NOS Nieuws - Algemeen

In de Utrechtse bossen heeft vanochtend mogelijk een bijtincident met een wolf plaatsgevonden. De provincie heeft daar een melding over gekregen en doet onderzoek om vast te stellen of het inderdaad om een wolvenbeet gaat.

Op de website van landgoed Den Treek is te lezen dat het gaat om een kind. Dat zou zich met een aantal volwassenen hebben bevonden nabij de Pyramide van Austerlitz, een monument dat bestaat uit een met gras beklede piramidevormige zandheuvel.

Tijdens het spelen zou het kind onverwacht zijn aangevallen en meegesleurd door de wolf. "Door adequaat optreden van de aanwezige volwassenen die de wolf met een stok geslagen hebben, heeft de wolf het kind in het bos losgelaten en is weggerend", aldus het verhaal op de website. Het is onbekend hoe het slachtoffer eraan toe is. Volgens RTV Utrecht zou het om een 6-jarige jongen gaan.

Het landgoed adviseert bezoekers "met klem" om het gebied voorlopig te vermijden met kinderen en honden. "Veiligheid staat voorop!"

De Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) onderzoekt de sporen en de politie neemt verklaringen op van getuigen. Er is ook DNA afgenomen, dat met spoed geanalyseerd zal worden door de Wageningen Universiteit om vast te stellen wat er precies is gebeurd.

Afschotvergunning

Het is niet de eerste keer dat er op de Utrechtse Heuvelrug een incident plaatsvindt met een wolf. In mei werd een hardloopster gebeten op landgoed Den Treek, vorige zomer werd een meisje van 5 omvergelopen door het dier.

In die twee gevallen gaat het om dezelfde wolf, met de codenaam GW3237m. Deze wolf kwam al vaker dicht bij mensen en toont belangstelling voor honden. De provincie besloot deze maand dat deze 'probleemwolf' mag worden afgeschoten. Dierenrechtenorganisaties verzetten zich tegen de afschotvergunning, maar de rechter oordeelde vorige week dat de provincie voldoende duidelijk heeft gemaakt waarom de wolf mag worden gedood.

Het is onbekend of de mogelijke wolvenbeet van vanochtend is aangebracht door diezelfde probleemwolf. Dat moet uit het DNA-onderzoek blijken dat nu wordt uitgevoerd.

De gemeente Veenendaal had niet zonder medeweten van betrokkenen onderzoek mogen laten uitvoeren naar de moskee en stichting Taubah en de islamitische gemeenschap in Veenendaal. Dat oordeelt de rechtbank in een zaak die was aangespannen door Taubah. Ook had de gemeente de uitkomsten van het onderzoek niet zomaar met anderen mogen delen. De gemeente heeft hiermee de privacy geschonden.

Het onderzoeksbureau NTA deed in 2018 in opdracht van de gemeente undercover onderzoek naar de radicalisering van de moslimgemeenschap in Veenendaal. Volgens de rechtbank was er geen wettelijke basis om dit onderzoek te laten uitvoeren.

De gemeente liet het onderzoek uitvoeren omdat er zorgen waren over een mogelijk salafistisch netwerk. Daarover waren ook vanuit de moslimgemeenschap signalen gekomen, zegt de gemeente. Dat gebeurde tussen 2013 en 2018, in de tijd dat ook Nederlandse moslims zich aansloten bij IS. Het onderzoek werd volgens de gemeente uitgevoerd op advies van de NCTV, de coördinator terrorismebestrijding en veiligheid.

De gemeente is aansprakelijk voor de schade die dit bij Taubah heeft veroorzaakt, zegt de rechtbank. Wat die schade precies is, moet nog worden vastgesteld.

Rapport gedeeld

Het onderzoeksrapport werd gedeeld met anderen. Het ging naar een aantal ministeries en naar de AIVD. De gemeente moet van de rechter binnen dertig dagen aan Taubah laten weten wie het rapport allemaal hebben gekregen. Daarop staat een dwangsom van 1000 euro per dag, met een maximum van 25.000 euro.

In het rapport staat gevoelige informatie over leden van de moslimgemeenschap. Mensen staan er met naam en foto in, zag NRC, die ook een rapport over Ede onder ogen kreeg. De onderzoekers slaan alarm over de moslimgemeenschappen. Er wordt gesproken over "een virus dat langzaam maar zeker de moskee inneemt" en de invloed van salafistische moslims. Minstens vijftig moslims die in gebedshuizen in Veenendaal en Ede een rol spelen, worden beschreven. Onder hen zijn moskeebestuurders en imams.

Burgemeester Kats van Veenendaal noemt de uitspraak van de rechter "een streng oordeel dat we onszelf als gemeente aanrekenen". Hij zegt dat de gemeente de opdracht niet had mogen geven en daarvoor excuses aanbiedt, ook voor de gevolgen.

Excuses

"Ik heb vandaag persoonlijk contact gezocht met stichting Taubah om die excuses over te brengen. We gaan ons er hard voor inzetten om het vertrouwen te herstellen en samen te werken aan een vreedzame samenleving", schrijft Kats in een verklaring.

Volgens het samenwerkingsverband van moskeekoepels K9 bevestigt de uitspraak wat ze al verwachtten: dat de gemeente over de schreef is gegaan. "Het is triest om te constateren dat de overheid zich niet houdt aan zijn eigen spelregels en de grondrechten van een deel van zijn burgers schendt. Er bestaat een bepaalde spanning in het geval van moslims."

Zeker negen andere gemeenten lieten een dergelijk onderzoek uitvoeren door de NTA en ook daartegen zijn zaken aangespannen. In februari oordeelde de rechter dat het aannemelijk was dat de gemeente Delft met het onderzoek grondrecht had geschonden en onrechtmatig handelde.

Bij een vestiging van de Jumbo in Cuijk hebben twee mannen maandagavond een grote hoeveelheid ingeleverde statiegeldflessen en -blikjes gestolen. De statiegeldwaarde bedraagt ongeveer 700 euro.

De dieven sloegen maandagavond rond 19.00 uur toe en hadden ruim een half uur nodig voor de diefstal, meldt Omroep Brabant op basis van beelden van de bewakingscamera's.

Omdat er maar twee grote plastic zakken vol met lege flessen en blikjes tegelijk in de relatief kleine auto pasten, moesten ze drie keer op en neer rijden, vertelt supermarkteigenaar Joppe Bosmans.

De winkel was al die tijd gewoon open, maar geen van de medewerkers zag het gebeuren.

Altijd buiten

"Ons magazijn is simpelweg te klein, dus de emballage staat altijd buiten", zegt de manager. "We bouwen dat wel vaak in met andere karren, maar deze mannen hebben die gewoon aan de kant geschoven."

Omdat de ingeleverde statiegeldflessen altijd buiten staan, is het niet de eerste keer dat er wat is gestolen. "Maar eerder ging het om een paar bierkratten", aldus Bosmans. "Dat er voor zoveel geld aan statiegeld wordt gestolen, is nog niet gebeurd."

De politie is op de hoogte gebracht van het voorval, maar geeft aan dat het lastig wordt om de dieven op te sporen. Op de camerabeelden is te zien dat de auto van de verdachten een buitenlands kenteken heeft. Omdat er niet meer bekend is dan dat kenteken, beginnen politie en justitie geen internationale procedure: er zijn te weinig aanwijzingen om de daders op te kunnen sporen.

Hardlopen

Bosmans baalt dat hij zelf niet eerder op de hoogte was van de diefstal. Hij was aan het sporten toen de dieven toesloegen. "Ik heb mijn telefoon niet bij me tijdens het hardlopen. Als ik het meteen had geweten, hadden we misschien nog kunnen ingrijpen", zegt hij.

De manager heeft inmiddels contact opgenomen met supermarkten in de omgeving, maar zijn collega's hebben nog geen extra groot aanbod van lege flessen en blikjes opgemerkt. Bosmans vermoedt dat de daders nog enkele maanden wachten voordat ze proberen om de buit in te wisselen.

De 24-jarige man die zijn vriendin (22) vorig jaar in Zoetermeer doodde met zo'n 250 messteken krijgt vijf jaar cel en een tbs-maatregel met dwangverpleging. De verdachte heeft meerdere stoornissen en verkeerde tijdens het incident in een psychose, concludeerden deskundigen eerder.

Daarom ging de rechter uit van verminderde tot sterk verminderde toerekeningsvatbaarheid. De rechtbank stelt dat er onvoldoende bewijs is om te spreken van moord, omdat de man geen tijd had om na te denken over zijn daad. Wel stelt de rechter dat er sprake is van doodslag.

Op 18 juli vorig jaar hoorde een zorgverlener geschreeuw vanuit de woning van het koppel. "Stop! Hou op! Je vermoordt me!" Toen politieagenten enkele minuten later ter plaatse kwamen, troffen ze het slachtoffer bebloed aan. Op haar lichaam waren 258 messteken aangebracht.

Deskundigen concludeerden dat de verdachte in een waan verkeerde op het moment van de daad. Hij geloofde dat het slachtoffer vreemdging en dat hij niet de vader van de baby was. De rechtbank zegt in de uitspraak ook rekening te hebben gehouden met het feit dat de verdachte al eerder werd veroordeeld voor mishandeling van het slachtoffer.

'Absolute buitencategorie'

De rechter zei te verwachten dat de tbs veel langer dan vijf jaar zal duren. Er is een zogenoemde gedragsbeïnvloedende en vrijheidsbeperkende maatregel opgelegd, zodat er langer toezicht op de man kan worden gehouden. Ook moet hij tienduizenden euro's aan schadevergoeding betalen aan de nabestaanden van het slachtoffer.

De moeder van het slachtoffer reageerde teleurgesteld op de uitspraak:

Volgens de rechter gaat het om een levensdelict dat zowel qua gevolgen als qua geweld tot de "absolute buitencategorie" behoort. Het slachtoffer had een pasgeboren zoontje dat zonder moeder verder moet. Ook maakte de man een video van het slachtoffer nadat hij haar had neergestoken. Dat heeft onherstelbaar leed veroorzaakt bij de nabestaanden, concludeert de rechter.

De celstraf pakt lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie. Het OM had eerder deze maand tien jaar cel en tbs met dwangverpleging voor doodslag geëist.

De KNVB vindt dat scheidsrechters die fluiten op landelijk- of districtsniveau in het amateurvoetbal fit moeten zijn. Bij hun beoordeling telt de voetbalbond vanaf komend seizoen de verplichte fitheidstest dubbel zo zwaar mee.

"Veel scheidsrechters stoppen veel tijd in het zorgen dat zij fit genoeg zijn om wedstrijden te leiden", zegt een woordvoerder van de KNVB bij Omroep West. "Wij willen met deze accentverschuiving wat meer waardering daaraan koppelen."

De voetbalbond begon vorig seizoen met een fitheidsmeting voor alle KNVB-(assistent-)scheidsrechters. Fit zijn is belangrijk, vindt de bond. Een fitte scheidsrechter kan beter meebewegen met het spel en houdt optimaal zicht. Ook helpt een goede conditie blessures te voorkomen.

Spelregeltoets

Om een goede prestatie te bevorderen worden enkele duizenden amateurscheidsrechters nauwgezet gevolgd. Ze krijgen een begeleider mee, moeten een spelregeltoets doen, voldoende beschikbaar zijn en op verschillende manieren aan hun conditie werken. In dat hele programma telt de fitheidstest komend seizoen voor 20 procent mee. Afgelopen seizoen was dat 10 procent.

Praktisch betekent de fitheidstest dat een amateurscheidsrechter 40 meter moet hardlopen, 10 seconden rust krijgt om te draaien en dan weer 40 meter moet hardlopen. Vervolgens weer 10 seconden rust en dan weer hardlopen, waarbij de gemiddelde snelheid telkens iets hoger moet.

Mooiste wedstrijden

"Wij vinden het een heel goede ontwikkeling", reageert Frank Sanders van de Centrale Organisatie van Voetbal Scheidsrechters (COVS). "Zowel op landelijk- als districtsniveau wil elke scheidsrechter de mooiste wedstijden fluiten en ze willen allemaal promoveren. Het is een prima stap dat wie het fitst is het hoogst fluit en de belangrijkste wedstrijden krijgt."

Voor alle duidelijkheid: het gaat om arbiters die formeel door de KNVB worden aangesteld op landelijk- of districtsniveau. Wie als ouder, opa of oma, broer of zus een wedstrijd op een lager niveau fluit, valt buiten de nieuwe beoordeling. Al zegt de KNVB dat voetballers en voetbalsters een fitte, meelopende scheidsrechter altijd op prijs stellen.

Een kleine drie maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen zet het CDA in de Peilingwijzer zijn gestage opmars van de laatste anderhalf jaar voort. Met 21 tot 25 zetels is de partij van Henri Bontenbal nu even groot als de VVD, die sinds de val van het kabinet is teruggezakt naar 20 tot 24.

Grootste partij blijft de PVV, met 28 tot 32 zetels, zij het met een minimale voorsprong. GroenLinks-PvdA is met 25 tot 29 bijna even groot in de Peilingwijzer, die een gewogen gemiddelde berekent van de zetelpeilingen van Verian/EenVandaag en Ipsos I&O.

Dat is een groot contrast met de situatie in februari 2024, toen de PVV een piek liet zien op 46 tot 52 Kamerzetels. Dat waren er destijds evenveel als GroenLinks-PvdA, VVD en CDA samen.

JA21 in de lift na val kabinet

Een andere partij die opvalt is JA21, die bij de vorige verkiezingen in november 2023 niet verder kwam dan 1 zetel voor Joost Eerdmans. Sinds de val van het kabinet-Schoof begon een groei naar inmiddels 5 tot 9 zetels. Daarmee heeft JA21 zich in de woorden van politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, "de laatste maanden ontwikkeld van de kleinste van de kleine partijen tot een van de grootste van die groep".

Ipsos I&O ziet in zijn onderzoek dat JA21 relatief veel zetels wint van kiezers die teleurgesteld zijn over de prestaties van de partij van Geert Wilders in het kabinet. "JA21 is rechts, maar wat evenwichtiger en minder agressief dan de PVV", zegt één van die overstappers.

Verian/EenVandaag legt ook een verband met de overstap van oud-staatssecretaris Ingrid Coenradie vorige maand van de PVV naar JA21. Lijsttrekker wordt zij overigens niet: dat blijft Eerdmans.

Yesilgöz krijgt verwijt van 'populisme'

De personen aan de top worden door kiezers ook het vaakst genoemd als reden voor een overstap naar het CDA of als motief om niet langer VVD te stemmen. De christendemocraten profiteren van de populariteit van Bontenbal, die in het onderzoek van Ipsos I&O door CDA-kiezers duidelijk, sociaal en sympathiek wordt genoemd. Het CDA is bij het bredere electoraat de gewildste coalitiepartner na de komende verkiezingen.

Bij de VVD is het tegenovergestelde beeld te zien: daar heeft volgens Verian/EenVandaag nog maar de helft van de eigen kiezers vertrouwen in aanvoerder Dilan Yesilgöz. Anderhalve maand geleden was dat nog 77 procent. Net als Ipsos I&O meldt EenVandaag dat afhakende stemmers Yesilgöz een populistische stijl verwijten.

Alle partijen uit het kabinet-Schoof dat vorige zomer aantrad, staan inmiddels op verlies. Dat geldt met name voor BBB (2 tot 4 zetels) en NSC (0-2). Bij NSC stappen veel kiezers over naar het CDA, de vroegere partij van oud-leider Pieter Omtzigt.

Maar bij de andere partijen zijn minder verschuivingen te zien. D66 doet het iets beter dan bij de vorige verkiezingen met 10 tot 12 zetels en hetzelfde geldt voor de Partij voor de Dieren (4 tot 6) en de SP (5 tot 7).

De resterende partijen blijven min of meer stabiel. Forum voor Democratie, de ChristenUnie, Volt en de SGP staan alle op 2 tot 4.

Verantwoording

De NOS publiceert met enige regelmaat de Peilingwijzer, die zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag samenvoegt. Meer over de methode erachter is te vinden op de website van de maker, politicoloog Tom Louwerse van de Universiteit Leiden.

In de buurt van het Russische schiereiland Kamtsjatka was vannacht de op vijf na krachtigste aardbeving ooit gemeten. Op veel plekken aan de kusten van de Stille Oceaan zijn de gevolgen merkbaar, maar toch lijkt de schade tot nu toe beperkt. "Het gebied waar de aardbeving plaatsvond, is dunbevolkt. Daarom lijkt de schade mee te vallen", zegt seismoloog Pauline Kruiver van het KNMI.

Op de Russische eilandengroep Koerilen, in het oosten van het land, is de noodtoestand uitgeroepen. Tsunamigolven overspoelden een havenstad, is te zien op door de autoriteiten verspreide foto's.

In het gebied zijn vaker aardbevingen, vertelt Kruiver. "In 1952 was er een beving met een kracht van 9,0. Dat komt doordat daar een plaatgrens is. De Pacifische plaat duikt onder de plaat waarop Kamtsjatka ligt en dat zorgt voor heel veel wrijving."

Deze beving kwam ook niet volledig onverwacht. "De afgelopen tijd waren er al veel aardbevingen, maar die waren minder zwaar. Dit was dan wel de hoofdschok", zegt Kruiver.

Zwaarste beveningen ooit gemeten

Bron: Amerikaans seismologisch instituut

Ondanks de kracht van de beving, blijft de schade waarschijnlijk beperkt door de diepte waarop die plaatsvond, zegt geologe Anouk Beniest van de Vrije Universiteit Amsterdam. Ook was het water op de plek van de beving relatief ondiep. "Hoe ondieper het water en hoe dieper de aardbeving, hoe kleiner de tsunami. Deze vond waarschijnlijk net te diep plaats om een echt grote tsunami te veroorzaken."

De tsunamigolven hebben de oostkust van Japan inmiddels bereikt. De hoogste golf tot nu toe gemeten was 1,3 meter hoog, maar het Japanse Meteorologisch Agentschap voorspelt dat de golven tot wel 3 meter hoog kunnen worden.

Bijna 2 miljoen mensen moesten evacueren en in grote delen van het land gelden waarschuwingen, al zijn die voor een aantal gebieden alweer verlaagd. De Japanse publieke omroep NHK meldt dat er tot nu toe geen meldingen zijn van grote schade.

Golven bij Japans eiland Hokkaido:

Voor een groot aantal landen die aan de Stille Oceaan liggen werden tsunamiwaarschuwingen afgegeven. Langs de kust Ecuador en de noordwestelijke eilanden van Hawaï waren golven van 3 meter voorspeld. Op andere plekken waren golven van wel een meter hoog mogelijk, onder meer in Australië, Colombia, Mexico, Nieuw-Zeeland, Tonga en Taiwan.

Hawaï: geen zorgwekkende golven

Hawaï bereidde zich vanochtend voor op mogelijke tsunamigolven van 3 meter hoog, maar een grote tsunami wordt niet meer verwacht. Tot nu toe heeft Hawaï nog geen zorgwekkende golven gezien, zei de gouverneur van de eilandengroep Josh Green vanochtend tijdens een persconferentie. Hij noemde dat een "grote opluchting".

De golven hebben ook de Amerikaanse westkust bereikt. Bij de kust van de staat Californië zijn golven van 1 meter hoog gemeten.

Voor de Amerikaanse eilandengroep de Aleoeten in Alaska is de tsunamiwaarschuwing afgeschaald naar een advies. Er geldt ook een advies voor een deel van de kust van het Alaska-schiereiland, waar de golven naar verwachting niet hoger dan 45 centimeter zullen worden.

De Chinese autoriteiten gaven eerder tsunami-waarschuwingen af voor de provincie Zhejiang en de stad Shanghai, maar die zijn inmiddels ingetrokken. In Taiwan geldt nog wel een tsunami-alarm.

Goed te voorspellen

"Om een tsunami te veroorzaken moet een aardbeving erg krachtig zijn en plaatsvinden onder de zeebodem, zodat het water snel in beweging komt", vertelt seismoloog Kruiver. "Zo'n golf heeft een vrij constante snelheid, dus het is goed te voorspellen wanneer en waar zo'n golf aankomt en hoe hoog die wordt."

Hoewel de schade dus relatief beperkt lijkt, zijn de effecten merkbaar aan de kustgebieden in een groot deel van de Stille Oceaan. Beniest: "Op de plek waar een aardbeving plaatsvindt, wordt een golf gecreëerd. In principe geldt dat die langer wordt als hij meer afstand aflegt. In dit geval was de depressie die door de aardbeving is ontstaan beperkt, waardoor de golf relatief klein is gebleven."

Wel zou het kunnen dat er nog meer bevingen volgen, zegt Beniest. "Als de aarde heel veel spanning opbouwt, veroorzaakt dat uiteindelijk een aardbeving. Het kan zo zijn dat er nog meer stress in het systeem zit en er dus nog bevingen volgen."

De Australische regering wil het verbod op socialemediagebruik onder de 16 jaar uitbreiden met een inperking van het gebruik van YouTube. Als het parlement ermee instemt, kunnen jongeren onder de 16 het videoplatform nog wel bezoeken, maar mogen ze er geen account meer hebben. Dat heb je nodig om zelf video's te uploaden of te reageren op andere gebruikers.

Het Australische parlement nam in november een wet aan die het gebruik van Facebook, Instagram, Snapchat, TikTok en X door kinderen onder de 16 verbiedt. Dat was een wereldprimeur. YouTube en chatapps als WhatsApp bleven toen buiten schot.

Minister Wells rechtvaardigt de ommezwaai met een verwijzing naar recent onderzoek. Daaruit kwam naar voren dat 37 procent van de ondervraagde kinderen op YouTube met "schadelijke" content in aanraking was gekomen.

Socialemediagebruik wordt door de Australische regering bij kinderen gezien als oorzaak van sociale isolatie, slechte nachtrust, slechte fysieke en psychische gezondheid, gebrek aan levensvreugde en blootstelling aan schadelijke content als porno en geweld.

Reactie YouTube

YouTube bestrijdt dat het een sociaal medium is. "YouTube is een platform om gratis video's van hoge kwaliteit te delen, die in toenemende mate op tv's worden bekeken." Het bedrijf wil in gesprek met de regering en overweegt juridische stappen.

Minister Wells is daar niet bang voor. "We laten ons niet intimideren door juridische dreigementen in de strijd voor het welzijn van Australische kinderen."

Het in november aangekondigde verbod op YouTube-accounts gaat op 10 december in. Platforms die het verbod proberen te omzeilen riskeren een boete die tot 28 miljoen euro kan oplopen. Welke maatregelen de platforms concreet moeten nemen is nog niet bekend.

Elders

Het verbod op sociale media voor minderjarigen wordt elders in de wereld nauwlettend gevolgd. Noorwegen overweegt een verbod op sociale media voor jongeren onder 15 jaar. Frankrijk en Denemarken zien meer in een regeling voor de hele EU. Het VK denkt nog na over een verbod.

In Nederland mogen jongeren onder de 16 alleen met toestemming van hun ouders een account aanmaken.

Correspondent Australië Meike Wijers

"Hoewel er in de Australische samenleving brede steun is voor het plan om sociale media te verbieden voor kinderen jonger dan zestien jaar, zetten deskundigen vraagtekens bij de effectiviteit en de noodzaak van een verbod op YouTube. Ze stellen dat het platform een belangrijke bron is van informatie, entertainment en educatie voor jongeren. Bovendien vinden vooral jongeren uit minderheidsgroepen hier verbinding en steun. En uit onderzoek blijkt dat jongeren uit de lhbti-gemeenschap zich vaak alleen hier thuis voelen.

Bovendien is nog steeds onduidelijk hoe het verbod wordt gehandhaafd. Het is aan de platforms om te zorgen dat kinderen geweerd worden, maar de manier waarop ze dat moeten doen is nog niet helder. Er zijn grote zorgen over de privacy van alle socialemediagebruikers in Australië, omdat er mogelijk biomedische gegevens, zoals gezichtscans, en andere privacygevoelige gegevens moeten worden gedeeld met de techbedrijven."

Meer dan 100.000 mensen vallen momenteel onder een zelfopgelegd gokverbod. Bij het Cruks, het Centraal Register Uitsluiting Kansspelen van de Kansspelautoriteit, schrijven gokkers zich in voor een zogeheten gokstop van minimaal zes maanden om te voorkomen dat ze nog naar het casino gaan, schrijft Trouw.

Casino's en speelhallen mogen mensen die in het Cruks-register staan niet binnenlaten. Ook op Nederlandse goksites worden ze geweerd. Na het verlopen van de gekozen termijn wordt de gokstop automatisch beëindigd.

Per week schrijven 300 tot 500 mensen zich in, van wie de helft jonger is dan 32. Steeds meer mensen kiezen voor een gokverbod van langer dan zes maanden. Het laat zien dat gokkers de site steeds beter weten te vinden.

Na zes maanden kunnen mensen zich uitschrijven, met een bedenktijd, om er zeker van te zijn dat ze echt willen stoppen. Dat is om impulsieve acties te voorkomen, zegt de Kansspelautoriteit tegen de krant. En dat werkt: veel mensen blijven daarna toch ingeschreven staan.

Laagdrempelig

Ook mensen uit de naaste kring, zoals een partner, kunnen een gokverslaafde inschrijven voor een gokstop. Dat kan als alle andere hulp niet werkt en de gokker of zijn omgeving schade oploopt door het gokken, zoals financiële of psychische problemen.

Hoeveel mensen zich sinds de oprichting van het Cruks-register in 2021 in totaal hebben ingeschreven, is niet bekend. Als iemand zich uitschrijft, worden de gegevens gewist. Dat gebeurt om de inschrijving laagdrempelig te houden, zegt de Kansspelautoriteit: "Mensen zijn bang dat registratie gevolgen kan hebben, bijvoorbeeld bij het afsluiten van een hypotheek."

Bovendien is het gevoelige informatie. "Het is een anoniem register, mensen krijgen een unieke code, en daarmee wordt een ID-check gedaan bij een speelhal of website. Die haalt de code door het Cruks-register en dat zegt ja of nee", aldus de Kansspelautoriteit.

Meer gokkers

Johan Dokter, bestuurslid van de landelijke zelfhulporganisatie AGOG en ervaringsdeskundige, is niet verbaasd over het aantal inschrijvingen. "Het aantal gokkers neemt toe, mede door de legalisering van online gokken in 2021", zegt hij tegen de NOS. "Ook bij de zelfhulpgroepen melden zich steeds meer mensen die hulp zoeken om te stoppen met gokken."

Hij benadrukt wel dat een gokverbod niet de oplossing is, maar een hulpmiddel. "Het is een extra drempel die gokverslaafden voor zichzelf opwerpen, maar het helpt wel. Als mensen staan ingeschreven in Cruks moeten ze allerlei fratsen uithalen om wel te kunnen gokken."

"Het nadeel is: als mensen echt willen gokken gaan ze naar buitenlandse sites die daar legaal of nog erger, illegaal zijn."

Hulp zoeken

Dokter roept gokverslaafden op zich niet alleen in te schrijven bij Cruks, maar daarnaast hulp te zoeken, in therapie te gaan, in zelfhulpgroepen of met een psycholoog te gaan praten. "Daar vindt het herstel plaats", zegt hij.

Hij ziet de groei van het gokken terug in het aantal aanmeldingen bij zijn eigen organisatie, AGOG, met groepen door heel Nederland. "Het loopt de spuigaten uit. We moeten er regelmatig stoelen bij zetten omdat de ruimte te klein is."

"We merken ook dat de aanwas jonger wordt. We krijgen mensen die 22, 23 zijn en inmiddels drie, vier jaar gokken en enorm in de problemen zitten. Ik ben blij dat ze hulp zoeken, het zijn soms heftige verhalen."

Praten motiveert

We kunnen ze helpen, maar mensen moeten het wel zelf doen, zegt hij. "We zijn een zelfhulporganisatie, we kunnen elkaar helpen vanuit de ervaring. Mensen komen in een warm bad van herkenning en mensen die hetzelfde meemaken. Dat helpt enorm." Praten met ervaringsdeskundigen werkt motiverend, ziet hij. "Het is de meerwaarde van de herkenning, je zit allemaal in hetzelfde schuitje."

Daarnaast zou de overheid meer kunnen doen, zegt Dokter. "De overheid heeft de Wet kansspelen op afstand ingevoerd, maar er zou nog wel wat meer kunnen. De bekendheid van Cruks zou verbeterd kunnen worden."

Limiet

Ook zou het volgens hem mooi zijn als er overkoepelende limieten komen. "Als je nu bij een gokaanbieder gokt, kun je een maximaal bedrag verliezen, maar we hebben dertig legale aanbieders, dan kun je daarna naar de volgende."

De Kansspelautoriteit denkt ook dat het instellen van een overkoepelende limiet een goede beschermende maatregel is. "Maar we moeten er wel voor waken dat spelers bij legale aanbieders niet uitwijken naar illegale", zegt een woordvoerder.

Medewerkers van de politie hebben een nieuwe cao. Vanaf 1 december krijgen zij stapsgewijs een loonsverhoging van in totaal 8,5 procent. Dat zijn de politievakbonden, demissionair minister Van Weel van Justitie en Veiligheid, en korpschef Janny Knol overeengekomen.

Het loon wordt de komende jaren vijf keer verhoogd met 1 tot 2 procent, tot de verhoging op 1 juli 2027 de 8,5 procent heeft bereikt. De nieuwe cao loopt tot half december 2027.

Naast de salarisverhoging krijgen de politiemedewerkers in december en september volgend jaar een eenmalig bedrag van 1100 euro bruto. Ook is het individueel keuzebudget verhoogd met 500 euro. Dat bedrag kunnen medewerkers naar eigen inzicht besteden aan bijvoorbeeld een opleiding of een nieuwe fiets,

Eerder met pensioen

Daarnaast kunnen politiemedewerkers die minimaal 25 jaar zwaar werk hebben gedaan eerder met pensioen. Voor deze regeling komen alleen politiemensen in aanmerking die zijn geboren 1962, 1963, 1964 en het eerste kwartaal van 1965.

De politie kampt al jaren met een tekort aan mensen. In de nieuwe cao staat dan ook dat wordt ingezet op duurzame inzetbaarheid, zodat medewerkers lang en gezond in dienst blijven. Eerder werd het tekort aan medewerkers onder meer tegengegaan door de basisopleiding voor nieuwe agenten in te korten.

De vakbonden leggen het onderhandelingsresultaat nu voor aan hun leden, die hierover kunnen stemmen.

De sinds de coronacrisis kwakkelende NS krabbelt langzaam wat op, maar is nog altijd niet uit de financiële zorgen. Over de eerste zes maanden van dit jaar maakte de grootste vervoerder van het land een verlies van 60 miljoen euro. Een jaar geleden was dit verlies nog 65 miljoen.

Om uit de problemen te komen is NS flink aan het bezuinigen, maar worden verdere "scherpe keuzes" onvermijdelijk. Zo kijkt de vervoerder naar manieren om flexibeler om te kunnen gaan met treinen en personeel. Dat zou betekenen dat er bijvoorbeeld op populaire thuiswerkdagen zoals maandag, woensdag en vrijdag op bepaalde trajecten minder treinen gaan rijden.

Flexibel rijden

Financieel directeur Angelique Magielse noemt dat "meer maatwerk" in de dienstregeling. "Als je vrijdag bijna geen reizigers in de trein hebt, dan hoef je niet meer elke 10 minuten een trein te laten rijden naar bepaalde bestemmingen. Er zitten zeker mogelijkheden om daar flexibel op in te spelen."

Tegelijk probeert NS al langer reizigers te verleiden niet meer massaal in de ochtend- en avondspits de trein te pakken. "Als we reizigers meer kunnen verspreiden, dan hoeven wij niet onze volledige capaciteit in te zetten voor een paar momenten in de week. Dat we geen nieuwe treinen hoeven te kopen voor alleen de dinsdag- en de donderdagochtend", zegt Magielse over de "hyperspits" die er sinds corona is op deze twee werkdagen.

Reizigersorganisatie Rover ziet in een betere spreiding over dagen en uren ook een oplossing. "NS moet reizigers de juiste prikkels geven. Nu maakt het niet uit of je op maandag of dinsdag de trein neemt. Er is geen abonnement dat op maandag, woensdag en vrijdag geldig is", reageert directeur Freek Bos. "Of maak verschillende abonnementen voor de spitsuren. zo geef je reizigers de juiste prikkels. Nu moet je de ochtend- en de avondspits mijden om goedkoper te rijden. Dat is best gek."

Bezuinigingen

Bijkomend probleem voor de financiën van NS zijn de bezuinigingen op het openbaar vervoer die dit jaar zijn ingevoerd. In de halfjaarcijfers schrijft NS dat er door de bezuinigingen en de verlaagde subsidie voor de ov-studentenkaart elk jaar 97 miljoen minder binnenkomt. Zonder die bezuinigingen zou het verlies van NS over het afgelopen half jaar op 11,5 miljoen zijn uitgekomen.

"Vanaf dit jaar zien we de volle effecten van de bezuinigingen", zegt Magielse. Een extra overheidsbijdrage ligt niet in het verschiet. "Uiteindelijk denk ik dat het eerlijke verhaal is dat het vanuit de overheid een heel lastig verhaal is. Er wordt eerder gesproken over meer bezuinigingen dan over minder."

De treinkaartjes zomaar duurder maken om het verlies goed te maken mag niet. Wel stijgen de ticketprijzen door de aanhoudende inflatie, met ongeveer 6 tot 9 procent. "Wij houden er rekening mee dat de compensatie die we dit jaar nog hebben gekregen om de tarieven voor de inflatie niet verder te verhogen er volgend jaar echt niet meer inzit. En dat we dus genoodzaakt zijn dat deel ook door te belasten in een duurder treinkaartje."

Kijk hier wat een tariefsverhoging van 9 procent betekent voor de prijs van een retourtje tussen verschillende steden:

Door intern te bezuinigingen, op onder meer het hoofdkantoor, inhuur van extern personeel en op computersystemen, hoopt NS over anderhalf jaar weer financieel gezond te zijn. Het bedrijf ziet een langzame groei aan reizigers, ondanks de problemen op het spoor tijdens de NAVO-top in Den Haag en vier dagen waarin het personeel staakte voor een hoger loon. In de eerste helft van dit jaar werden 5,5 procent meer treinkaartjes verkocht dan in dezelfde periode een jaar geleden.

Toch zit NS nog op 93 procent van het aantal reizigers van voor corona. "De weg naar boven gaat langzaam", benadrukt Magielse. "Ik denk dat het nog tot 2030 duurt voor we terug zijn op hetzelfde aantal reizigers als in 2019."

Bij een controle in de Rotterdamse haven heeft de douane 380 kilo cocaïne gevonden. De drugs, met een straatwaarde van zo'n 28 miljoen euro, zaten verstopt in een lading boomstammen die afkomstig was uit Brazilië. In verband met de vondst zijn acht mannen opgepakt.

Op 11 juli ontdekte de douane de drugs in twee containers met boomstammen, maar vervolgens werd gewacht met ingrijpen tot ze werden opgehaald. Een week later werd een van de containers opgehaald en naar een loods in Breda gebracht. Bij het lossen pakte de politie meerdere verdachten op, meldt omroep Rijnmond. Het gaat om drie mannen uit Schiedam (27, 38 en 44 jaar), twee mannen uit Vlaardingen (33 en 42), een 38-jarige man uit Dordrecht en een man zonder vaste woon-of verblijfplaats van 34 jaar oud.

De rechtbank heeft deze week besloten dat alle verdachten langer vast blijven zitten.

Tussen de bananen

Het gebeurt niet vaak dat drugs in de haven worden aangetroffen in boomstammen. Meestal wordt cocaïne in ladingen fruit naar Nederland gesmokkeld. Zo werd aan het begin van de maand nog een partij van 220 kilo cocaïne gevonden in een lading bananen uit Peru.

Ook in dit geval wachtte de politie met ingrijpen totdat de container werd opgehaald. Toen dat gebeurde, bleek dat de drugs werden afgeleverd bij een loods in Zeewolde. Daar pakte de politie zeven verdachten op.

En gisteren werd bij een controle in de Rotterdamse haven 54 kilo cocaïne gevonden in de constructie van een container. De container met bananen was afkomstig uit Ecuador en had een bedrijf in Polen als bestemming. Dat bedrijf heeft volgens het Openbaar Ministerie niets met de smokkel te maken.

Het vernielde landschapskunstwerk Polderland Garden of Love and Fire in Almere is hersteld. Daarbij zijn enkele tientallen panelen in het werk van de bekende Pools-Amerikaanse architect Daniel Libeskind vervangen door nieuwe aluminium panelen.

"Ik ben superblij. Dit is echt zoals het zou moeten zijn. En hopelijk ook blijft", zegt Odette Breijinck van de gemeente Almere bij Omroep Flevoland.

Libeskind (1946), ook bekend van het Joods Museum in Berlijn en het Holocaust Namenmonument in Amsterdam, bouwde het landschapskunstwerk in de polder in 1997. Het meest in het oog springende onderdeel zijn de verticale aluminium panelen die samen een labyrint vormen.

Kaarsrechte kanalen

Het kunstwerk bestaat ook uit een aantal kaarsrechte kanalen en paden, Toen onbekenden in 2023 vernielingen aanrichtten werden vooral de aluminium panelen zwaar getroffen. 24 van de 100 panelen werden - in sommige gevallen onherstelbaar - beschadigd.

Omwonenden zeiden dat ze een zware explosie met vuurwerk hadden gehoord. Verwrongen stukken aluminium lagen tot wel 10 meter verderop. De politie deed onderzoek, maar het is nooit duidelijk geworden wie verantwoordelijk is voor de actie.

Verschil oud en nieuw

Het kunstwerk werd al twee keer eerder deels vernield. De gemeente Almere vond het belangrijk om het opnieuw te restaureren, zegt Breijinck. Daarvoor moest een aantal panelen helemaal opnieuw worden gefabriceerd. Er is nu een verschil te zien tussen de oude en de nieuwe aluminium panelen.

Hoewel nog is overwogen om de panelen dikker en daarmee beter bestand tegen vernielingen te maken, heeft Almere daarvan afgezien. Het zou de restauratie duurder hebben gemaakt. Bovendien zou herstel bij zo'n extra versteviging nog duurder uitpakken na een eventuele volgende vernieling. De restauratie kostte nu 75.000 euro.

Boomstammen

De gemeente neemt geen extra maatregelen om nieuwe vernielingen te voorkomen. Na de eerste vernieling in 2015 werden boomstammen neergelegd om de toegang tot het terrein moeilijker te maken. Aan camerabewaking wordt voorlopig niet gedacht. Het kunstwerk ligt vrij afgelegen en de kosten voor een beveiligingscamera zijn relatief hoog.

Libeskind over het kunstwerk op archiefbeeld:

In een deel van Friesland kwam vanochtend enige tijd wat minder water uit de kraan door een leidingbreuk. Aan het begin van de middag meldde waterbedrijf Vitens dat de problemen waren verholpen.

Volgens Vitens was de waterdruk bij zo'n 15.000 aansluitingen in het zuidwesten van de provincie wat lager dan normaal. "Bij iedereen kwam er water uit de kraan, alleen wat minder dan men gewend was", aldus een woordvoerder.

De leidingbreuk is volgens de woordvoerder spontaan ontstaan, "dus zonder dat er een mens aan te pas kwam".

De Nederlandse economie is de afgelopen maanden een heel klein beetje gegroeid: met 0,1 procent vergeleken met de eerste drie maanden van dit jaar. Volgens de laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) kwam dat vooral doordat er meer investeringen zijn gedaan en de overheid meer geld heeft uitgegeven.

Al meer dan een jaar, vijf kwartalen op rij, neemt de economische groei in ons land steeds een beetje af. "De economie is langzaam stoom aan het verliezen. Dat heeft mogelijk ook te maken met geopolitieke onrust. Er leeft onzekerheid bij bedrijven over de handelsoorlog en wat dat allemaal betekent", zegt hoofdeconoom van het CBS Peter Hein van Mulligen.

Defensie

De investeringen vanuit het bedrijfsleven en de overheid gaan vooral om meer vervoersmiddelen, zoals schepen en vliegtuigen. "Daar zitten ook defensie-uitgaven bij, die zagen een piek. Dat gebeurt niet ieder kwartaal. Aan de andere kant, het voornemen is dat de uitgaven voor defensie straks 5 procent van de economie bedragen. Dus als dat gaat gebeuren dan zou je kunnen verwachten dat die uitgaven de komende jaren nog wel wat bij kunnen dragen aan economische groei."

Ook geeft de overheid volgens het CBS elk kwartaal meer geld uit aan de zorg. Dat komt door de aanhoudende vergrijzing in ons land. In het begin van het jaar werd er nog veel geïnvesteerd in de bouw, dat is de afgelopen maanden afgenomen.

In de cijfers van het statistiekbureau is wel een stijging te zien in de sector delfstoffenwinning. "Het afgelopen kwartaal groeide delfstoffenwinning weer wat, vooral de gaswinning", zegt Van Mulligen. "Er is ook meer gas ingevoerd in Nederland. Maar goed, die bedrijfstak is niet zo groot meer, dus de bijdrage aan de groei was beperkt."

Minder uitgaven door huishoudens

Uit de cijfers blijkt verder dat huishoudens de laatste tijd minder geld aan horeca, kleding en recreatie hebben uitgegeven. Volgens Van Mulligen waren die uitgaven in het eerste kwartaal nog een stuk hoger.

"De voorgaande kwartalen droeg de consumptie van huishoudens juist sterk bij aan de economische groei. Afgelopen kwartaal dus niet. Dat kan incidenteel zijn, want het ligt in ieder geval niet aan dat we met z'n allen te weinig geld hebben. Vooral door de hoge loonstijging van vorig jaar hebben consumenten veel geld te besteden."

In het afgelopen jaar is onze economie dus wel een beetje gegroeid en hoewel de economie 'stoom verliest' betekent dat niet automatisch dat we komende maanden in de min gaan. "Of het volgende kwartaal een minnetje wordt, is nog even afwachten", zegt Van Mulligen.

Voor heel 2025 verwacht het CBS een beperkte economische groei.

Dierenbeschermings- en dierenrechtenorganisaties in Duitsland stappen naar de rechter omdat de dierentuin van Neurenberg twaalf bavianen heeft gedood vanwege plaatsgebrek. In hun verblijf liepen meer dan veertig dieren rond, terwijl er plaats is voor 25 dieren plus wat jongen. Het kwam steeds vaker tot een conflict waarbij dieren gewond raakten.

Het voornemen om de dieren te doden was in februari vorig jaar aangekondigd. Meerdere dierentuinen boden aan om bavianen over te nemen, maar geen van de aanbiedingen voldeed aan de eisen die voor het dierenwelzijn worden gesteld, aldus de dierentuin.

Activisten

Gisterochtend liet de directie onverwacht weten dat het terrein die dag om "bedrijfsredenen" gesloten zou blijven. Activisten van de groep Animal Rebellion riepen daarna op tot een protestactie bij de ingang, omdat ze dachten dat de dierentuin tot het doden van de bavianen zou overgaan. Een aantal activisten klom over een hek en lijmde zich vast op het terrein. Ze zijn aangehouden.

Het vermoeden van de activisten bleek juist. De dierentuin heeft gisteren drie volwassen mannetjes en negen volwassen vrouwtjes gedood. Twee daarvan stierven aan de gevolgen van een narcose, de andere zijn doodgeschoten terwijl ze opgesloten zaten in een transportkist. De resten zijn volgens informatie van persbureau DPA aan roofdieren gevoerd.

Vermijdbaar

Dierenbeschermings- en dierenrechtenorganisaties zeggen dat de dierentuin in Neurenberg tientallen jaren lang onverantwoordelijk dieren heeft gefokt. Het doden van gezonde dieren zou vermijdbaar zijn geweest. De dierentuin laat weten dat er een anticonceptieprogramma was, maar dat dit heeft gefaald.

De Duitse Dierenbeschermingsbond zegt dat het doden van gezonde dieren in Duitse dierentuinen dagelijkse praktijk is. In veel dierentuinen zouden dieren worden gefokt om aan roofdieren te worden gevoerd. Ook overtallige zoogdieren zouden geregeld worden gedood en als voedsel aan leeuwen, tijgers en andere roofdieren worden voorgezet.

De Chinese miljoenenstad Shanghai heeft meer dan 280.000 inwoners geëvacueerd in afwachting van een tropische storm. Dat meldt de Chinese staatsomroep CCTV.

Shanghai en andere steden in de regio nemen geen enkel risico. Honderden vluchten zijn geannuleerd, scholen zijn gesloten en mensen worden uit risicovolle gebieden verplaatst. Sommige treinverbindingen zijn tijdelijk stilgelegd.

De storm veroorzaakte eerder al overstromingen in de Filipijnen:

De zwaarste storm die de afgelopen jaren rechtstreeks bij Shanghai aan land kwam, was Bebinca vorig jaar. Dat was de zwaarste tropische storm in de stad in 75 jaar.

Noodweer in Peking

Ook de Chinese hoofdstad Peking had de afgelopen dagen te maken met noodweer. Door de zware regenval kwamen zeker dertig mensen om het leven. Meer dan 80.000 mensen werden geëvacueerd.

Correspondent China Laura van Megen:

"De regenval in Peking was de afgelopen dagen uitzonderlijk. In de Chinese hoofdstad valt normaal 60 centimeter water per jaar, maar nu viel dat bijna in een paar dagen. Dat was te veel voor de rivieren en de riolering om af te voeren. Ook klinken er klachten dat de weeralarmen te laat afgingen, waardoor mensen niet op tijd geëvacueerd konden worden of weg konden gaan.

De gevolgen van klimaatverandering zijn extreem duidelijk in China: verwoestijning die optrekt vanuit het noorden, overstromingen in de zomer, meer smeltwater uit de Himalaya, orkanen in het zuiden die vanuit de Stille Oceaan komen en stijgende temperaturen door heel het land.

Om daarmee om te gaan neemt de Chinese overheid een breed scala aan maatregelen, maar het land blijft ook de grootste uitstoter van broeikasgassen. Op dat onderwerp botsen politieke en klimaatbelangen. China wil energie-onafhankelijk zijn, maar durft en kan nog niet volledig op groene energie vertrouwen en blijft daarom steenkool gebruiken."

Goedemorgen! In de rechtbank in Assen gaat het vandaag over de derde verdachte van de kunstroof in het Drents Museum. En in Washington hebben verschillende buitenlandministers een ontmoeting over de situatie in Sudan.

Eerst het weer: vandaag wisselen zon en stapelwolken elkaar af en op de meeste plaatsen blijft het droog. Het wordt 18 graden op de Wadden en 22 graden in het zuiden. Er waait een matige noordwestenwind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In de buurt van het Russische schiereiland Kamtsjatka is een grote zeebeving geweest met een kracht van 8,8. Voor zover bekend is het de zwaarste aardbeving sinds de beving bij Japan van 2011 die een kracht had van 9,0.

De beving vond rond 01.30 uur plaats. Het epicentrum van de beving lag in open zee op zo'n 130 kilometer van de Russische kust. In Kamtsjatka worden inwoners gewaarschuwd om weg te gaan bij de kust en ook voor vrijwel de hele oostkust van Japan zijn waarschuwingen van kracht vanwege een mogelijke tsunami.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Bij een kringloopwinkel in Maarssen worden zoveel spullen ingebracht dat het personeel geen tijd heeft om alles uit te zoeken, te prijzen en in de winkel te zetten. De oplossing om die spullen toch een tweede kans te geven? Verrassingsdozen. Ze kosten een euro en zijn erg populair.

Fijne dag!

Russen moeten steeds meer moeite doen om aan onafhankelijke informatie te komen. Een rapport van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) spreekt van toenemende staatscensuur en "een groeiende isolatie van internetgebruikers in Rusland".

De vrije media liggen in Rusland al decennialang onder vuur, maar op het internet bestond lange tijd nog altijd een relatieve vrijheid. Die vrijheid is de laatste jaren in snel tempo ingeperkt, een proces dat al begon ruim voor de Russische inval in Oekraïne in 2022 met het blokkeren van eerst duizenden, later tienduizenden websites uit binnen- en buitenland.

Daaronder vallen sites van onafhankelijke media die tegenwoordig noodgedwongen doorgaans vanuit het buitenland opereren, omdat veel journalisten sinds begin 2022 het land hebben verlaten uit vrees voor vervolging. Maar ook veel websites van Russische en buitenlandse ngo's, denktanks en buitenlandse media zijn niet toegankelijk vanuit Rusland. Daaronder zijn bijvoorbeeld de Britse BBC, maar ook Nederlandse media als de NOS, de NRC en het AD.

Ook buitenlandse sociale media zijn aan banden gelegd, terwijl Russische equivalenten steeds nauwer samenwerken met de Russische overheid, gebruikersgegevens afstaan en bijvoorbeeld zoekopdrachten voor 'gevoelige' thema's (Oekraïne, lhbti) tegenhouden.

Een poging tot het blokkeren van Telegram in 2018 mislukte en leidde tot grote vertragingen in het internetverkeer en zelfs straatprotesten. LinkedIn was al geblokkeerd sinds 2016. In het voorjaar van 2022, al na de inval, volgden Facebook, Instagram en Twitter (tegenwoordig X). Meta, het moederbedrijf achter Facebook en Instagram, werd tot 'extremistisch' verklaard. Sinds juni 2024 is ook YouTube in Rusland feitelijk niet meer toegankelijk.

VPN

Wie vanuit Rusland toch toegang wil krijgen tot al deze bronnen kan niet zonder een VPN (Virtual Private Network), maar volgens het HRW-rapport weet ongeveer de helft van de Russen niet hoe je dat moet gebruiken. Die mensen hebben alleen toegang "tot websites en online services die nog niet worden geblokkeerd door de Russische regering" en zijn dus in hoge mate afhankelijk van de officiële berichtgeving.

En ook de VPN-providers worden gedwarsboomd. Het gebruik van VPN is niet verboden, maar wordt wel voortdurend gehinderd, met als gevolg dat gebruikers geregeld moeten overstappen naar een andere provider. "Maar er is een goede kans dat op een zekere dag geen enkele provider het nog doet", aldus het HRW-rapport.

Dat beschrijft ook het steeds frequenter afsluiten van de toegang tot het internet. De laatste maanden gebeurt dat herhaaldelijk, volgens de autoriteiten als antwoord op Oekraïense drone-aanvallen. Het leidt tot problemen met geldautomaten of met kassa's in de winkels, waar dan tijdelijk wordt overgeschakeld op contant geld. Vaak is niet alleen het mobiele internet ontoegankelijk, maar worden ook wifinetwerken afgesloten.

Eerder al werd het mobiele internet meermalen ernstig gehinderd tijdens demonstraties - toen die nog konden plaatsvinden - of tijdens de begrafenis van de in de gevangenis overleden oppositieleider Aleksej Navalny in maart vorig jaar.

Een bijkomend risico voor Russische internetgebruikers zijn enkele wetswijzigingen die vorige week zijn aangenomen in het Russische parlement. Die maken het gericht zoeken naar 'extremistische' content strafbaar en het gebruik van VPN geldt daarbij als verzwarende omstandigheid. De boetes die erop staan zijn vooralsnog bescheiden, maar dat kan nog veranderen.

Volkomen onduidelijk blijft daarbij hoe moet worden aangetoond dat iemand 'gericht' heeft gezocht naar 'extremistische' materialen en niet toevallig daar is beland. Volgens experts zijn de wetswijzigingen in strijd met de Russische grondwet, waarin staat dat iedere Rus het recht heeft vrijelijk over informatie te beschikken.

Verbod WhatsApp

Nog los daarvan zijn er duizenden sites aangemerkt als 'extremistisch' en is het onmogelijk precies te weten waar je wel en niet mag komen. Hoewel de wet nog niet in werking is getreden, hebben veel Russen het zekere voor het onzekere genomen en zich uitgeschreven bij kritische YouTube- of Telegramkanalen.

In het Russische parlement gaan ook stemmen op om WhatsApp te verbieden, tot dusverre de populairste berichtenapp in Rusland. Volgens regeringswoordvoerders is daarvan geen sprake. Wel wordt intussen hard gewerkt aan een Russische messenger, Max, die WhatsApp in de toekomst zou kunnen verdringen. Max moet een Russische variant worden van het Chinese WeChat, waar in China haast niemand omheen kan, en zo de greep op het internet nog verder verstevigen.

In de buurt van het Russische schiereiland Kamtsjatka is een grote zeebeving geweest met een kracht van 8,8. Voor zover bekend is het de zwaarste aardbeving sinds de beving bij Japan van 2011, die een kracht had van 9,0. De schade lijkt echter tot nu toe mee te vallen.

De beving vond rond 01.30 uur plaats. Het epicentrum van de beving lag in open zee op zo'n 130 kilometer van de Russische kust. In Kamtsjatka worden inwoners gewaarschuwd om weg te gaan bij de kust en ook voor vrijwel de hele oostkust van Japan zijn tsunamiwaarschuwingen van kracht. De waarschuwingen gelden ook voor onder meer de eilanden Guam en Hawaï. Op Hawaï zijn hotelgasten van de kust naar het binnenland vervoerd vanwege de mogelijke komst van hoge golven.

Blijf op de hoogte via ons liveblog

Volg het laatste nieuws over de tsunami in ons liveblog.

Na de eerste beving in Rusland, waren er nog meer bevingen in de buurt. Die waren minder krachtig.

Hoge golven

Een regionale bestuurder in Kamtsjatka waarschuwde voor golven van 3 tot 4 meter hoog. Door de tsunami werd het kustdorp Severo-Koerilsk overspoeld in de regio Sakhalin, meldt het Russische ministerie van noodsituaties. De bevolking is volgens het ministerie geëvacueerd.

Ook in Japan werden metershoge golven verwacht. Volgens een woordvoerder van de regering in Japan zijn er nog geen meldingen van slachtoffers. Rond 04.30 uur (Nederlandse tijd) leek het nog mee te vallen met de hoogte van de golven bij de Japanse kust. Er werd gesproken van tsunami's van 20 tot 40 centimeter hoogte.

Het Russische staatspersbureau Tass meldt vanuit de grootste stad in de buurt, Petropavlovsk-Kamtsjatski dat veel mensen zonder schoenen of bovenkleding de straat op renden toen ze de beving voelden. Ook vielen door de beving kasten in huizen om en trilden gebouwen.

Tass meldt ook dat in de stad de stroom is uitgevallen en dat telefoonlijnen verstoord zijn. De bestuurder die verantwoordelijk is voor gezondheidszaken in de regio meldt aan Tass dat er meerdere mensen gewond zijn geraakt. "Er zijn mensen gewond geraakt die naar buiten renden, iemand die uit het raam is gesprongen en iemand die op het vliegveld gewond raakte."

De gouverneur van de regio Kamtsjatka meldt dat er nog wekenlang naschokken gevoeld kunnen worden. Hij spreekt van een "buitengewone gebeurtenis", maar zegt ook dat hij weinig verrassingen verwacht.

Correspondent Rusland Geert Groot Koerkamp:

"Dit was voor Kamtsjatka de krachtigste aardbeving sinds 1952, maar de bewoners werden er niet echt door verrast. Al een week lang werden geregeld grotere en kleinere bevingen geregistreerd, steeds in hetzelfde gebied, onder de Grote Oceaan ten oosten van de regionale hoofdstad Petropavlovsk-Kamtsjatski.

De bewoners van Kamtsjatka en ook van de Koerilen-eilanden (tussen Kamtsjatka en Japan) kregen de afgelopen dagen geregeld instructies voor wat ze in geval van een aardbeving of bij tsunamigevaar moesten doen: eerst en vooral wegblijven bij de kust en hogere delen opzoeken. Sowieso is dit een regio met verhoogde seismische activiteit. Aan de overkant van de Zee van Ochotsk, op het eiland Sachalin, vond in 1995 een zware aardbeving plaats, waarbij meer dan 2000 doden vielen.

Op de Koerilen heeft de eerste tsunamigolf flinke schade toegebracht aan de vissersvloot. Op Kamtsjatka bleef de schade beperkt en vielen er voor zover bekend ook geen slachtoffers, op enkele lichtgewonden na. Hoewel het schiereiland bijna net zo groot is als Italië, wonen er minder dan 300.000 mensen. Het gevaar is volgens de seismologische diensten op Kamtsjatka nog niet helemaal geweken. Nog zeker een maand lang moet rekening worden gehouden met naschokken."