NOS Nieuws - Algemeen

Folkert Idsinga, de vandaag afgetreden NSC-staatssecretaris van Financiën, investeerde voor zijn politieke carrière in een algenbedrijf. Die investering was fiscaal zo aantrekkelijk dat hij mogelijk direct al meer geld van de Belastingdienst terugkreeg dan hij zelf investeerde. Fiscalisten noemen de constructie fiscaal agressief.

Er leven al langer vragen over de investeringen van Folkert Idsinga, die een flink vermogen verdiende in de 25 jaar dat hij werkzaam was als belastingadviseur aan de Amsterdamse Zuidas. In totaal bezit hij voor ruim 6 miljoen euro aan aandelen en spaargeld, maar hij wilde niet openbaren waarin hij investeerde.

De onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur deed de afgelopen maanden onderzoek naar een investering die door formateur Richard van Zwol wel met naam werd genoemd. Dat betreft een meerderheidsbelang in de vennootschap Algaerator 906 B.V. Dat bedrijf is gelieerd aan een producent van algen die verwerkt kunnen worden tot voedsel. Idsinga deed de investering in 2019, nog voordat hij politiek actief werd.

De vennootschap Algaerator 906 beheert een of meerdere machines waarmee algen kunnen worden gekweekt. Omdat de algen gebruikt kunnen worden als vervanger van dierlijke eiwitten en vetzuren komen de machines in aanmerking voor aantrekkelijke fiscale stimuleringsregelingen, bedoeld om milieuvriendelijke investeringen door ondernemers aan te jagen.

Ondernemer of belegger?

In zijn toelichting op zijn aftreden sprak Idsinga vandaag consequent over zichzelf als ondernemer. En het is precies die term waar fiscaal experts vraagtekens bij zetten. Want is Idsinga hier een ondernemer? Of een belegger? Het antwoord op die vraag is van belang, want als ondernemer heeft Idsinga recht op een forse fiscale subsidie. Als belegger niet.

"Wat je vaak ziet is dat met behulp van een ingewikkelde fiscale constructie een fiscale aftrek die bedoeld is voor ondernemers door beleggers wordt benut", zegt Martijn Nouwen, universitair docent belastingrecht aan de Universiteit Leiden. "Hierdoor kunnen de beleggers, die vaak vermogend zijn, veel belasting terugkrijgen."

Dat komt omdat zij een aftrekpost krijgen waardoor zij minder inkomstenbelasting hoeven te betalen. De constructie kan zelfs zo aantrekkelijk zijn dat beleggers meer geld terugkrijgen dan zij zelf investeren.

"De wet is erg ruim", zegt Nouwen, "waardoor de deur open staat voor allerlei fiscale constructies en agressieve beleggingsproducten die gebruikmaken van dit soort aftrekposten".

Bewijslast bij de fiscus

De constructie heeft de Belastingdienst de afgelopen jaren veel hoofdbrekens gekost. Eerder werden op dezelfde manier investeringen in zeeschepen, zonnepanelen en mestverwerkingsinstallaties gedaan. Achteraf probeerde de fiscus veel van die aftrekposten te betwisten, maar dat is niet eenvoudig. De bewijslast dat er geen sprake is van ondernemerschap, ligt dan bij de fiscus.

Los van de vraag of de constructie wettelijk gezien mag of niet, een staatssecretaris zou zich er niet mee moeten inlaten, zegt hoogleraar belastingrecht Jan Vleggeert van de Universiteit Leiden. "Ik vind eigenlijk dat een staatssecretaris van Financiën niet in dit soort structuren zou moeten zitten. Ook al vindt hij misschien zelf dat het allemaal in de haak is."

"Ik vind dat hier sprake is van belastingontwijking", zegt Vleggeert. "De aftrekposten zijn bedoeld om milieuvriendelijke investeringen van ondernemers te stimuleren. Hier worden ze als beleggingsproduct verkocht aan vermogende particulieren. Terwijl de gemiddelde Nederlander met een normaal salaris en een beetje spaargeld daar geen toegang toe heeft."

'Saillant'

Al in juni namen NOS en Nieuwsuur contact op met Idsinga over de investering, nog voordat hij aantrad als staatssecretaris. In een reactie liet hij toen weten dat er vooraf overleg is geweest met de Belastingdienst "om er zeker van te zijn dat de regels goed waren geïnterpreteerd en zouden worden nageleefd".

Afspraken zijn schriftelijk vastgelegd in een zogeheten ruling, liet Idsinga destijds weten. "De Belastingdienst heeft een en ander achteraf gecontroleerd en positief geconcludeerd", zo zei hij. De Belastingdienst zei niet te kunnen reageren op vragen over individuele belastingplichtigen.

Vleggeert noemt zo'n afspraak met de fiscus "saillant" en vraagt zich af "waarom de Belastingdienst hier eigenlijk aan meewerkt". "En als dat al zo is, zou ik graag willen weten welke constructies er dan nog meer zijn en onder welke voorwaarden de Belastingdienst daaraan meewerkt."

Toelichting

De afgelopen weken is er meermaals contact gezocht met het ministerie van Financiën om Idsinga vragen te kunnen stellen over de constructie en een gesprek op achtergrondbasis. Daar was de staatssecretaris niet toe bereid.

Tijdens een toelichting op zijn aftreden ontkende Idsinga stellig dat zijn terugtreden te maken zou hebben met de vragen naar zijn investering in het algenbedrijf. De kwalificatie van zijn investering als belastingontwijking noemde hij "onzin".

Zeven van de twaalf provincies lukt het niet om dit en volgend jaar voldoende opvangplekken voor asielzoekers te organiseren. Doel was om tot 96.000 plekken te komen, maar uit de provinciale plannen voor de spreidingswet blijkt dat de provincies samen iets meer dan 75.000 opvangplekken hebben aangeboden aan minister Faber van Asiel en Migratie.

Toch heerst er optimisme bij de provinciebestuurders, bijvoorbeeld bij de Zuid-Hollandse commissaris van de Koning Kolff. Zijn provincie moest 19.776 opvangplekken regelen en komt nu tot driekwart daarvan. Kolff zegt "trots" te zijn op dat resultaat. Hij wijst erop dat de gemeenten van ver moesten komen en Zuid-Holland de meeste opvangplekken moet organiseren.

Ook de Noord-Hollandse commissaris voor de Koning Van Dijk is "positief" over de cijfers. De gemeenten in zijn provincie hebben toegezegd volgend jaar zeker 14.292 plekken te leveren. Dat is zo'n 88 procent van het gevraagde aantal. Wel waarschuwt de provincie dat voor 3620 opvangplekken nog een besluit over de definitieve locaties moet worden genomen.

Op losse schroeven

De praktijk leert dat plannen voor nieuwe opvanglocaties nog weleens spaak lopen, bijvoorbeeld doordat een gemeenteraad die blokkeert. Dat was deze week te zien in het Zuid-Hollandse Rijswijk, waar de toekomst van een azc inmiddels op losse schroeven staat vanwege de onzekerheid over de toekomst van de spreidingswet.

Er zitten nog veel meer onzekerheden in de provinciale plannen, blijkt uit de twaalf rapporten. Zo hebben diverse plannen de status 'in onderzoek', 'nog onzeker' of staan er voorwaarden van de gemeenten genoteerd. Steenwijkerland (Overijssel) wil bijvoorbeeld alleen meewerken als er 'kansrijke asielzoekers en statushouders' worden gehuisvest in de gemeente.

Uit de analyse van de NOS blijkt dat ruim honderd gemeenten geen (concrete) plannen hebben ingeleverd die voldoen aan de eisen van de spreidingswet. In Overijssel gaat het om maar liefst veertien gemeenten, tegen elf gemeenten die wel opvangplekken aanbieden.

Plannen tellen niet mee

Dat betekent niet dat al deze gemeenten helemaal niets willen of niets hebben ingevuld, al zijn die er ook. Soms zijn er (grote) locaties gepland, maar pas vanaf 2027. Daarom tellen ze niet mee voor de spreidingswet en zijn deze plannen niet gemeld in het overzicht van de provincie. En in meerdere gevallen worden opvangplekken wel deels geopend, maar tellen ze daardoor niet mee.

Dat is bijvoorbeeld het geval in de Brabantse azc-locaties in de gemeenten Bergen op Zoom en Halderberge, waar komend jaar per 1 oktober 300 en 100 opvangplekken beschikbaar komen.

"Omdat deze opvangplekken niet volledig in de periode gerealiseerd zijn die vereist is om, conform de eisen uit de Spreidingswet, mee te tellen voor de totale provinciale asielopgave, zijn deze niet meegenomen in het totaaloverzicht", staat in een voetnoot van het Brabantse plan.

Duurzame opvang

In meerdere provinciale plannen zijn ook noodopvanglocaties meegeteld, terwijl dat eigenlijk niet de bedoeling is. De spreidingswet gaat uit van 'duurzame' opvanglocaties, die bij voorkeur zeker vijf jaar open kunnen blijven.

Ondanks al deze haken en ogen is ook de Drentse commissaris voor de Koning Klijnsma, die portefeuillehouder asiel is namens alle twaalf provincies, tevreden over de plannen die vandaag zijn ingediend bij Faber.

"In het hele land zien we dat gemeenten en provincies meer duurzame opvang realiseren", zegt Klijnsma. "Bijna de helft van de provincies voldoet al aan de opgave, terwijl in de andere helft hard wordt gewerkt om in het komende jaar de volledige opgave te realiseren. Als alle gemeenten hun bijdrage leveren, hoeven er geen problemen in de opvang te zijn."

Tussenoplossingen

De instantie die verantwoordelijk is voor de opvang van asielzoekers, het COA, reageert voorzichtig positief op de plannen. Wel is er voor zowel het COA als de provincies één belangrijke voorwaarde voor het oplossen van de opvangcrisis: dat de spreidingswet van kracht blijft. Klijnsma: "De wet doet precies wat die moet doen om de opgave eerlijk te verdelen. De aankondiging van het intrekken van de wet leidt tot onduidelijkheid."

De zoon van Ridouan Taghi heeft in de eerste openbare zitting in de beveiligde rechtbank op Schiphol gezegd dat hij zich zorgen maakt of het proces tegen hem wel eerlijk gaat verlopen. Faissal T. vreest dat hij vanwege zijn achternaam anders wordt behandeld dan andere verdachten, maar de rechtbank ging hier niet in mee.

"Ik ben van de jongerenafdeling van de gevangenis in Dubai naar de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught gegaan. Mijn achternaam speelt daar een grote rol in", zei hij.

De 24-jarige Faissal T. werd vorig jaar in opdracht van Nederland opgepakt in Dubai. De Verenigde Arabische Emiraten leverden hem dit jaar uit aan Nederland. T. zit nu in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Ook Ridouan Taghi zit in de EBI. De twee mogen elkaar daar niet zien.

T. wordt verdacht van drugshandel, witwassen en het voorbereiden van geweldsmisdrijven. Het Openbaar Ministerie denkt dat hij de drugshandel van zijn vader gaande heeft gehouden na diens arrestatie en heeft meegewerkt aan een plan om hem te bevrijden uit de gevangenis. Ridouan Taghi werd in februari veroordeeld tot levenslang in het veelbesproken Marengo-proces.

T. heeft een tijdlang op de eenpersoonsafdeling van de EBI gezeten, het zwaarste gevangenisregime van Nederland. T. zit nu in een iets opener regime, maar verblijft nog steeds 22 uur per dag in zijn cel.

De advocaten van Faissal T. wilden dat hij het proces in vrijheid kan afwachten of kan worden overgebracht naar een andere gevangenis. Ze benadrukten onder meer dat hij geen strafblad heeft in Nederland, niet wordt verdacht van liquidaties en in Dubai op de jeugdafdeling van de gevangenis zat, waar hij veel meer vrijheden had.

Verzoeken afgewezen

Maar de rechter wees de verzoeken van T. af. Omdat hij van ernstige strafbare feiten wordt verdacht, zou voorlopige vrijlating maatschappelijk onbegrijpelijk zijn en als onaanvaardbaar worden beschouwd. Daarbij zou het tot onrust in de samenleving kunnen leiden. Ook is er volgens de rechtbank een reëel vluchtgevaar, omdat T. een dubbele nationaliteit heeft.

Het feit dat hij geen strafblad heeft in Nederland, was voor de rechter ook geen reden om de hechtenis aan te passen. De rechter zei dat uit niets is gebleken dat T. legaal inkomen ontving, wat er op zou kunnen duiden dat er strafbare feiten zijn gepleegd.

Om de aard van de verdenkingen tegen Faissal T. was er voor de rechtbank ook geen reden om de plek waar hij in hechtenis zit, te wijzigen. De volgende zitting in de zaak tegen T. is op 21 januari.

"Poe, dat wisselt erg," zegt een freelance-beveiliger (20) bij een datacentrum. Hij is bezig de zzp-check in te vullen van het ministerie van Sociale Zaken, maar zou bij veel vragen zowel ja als nee kunnen invullen. "Soms heb ik langer dezelfde opdrachtgever, soms meerdere. Het ligt eraan wat ik kan vinden."

Na tien vragen blijkt hij zes kenmerken van een zzp'er te hebben, en vier van een werknemer. Ook muziekdocent Johan van der Zwet doet de check. De uitslag is 50/50. "Nou leg het maar uit, aan welke regels moet ik me houden?"

Over precies twee maanden gaat de Belastingdienst meer handhaven op schijnzelfstandigheid. En hoewel de overheid belooft in 2025 niet "hysterisch" te gaan controleren, is er nog altijd veel onrust bij zzp'ers.

Bedrijven willen ze graag in loondienst, en sommige spelen in op de onrust met advertenties. "Lastige toekomst voor zzp'ers? Kom in dienst bij...". Maar veel zzp'ers willen zzp'er blijven, vanwege de vrijheid die het hen biedt.

'Geen optelsom'

Een paar weken terug publiceerde de Belastingdienst het zogeheten afwegingskader, maar dit brengt voor sommige zzp'ers en opdrachtgevers nog niet genoeg duidelijkheid. Ook de nieuwe ondernemerscheck leidt tot vraagtekens.

"Het is geen optelsom," zegt universitair docent arbeidsrecht Niels van der Neut van de Universiteit van Amsterdam. "Het kan zijn dat je vijf of zes omstandigheden hebt die de kant van zelfstandig ondernemerschap op wijzen, maar dan toch geen zzp'er bent. Als je bent ingebed in de organisatie, of de opdrachtgever zegt hoe je je werk moet doen, dan kan je toch werknemer zijn."

"De Belastingdienst zet in op voorlichting," vertelt Van der Neut. "Ze hopen dat partijen zelf verantwoordelijkheid gaan nemen." Hij is nog sceptisch over het succes van deze aanpak. "Ik hoop dat het werkt, maar op het moment dat het over geld gaat, denk ik niet dat men die gedeelde verantwoordelijkheid neemt."

De wet vindt hij wel duidelijk. "Ik denk dat veel mensen tot hetzelfde antwoord zouden komen, als je iemand op straat voorlegt of iemand zzp'er is of niet." Hij denkt dat er maar weinig zzp'ers in een grijs gebied vallen.

"Mensen zijn gewend dat de afgelopen acht jaar bijna alles kon, omdat er geen handhaving was. En freelancen was voor alle partijen goedkoper." Maar een groot deel van de huidige zzp'ers is dat eigenlijk niet, denkt Van der Neut. "Dat is ook het lastige, dat het om zo'n grote groep gaat."

Ziek en piek

Terwijl veel bedrijven ondertussen aan het onderzoeken zijn of en hoe ze nog met zzp'ers kunnen werken in het nieuwe jaar, zijn er ook steeds meer ondernemingen die aankondigen te stoppen met freelancers.

Een kwart van de zzp'ers loopt hierdoor al opdrachten mis, onderzocht bemiddelingsbureau Headfirst in september. "En dat is sindsdien alleen maar toegenomen," ziet Cristel van de Ven, voorzitter van Vereniging Zelfstandigen Nederland. "Ze zeggen nu wel dat ze soepel gaan beginnen, maar onderwijl is er niets veranderd aan de regels waar men naar gaat kijken, vandaar de onrust."

Muziekdocent Van der Zwet koos ervoor om drie dagen per week in loondienst te gaan. "Ik wilde niet meemaken dat ik halverwege het schooljaar opeens van opdrachtgevers hoor dat ze het niet meer aandurven, en dan geen inkomen meer heb."

Geert Sijtzma van bewakersbedrijf ISA Security stopte al met het inhuren van meer dan de helft van zijn zzp'ers. "Zzp'ers voldoen bij ons niet aan de eisen van de wet," vertelt hij. "Ze dragen onze kleding, krijgen instructies van ons. Er is altijd een gezagsverhouding." Hij wil alleen nog een flexibele schil van freelancers hebben.

Het stoppen met zzp'ers behalve bij 'ziek en piek' wordt door veel organisaties als nieuwe richtlijn aangehouden. Maar ook het inzetten van freelancers bij uitval door ziekte of op piekmomenten kan straks vaak niet meer.

Als de zzp'er dan hetzelfde werk doet in dezelfde omstandigheden als de werknemer die hij vervangt of aanvult, kan hij nog steeds schijnzelfstandige zijn. "Dat kan dan niet als zzp'er," zei minister Van Hijum hierover in de Tweede Kamer.

Sijtzma zou het beter vinden als de Belastingdienst zzp'ers gaat controleren in plaats van opdrachtgevers. "Het is van de zotte eigenlijk, want wij wilden niet dat onze werknemers zzp'er werden. Ze wilden zelf zelfstandigen zijn."

In de Servische stad Novi Sad zijn zeker veertien doden gevallen nadat een deel van het dak van een treinstation was ingestort. De betonnen overkapping boven de ingang van het station stortte rond het middaguur in, waar zich op dat moment meerdere mensen onder bevonden.

De Servische minister van Binnenlandse Zaken Dadic meldde eerst dat er acht doden waren gevallen. Dat cijfer is inmiddels bijgesteld naar veertien. Volgens de burgemeester van de tweede stad van Servië zijn er zeker dertig mensen gewond geraakt.

Reddingwerkers haalden eind van de middag een vrouw en een meisje onder het puin vandaan. Zij zijn beiden in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht.

De reddingsacties zijn nog niet afgerond. Mogelijk liggen er nog mensen onder het puin:

Behalve ministers brachten ook premier Vucevic en de burgemeester van de stad een bezoek aan de rampplek. De premier sprak over een zwarte dag voor het hele land.

Het is nog niet duidelijk hoe het dak van het treinstation kon instorten. Lokale autoriteiten zijn een onderzoek begonnen naar de toedracht van het ongeval. Het gebouw werd onlangs gerenoveerd, maar volgens het spoorwegbedrijf is er niet gewerkt aan de overkapping.

De premier heeft voor morgen een dag van nationale rouw afgekondigd.

NSC-staatssecretaris Idsinga van Financiën is afgetreden. Nadat hij deze week forse kritiek kreeg van partijen in de Tweede Kamer over het niet openbaren van zijn zakelijke belangen zegt Idsinga geen vertrouwen meer te voelen.

Hij benadrukt dat hij niets verkeerd heeft gedaan, maar ook omdat de grootste coalitiepartij, de PVV, zich bij de kritiek heeft aangesloten zegt hij "niet meer effectief te kunnen en willen functioneren".

Eerder deze week drong een meerderheid van de Kamer er bij Idsinga op aan dat hij de namen van alle bedrijven waarin hij aandelen of andere financiële belangen heeft openbaar zou maken.

De fracties van SP, GL-PvdA, D66 en ook coalitiepartij PVV reageerden daarmee op berichtgeving van RTL Nieuws over Idsinga en zijn besloten vennootschap. De partijen vertrouwden er niet op dat er geen sprake van belangenverstrengeling is en drongen aan op openbaarheid.

Idsinga schrijft in een een toelichting aan de Kamer dat hij niet voldoende vertrouwen meer ervaart, doordat de Kamer twijfels heeft over zijn onafhankelijkheid. Opvallend was dat ook PVV-leider Wilders Idsinga op X opriep tot transparantie. Idsinga noemt dat nu in een mondelinge toelichting "onverteerbaar".

Idsinga lichtte zijn besluit vanmiddag toe:

In zijn brief schrijft Idsinga verder "geraakt te zijn door de omgangsvormen en het politieke debat". "Dit is niet de manier waarop we met elkaar een land moeten besturen", Hij spreekt zijn zorgen uit over wat deze kijk op zakelijke belangen voor toekomstige kandidaat-bewindspersonen betekent.

Eerder had hij laten weten dat hij niet bekend zal maken in welke bedrijven hij investeringen heeft gedaan. In de verklaring van zojuist schrijft hij dat hij "binnenkort" op persoonlijke titel alsnog "inzage in zijn belangen zal geven".

Idsinga heeft zijn financiële belangen op afstand gezet toen hij staatssecretaris werd, zoals de regels ook voorschrijven. Daarmee had hij geen directe invloed meer op besluiten over zijn aandelen, opties of andere zakelijke contracten. Vandaag zei hij daarover dat je "als ondernemer belangen opbouwt. Dat doen ondernemers".

Volgens hem staat het grootste deel van zijn financiële belangen op een spaarrekening en gaat het maar "om twee belangen in Nederlandse multinationals".

Bespreken met de formateur

Volgens de regels hoeven bewindspersonen als zij hun zakelijke belangen op afstand hebben gezet niet openbaar te maken bij welke bedrijven zij betrokken zijn. Het is wel gebruikelijk dat nieuwe bewindslieden dit bij hun aanstelling bespreken met de formateur.

Premier Schoof zegt in een reactie op X dat Idsinga wat hem betreft niet weg had gehoeven en dat hij zich bij zijn aantreden aan alle regels heeft gehouden. "Meer kun je in redelijkheid niet van een bewindspersoon vragen."

In een onderzoek van Nieuwsuur van maart dit jaar naar de opgaven van privébelangen kwam Idsinga, toen nog Kamerlid, voor als eigenaar van effectenportefeuilles en minderheidsbelangen in verschillende bedrijven.

Ook toen vonden Idsinga en NSC-leider Omtzigt het voldoende dat zijn opgave voldeed aan de regels, en vonden ze het niet nodig om openheid van zaken te geven.

Oud-Congreslid van de Republikeinse Partij Liz Cheney vat een uitspraak van presidentskandidaat Donald Trump op als een doodsbedreiging. Hij heeft gezegd dat zij onder vuur genomen zou moeten worden met negen geweren.

De dochter van voormalig vicepresident Dick Cheney is een van de bekendste Republikeinen die in de verkiezingscampagne Trumps tegenstander Kamala Harris steunen.

In gesprek met de rechtse voormalige Fox News-presentator Tucker Carlson in Arizona noemde Trump Cheney "gestoord" en zei dat ze altijd oorlog wil voeren. "Als het aan haar lag zouden we in vijftig verschillende landen zijn", zei hij.

Hij stelde vervolgens voor om Cheney eens te laten ervaren hoe het is als ze met negen geweren onder vuur wordt genomen. "Laten we eens kijken hoe ze zich voelt als er wapens op haar gezicht zijn gericht", zei hij.

Bekijk hier de uitspraken van Trump:

"Politici zoals zij zijn oorlogshitsers, die vanuit hun mooie kantoren in Washington besluiten om 10.000 soldaten de muil van de vijand in te sturen", vervolgde Trump, die er zelf prat op gaat dat hij als president nooit een oorlog is begonnen.

Liz Cheney deelde op X een fragment uit de video van het gesprek tussen Trump en Carlson en schreef daarbij: "Zo vernietigen dictators vrije volkeren. Zij bedreigen degenen die zich tegen hen uitspreken met de dood."

Trump omschrijft ze als een "kleingeestige, rancuneuze, wrede, labiele man" die uit is op tirannie. Ze riep opnieuw op tot een stem voor Kamala Harris onder de hashtag "#VoteKamala".

Duizenden mensen zijn donderdagnacht in Dublin de straat op gegaan voor een Halloweenparade, die uiteindelijk niet echt bleek te zijn. Volgens lokale media ontstond het gerucht over een groot evenement in het centrum via de website My Spirit Halloween, die informatie verzamelt over Halloweenevenementen wereldwijd.

Op de inmiddels verwijderde evenementenpagina stond dat er tussen 19.00 en 21.00 uur een optocht zou zijn. Wie het gerucht heeft verspreid, is niet duidelijk.

Op sociale media is te zien hoe honderden mensen langs de kant van een weg staan te wachten. De drukte was zelfs zo groot dat sommige trams in het centrum tijdelijk stil kwamen te staan.

De Ierse politie riep iedereen op om rustig het centrum te verlaten. "In tegenstelling tot wat online beweerd wordt, zal vanavond of vannacht geen Halloweenoptocht plaatsvinden in het centrum." Ondanks de teleurstelling droop het publiek zonder incidenten af.

Voor het invallen van de winter probeert Rusland meer terrein te winnen in Oekraïne. Binnen een paar dagen worden ook nog duizenden militairen uit Noord-Korea ingezet. Wat betekent de huidige situatie voor de voortgang van de oorlog, die inmiddels tweeëneenhalf jaar duurt? De stand van zaken nu.

Vooral in de Donbas en in het oosten van Oekraïne zijn Russische troepen actief. Vandaag meldden Russische persbureaus op basis van het ministerie van Defensie dat drie nederzettingen zijn ingenomen. Het zou gaan om Leonidivka, Novoöekrajinka en Sjachtarske. Of dat zo is, kan niet onafhankelijk worden geverifieerd.

Gisteren maakte Rusland al melding van de inname van de stad Selydove in de regio Donetsk, die voor de oorlog 20.000 inwoners telde. De afgelopen week werd de stad voortdurend door Russische troepen bestookt.

De Russische minister van Defensie Andrej Beloöesov feliciteerde daarnaast Russische troepen met de inname van de plaats Hirnyk, dat ongeveer 12 kilometer van Selydove ligt.

Strategisch doel

Het Oekraïense leger heeft niet rechtstreeks gereageerd op de Russische beweringen, maar rapporteerde gisteren 31 frontgevechten aan het front, waaronder bij Selydove. Persbureau Reuters meldde op basis van de Oekraïense Deep State open-source inlichtingenkaart dat een deel van Selydove onder Russische controle stond, met ongeveer een derde als "grijze zone".

Volgens analisten heeft Rusland sinds begin dit jaar niet zo snel zo veel terrein gewonnen. Maar dat wil nog niet zeggen dat het opeens heel snel gaat, zegt oud-commandant landstrijdkrachten Mart de Kruif in het NOS Radio 1 Journaal. "Het is echt met honderden meters tot kilometers per dag, maar wel over de hele breedte. We zien dat de Russen proberen heel veel tempo te maken. Om voor het invallen van de winter nog zoveel mogelijk terrein te kunnen winnen."

Ook is het te vroeg om te zeggen dat Rusland de overhand heeft, meent De Kruif. Dat er terrein wordt opgegeven, heeft ook een strategisch doel. "Oekraïne heeft te weinig troepen en kan zich niet veroorloven zich dood te vechten in elke stelling, loopgraaf of bunker. Dus wat ze doen is heel gecontroleerd terrein ruilen voor tijd. Die tijd willen ze gebruiken om de oorlog zo lang mogelijk vol te kunnen houden."

Daarmee hoopt Kyiv dat aan de Russische kant ook barsten komen in de logistiek, de bevoorrading of in personeelstekorten. En voor een gedeelte lijkt dat ook te werken, zegt De Kruif, omdat Rusland binnenkort versterkt gaat worden door Noord-Koreaanse militairen. NAVO-chef Rutte bevestigde maandag dat Noord-Koreaanse militairen door Rusland worden ingezet in de Russische grensregio Koersk.

Zuid-Korea en andere landen schatten dat er zo'n 11.000 Noord-Koreaanse militairen zijn ingezet in Rusland. Van hen zouden er zo'n 3000 in de buurt van het front zijn. Omdat ze in Koersk worden ingezet, dat Russisch grondgebied is, kan Poetin zeggen dat het is om het eigen land te verdedigen, zegt De Kruif. "Dus dat is meer een verdedigende inzet dan een offensieve inzet. Dat is hoe hij het verkoopt naar de buitenwereld en naar zijn eigen mensen."

Van de inzet van ruim 10.000 militairen moet niet veel worden verwacht, meent de oud-commandant. "Er vechten zo'n 600.000 militairen in Oekraïne en daar komen dat 10.000 Koreanen bij, die bovendien weinig ervaring hebben. En wetende dat de Russen 1200 mensen per dag verliezen in deze fase, dan is 10.000 niet zoveel. Dat gaat niet het verschil maken."

Presidentsverkiezingen VS

De NAVO kan weinig doen aan de samenwerking tussen de twee landen, maar de zorgen in Zuid-Korea zijn groot. Het land is bang voor de technologie die de Russen waarschijnlijk gaan overdragen aan Noord-Korea, zegt De Kruif. Hierdoor bestaat de kans dat Zuid-Korea ook actief betrokken raakt bij de oorlog.

"Dat kan zijn met het leveren van wapens, want de wapenindustrie is daar heel groot. Als Zuid-Korea actief betrokken wordt, dan wordt het echt anders. En het is niet voor niks dat Noord-Korea die raket heeft afgevuurd, als waarschuwing: 'wees heel voorzichtig met wat je doet: want wij hebben een hele grote militaire macht en die kunnen we gebruiken'."

Voorlopig is het voor Oekraïne zaak om de strijd zolang mogelijk vol te houden en meer troepen te mobiliseren, totdat het front waarschijnlijk spoedig nagenoeg tot stilstand komt vanwege de naderende winter.

Daarnaast is het hopen op steun van het Westen. Het Europees Parlement ging onlangs akkoord met een lening van 35 miljard euro aan Oekraïne, maar de (financiële) steun van de VS wordt gezien als cruciaal. Daarom zal ook worden gekeken naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Het beleid van de nieuwe president zal doorslaggevend zijn voor het verloop van het conflict.

De 66 vakantiehuisjes op het villapark Duinrijk in het Zeeuwse Burgh-Haamstede zijn zonder natuurvergunning gebouwd. Omdat het vakantiepark vlak bij een Natura 2000-gebied ligt, moest de initiatiefnemer uitzoeken of de bouwactiviteiten schadelijk zouden zijn voor de natuur. Dat is niet gebeurd.

De vakantiehuisjes zijn een jaar of drie geleden gebouwd, schrijft Omroep Zeeland. Ze staan op een lap grond van camping Duinhoeve.

Twee natuurorganisaties hadden de omgevingsdienst Zeeland gevraagd om handhaving van de regels. In eerste instantie werd dat verzoek afgewezen, maar nadat de organisaties daar bezwaar tegen maakten is toch besloten op te treden.

Uitzoeken

En dus moet de initiatiefnemer van het park alsnog onderzoek doen naar hoe veel stikstof er geproduceerd is bij de bouw en of er sprake was van licht- en geluidsoverlast. Ook moet worden uitgezocht of het gebruik van de huisjes op dit moment schadelijk is voor de natuur.

"Waarschijnlijk komt eruit dat er te veel natuurschade zou ontstaan", zegt Gert-Jan Buth van de Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland. Die organisatie vroeg samen met de stichting Duinbehoud om handhaving.

Volgens Buth had er nooit een vakantiepark mogen staan in het gebied. "Dit is het kwetsbaarste gebied in Zeeland. Projecten eromheen lopen ook tegen stikstofbelemmeringen op. En dit is ook nog eens een klassiek park, met huisjes met een gasaansluiting en een open haard."

Verwijderen?

Hoe deze kwestie verder zal verlopen is nog onduidelijk. Als uit het onderzoek blijkt dat de huisjes niet in het gebied mogen staan omdat ze te veel schade aanrichten, is niet duidelijk of ze dan worden verwijderd. "Het ligt eraan hoe ver de provincie durft te gaan", zegt Buth daarover. "Ik verwacht dat dit uiteindelijk voor de Raad van State komt."

De huisjes zijn inmiddels niet meer in het bezit van de initiatiefnemers van het project, omdat ze zijn verkocht. De bedrijfsleider van de camping waarop het villapark gebouwd is, wil niet reageren.

Noord-Korea zal Rusland steunen tot de overwinning op Oekraïne is behaald. Dat zei minister van Buitenlandse Zaken Choe Son-hui tijdens een ontmoeting in Moskou met haar Russische ambtsgenoot Sergei Lavrov.

Bij deze ontmoeting werd de goede relatie tussen de twee landen bejubeld. Lavrov sprak van "zeer nauwe banden" en Choe noemde de militaire samenwerking "onoverwinnelijk".

De ministers bevestigden niet dat Noord-Korea troepen heeft gestuurd naar Rusland om te helpen in de oorlog met Oekraïne, zoals de afgelopen weken door zowel de VS, de NAVO en Zuid-Korea is gezegd. Het zou gaan om zo'n 10.000 Noord-Koreaanse militairen in de Russische grensregio Koersk. Volgens de VS zijn die binnenkort klaar om op Oekraïens grondgebied te vechten.

Choe zei verder er niet aan te twijfelen dat Rusland de oorlog zal winnen. Lavrov zei Noord-Korea dankbaar te zijn voor hun "principiële standpunt".

Verder beweerde Choe dat de Verenigde Staten en Zuid-Korea van plan zijn een kernaanval uit te voeren op Noord-Korea. Ze leverde daarvoor geen bewijs, maar sprak van een "explosieve" situatie op het Koreaanse schiereiland. De Noord-Koreaanse minister zei dat haar land zijn nucleaire wapenarsenaal moet uitbreiden om klaar te zijn voor een tegenaanval.

Gisteren werd bekend dat Noord-Korea een test heeft uitgevoerd met een mogelijk nieuwe intercontinentale ballistische raket. Het zou gaan om de langste vluchtduur tot nu toe voor een Noord-Koreaanse raket. De raket kwam neer in de Japanse Zee, ten oosten van Noord-Korea.

In Parijs begint maandag het proces tegen acht mensen die worden verdacht van betrokkenheid bij de moord op Samuel Paty. De geschiedenisleraar werd in 2020 onthoofd door een moslimextremist.

De dader werd destijds doodgeschoten. De acht verdachten zouden hem op verschillende wijzen hebben geholpen. En hoewel de gruwelijke moord al weer van vier jaar geleden dateert, is de onrust onder Franse leraren niet minder geworden.

"De moord heeft duidelijk gemaakt dat docenten dagelijks blootstaan aan druk, bedreigingen of agressie", schrijft een onderzoekscommissie van de Senaat in een rapport dat dit jaar verscheen. "Er is sprake van endemisch geweld."

In één jaar tijd hadden in het basis- en voortgezet onderwijs meer dan 95.000 leraren te maken met allerhande bedreigingen. Zo'n 900 leraren werden met een wapen bedreigd: vier per dag.

Mondelinge en fysieke bedreigingen komen van ouders, leerlingen en anderen, en gaan over zeer uiteenlopende kwesties. Maar volgens de Senaat speelt de islamitische achtergrond van kinderen steeds vaker een rol, net zoals bij Samuel Paty het geval was.

"Meer dan de helft van de leraren durft in de klas niet meer over sommige zaken te praten, in de hoop om zo ruzies over religie te voorkomen", schrijft de onderzoekscommissie van de Senaat. De docenten doen aan zelfcensuur, zeggen de Eerste Kamer en lerarenvakbonden.

"De moorden op Paty en Bernard zijn geen geïsoleerde incidenten", aldus voorzitter Jean-Rémi Girard van onderwijsvakbond SNALC. "De daders zijn moslimextremistische terroristen. En zij hebben Franse scholen expliciet als doelwit aangewezen. Het staat in hun eigen geschriften."

Het ministerie van Onderwijs houdt bij hoeveel conflicten er op scholen zijn rond religie. "Dat zijn er enkele honderden per maand", aldus Girard. Wel zijn zulke extreme en gewelddadige acties als de moorden op Samuel Paty en Dominique Bernard zeer uitzonderlijk. Veel vaker zijn het ruzies, al dan niet met fysiek geweld. "Bijvoorbeeld over islamitische kleding op school, zoals een hoofddoek. Dat is verboden."

Nauwelijks beveiliging

Veel docenten voelen zich niet gehoord en niet gesteund door de onderwijsinspectie of de overheid, zegt de SNALC. Zo had de regering beloofd om leraren beter te beveiligen. Op slechts 400 van de 60.000 scholen is er nu beveiliging, aldus de vakbond. "Er zijn volop scholen waar niemand bij de ingang staat: iedereen kan daar gewoon in en uit lopen. Dat voelt niet veilig natuurlijk."

Wel is er een loket waar ze achteraf kunnen aankloppen en waar ze medische of juridische hulp kunnen krijgen na bedreigingen. In 2023 werden er zo'n 5000 van zulke hulpverzoeken gedaan, ongeveer 1000 meer dan het jaar ervoor.

Docenten krijgen ook zelf meer les en bijscholing over de scheiding van kerk en staat, en over waarom religieuze symbolen zijn verboden op scholen. Leraren wordt daarbij geleerd hoe ze die informatie moeten overdragen aan schoolkinderen. Dat zou conflicten over religie in de klas moeten voorkomen.

"In sommige delen van Frankrijk wordt dat heel serieus aangepakt, maar in andere delen nog helemaal niet", zegt Girard. "Bovendien is het natuurlijk niet dé oplossing. Een goede opleiding als leraar is geen garantie dat je nooit doelwit van een aanslag wordt."

Televisiemaker en cabaretier Arjen Lubach (45) stapt over van de VPRO naar RTL. Dat meldt Lubach op Instagram en het bericht wordt bevestigd door Peter van der Vorst, directeur content bij de commerciële omroep.

De presentator gaat samen met zijn Avondshow-team voor RTL een satirisch nieuwsprogramma maken dat vier dagen per week wordt uitgezonden. Hij tekent een contract voor drie jaar bij de omroep, zegt Van der Vorst. Er werd sinds de aankondiging van het vertrek van Lubach bij de VPRO al gespeculeerd of de televisiemaker de overstap naar een commerciële zender zou maken.

Volgens Van der Vorst "helpt Lubach ons om de wereld beter te begrijpen vanuit zijn eigen unieke perspectief." De RTL-directeur zegt verheugd te zijn met de komst van Lubach. "Ik ben superblij dat we nu officieel kunnen bevestigen dat Arjen Lubach en zijn team naar RTL komen. Arjen heeft de afgelopen jaren laten zien dat hij op dat vlak de allerbeste is."

De "humoristische en geëngageerde wijze waarin hij Nederlanders laat ontsnappen aan de waan van de dag" past perfect bij RTL, vindt hij.

Tien jaar bij de VPRO

Gisteren presenteerde de presentator voor de laatste keer zijn programma De Avondshow bij de publieke omroep VPRO. "Dit was 'm dan, de laatste Avondshow", sloot de presentator af. "Ik wil jullie bedanken voor het kijken, het was een feest."

Lubach heeft zo'n tien jaar satirische video's voor de VPRO gemaakt, met zowel op lineaire tv als op sociale media een miljoenenpubliek. Politici, journalisten, influencers, bekendheden, instanties en bedrijven werden op de hak genomen in Zondag met Lubach (2014 - 2021) en vervolgens in De Avondshow met Arjen Lubach (2021 - 2024).

In het programma Humberto op NPO Radio 1 zegt Lubach dat hij blij is dat het nieuws bekend is. Hoewel vaak wordt aangenomen dat een overstap van de publieke naar een commerciële omroep een hoger salaris oplevert, stelt hij niet om die reden van omroep te wisselen: "Mijn bankrekening is al vol", zegt hij grappend. "Bij de overweging om voor RTL te gaan werken heb ik het het belangrijkst gevonden wat voor baat het programma bij een overstap zou hebben"

Zo zegt hij redactionele onafhankelijkheid te houden. Hij mag bedrijven op de korrel blijven nemen, ook als dat botst met de commerciële belangen van RTL. Daarnaast zijn er voor hem nog meer redenen om het programma elders te maken.

"Er zijn ook voordelen in het schema, er is meer budget voor het programma en de medewerkers, waardoor ook zij stappen kunnen maken". Daarnaast vindt hij het belangrijk dat er bij de NPO ruimte komt voor nieuwe makers, nu hij verhuist.

Het programma zal niet De Avondshow gaan heten, er wordt aan het format geschaafd en het krijgt een nieuwe "feel". "Het is belangrijk dat we ons geluid behouden. We gaan keihard ons best doen."

De eerste uitzending van het nieuwe programma van Lubach is in het voorjaar van 2025 bij RTL 4 en het streamingplatform Videoland te zien, meldt RTL.

Overstap niet altijd succesvol

In het filmpje op Instagram wordt Lubach voorgesteld aan een 'overstapcoach', oud-presentator Jack Spijkerman. Hij zou zogenaamd Lubach tot diens schrik begeleiden bij de overstap naar de commerciëlen.

Spijkerman presenteerde tien jaar voor de VARA het satirische televisieprogramma Kopspijkers, dat op zijn hoogtepunt door 3,6 miljoen mensen werd bekeken. In 2005 stapte Spijkerman na een conflict met de VARA over naar Talpa, waar hij programma's presenteerde die bij lange na niet dezelfde kijkcijfers haalden.

In de stad Poitiers in West-Frankrijk zijn bij een grote schietpartij vijf mensen zwaargewond geraakt, onder wie een 15-jarige jongen. Hij werd in het hoofd geraakt en verkeert in kritieke toestand, schrijven lokale media.

De schietpartij begon in een restaurant, waarna het vuurgevecht buiten verder ging. Daarbij raakten tussen de vierhonderd en zeshonderd mensen betrokken, zegt minister van Binnenlandse Zaken Retailleau. Twee van de zwaargewonden zijn 16 jaar oud.

Volgens de minister gaat het om drugsgerelateerd geweld. "Het begon met een schietpartij en het eindigde met een gevecht tussen rivaliserende bendes", zegt hij. In de wijk waar de schietpartij plaatsvond wordt extra politieversterking ingezet.

Banden met het drugsmilieu

De minister zegt dat Frankrijk op een "kantelpunt" staat als het gaat om geweld in de drugshandel. Hij reist vandaag naar Rennes, waar vorige week zaterdag een vijfjarige jongen zwaargewond raakte nadat hij in het hoofd werd geschoten. De jongen zat tijdens de schietpartij in de auto bij zijn vader, die banden zou hebben met het drugsmilieu.

De krant Le Monde schrijft dat vannacht ook een geweldsincident plaatsvond in Saint-Péray, een voorstad van Valence in het zuidoosten van het land. Daar raakten drie twintigers gewond bij een schietpartij. In oktober werden bij incidenten in Marseille een onschuldige taxichauffeur en een jongen van vijftien op gruwelijke wijze vermoord.

Het vervangen van de versleten blauwe borden boven de snelwegen rond Utrecht wordt uitgesteld. Rijkswaterstaat zou er eind dit jaar mee aan de slag gaan, maar dat is uitgesteld. Volgens de nieuwe planning moeten in de loop van 2026 alle borden zijn vervangen.

De leesbaarheid van de borden boven de A12 en A27 wordt al jaren steeds slechter, tot ergernis van weggebruikers. Plaatsnamen vallen weg, snelweg- en afslagnummers ontbreken en in sommige borden zitten gaten.

Budget en planning

Vorig jaar juni liet Rijkswaterstaat weten dat het probleem bekend is, maar dat het niet kon worden verholpen vanwege "budget, prioriteit en planning". Ook de verwachting dat de twee snelwegen op de schop zouden gaan, maakte dat Rijkswaterstaat tot dusver niets heeft gedaan om de borden te vervangen, schrijft RTV Utrecht.

Rijkswaterstaat meldde eerder dat de borden uiterlijk in maart 2025 vervangen zouden zijn. Nu zegt een woordvoerder tegen de regionale omroep dat het project later zal beginnen. De borden op de A27 worden in de loop van volgend jaar vervangen en die op de A12 in de loop van 2026.

Grote onderhoudsopgave

Niet alles in de regio Utrecht kan tegelijk worden aangepakt, zegt de woordvoerder. "Rijkswaterstaat staat voor een grote onderhoudsopgave. Daarom moeten sommige objecten, waaronder de bebording, langer op hun opknapbeurt wachten."

De kosten van het vervangen van de borden op de A27 zijn al wel bekend: zo'n 1 miljoen euro. "Hieronder valt het produceren en vervangen van de borden, maar ook het afsluiten van de weg, doorgaans in de nachtelijke uren."

Het dodental door de ongekende overstromingen in Spanje van dinsdag is opgelopen naar 205. Er worden nog steeds mensen vermist, dus de verwachting is dat het dodental verder zal oplopen.

Het gevaar is nog niet over. Weerbureaus waarschuwen voor meer hevige regenval in Tarragona, Catalonië, en een deel van de Balearen.

In Valencia wordt er gevreesd voor een damdoorbraak door de ophoping van water. De dam, die zich in Sot de Chera bevindt, wordt goed in de gaten gehouden. Vijftig mensen zijn preventief geëvacueerd. Het dreigingsniveau is stabiel en het lijkt erop dat het water begint te dalen, dat schrijft de krant El Pais.

Geen stroom en water

Door het noodweer was bij bijna 150.000 huishoudens de stroom uitgevallen. Driekwart van de huizen zou inmiddels weer stroom hebben, toch zijn er nog altijd gebieden waar moeilijk contact mee te krijgen is. Ook zijn er huizen waar geen stromend water beschikbaar is.

500 militairen komen vandaag naar de regio om te helpen met het puin op te ruimen en de lichamen te bergen. Geborgen slachtoffers onder meer overgebracht naar het beursgebouw in Valencia, omdat er elders een tekort is aan plekken om lichamen te bewaren.

De omvang van de materiële schade loopt naar schatting in de miljarden euro's. Voor verzekeraars gaat het een van de duurste rampen worden in de Spaanse geschiedenis. Er zijn bedrijven die geld willen doneren, zo heeft Real Madrid al 1 miljoen euro geschonken.

In voornamelijk geïsoleerde dorpjes zijn ook plunderingen gaande. Op sociale media zijn video's te zien van mensen die een supermarkt leeghalen. Woensdag heeft de politie 39 mensen aangehouden.

Er worden agenten ingezet om verdere diefstallen uit huizen, auto's en winkels te voorkomen.

Koudeput

Het extreme noodweer kwam door een weerfenomeen, een zogeheten koudeput: dat is een bel met koude lucht in een lagedrukgebied dat zich hoog in de lucht bevindt. Het zit ingeklemd tussen hogedrukgebieden en kan daardoor moeilijk weg.

De Middellandse Zee is momenteel 20 graden, terwijl het in de koudeput -20 is. "Dat grote temperatuurverschil zorgt voor sterke verticale luchtstromen, waardoor snel enorme buienwolken kunnen ontstaan. Zo kan er in korte tijd heel veel regen vallen, zeker in een bergachtig gebied", zei NOS-weerman Marco Verhoef al eerder.

Doordat de aarde opwarmt, zullen dit soort weersextremen steeds vaker voorkomen. Het water in de Middellandse Zee was deze zomer warmer dan ooit: in augustus werd een watertemperatuur van 28,47 graden gemeten. Ook deze maand is het water een stuk warmer dan normaal.

Correspondent Miral de Bruijne sprak gisteren inwoners van het zwaarst getroffen stadje:

Twee mensen zijn vanochtend om het leven gekomen bij een ernstig verkeersongeluk op de A4 bij het Brabantse Woensdrecht. Een derde persoon raakte gewond en is volgens de politie naar het ziekenhuis gebracht.

Het ongeluk vond rond 08.15 uur plaats. De drie slachtoffers zaten allemaal in hetzelfde voertuig, meldt de politie.

Hoe het ongeval heeft plaats kunnen vinden, is nog niet duidelijk. Er wordt nu onderzoek gedaan naar de oorzaak. De personenauto is vermoedelijk achterop een stilstaande vrachtwagen op de vluchtstrook gebotst.

In Botswana is voor het eerst sinds 58 jaar een andere partij dan de Botswana Democratic Party (BDP) als winnaar uit de verkiezingen gekomen. Een coalitie van oppositiepartijen, de Umbrella for Democratic Change (UDC), kreeg de meeste zetels in het parlement van het land in zuidelijk Afrika.

De stemmers rekenden massaal af met de zittende partij BDP, die volgens de voorlopige uitslag eindigde met slechts 2 zetels in het parlement. UDC werd met 35 zetels de grootste partij.

President Mokgweetsi Masisi heeft zijn nederlaag erkend. "Hoewel ik wilde aanblijven als uw president, respecteer ik de wil van het volk en feliciteer ik de verkozen president. Ik zal een stap opzij zetten en de nieuwe regering steunen", zei Masisi tegen journalisten in de hoofdstad Gaborone.

UDC-leider Duma Boko heeft nog niet gereageerd op de verkiezingswinst van zijn partij.

De BDP was in Botswana sinds de onafhankelijkheid van Groot-Brittannië in 1966 aan de macht. Het land met zo'n 2,3 miljoen inwoners staat bekend om zijn diamantmijnen en het natuurgebied de Okavangodelta. Ondanks de rijkdom aan diamanten kampt Botswana al jaren met een zwakke economische groei, een gebrek aan industriële ontwikkeling en een hoge werkloosheid.

Naast de mijnbouw is de safari-industrie de grootste inkomstenbron van het land. De toeristen komen vooral af op de circa 130.000 olifanten die het land telt.

Internetgebruikers op het Oost-Afrikaanse eiland Mauritius kunnen tot 11 november geen sociale media gebruiken. De Mauritiaanse regering heeft internetproviders in aanloop naar de parlementsverkiezingen de opdracht gegeven om de toegang tot alle sociale media te blokkeren.

De autoriteit voor informatie- en communicatietechnologieën ICTA noemt de maatregel een reactie op "illegale berichten die een ernstige bedreiging vormen voor de nationale veiligheid". De afgelopen weken zijn er zo'n twintig geluidsopnames van afgeluisterde gesprekken van journalisten, politici en politieagenten op sociale media uitgelekt, meldt mediawaakhond Reporters Without Borders.

Volgens premier Kumar Jugnauth en de politie zijn de opnames gemanipuleerd met kunstmatige intelligentie. Vijf journalisten van wie gesprekken zijn uitgelekt, spreken die claim tegen en zouden de opnames hebben geverifieerd.

Ontwrichting

Organisaties The Internet Governance Forum en The Internet Society zeggen in een gezamenlijke verklaring dat het besluit ontwrichtende gevolgen heeft voor het land. "Het inperken van toegang tot digitale platforms onderdrukt niet alleen het democratische proces, maar schaadt ook de economie en beperkt toegang tot essentiële informatie en diensten."

10 november kunnen inwoners van Mauritius naar de stembus voor de parlementsverkiezingen. De partij van de huidige premier heeft nu een meerderheid in het parlement.

Bij de galerie in het Brabantse Oisterwijk waar vannacht een explosie plaatsvond, zijn twee werken van Andy Warhol gestolen. Twee andere werken uit dezelfde serie, Reigning Queens, zijn achtergelaten op straat. Dat bevestigt de eigenaar van MPV Gallery, Mark Peet Visser.

De zeefdrukken stonden opgeslagen in de galerie om tussen 24 november en 1 december verkocht te worden op kunstbeurs PAN Amsterdam. "Het is georganiseerd", zegt Visser over de inbraak bij zijn galerie.

De daders gebruikten zware explosieven om het pand binnen te komen. Dat lukte, maar de dieven slaagden er niet in om alle Warhols mee te nemen. Op beelden is volgens Visser te zien dat de vier werken niet in de auto van de dieven pasten.

"Het is zo knullig", zegt de galerijhouder. "Ze gooiden er twee op straat, bij de andere twee rukten ze de lijsten eraf."

In en rondom de galerie is veel schade:

De inbraak is volgens Visser mislukt, want de vier werken zijn "onherstelbaar beschadigd". "Het is vreselijk zonde." Over de waarde van werken wil hij niets kwijt. Wel is hij naar eigen zeggen goed verzekerd voor de financiële schade.

Meerdere zeefdrukken

Andy Warhol maakte de werken in de jaren 80. Op de zeefdrukken zijn vier regerende koninginnen uit die periode te zien: de Nederlandse Beatrix, de Britse Elizabeth II, de Deense Margrethe II en koningin Ntombi Twala van Swaziland. De werken van Elizabeth en Margrethe zijn meegenomen, de andere twee lagen op straat.

Warhol maakte nog veel meer zeefdrukken van de vier koninginnen. In 2021 werden vier zeefdrukken van Beatrix voor 217.000 euro verkocht aan een buitenlandse kunstliefhebber. Bij Paleis het Loo is op dit moment een tentoonstelling met vier zeefdrukken van iedere koningin.

"Ze zijn niet per se zeldzaam", zegt kunsthistoricus Willem Baars over de zeefdrukken van Warhol. "Je kunt Warhols overal ter wereld kopen, maar omdat Beatrix erop staat heeft het kunstwerk hier extra bekendheid."

Het zal volgens Baars moeilijk zijn om de gestolen werken te verkopen. Enerzijds omdat ze genummerd zijn, en dus direct herkenbaar als de uit Oisterwijk meegenomen werken. Anderzijds omdat ze beschadigd zijn. "Als er al een scheur in papier zit, zijn ze vernietigd en niets waard. Ze zijn enorm kwetsbaar."

Verder zonder de Queens

De kracht van de explosie was volgens Visser enorm. De voordeur van de galerie werd eruit geblazen en overal rondom het pand ligt glas. Ook in de rest van de straat liggen de ramen eruit, zegt hij.

"We gaan opruimen", zegt Visser. "En we gaan verder waar we zijn gebleven, maar dan zonder de Queens."