voordat ze dit doorzet", zei Klijnsma vorige week tegen RTV Drenthe.

Tot nader order is de spreidingswet dus nog van kracht. Morgen wordt duidelijk of alle gemeenten en provincies samen de 96.000 plekken kunnen bieden die zij volgens de wet moeten leveren. Het is al duidelijk dat twee van de provincies met de grootste opgaven, Zuid-Holland (19.776 plekken) en Noord-Holland (16.290), tekortschieten. Gisteren werd ook bekend dat Limburg het niet gaat halen: daar zijn nog ruim 800 plekken nodig.

Overijssel lijkt eveneens niet het gevraagde aantal opvangplekken te gaan halen. Andere provincies, zoals Friesland, Groningen, Drenthe en Flevoland, laten weten dat zij waarschijnlijk wel (ruim) aan de opgave gaan voldoen. De overige provincies wilden er voorafgaand aan de deadline niets over zeggen.

Overigens is het van diverse plannen die wel zijn ingediend nog maar de vraag of die daadwerkelijk gaan leiden tot opvanglocaties. "Het kan zijn dat gemeenten er niet uit komen met het COA, dat er geen ruimte is of dat gemeenten niet kunnen of willen", zei de Zuid-Hollandse commissaris van de Koning, Wouter Kolff, deze maand tegen Omroep West.

Wie van Amsterdam naar Londen wil, kan vanaf 10 februari weer rechtstreeks met de trein. Door werkzaamheden op Amsterdam Centraal is die directe verbinding tijdelijk niet in gebruik, maar in februari is het werk klaar.

Door de werkzaamheden moet de Eurostar-trein sinds 15 juni een tussenstop maken in Brussel. Daar moeten passagiers dan uitstappen voor de paspoortcontrole. De trein in de andere richting, van Londen naar Amsterdam, bleef wel direct rijden.

Eerst was er nog sprake van dat de Eurostar maandenlang helemaal niet meer zou vertrekken vanuit Amsterdam vanwege de werkzaamheden. Daar kwam veel kritiek op van onder meer reizigersorganisatie Rover. Uiteindelijk kwam Eurostar reizigers tegemoet door de drie dagelijkse treinen alsnog te laten rijden, zij het met een tussenstop in België.

Nieuwe terminal

De werkzaamheden zijn onderdeel van de grote verbouwing van het Centraal Station van Amsterdam. Voor de trein naar Londen komt een grotere terminal. Er komt een koffiecorner in en verschillende winkels, met een lounge waar passagiers voor vertrek kunnen zitten.

Eerder deze maand werd bekend dat de verbouwing van de terminal grotendeels op tijd is afgerond, waardoor de trein volgend jaar weer direct naar Londen kan rijden.

De politie van Berlijn is op zoek naar een man die gisteren een tas vol explosieven achterliet op station Neukölln. Toen agenten hem wilden controleren vluchtte hij het spoor over en liet hij zijn tas staan. Daarin werd explosief materiaal ontdekt.

Hoewel de politie ervan uitgaat dat het incident niets met terrorisme te maken heeft, is er nog veel onduidelijk over het voorval. Zo heeft de politie niet bekendgemaakt waarom de man in eerste instantie werd aangesproken op het perron.

Ook is nog niet duidelijk om wat voor explosieven het ging. Bronnen melden aan het tijdschrift Der Spiegel dat het ging om een halve kilo hoogexplosief triacetontriperoxide (TATP), dat gebruikt wordt door terroristen en om pinautomaten mee op te blazen.

Signalement niet vrijgegeven

De politie onderzoekt momenteel videobeelden van het station. Een signalement van de verdachte is nog niet vrijgegeven.

De explosieven zijn gisteravond in een nabijgelegen park onschadelijk gemaakt. De brandweer groef daarvoor een kuil waarin het materiaal rond 20.00 uur tot ontploffing werd gebracht.

Ondanks een lagere olieprijs heeft Shell opnieuw miljarden verdiend aan olie en gas. In het afgelopen kwartaal kwam de winst uit op 6 miljard dollar, zo'n 200 miljoen dollar minder dan een jaar eerder.

Opnieuw gaat een groot deel van die winst naar de aandeelhouders van het bedrijf. Shell koopt voor 3,5 miljard dollar eigen aandelen in en daar profiteren beleggers van.

Het is het twaalfde kwartaal op rij waarin Shell zegt 3 miljard of meer terug te geven aan aandeelhouders. Afgelopen jaar werd er al 23 miljard dollar uitgekeerd aan aandeelhouders.

Duurzaam

Shell, een van de grootste bedrijven van Europa qua omzet, verdient verreweg het meest met het oppompen van olie en gas. Met de duurzame activiteiten, zoals windenergie, zonne-energie en waterstofproductie, werd geen winst gemaakt. Er was een verlies van 162 miljoen euro.

Eerder maakte Shell bekend de CO2-uitstoot verder te willen reduceren. Zo wordt het aantal elektrische laadpalen wereldwijd uitgebreid van 54.000 naar 200.000 in 2030.

Een maand na het begin van de grondoorlog in Libanon gaan de gevechten tussen Israël en Hezbollah onverminderd door. Vandaag arriveren Amerikaanse bemiddelaars in Israël om te praten over een staakt-het-vuren. Het is voor het eerst dat er serieuze gesprekken zijn over een einde aan de oorlog in Libanon, maar deskundigen temperen de verwachtingen.

Naim Qassem, die deze week de leiding over de militante beweging Hezbollah overnam, zei gisteren in zijn eerste toespraak dat hij de oorlogsplannen van zijn voorganger wil voortzetten. "We zullen niet smeken om een wapenstilstand. Als Israël de agressie stopt, zullen we akkoord gaan, maar alleen onder voorwaarden die voor ons acceptabel zijn."

Volgens Israëlische media is de regering van premier Netanyahu deze week ook bij elkaar gekomen om mogelijkheden voor een staakt-het-vuren te bespreken. "Er zijn gesprekken, maar het zal tijd kosten", zei minister Eli Cohen gisteren op de Israëlische radio.

Israël rukt op

Intussen woedt de oorlog in Libanon in alle hevigheid. Enkele uren nadat Israël gisteren een evacuatiebevel had uitgegeven voor de stad Baalbek in het noordoosten van Libanon, vielen de eerste bommen op de stad. Daarbij zijn onder andere brandstofdepots geraakt. Het Libanese ministerie van Volksgezondheid meldde negentien doden, onder wie elf vrouwen. Tienduizenden Libanezen uit Baalbek en omgeving zijn op de vlucht geslagen.

Het Israëlische leger rukt op in het zuiden van Libanon, richting de stad Khiam. Rondom de stad vinden vuurgevechten plaats tussen Hezbollah en Israël, melden Libanese media.

In het noorden van Israël klonk het luchtalarm gisteren bijna een uur onafgebroken vanwege drone-aanvallen van Hezbollah. Een man van 70 raakte gewond bij een raketaanval. Hezbollah vuurt dagelijks meer dan honderd raketten en drones af op Israël. Deze komen vooral in het noorden terecht of worden daar uit de lucht geschoten. Ook sjiitische groepen in Irak vuren dagelijks drones af op Israël.

Staakt-het-vuren

De Israëlische nieuwszender Kan 11 heeft gisteravond een Amerikaans voorstel voor een wapenstilstand van twee maanden gepubliceerd. Israël zou binnen een week de troepen moeten terugtrekken uit Libanon, de VS zou daarop toezien.

Het voorstel reflecteert afspraken die zijn vastgelegd - maar niet uitgevoerd - in VN-resolutie 1701. Die resolutie maakte een einde aan de laatste Israëlische invasie in Libanon in 2006 en is erop gericht de vrede in het gebied te bewaren.

Israël zou nu ook eisen dat het opnieuw mag ingrijpen zodra het zich bedreigd voelt door Hezbollah. Voormalig commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif zegt dat je dan in een discussie belandt over de betekenis van dreiging: "Wat is zelfbescherming en wat niet? Israël zou hiermee in feite een vrijbrief hebben om opnieuw Libanon binnen te vallen. Ik verwacht niet dat de VN-Veiligheidsraad dit toelaat."

Hoewel zowel Hezbollah als Israël een staakt-het-vuren niet direct lijkt af te wijzen, verwacht De Kruif niet dat er snel een akkoord komt. "Het is moeilijk vast te stellen wanneer Netanyahu vindt dat het klaar is in Libanon. Hij weet dat hij Hezbollah niet helemaal kan uitschakelen. Israël is er dus vooral op gebrand Hezbollah dusdanig te verzwakken in de grensregio dat ze zich daar niet kunnen herbewapenen. Maar wanneer dat punt is bereikt, is onduidelijk."

De Kruif denkt dat er geen grote beslissingen zullen worden genomen tot aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen, volgende week. "Tot die tijd zijn het vooral veel woorden, veel verwachtingen, weinig daden."

ING heeft in het derde kwartaal van dit jaar een recordomzet van 5,9 miljard euro geboekt. Dat heeft de bank vooral te danken aan een toename van het aantal particuliere en zakelijke klanten. De grootste bank van Nederland verdient een miljard aan de dienstverlening aan retailers en beleggers.

Daarnaast ziet de bank een stijgende vraag naar hypotheken. Wel daalt de winst enigszins en blijft er onderaan de streep 1,9 miljard euro over. Dat komt volgens de bank vooral door een stijging van de loonkosten en investeringen in technische dienstverlening voor de klant.

Nederlandse inflatie

Door de zakkende rente verwacht Steven van Rijswijk, de topman van ING, komende tijd meer te kunnen verdienen aan leningen. Tegelijkertijd wijst hij op eventuele effecten van de stroef draaiende Europese economie. "De groei in Europa is beperkt", zegt Van Rijswijk. "Het vertrouwen van de consument, maar ook van de industrie, is niet groot."

Ook zijn er zorgen over de inflatie in Nederland, die hoger ligt dan het gemiddelde in Europa. Volgens Van Rijswijk komt dat door belastingverhogingen en accijnzen, maar ook door hogere huren in de vrije sector. Onlangs pleitte Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, voor het terugdraaien van de woonwet die voor meer en meer betaalbare huurwoningen moest zorgen. Volgens Knot is het omgekeerde gebeurd.

ING-topman Van Rijswijk wijst ook de toegenomen overheidsbestedingen aan als verklaring voor de inflatie. "We moeten naar de 2 procent, maar daar zijn we nog niet. Het zou goed zijn voor de economie als de inflatie wat lager wordt."

Kandidaten die duizenden kilometers afleggen, campagnes van honderden miljoenen dollars en peilingen met kleine marges: de eindfase van de Amerikaanse presidentsverkiezingen is ongemeen spannend. Lees de laatste ontwikkelingen in dit artikel.

De campagnes:

De campagne van Donald Trump stond afgelopen dag in het teken van afval: een dag nadat Biden de mist in was gegaan en Trump-aanhangers vuilnis leek te hebben genoemd, liet Trump een vuilniswagen met zijn naam erop voorrijden en hield hij een rally in een oranje hesje. Volgens Trump zien de Democraten zijn kiezers als "kwaadaardig en onmenselijk". "Ze behandelen jullie als vuilnis. Ze behandelen ons land als vuilnis, met die open grenzen en alle andere vreselijke dingen die ons land schaden." Trump zelf staat er om bekend rivalen en hun aanhang zwart te maken in scherpe bewoordingen. Zo noemde hij zijn politieke tegenstanders recentelijk nog "de binnenlandse vijand".

Als voormalig reality-ster zet Trump wel vaker een decor in om zijn politieke boodschap kracht bij te zetten. Zo was hij anderhalve week geleden nog in een McDonald's om de claim van Harris dat ze ooit voor de hamburgerketen had gewerkt belachelijk te maken.

Het afvalthema was de afgelopen dagen in het nieuws nadat een komiek op een van de Trump-bijeenkomsten Puerto Rico "een drijvende berg afval" had genoemd. President Biden leek daarop Trumps aanhangers ook afval te noemen, al verduidelijkte hij later dat hij het alleen over die ene komiek had. Gezeten op de bijrijdersstoel van de vuilnisauto herhaalde Trump tegen verslaggevers dat hij niet van tevoren had geweten van de grap van de komiek. "Ik weet helemaal niets over hem. Geen idee wie hij is, ik heb hem nog nooit gezien. Ik hoorde dat hij wat had gezegd, maar dat is aan hem. Hij is een komiek."

Het is een terugkerend fenomeen op bijeenkomsten van Harris: pro-Palestijnse betogers die haar toespraak onderbreken om aandacht te vragen voor de situatie in Gaza. Ze nemen het haar kwalijk dat het Witte Huis niet meer druk zet op Israël om de oorlog te beëindigen. Ook bij een bezoek aan Wisconsin was het weer raak, maar Harris liet zich niet van haar stuk brengen. "Iedereen heeft het recht gehoord te worden, maar nu ben ik aan het woord."

Het laatste nieuws:

Verkiezingsfunctionarissen in Pennsylvania zijn de afgelopen dagen druk geweest met het ontkrachten van misleidende filmpjes waarin X-gebruikers schandelijke verkiezingsfraude zien. Op een zo'n filmpje was te zien dat mensen langs een groep kiezers worden geleid die wachten bij een stembureau. "Bussen vol 'burgers' die geen Engels spreken worden langs Amerikanen geleid die al uren wachten", raasde een rechtse commentator, waarop X-baas Musk zich afvroeg "Is dit echt?" Nee, zeggen de autoriteiten. Het ging om een groep kiezers die moest worden geholpen bij het aanvragen van een poststem en binnen met een tolk kon spreken.

Ook een persoon die kiesbiljetten afleverde bij een stembureau deed niets verkeerd, benadrukten de lokale autoriteiten nadat de man gefilmd was en mensen online achter zijn identiteit probeerden te komen. "Dit is een postbode die zijn werk doet. Je moet eerst de feiten kennen voordat je iets online deelt." Beide filmpjes werden veel online bekeken en becommentarieerd, net als een nog waanzinniger derde video waarin zogenaamd een medewerker van een stembureau Trump-stemmen verscheurt. Amerikaanse media wijzen erop dat de verscheurde papiertjes flink afwijken van de officiële kiesbiljetten.

Volgens de minister van Binnenlandse Zaken van Pennsylvania probeert men op deze manier door halve en regelrechte leugens "onze angsten uit te buiten" en "schaadt dat de democratie". Een woordvoerder van de federale overheid zegt dat dit soort filmpjes worden verspreid door Russische trollen.

Acteur en oud-gouverneur van Californië Arnold Schwarzenegger heeft zich uitgesproken voor Kamala Harris. Hoewel hij altijd een Republikein is geweest, zegt hij "altijd eerst Amerikaan te zullen zijn en dan pas Republikein". Hij zegt woest te worden als Trump de VS het afvalputje van de wereld noemt en zijn verlies in verkiezingen niet erkent.

Reggaeton-artiest Nicky Jam heeft zijn steunbetuiging aan Donald Trump ingetrokken. De belediging van zijn Puerto Ricaanse afkomst door het eiland met een berg afval te vergelijken ging hem te ver. "Ik steunde Donald Trump omdat ik meende dat hij het beste zou zijn voor de economie in de VS", legde hij uit in een Spaanstalige video aan zijn 44 miljoen volgers op Instragram. "Veel immigranten lijden onder deze economie en ik dacht dat het goed was om voor een zakenman te kiezen." Nicky Jam vervolgde dat hij nooit gedacht had dat zijn afkomst zo beledigd zou worden.

De steunbetuiging in Las Vegas een maand geleden was ook niet helemaal vlekkeloos verlopen. Vanwege zijn naam leek Trump ervan uit te gaan dat Nicky Jam een vrouw was toen hij hem introduceerde. "Een superster van de Latijns-Amerikaanse muziek, Nicky Jam, kennen jullie haar? Zij is lekker! Waar is ze?"

Uit een peiling blijkt dat veel kiezers tegen naasten niet open zijn over op wie ze stemmen. Uit een peiling van nieuwssite Axios blijkt dat ongeveer een kwart van de ondervraagden niet voor hun keuze durft uit te komen. Bij jonge stemmers loopt dat nog meer op: bij gen Z'ers tussen de 18 en 27 jaar en millennials (28-43) is dat respectievelijk 44 en 47 procent. Voor boomers is het slechts 6 procent.

Er is niet gevraagd of het gaat om Trump- of Harrisaanhangers, maar de cijfers zijn ongeveer gelijk bij Democraten, Republikeinen en onafhankelijken. Mannen doen het opvallend vaker dan vrouwen, 30 tegen 17 procent.

In een andere peiling van persbureau AP zeggen zeven op de tien Amerikanen zich nerveus of gefrustreerd te voelen over de stembusgang. Slechts een derde zegt er enthousiast over te zijn.

Voor de laatste keer mocht Joe Biden als president trick-or-treaters ontvangen bij het Witte Huis. Bij het traditionele uitdelen van snoep op Halloween kregen de kinderen van first lady Jill, die vroeger docent was, ook een boek mee. Zij was voor de gelegenheid verkleed als panda, ter ere van de komst van twee Chinese panda's naar de nationale dierentuin in de hoofdstad.

De komende dag

De rijkste man ter wereld moet vandaag voor de rechter verschijnen om de weggeefactie waarbij hij tot de verkiezingen dagelijks een miljoen dollar schenkt aan een kiezer. Volgens de aanklager in Philadelphia is dat niet alleen verkiezingsbeïnvloeding, maar ook een illegale loterij. Hij wil Elon Musk daarom strafrechtelijk vervolgen. De rechter heeft de multimiljardair verplicht aanwezig te zijn, maar zijn advocaten wilden nog niet zeggen of hij daar gehoor aan geeft.

Musk is een uitgesproken aanhanger van Trump en heeft al tientallen miljoenen geschonken aan diens campagne. Hij begon vorige week met elke dag een miljoen weg te geven aan kiezers uit swing states die zijn steunbetuiging aan de Amerikaanse grondwet onderschrijven. Critici noemen dit een verkapte manier van stemmen kopen, wat verboden is.

Harris voert campagne met Jennifer Lopez in Las Vegas. Met de van oorsprong Puerto Ricaanse zangeres en actrice zal de Democraat proberen de grote latino-gemeenschap in swing state Nevada aan te spreken: iets meer dan een kwart van de bevolking is daar van Latijns-Amerikaanse afkomst.

Tot de Amerikaanse verkiezingsdag op 5 november maken we dit dagelijkse verzamelartikel met laatste nieuws. Als er aanleiding is voor meer artikelen over de Amerikaanse verkiezingsstrijd lees je die uiteraard ook op NOS.nl.

Tot morgen!

De zoektocht naar vermisten als gevolg van het noodweer in het zuidoosten van Spanje gaat vandaag verder. Door de hevige regenval en daaropvolgende overstromingen zijn volgens Spaanse media zeker 100 mensen om het leven gekomen. Vandaag is in het land de eerste dag van drie dagen van nationale rouw.

Hoewel er al meer dan 24 uur zijn verstreken na de catastrofale overstromingen, zijn er nog steeds steden die afgesloten zijn van de buitenwereld. Ook zitten volgens de Spaanse omroep RTVE zo'n 77.000 gebouwen zonder stroom in de zwaarst getroffen provincie, Valencia.

Eerder vanochtend zaten nog zo'n 155.000 aansluitingen zonder stroom, maar het energiebedrijf heeft bij meer dan de helft van de aansluitingen de stroom inmiddels hersteld. Er staan generatoren klaar om nog verder op het stroomnet aan te sluiten zodra dat mogelijk is.

De eerste fase van de reddings- en opruimwerkzaamheden is inmiddels afgerond, zegt de president van de autonome gemeenschap Valencia, Carlos Mazón. Alle mensen die hun dak op waren gevlucht zijn volgens hem inmiddels gered.

Dodental kan nog oplopen

Vandaag gaan gespecialiseerde reddingswerkers van het leger met speurhonden op pad om tussen de modder en brokstukken te zoeken naar slachtoffers. Het dodental kan mogelijk dus nog oplopen. "We zijn helaas niet optimistisch daarover", zegt defensieminister Margarita Robles Fernández tegen de Spaanse radiozender Cadena Ser.

In Valencia wordt de kelder van een parkeerplaats gebruikt om de lichamen van slachtoffers in op te vangen. Zo moet de identificatie makkelijker verlopen.

Inwoners zijn in tranen na het zien van de ravage:

Er worden nog steeds veel mensen vermist, hoewel exacte aantallen niet bekend zijn. De minister van Defensie vindt het "voorbarig" om een aantal te noemen.

Valencia zegt in de afgelopen drie dagen bijna 5000 oproepen te hebben gehad via noodnummer 112. In die provincie vielen de meeste doden. In het rampgebied viel in een dag tijd meer regen dan gewoonlijk in een jaar. De schade is daardoor nog niet volledig te overzien. Gebouwen zijn beschadigd en snelwegen zijn nog dicht.

Het zal naar verwachting nog dagen duren voordat de belangrijkste wegen weer begaanbaar zijn. Op sommige plekken zijn rijbanen volledig weggevaagd door het water. Ook de treinen tussen Valencia en Madrid rijden niet. Het herstel van die hogesnelheidslijn gaat zeker twee tot drie weken duren.

Herstelplan van 250 miljoen euro

De Spaanse autoriteiten hebben een plan aangekondigd om de infrastructuur en gebouwen te herstellen. De provincie Valencia heeft daar 250 miljoen euro voor uitgetrokken. Voor elke getroffen persoon is er minimaal 6000 euro beschikbaar, om huizen te repareren of bijvoorbeeld nieuwe meubels te kopen. Ook heeft de provincie een verzoek gedaan aan de Europese Unie voor extra geld uit een speciaal fonds.

De politie heeft gisteravond ook 39 mensen opgepakt die spullen uit getroffen winkels in Valencia hadden gestolen. Onder de arrestanten zijn ook kinderen. De politie trof bij hen een groot aantal gestolen spullen aan.

Zo ziet Spanje er vanochtend uit:

De Spaanse premier Sánchez brengt vandaag een bezoek aan Valencia. Hij gaat kijken bij het coördinatiecentrum van de hulpdiensten, om te zien hoe de reddingsacties verlopen. De leider van de oppositie, Alberto Núñez Feijóo, zal er ook bij zijn.

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben hun steun betuigd aan Spanje. "Ons hart gaat uit naar allen die getroffen zijn door het noodweer in en rond Valencia. Wij delen het verdriet om de slachtoffers. In deze dagen vol angst en ontreddering leven wij mee met het Spaanse volk, waarmee wij ons zo verbonden voelen."

Het slechte weer is overigens nog niet voorbij. De buien verplaatsen zich vandaag naar het zuidwesten van Spanje. Daar wordt ook nog veel regen verwacht. Er wordt gewaarschuwd voor mogelijke nieuwe overstromingen.

De afgelopen maand zijn boodschappen en diensten 3,6 procent duurder geworden ten opzichte van oktober 2023. Dat blijkt uit een eerste, snelle berekening van de inflatie door het Centraal Bureau voor de Statistiek. Ten opzichte van vorige maand (3,5 procent) stijgt de inflatie licht.

Net als in de afgelopen maanden zijn vooral voedingsmiddelen onverminderd duur, waarbij de gestegen prijzen van tabak een rol spelen. Tabak wordt in dezelfde categorie als voeding geteld. Energie (brandstof en stroom) is goedkoper dan een jaar geleden en dempt daarmee het cijfer nog wat.

Na een sterke piek van de inflatie in 2022 daalde deze in de herfst van 2023, maar in de afgelopen 5 maanden lag het inflatiepeil weer boven de 3 procent. Economen zien doorgaans liever dat de inflatie onder de 2 procent blijft.

In vergelijking met andere landen in de eurozone heeft Nederland al langere tijd een relatief hoge inflatie. In september was Nederland de nummer vier, achter Roemenië, België en Polen. De gemiddelde inflatie in de eurozone lag in die periode op 1,7 procent. Daarmee koelde de inflatie sterker af dan de eerder geraamde 1,8 procent.

Rente verlaagd

Twee weken geleden verlaagde de Europese Centrale Bank (ECB) de rente nog met een kwart procentpunt naar 3,25 procent. Dat was de derde renteverlaging sinds juni. De afgelopen jaren verhoogde de centrale bank juist de rente, om de inflatie te bestrijden.

De verlaging gebeurde niet alleen omdat de ECB vindt dat de inflatie in de eurozone onder controle komt, maar ook omdat er zorgen zijn over de economie. De lonen stijgen inmiddels minder hard, waardoor de ECB de renteverlaging aandurfde.

De centrale bank sprak eerder de verwachting uit dat de inflatie het komende jaar verder gaat zakken.

In Zaandam is vannacht een opvangschip voor asielzoekers ontruimd na een brand. Volgens de veiligheidsregio moesten zo'n 300 bewoners de boot zo snel mogelijk verlaten.

Het vuur werd halverwege de nacht ontdekt in een van de kamers van de opvanglocatie. Daarbij kwam volgens de brandweer veel rook vrij. De oorzaak is mogelijk een oplader van een elektrische fiets. "Er wordt nog wel onderzoek gedaan, maar het kan iets met kortsluiting te maken hebben." Uiteindelijk zijn de vlammen gedoofd door de sprinklerinstallatie.

Bij de brand raakte niemand gewond. Wel moesten twee beveiligers en twee bewoners door ambulancepersoneel worden gecontroleerd, omdat ze rook hadden ingeademd.

De bewoners van het opvangschip werden opgevangen op de kade. De meesten konden na het blussen weer terug naar binnen. Een deel van hen kon niet terug, vanwege de wateroverlast die door het blussen is ontstaan. Zij worden opgevangen op een plek in de buurt.

Volgens het COA zijn twee kamers voorlopig onbewoonbaar. Ook is er schade aan het kantoor van de medewerkers op de begane grond. "Daar staan beeldschermen en een printer die schade hebben opgelopen, maar de opvang kan gewoon doorgaan."

Goedemorgen! In Spanje is vandaag de eerste van drie dagen van nationale rouw: overstromingen eisten er tientallen levens. En het is Halloween, wat op steeds meer plekken in de wereld wordt gevierd.

Eerst het weer: plaatselijk eerst mist. Verder veel bewolking en later op de dag soms wat zon. Het is zacht voor de tijd van het jaar met maximaal 15 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier waar wordt gewerkt aan het spoor en waar storingen zijn.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

In Taiwan worden maatregelen genomen in afwachting van de krachtige orkaan Kong-rey, die op het eiland afkomt. Volgens de autoriteiten kan het de zwaarste storm in dertig jaar worden. Waarschijnlijk komt de orkaan vandaag aan land.

Verwacht wordt dat de hele eilandstaat te maken krijgt met harde wind, hevige regenval en mogelijke aardverschuivingen. Het ministerie van Defensie heeft 36.000 militairen stand-by gezet om te helpen bij reddingsoperaties.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De prijs van cacaobonen, een belangrijk ingrediënt voor chocola, blijft onverminderd stijgen. Daarom gaat ook de prijs van de chocoladeletter flink omhoog: soms wel 20 tot 25 procent. "Gekkenwerk", vinden sommige mensen.

Fijne dag!

Noord-Korea heeft een test uitgevoerd met een mogelijke nieuwe intercontinentale ballistische raket. Het zou gaan om de langste vluchtduur tot nu toe voor een Noord-Koreaanse raket. De raket kwam neer in de Japanse Zee, ten oosten van Noord-Korea.

Gisteren had de inlichtingendienst van Zuid-Korea al gewaarschuwd voor de test. Het afvuren van zo'n raket is volgens resoluties van de Verenigde Naties verboden. De laatste keer dat Noord-Korea zo'n raket afvuurde was in december vorig jaar.

De lancering vond plaats kort nadat de Amerikaanse en Zuid-Koreaanse ministers van Defensie Noord-Korea opriepen om zijn troepen terug te trekken uit Rusland. Daar zouden duizenden Noord-Koreaanse militairen meevechten in de strijd tegen Oekraïne. Het Kremlin en Noord-Korea ontkennen dat Noord-Koreaanse soldaten met dat doel naar Rusland zijn gestuurd.

De Verenigde Staten, Zuid-Korea en Japan hebben de lancering veroordeeld. De Amerikanen zeggen dat Noord-Korea hiermee een onnodig risico neemt om de al opgelopen spanningen verder uit de hand te laten lopen.

Escalatie

Door de samenwerking tussen Rusland en Noord-Korea in de oorlog in Oekraïne dreigt het conflict verder te escaleren. Zo wil Zuid-Korea een team naar Oekraïne sturen om de inzet van de Noord-Koreaanse troepen te monitoren en te analyseren. Ook maakte Zuid-Korea vorige week bekend nauwer te gaan samenwerken op militair gebied met Polen.

In Taiwan worden maatregelen genomen in afwachting van de krachtige orkaan Kong-rey, die op het eiland afkomt. Volgens de autoriteiten kan het de zwaarste storm in dertig jaar worden. Waarschijnlijk komt de orkaan vandaag aan land.

Verwacht wordt dat de hele eilandstaat te maken krijgt met harde wind, hevige regenval en mogelijke aardverschuivingen. Verschillende steden en provincies hebben besloten om scholen en kantoren uit voorzorg te sluiten. Ook zijn tientallen vluchten en bootverbindingen geannuleerd.

In de oostelijke provincies, waar de orkaan naar verwachting aan land komt, zijn al duizenden mensen geëvacueerd. Het ministerie van Defensie heeft 36.000 militairen stand-by gezet om te helpen bij reddingsoperaties.

Dunbevolkt gebied

Het oostelijke deel van Taiwan is erg bergachtig en dunbevolkt. De regering heeft mensen gewaarschuwd om weg te blijven van de bergen en de kust.

Kong-rey zal volgens voorspellingen afzwakken wanneer hij het centrale deel van Taiwan passeert en vrijdagochtend via de Straat van Taiwan richting China zal gaan.

Taiwan wordt regelmatig getroffen door orkanen. De laatste eiste eerder deze maand vier levens toen hij over het zuiden van het eiland trok.

Dit zijn de eerste beelden van de orkaan:

Techconcern Microsoft en Meta, het moederbedrijf van Facebook, Instagram en WhatsApp hebben een sterk financieel kwartaal achter de rug. Bij beide bedrijven speelden de ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI) hierin een belangrijke rol.

Bij Meta steeg de nettowinst in het derde kwartaal met 35 procent tot 15,7 miljard dollar (14,5 miljard euro). De omzet groeide met 19 procent naar 37,4 miljard euro. Volgens topman en oprichter Mark Zuckerberg zijn er veel verbeteringen doorgevoerd om AI te gebruiken binnen de apps en bedrijfsactiviteiten van Meta.

Zo zet Meta AI onder meer in om advertenties effectiever bij geïnteresseerde gebruikers onder de aandacht te brengen. Advertenties vormen het grootste deel van Meta's omzet.

Ook nettowinst Microsoft stijgt

Mede door de ontwikkelingen van AI steeg ook de nettowinst van Microsoft het afgelopen kwartaal. De nettowinst ging met 11 procent omhoog tot 24,7 miljard dollar (bijna 23 miljard euro). De omzet klom met 16 procent tot 60,4 miljard euro.

Microsoft heeft veel van zijn op AI gebaseerde technologieën geïntegreerd in zijn producten. De opkomst van AI heeft veel veranderd in de werkwijzen bij Microsoft, zei topman Satya Nadella in een toelichting op de cijfers.

Het zijn de ergste overstromingen van deze eeuw in Spanje: ze hebben aan bijna honderd mensen het leven gekost en de ravage op sommige plekken in het zuidoosten van het land is enorm. Hoe kon het noodweer zo'n extreme vorm aannemen?

Boosdoener is een zogenoemde koudeput, legt NOS-weerman Marco Verhoef uit. "Hoog in de lucht, op zo'n 5 kilometer hoogte, bevindt zich een een bel met koude lucht in een lagedrukgebied. Dat lagedrukgebied is afgesnoerd geraakt, wat wil zeggen dat het zit ingeklemd tussen hogedrukgebieden en moeilijk weg kan."

In Spanje is het fenomeen bekend onder de naam DANA: Depresión Aislada en Niveles Altos, ofwel een 'geïsoleerde depressie op hogere niveaus'. En doordat die depressie ingesloten zit, blijft hij op grofweg dezelfde plek hangen en regen produceren.

Weerman Marco Verhoef legt uit hoe weerfenomeen DANA werkt:

In die koudeput, op 5 kilometer hoogte, is het kouder dan 20 graden onder nul, terwijl het water van de Middellandse Zee momenteel warmer is dan 20 graden. "Dat grote temperatuurverschil zorgt voor sterke verticale luchtstromen, waardoor snel enorme buienwolken kunnen ontstaan. Zo kan er in korte tijd heel veel regen vallen, zeker in een bergachtig gebied."

De neerslaghoeveelheden verschilden enorm per locatie. Op een enkele plek werd ruim 400 millimeter neerslag gemeten, dat is ongeveer de helft van wat in Nederland in een heel jaar valt.

Op dit kaartje is te zien hoeveel neerslag er alleen al op dinsdag viel in delen van Spanje:

Bovendien viel veel van de regen in een deel van Spanje waar het normaal gesproken heel droog is. In de zuidelijke helft van Spanje valt in de zomermaanden nauwelijks neerslag. Water wordt door een droge ondergrond bijna niet opgenomen, en stroomt er dus gewoon overheen. In een bergachtig gebied ontstaan na een fikse regenbui zo enorme waterstromen.

Had men deze ramp dan niet aan kunnen zien komen? Verhoef: "Dat lagedrukgebied stond natuurlijk gewoon in de weermodellen. Maar zulke enorme hoeveelheden, die bovendien zo lokaal vallen, dat kun je nauwelijks zien aankomen. Er zijn plekken waar 300 millimeter is gevallen, en twee dorpen verderop maar 11 millimeter."

Warme zee

Doordat de aarde opwarmt, zullen dit soort weersextremen steeds vaker voorkomen. Het water in de Middellandse Zee was deze zomer warmer dan ooit: in augustus werd een watertemperatuur van 28,47 graden gemeten. Ook deze maand is het water een stuk warmer dan normaal. Daardoor worden ook de buien heviger, weet Verhoef, die dat de afgelopen dagen zag gebeuren: "Door dat warme water kreeg dat weersysteem steeds weer nieuwe energie."

De regen is intussen nog niet weg. Nog steeds gelden in Spanje weerwaarschuwingen. De komende dagen trekt het lagedrukgebied geleidelijk richting het westen, en wordt iets minder actief. Er kunnen daarom nog flinke buien vallen in het land, maar in het weekend zou het weerbeeld rustiger moeten worden.

Omwonenden van bouwlocaties en de politiek maken zich steeds meer zorgen over het gebruik van staalslakken. Dat zijn grijze steenachtige korrels die worden gebruikt als vervanger van zand bij de bouw van bijvoorbeeld wegen. Staalslakken komen als restproduct uit de hoogovens van Tata Steel in IJmuiden.

Elk jaar moet het bedrijf naar eigen zeggen van zo'n 650.000 ton staalslakken af. Dat gebeurt deels door het te verkopen als bouwstof. Volgens de overheid en Tata Steel is dat veilig, maar toch groeit het verzet ertegen. Tegenstanders wijzen erop - ondersteund door onderzoek van het RIVM - dat de staalslakken tot serieuze milieuschade kunnen leiden.

Zware metalen

In verschillende provincies werden afgelopen maand kritische vragen gesteld door politieke partijen. Ook bevestigt het Waterschap Vallei en Veluwe aan de NOS dat het een dossier heeft ingediend bij het Openbaar Ministerie omdat het vermoedt dat er strafbare feiten zijn gepleegd met staalslakken bij een vuilstort in Eerbeek. In de Tweede Kamer is er inmiddels een oproep van GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren, D66 en SP om het gebruik van staalslakken te verbieden.

Een van de plekken waar het verzet zich lokaal heeft georganiseerd, is Spijk in Gelderland. Daar werd een aantal jaar geleden bij de uitbreiding van een golfclub 700.000 ton staalslakken - dus ongeveer een jaarproductie van Tata Steel - gestort door een aannemer.

Een jaar later bleek dat de staalslakken niet waren afgedekt. Omwonenden kregen luchtwegklachten en bloedneuzen en vermoeden dat dit met de staalslakken te maken heeft, zo laten meerdere bewoners weten aan de NOS. Ook het waterschap trok aan de bel nadat verhoogde metingen van zware metalen waren geconstateerd. De staalslakken werden vervolgens verplaatst naar een berg even verderop. Daar zijn ze beter afgeschermd, maar een definitieve oplossing is er nog altijd niet.

Op deze plaatsen in Nederland liggen staalslakken:

Iets vergelijkbaars gebeurde in Eerbeek, waar een zonnepark werd gebouwd op een laag staalslakken. Ook daar kregen omwonenden gezondheidsklachten waaronder bloedneuzen. In de sloten om de afvalberg heen werd het water bovendien wit en werden pH-waardes gemeten "vergelijkbaar met een gootsteenontstopper", zo berichtte Omroep Gelderland.

"Er is hier sprake van een milieudelict", zegt Corine Kapenga van de actiegroep Natuurlijk Schoon Eerbeek. Kapenga begrijpt niet dat staalslak als bouwproduct gebruikt mag worden. "Er is hier een giftige cocktail die terechtkomt in het grondwater."

De provincie en het waterschap namen in Eerbeek maatregelen om te voorkomen dat de omgeving verder vervuild raakte. Zo werd er een ringsloot gegraven om het giftige water op te vangen.

Geruststellend bedoelde woorden van de provincie Gelderland dat de situatie goed gemonitord wordt en onder controle is, willen er bij Kapenga niet in. "We lezen in monitoringsrapporten dat de toetsingswaarden van allerlei zeer schadelijke stoffen worden overschreden. Wij zijn juist heel gealarmeerd."

'Traag proces'

Die monitoringsrapporten uit Eerbeek legde de NOS samen met meetgegevens uit Spijk voor aan toxicoloog Paul Scheepers, verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. "De hoge pH-waarde van het water in Eerbeek valt op", zegt Scheepers. "Het witte water met deze extreme pH-waarde maakt elke vorm van leven erin onmogelijk."

In Spijk is de situatie minder acuut. Daar zijn weliswaar hogere waardes van zware metalen gemeten, maar niet zo ernstig dat dit op korte termijn tot grote schade leidt.

Scheepers maakt zich voor beide locaties vooral zorgen over het vrijkomen van stoffen uit de staalslakken op lange termijn. "Die uitloging kan lang doorgaan en het is moeilijk te voorspellen. Er kan tientallen jaren overheen gaan. Je kunt dit zien als een langzame milieuramp."

Ook wijst hij erop dat er nog heel veel niet gemeten is. "In de metingen die zijn gedaan ontbreken veel van de meest zorgwekkende stoffen." Hierdoor is het lastig om een goed beeld te krijgen van de problemen.

De zorgen van omwonenden en waterschappen zijn ook in Den Haag opgemerkt. Toch lijkt dit kabinet voorlopig niet van plan om wetgeving verder aan te scherpen.

Staatssecretaris Jansen van Milieu zegt in een reactie dat het voorlopig mogelijk blijft om staalslakken te gebruiken, "maar wel op de juiste wijze". Wat er in bijvoorbeeld Spijk en Eerbeek is gebeurd, betreurt Jansen. "Ik vind het vervelend voor de mensen en we gaan kijken hoe we ermee omgaan."

Vanaf 2026 geldt er een meldplicht voor het gebruik van staalslakken. De PVV-staatssecretaris denkt dat dat gaat helpen. "Dan kan vooraf een inschatting worden gemaakt of het verstandig is."

Rijkswaterstaat zegt in een reactie op vragen van de NOS "niet uit te sluiten" staalslakken te gaan gebruiken voor "toekomstige waterwerken".

'Niet volgens juiste voorwaarden toegepast'

"Staalslak is een circulair bijproduct en wordt in heel Europa al vele jaren als gecertificeerde secundaire bouwstof ingezet", laat Tata Steel in een reactie weten. "Helaas hebben zich in Nederland enkele situaties voorgedaan waarbij staalslak niet is toegepast volgens de juiste toepassingsvoorwaarden. Dat heeft terecht geresulteerd in zorgen bij omwonenden."

"In april 2024 heeft de toenmalige staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat aangegeven een informatieplicht in te willen stellen waarbij drie aanvullende handelingsperspectieven zijn genoemd, waar wij ons goed in kunnen vinden', aldus het bedrijf.

Volkswagen vraagt de eigen werknemers om 10 procent van hun loon in te leveren. Dat doet de Duitse autobouwer naar eigen zeggen om banen veilig te stellen en concurrerend te blijven.

De aankondiging staat haaks op de looneisen die Duitse vakbonden neerlegden. Zij vragen juist om een loonsverhoging van 7 procent.

Teruglopende winst

Vanochtend maakte Volkswagen bekend 4 procent minder auto's verkocht te hebben ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Ook maakte het bedrijf fors minder winst: in het derde kwartaal van 2024 lag die 42 procent lager dan in hetzelfde kwartaal vorig jaar.

De bedrijfswinst kelderde in de eerste negen maanden van dit jaar van ruim 16 miljard euro naar iets minder dan 13 miljard euro.

Volgens het bedrijf zijn de hoge loonkosten in Duitsland reden tot zorg. Die zouden een belangrijke oorzaak zijn van de huidige lage winstmarges. Daarmee loopt het bedrijf naar eigen zeggen 'het risico om onze toekomst niet meer te kunnen financieren'.

Mogelijke fabriekssluitingen

Het bericht van Volkswagen komt op het moment dat er toch al grote onrust is onder werknemers. Eerder deze week meldde de ondernemingsraad van de autofabrikant dat Volkswagen zeker drie fabrieken wil sluiten en tienduizenden banen wil schrappen. Daarbij werd ook al over een mogelijke loonsverlaging gesproken.

Het bedrijf bevestigde dat toen niet, en ook in de nieuwe mededeling rept de autobouwer alleen over het gevraagde loonoffer. Wel kondigde Volkswagen eerder al een grote reorganisatie aan. Het is dan ook onduidelijk of met het accepteren van een loonsverlaging ook de eventuele sluiting van fabrieken of het schrappen van banen voorkomen zou kunnen worden.

Er werken bijna 300.000 mensen in de tien Duitse Volkswagenfabrieken. Het loonoffer dat Volkswagen nu vraagt, zou betrekking hebben op een groot deel van de medewerkers. Eind november gaat de autobouwer weer met de vakbonden in gesprek.

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken (NSC) heeft zijn bezorgdheid overgebracht aan zijn Israëlische collega over het besluit van de Knesset, het parlement van Israël, om de hulporganisatie van de Verenigde Naties UNRWA te weren.

"Het verlies aan hulp en diensten heeft op dit moment een negatieve impact op de al zorgwekkende situatie, vooral in Gaza", zegt Veldkamp. "We dringen er bij Israël op aan de internationale verplichtingen en de gevolgen voor het gebied goed te overdenken, voordat verdere stappen worden ondernomen."

De reactie namens het Nederlandse kabinet komt dagen nadat de Knesset op maandag met ruime meerderheid twee wetten aannam die het voor UNRWA onmogelijk maken om vanaf Israëlisch grondgebied hulp te bieden aan de mensen die getroffen zijn door de oorlog.

Volgens diplomatieke bronnen wordt er in EU-verband gewerkt aan een gezamenlijke verklaring namens alle lidstaten, maar ligt Hongarije dwars. Het is onduidelijk of de EU-lidstaten nog samen met een reactie komen waar alle handtekeningen onder komen te staan, al zeggen bronnen tegen de NOS dat dat nog steeds het uitgangspunt is.

'Ons land onwaardig'

Ook minister Klever voor Ontwikkelingshulp (PVV) spreekt vandaag haar zorgen uit over de voortgang van de humanitaire hulp in Gaza. "Nederland zal hulp blijven bieden via diverse kanalen", zegt zij. Ze herhaalt het standpunt dat er een onmiddellijk staakt-het-vuren moet komen en dat de Israëlische gijzelaars door Hamas moeten worden vrijgelaten.

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans uitte gisteren kritiek op het uitblijven van een kabinetsreactie. "Deze grove schending van het internationaal recht mag niet stilzwijgend worden getolereerd", zei hij. "Beschamend en ons land onwaardig."

Kabinet onderschrijft aanbevelingen

De twee nieuwe Israëlische wetten gaan, zoals nu gepland, over drie maanden in. Ze werden met 92 voor en 10 stemmen tegen aangenomen. Het Israëlisch parlement vindt in meerderheid dat UNRWA te veel vervlochten is met Hamas en houdt de organisatie verantwoordelijk voor deelname van UNRWA-personeel aan de moordaanslagen en ontvoeringen van 7 oktober 2023.

De VN deed onderzoek naar betrokkenheid van de eigen medewerkers, waarna negen mensen werden ontslagen. Een tweede onderzoek, onder leiding van de voormalige Franse minister van Buitenlandse Zaken Colonna naar de onafhankelijkheid van UNRWA, leverde een lijst aan aanbevelingen op. Het Nederlandse kabinet onderschrijft deze aanbevelingen en eist dat UNRWA deze zo snel mogelijk overneemt.

Andere hulporganisaties

Internationaal is er voor en na de stemmingen in de Knesset met veel zorgen en kritiek gereageerd. De Israëlische premier Netanyahu heeft toegezegd de komende drie maanden te gebruiken om hulp via andere organisaties, zoals Unicef, de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) en WFP (Wereldvoedselprogramma) op te zetten. Of dat lukt wordt door veel landen sterk betwijfeld.

Het kabinet onderschrijft de wens van Israël om meer hulporganisaties in Gaza een belangrijke rol te geven, maar zolang dat niet zo is moet UNRWA het werk kunnen doen, vinden Veldkamp en Klever. Voor volgend jaar is Klever van plan om de afgesproken 19 miljoen euro aan UNRWA over te maken.

De Tweede Kamer, op dit moment met reces, kan deze betaling met een wetswijziging tegenhouden, zei Klever eerder in de Kamer. In november zal daarover een debat gehouden worden.

Kandidaat-lidstaten van de EU hebben het afgelopen jaar flinke stappen gezet richting aansluiting. Dat blijkt uit de uitbreidingsrapporten die de Europese Commissie heeft gepresenteerd.

Jaarlijks brengt de Europese Commissie rapporten uit waar de voortgang van de kandidaat-landen wordt bekeken. Het zijn er nu tien: Albanië, Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Moldavië, Georgië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië, Oekraïne en Turkije (waarmee de onderhandelingen de laatste jaren zijn bevroren).

Dit jaar wordt daar met extra aandacht naar gekeken, want bij de recente verkiezingen in Moldavië en Georgië was EU-lidmaatschap hét thema. Ook de tour van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen vorige week langs alle kandidaat-landen op de Balkan maakte duidelijk dat uitbreiding voor haar Commissie hoog op de agenda staat.

Dat het voor Brussel zo'n urgente kwestie is, komt door de oorlog in Oekraïne. "De uitbreiding zit in een enorme versnelling," vertelt EU-topdiplomaat Angelina Eichhorst. De Nederlandse was de afgelopen jaren nauw betrokken bij het uitbreidingsproces. "Door de oorlog is de geopolitieke noodzaak voor uitbreiding hoog."

Nieuwe stappen

In de rapporten staat dat de Commissie reden ziet om bij verschillende kandidaten nieuwe stappen te zetten in het toetredingsproces. Daar moeten eerst wel alle EU-landen het mee eens zijn. Dat ze dat zijn, is niet vanzelfsprekend. In verleden is flinke vertraging opgelopen door individuele blokkades van EU-landen.

Zes van de tien landen die op dit moment in de wachtkamer zitten, liggen op de Westelijke Balkan. Jaren verliep de toetreding van die landen stroperig, maar de EU probeert nu met een nieuwe aanpak weer vaart in het proces te krijgen. Als landen hervormingen doorvoeren, krijgen ze daar investeringen en toegang tot de Europese markt voor terug.

Economisch visfuik

Zo probeert de EU deze landen stap-voor-stap te integreren. Topdiplomaten in Brussel spreken over een 'visfuik' waarin de landen langzaam richting meer economische integratie zwemmen. Volgens Eichhorst kijken de kandidaat-landen daarbij ook naar elkaar. "In Montenegro gaat het nu heel snel, de Serviërs kijken daarnaar en denken dan 'wij moeten eerst!'."

Die strategie lijkt zijn eerste vruchten af te werpen. Met Albanië opende de EU een paar weken geleden de eerste hoofdstukken van de onderhandeling. Montenegro is al wat verder, daar kan volgens het rapport begonnen worden met het sluiten van bepaalde onderhandelingshoofdstukken. Dat land wordt ook genoemd als eerste nieuwkomer; in 2028 zou het land kunnen toetreden.

Maar er blijven ook zorgen. In het rapport over Bosnië en Herzegovina zegt de Commissie dat de hervormingen sinds begin dit jaar zijn vastgelopen.

Ook Servië ligt onder een vergrootglas. Dat land zoekt naast hechtere banden met de EU ook naar partnerschappen met China en Rusland. "Servië zal op termijn zijn buitenlandpolitiek moeten afstemmen op die van de EU, anders komt de toetreding in gevaar," zei EU-buitenlandchef Borrell bij de presentatie van de rapporten.

Ook aan de oostkant van de Europese Unie willen landen bij de EU. Voor Oekraïne is EU-lidmaatschap nog altijd een belangrijk doel. De Europese Commissie hoopt dat de onderhandelingen volgend jaar van start kunnen gaan, mits Oekraïne dan aan alle eisen voldoet.

Russische invloed

De Commissie wil ook met Moldavië stappen zetten. Dat land bevindt zich op dit moment op een dun koord als het gaat om toetreding. In het referendum van anderhalve week geleden sprak een heel kleine meerderheid zich uit voor het vastleggen van de Europese toekomst van het land in de grondwet. Of de Europese koers van Moldavië daarmee definitief is, is de vraag. Dit weekend is er de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. De pro-Europese president Sandu neemt het daarin op tegen een pro-Russische kandidaat.

In Georgië lijkt EU-lidmaatschap steeds verder weg. De Commissie zegt dat de toetreding tot stilstand is gekomen door de acties van de Georgische overheid, zoals het invoeren van een buitenlandse-agentenwet. Ook is de EU kritisch over de verkiezingen van afgelopen weekend waarbij melding is gemaakt van grootschalige fraude. Het Openbaar Ministerie in Georgië startte vandaag een onderzoek daarnaar.

Ondanks de nieuwe energie in het uitbreidingsproces zijn er dus nog genoeg uitdagingen voor de uitbreidingsagenda van de EU. Diplomaat Eichhorst hoopt dat de EU de nieuwe impuls doorzet. Volgens haar is het belangrijk dat de EU sterker wordt. "Met uitbreiding heb je er weer extra stemmen bij, ook op wereldniveau."