NOS Nieuws - Algemeen

Er hangen donkere wolken boven de Europese industrie. Steeds meer deskundigen slaan alarm over de economische transitie van de Europese Unie. Als teken aan de wand bleken ook de kwartaalcijfers van de grootste autofabrikant van Duitsland - Volkswagen - deze week zorgwekkend.

"Als we niets doen is Europa over vijftig jaar alleen nog maar een openluchtmuseum voor Amerikaanse toeristen", waarschuwde oud-president van de Europese Centrale Bank Mario Draghi onlangs in een rapport over de economische toekomst van de EU.

De meeste landen zijn het erover eens dat er iets moet gebeuren. Maar wat moet Europa doen als het een financiële wereldspeler wil blijven naast China en de Verenigde Staten? Duidelijke doelen stellen en de komende jaren veel geld investeren, zeggen economen desgevraagd.

In Europa wordt daar veel over nagedacht. De EU is nog altijd een wereldspeler, maar dreigt de komende jaren links en rechts ingehaald te worden door opkomende economieën. China heeft al jaren veel geld gestoken in de 'groene' industrie. De laatste tien tot vijftien jaar is het land groot geworden in de productie van zonnepanelen, huis-tuin-en-keukenchips en accu's.

Nu zetten de Chinezen ook grote stappen bij de productie van elektrische auto's en voelen Europese autofabrikanten de hete adem van de concurrenten uit Oost-Azië.

Europa heeft verder steeds meer moeite om de Verenigde Staten bij te benen. Van de vijftig grootste techbedrijven komen er slechts vier uit de EU. De afgelopen decennia zijn er in Amerika meerdere start-ups getransformeerd in grote bedrijven met een beurswaarde van biljoenen.

Iedereen in Europa is het erover eens dat er wat moet gebeuren, maar wat? "Als we als Europeanen geloven dat we grote bedrijven uit de grond kunnen stampen in een paar jaar tijd dan vergissen we ons", zegt Samuele Murtinu, hoogleraar economie aan de Universiteit Utrecht. Het zal veel tijd en geld kosten als de EU wil blijven concurreren met de andere wereldeconomieën.

Moeten de Europese industriebedrijven dan nauwer gaan samenwerken? Dat gebeurde onder andere bij General Motors in de Verenigde Staten, nu een van de grootste autobedrijven ter wereld. Een succesvol Europees voorbeeld is Airbus. Dat begon in de jaren 60 als samenwerking tussen Britse, Franse en Duitse vliegtuigbouwers.

Maar voor dit idee lijkt weinig draagvlak te zijn bij de economen. Het is juist de marktwerking die tot lagere prijzen leidt. "Er was wel een idee om grote Europese bedrijven te laten samengaan, maar dit mocht uiteindelijk niet vanwege monopolievorming", zegt Niclas Poitiers, econoom bij de EU-denktank Breugel. "Het zou een doodsteek zijn voor andere Europese bedrijven die er al zijn."

Schrikken

Waar iedereen het wel over eens lijkt te zijn is dat er de komende tijd veel meer geld gestoken moet worden in de Europese economie. De Verenigde Staten investeren 700 miljard dollar in de verduurzamingstransitie. Volgens schattingen doet China hetzelfde, maar Europa heeft nog geen eenduidig plan.

Ook oud-ECB-topman Draghi dacht aan zo'n bedrag voor de EU. Sommige mensen schrikken daarvan, maar de economen waarschuwen dat als Europa niet bereid is te investeren in de nieuwe economie, de prijs nog hoger kan worden. Als er niet meer naar de lange termijn gekeken wordt, is het op enig moment te laat om de achterstand nog in te halen, zo wordt gevreesd.

Behalve geld lijkt vooral een duidelijk plan dus van belang voor Europa. Hoewel de 27 EU-lidstaten een unie vormen, stemmen ze hun nationale beleid vaak niet op elkaar af. Ook lijken de landen het niet eens te zijn over de doelen.

Want wat is belangrijker: zo snel mogelijk verduurzamen of grote Europese bedrijven overeind houden en daarmee banen behouden? Op dit moment wordt over die keuze heel verschillend gedacht.

Toch is het geen onmogelijke taak. Europa heeft in het verleden voor hetere vuren gestaan. "De sluiting van de kolenmijnen was eigenlijk de laatste grootste transitie", zegt Poitiers. "Enorm veel banen zijn toen verdwenen. Deze groene transitie schat ik kleiner in. Ik verwacht niet dat er zo veel banen op het spel staan."

Op de A2 in het zuiden van Limburg is vanochtend vroeg een ernstig ongeluk gebeurd. Daarbij is iemand om het leven gekomen en zijn zeker acht mensen gewond geraakt, zegt een woordvoerder van de politie.

Zes gewonden zijn naar het ziekenhuis gebracht, twee van hen zijn er slecht aan toe. Twee anderen konden ter plaatse worden behandeld.

In de video hieronder is de schade aan een van de voertuigen te zien:

Bij de aanrijding ter hoogte van Meerssen, rond 05.30 uur, waren vijf voertuigen betrokken. De toedracht is nog onduidelijk. Ook over de identiteit van de betrokkenen is nog niets bekend.

In verband met het onderzoek werd de A2 even ten noorden van Maastricht in noordelijke richting afgesloten. Ook moest het asfalt worden vervangen. De weg bleef daarom tot ver in de middag dicht. Rond 16.15 uur werd de snelweg weer opengesteld.

Een gewapende groep heeft volgens de Boliviaanse regering drie militaire posten in het westen van het land ingenomen. Daarbij zijn ruim 200 mensen gegijzeld, meldt de regering.

De ingenomen posten zijn in de regio Cochabamba. De regering noemt in een verklaring niet om welke groep het gaat en spreekt over "irreguliere groepen". Zij zouden onder meer wapens en munitie hebben gestolen. "De destabiliserende escalatie tegen het democratische systeem duurt voort, ondanks inspanningen en herhaalde oproepen tot dialoog van president Luis Arce Catacora", schrijft de regering in een verklaring. Afgelopen vrijdag werd ook al een militaire post ingenomen.

De gijzeling is hoogstwaarschijnlijk het gevolg van een politiek conflict binnen de socialistische MAS-partij tussen de huidige president Arce en oud-president Evo Morales. Aanhangers van Morales gaan al weken de straat op omdat zij tegen de gerechtelijke procedures zijn die tegen Morales worden gevoerd.

Kind verwekt

Morales wordt ervan beschuldigd dat hij in 2016 een kind heeft verwekt bij een 15-jarig meisje. Daarom loopt een onderzoek naar hem voor verkrachting. Zijn aanhangers vermoeden dat de aanklacht politiek gemotiveerd is.

Sinds er berichten naar buiten kwamen over een arrestatiebevel houdt Morales zich schuil in het plattelandsgebied Chapare. In de buurt houden loyalistische cocatelers de wacht om zijn arrestatie te voorkomen. Ook dreigden zijn aanhangers eerder al om militaire kazernes over te nemen. Zij eisen dat de onderzoeken naar Morales worden gestopt.

Aanhangers van de oud-president blokkeren ook autowegen waardoor onder meer voedsel en brandstof de belangrijkste steden slecht kan bereiken. Bij een blokkade van een brug in de regio Cochabamba werden 66 mensen opgepakt. Gisteren kregen meer dan twintig van hen te horen dat zij nog minstens vier maanden in preventieve hechtenis moeten zitten. Zij worden verdacht van terrorisme, gewapende opstand en misdaden tegen de staatsveiligheid.

Buitenland

Morales trad in 2019 af na omstreden verkiezingen en vluchtte naar het buitenland. Zijn voormalige bondgenoot Arce won een jaar later de verkiezingen en werd president. De strijd binnen MAS gaat over wie van de twee volgend jaar de partij mag leiden bij de verkiezingen.

Morales zei vorige week dat hij aan een moordaanslag was ontsnapt. Volgens hem wil de huidige regering hem vermoorden.

Hij deelde op Facebook beelden van een wilde achtervolging waarin te zien is hoe hij van auto wisselt.

De Australische regering wil 20 procent van de studieschulden van studenten en oud-studenten kwijtschelden. Dat heeft premier Albanese bekendgemaakt. Het is de bedoeling dat het plan 1 juni in werking treedt, na de federale verkiezingen.

In totaal moet hiermee 16 miljard Australische dollar (omgerekend ongeveer 9,7 miljard euro) worden kwijtgescholden. De gemiddelde universitaire student heeft een schuld van zo'n 27.600 Australische dollar (zo'n 16.700 euro), meldt de regering. Het betekent dat studenten 5520 Australische dollar (3336 euro) minder zouden hoeven terug te betalen. De verminderde terugbetaling geldt ook voor studenten van hogescholen en studenten in het beroepsonderwijs.

"Dit gaat iedereen die een studieschuld heeft helpen, terwijl wij werken aan een betere deal voor iedere student in de komende jaren", zei de premier. Een dag eerder had de premier al een plan aangekondigd waarmee Australiërs in de toekomst hun schuld pas hoeven terug te betalen wanneer zij 67.000 Australische dollar of meer per jaar verdienen. Dat was eerst 54.000 dollar.

"Mijn regering zal ervoor zorgen dat het onderwijssysteem in Australië eerlijker en betaalbaarder wordt voor iedere Australiër", zei Albanese. "En we gaan niet aarzelen om de schade die is veroorzaakt door de vorige coalitieregering ongedaan te maken." Volgens de premier profiteert het hele land ervan als het makkelijker is voor mensen om toegang tot onderwijs te krijgen. "Waar je ook woont of hoeveel je ouders ook verdienen: wij zorgen ervoor dat de deuren naar kansen voor jou openstaan."

Autoriteiten in de Amerikaanse staat Arizona bereiden zich voor op een nieuwe golf aan desinformatie rond de presidentsverkiezingen op 5 november. In 2020 was de staat het epicentrum van complottheorieën, nadat Joe Biden er nipt had gewonnen. Peperdure, geavanceerde technologie moet het wantrouwen van de kiezers nu wegnemen.

Alle wanden van de ontvangstruimte in een gloednieuw stemmentelcentrum in Pinal County zijn van glas. Zo kunnen de inwoners meekijken als de stemmen worden geteld. "Het is hún stembiljet, ze moeten het proces kunnen zien", zegt Dana Lewis.

Ze leidt de verkiezingen in het district en hoopt nieuwe complottheorieën te kunnen voorkomen. Na de vorige verkiezingen ging het verhaal rond dat stembiljetten waren gedumpt in de woestijn, en ze had geen middelen om het gerucht te ontkrachten: "Frustrerend."

Biljetten gevolgd als goudtransport

Nu staan er camera's op stembussen en kan iedereen de live beelden zien op grote beeldschermen. De karretjes waarin stembiljetten worden vervoerd zijn voorzien van een mini-computer. Die legt vast wanneer ze worden opengemaakt, meer dan 1,5 meter worden verplaatst of als ze een virtueel afgebakende zone verlaten.

Voor het vervoer zijn nieuwe vrachtwagens aangeschaft. De snelheid waarmee de stembiljetten zich bewegen en de actuele locatie wordt gemonitord met GPS. Op een computerscherm kunnen de bewegende balletjes worden gevolgd. Zijn ze groen, dan gaat alles volgens plan, kleuren ze rood, dan is er een verdachte afwijking. Zelfs de temperatuur in de dozen wordt gemeten.

Kosten: 30 miljoen euro

Het nieuwe hoofdkwartier van de verkiezingen en alle nieuwe apparatuur kostten bijna 30 miljoen euro. De geavanceerde techniek lijkt meer op zijn plek bij een goudtransport. Lewis: "Daar kun je stembiljetten ook mee vergelijken."

Je kunt geen prijskaartje hangen aan de democratie, vindt ook Bill Gates. De Republikein leidt de verkiezingen in Maricopa County, rond Phoenix. Daar haalde Biden in 2020 nipt de winst binnen, waarna het district het epicentrum werd van complottheorieën.

Volgens woedende aanhangers van Donald Trump waren tienduizenden kiezers al dood en hadden illegale migranten massaal gestemd. Ook claimden ze dat telmachines waren gehackt. Er is nooit enig bewijs gevonden voor die aantijgingen.

Doodsbedreigingen

Gates werd via telefoon, e-mail en sociale media lastiggevallen. Zijn eigen partijgenoten trokken zijn integriteit in twijfel. Hij kreeg bijna dagelijks doodsbedreigingen. "Dat is bijna normaal geworden voor mensen die verkiezingen aansturen", zegt Gates.

"Het is tot daar aan toe dat het andere team je aanvalt, maar dat je eigen partij je moet hebben is heel moeilijk voor mij en mijn collega's". Gates ging in therapie voor posttraumatische stress. Ondanks zijn ervaringen gaat hij nu toch opnieuw de verkiezingen in zijn district coördineren.

Zichtbare kabels

Om alle argwaan in de kiem te smoren is in Pinal County de oranje kabel die naar de uitslagenserver leidt duidelijk zichtbaar, zodat te zien is dat deze niet op internet is aangesloten. Dana Lewis erkent dat de verregaande maatregelen niet alle complotdenkers gerust zullen stellen.

Zo kan de beschikbaarheid van meer videobeelden ook leiden tot misbruik van die beelden, door ze misleidend te monteren of er valse beschuldigingen bij te plaatsen. "Maar dan vinden we wel weer een manier om dat te ontkrachten."

De vraag rijst ook of de overheid dit allemaal moet faciliteren en er niet een basis van vertrouwen moet zijn bij het publiek. "Ik zou dat punt graag bereiken, maar ik denk dat we daar ver voorbij zijn", zegt Lewis.

Drie dagen na de zware overstromingen in Spanje is een beknelde vrouw gered uit een auto in de regio Valencia. Volgens een lokale krant zat de vrouw vast naast het lichaam van haar overleden schoonzus.

Op talloze plekken in het rampgebied wordt nog gezocht naar overlevenden. De vrouw werd vrijdag gevonden in de zuidelijke gemeente Benetússer toen reddingswerkers haar hoorden schreeuwen. Het nieuws wordt vandaag gemeld door landelijke media in Spanje. Het is onduidelijk hoe de vrouw eraan toe is.

Kans op overleven kleiner

Het dodental als gevolg van de extreme regenbuien staat vooralsnog op 211. De verwachting is dat het aantal verder oploopt. De kans wordt met het uur kleiner dat mensen nog levend uit ondergelopen huizen of auto's kunnen worden gehaald.

Alleen al in de gemeente Aldaia, iets ten westen van de stad Valencia, liggen volgens de burgemeester 10.000 auto's in de straten. Vele duizenden vrijwilligers helpen om wegen weer begaanbaar te maken, modder op te ruimen en te zoeken naar overlevenden.

In deze video laat correspondent Miral de Bruijne zien hoe in Chiva, in de regio Valencia, de handen ineen worden geslagen bij opruim- en reddingsacties:

De Telegraaf schrijft dat een Nederlandse vrouw een van de vele vermisten is. Ze zou wonen in de plaats Turis ten zuidwesten van Valencia. Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken kan het bericht desgevraagd niet bevestigen.

Vandaag werd bekend dat er nog eens 5000 extra militairen worden gestuurd om te helpen bij het zoeken naar slachtoffers. Het is moeilijk om zware machines op de juiste plek te krijgen vanwege de ravage die het noodweer heeft veroorzaakt. De zware regenval wordt toegeschreven aan het weerfenomeen koudeput, in Spanje bekend onder de afkorting DANA.

Koning Felipe gaat morgen naar het rampgebied, meldt het Spaanstalige persbureau Europa Press op basis van anonieme bronnen. Felipe zou samen met zijn vrouw en premier Sánchez naar de provincie Valencia afreizen, maar het bericht is nog niet officieel bevestigd.

In De Balie in Amsterdam is Theo van Gogh herdacht, die precies twee decennia geleden werd vermoord. "Het is fijn dat er na twintig jaar nog zo veel aandacht is voor de persoon Theo", sprak zus Jantine. "Hoewel je al deze aandacht als troost kunt zien, is het treurige toch wel dat het een schrale troost is."

Ze was een van de sprekers op de herdenking die hun verhaal deden aan tafel bij een acteur, die een karikatuur van Van Gogh speelde. De setting was een eerbetoon aan het praatprogramma Een prettig gesprek, dat de publicist vroeger maakte. Alle sprekers lieten verbaal en non-verbaal duidelijk weten dat ze de gedode kunstenaar en provocateur enorm missen.

Van Goghs zus vertelde beheerst dat ze "enorm kwaad" wordt als eraan terugdenkt. "Ik zit hier als zus en namens de familie. Ik kan niet anders dan concluderen dat we Theo ontzettend missen. Ook in het publieke debat en als interviewer. (..) We hebben iemand nodig die op het scherpst van de snede vragen kan stellen en het debat kan aanzwengelen." Daarin was Van Gogh volgens zijn zus ongeëvenaard in Nederland.

'Cultuurhaat'

Yoeri Albrecht, directeur van De Balie, zei in zijn openingswoord dat kunstenaars nu veel minder ruimte hebben dan in tijd dat Van Gogh nog leefde. Hij sprak van "cultuurhaat" en preutsheid bij zowel links als rechts. "Het wordt hoog tijd dat we Van Goghs laatste woorden ter harte nemen: 'we kunnen er toch over praten?'"

De 47-jarige columnist en regisseur werd op 2 november 2004 rond 08.30 uur vermoord in Amsterdam. Moslimfundamentalist Mohammed Bouyeri schoot hem neer en sneed zijn keel door. Bouyeri is veroordeeld tot levenslang vanwege de moord.

Nieuwsuur maakte eerder deze video over Van Gogh, toen de biografie over de filmmaker en columnist uitkwam:

Volgens Albrecht en zus Jantine zijn veel vragen over de periode voorafgaand aan de moord onopgehelderd gebleven. "We hadden gehoopt op de komst van Dick Schoof", zei Albrecht. Volgens de directeur had premier Schoof vanwege zijn tijd als hoofd van de AIVD misschien wat antwoorden kunnen geven. "Ik vind het zo jammer dat Schoof er niet is vanavond", zei Jantine van Gogh.

'Je wilde herinnerd worden als filmmaker'

"Je bent vermoord door een fanatieke moslim om jouw islamstandpunten", zei actrice Katja Schuurman. "Dat is hoe je door veel mensen nu wordt herinnerd en dat is heel droevig. Het liefst was je filmmaker, daar wilde je vooral om herinnerd worden. En niet vanwege die kutfilm die je maakte met Ayaan", verwees ze naar de documentaire Submission, die Van Gogh had gemaakt met politica Ayaan Hirsi Ali.

Schuurman heeft onder meer samengewerkt met Van Gogh in de film Interview. "Ik heb daarna nooit meer met zo'n goede regisseur mogen werken. Het is treurig, maar waar."

De openbare herdenking stond aanvankelijk gepland op het Leidseplein. Maar een aantal betrokken acteurs voelde zich niet prettig bij zo'n openbare voorstelling, zo meldde Het Parool gisteren. Daarop besloot De Balie de bijeenkomst naar binnen te verplaatsen.

Aan de Oekraïense kant van de grens met de Russische provincie Koersk wordt het leven steeds moeilijker door de Russische beschietingen. De lokale Oekraïense krant in de grensstreek doet hard zijn best om de achterblijvers het gevoel te geven dat ze niet vergeten worden.

Aan de andere kant van de grens, in Rusland, wordt al wekenlang gevochten. De Oekraïense militairen die sinds twee maanden een deel van Koersk bezet houden, krijgen het steeds moeilijker. De Russische druk neemt toe.

"Het is een goede krant", herhaalt een bejaarde vrouw een paar keer. Ze woont langs de weg van het grensstadje Ochtyrka naar de Russische grens. Van de gevechten is nu even niks te horen, maar vaak dreunt het behoorlijk.

Stukje normaal leven

Zittend voor haar blauwe houten huisje met groene luiken krijgt deze 'baboesjka' een krant in haar hand gedrukt van de vrouw van de hoofdredacteur. Ze draagt een grijze muts en heeft een kleurrijke stola om haar schouders geslagen. Met haar knokige vingers gaat ze langs de regels van de Vorskla, de lokale krant die is vernoemd naar een riviertje in de provincie Soemy, van waaruit het Oekraïnse leger de grens overstak.

"Het is een Oekraïense krant. Het gaat over de oorlog. Wanneer houdt die op, mijn God, mijn God", verzucht ze. Maar de nieuwe krant maakt haar zichtbaar blij.

En dat is ook het idee, volgens hoofdredacteur Oleksij Pasjoega: "Ons team bestaat uit fanaten die al vele jaren op de redactie werken. Ze weten dat de krant voor de achterblijvers een verademing is en dat die staat voor een stukje normaal leven."

Oekraïens hart

Onderweg komt de hoofdredacteur een trouwe lezer tegen, die met zijn witte Lada langs de weg was gestopt om wat zwammen te verzamelen. Pasjoega babbelt even met de oude baas. "Dit is een typische lezer," zegt hij. "Al vijftig jaar abonnee. En zijn ouders hadden ook een abonnement."

Zijn grootste probleem is dat hij niet meer bij zijn bijenkorven kan die vlak langs de grens staan. De opbrengsten van de honingverkoop vullen zijn karige pensioen aan. Bladerend zegt de tachtiger: "Het is een goede krant omdat hier de waarheid staat over onze mensen en de regio"

Het motto van de Vorskla is "Een krant met een Oekraïens hart". Dat is belangrijk, want de mensen zitten hier dicht bij Rusland. Als deze krant er niet was, zouden ze alleen maar de propaganda zien van de Russische televisie, want internet is hier nauwelijks.

"De krant is nodig", zegt Pasoega, "Zodat ze hier de verleiding kunnen weerstaan om naar al die Russische kanalen te kijken, die alleen maar liegen over Oekraïne en de gebeurtenissen hier."

Meteen na de Russische inval in februari 2022 stopte de krant met verschijnen. De Russische propaganda had vrij spel: "De mensen hier dachten dat Kyiv gevallen was en dat heel Oekraïne bezet was door de Russen." Toen wist Pasjoega dat hij weer snel aan de slag moest.

Het echtpaar heeft succes, want de oplage is gegroeid van 2000 naar 2500. De financiering komt nu voor het grootste deel uit het buitenland, van een internationaal fonds voor lokale pers, het International Fund for Public Interest Media.

De krant zit nu trouwens in een tijdelijk onderkomen, in een lokale bibliotheek, wat verder van het front. De redactie is onlangs gebombardeerd door de Russen. In deze regio was het altijd betrekkelijk rustig, totdat het Oekraïense leger Rusland binnentrok. De beschietingen werden toen intensiever.

Smeulende puinhoop

Pasjoega laat beelden zien van een verbrande typemachine: "De beschieting van ons was het antwoord van Rusland op de invasie door Oekraïne." Met andere woorden, als Oekraïne niet was binnengevallen in Rusland, had de redactie van de Vorskla nog bestaan. Nu is het een smeulende puinhoop. Op de beelden is te zien hoe de vrouw van Pasjoega, met betraand gezicht, nog een vetplant weet veilig te stellen uit de ruïnes.

"Ja, zo gaat dat. Toch vind ik dat ze het goed gedaan hebben. Het is nu eenmaal oorlog. Het was juist, we moesten onze kracht tonen. We hebben laten zien dat we ons land ook kunnen verdedigen op hun grondgebied. Maar lang zullen we het bruggenhoofd in Rusland niet meer vast kunnen houden."

Goud op het WK sambo

Het journalistenpaar zit te werken in een leeszaal van de bibliotheek, aan een kinderbureautje. Ze verzamelen berichten, over bijvoorbeeld neergestorte drones en vrijwilligersacties. Het vrolijkste bericht gaat over een bewoner uit de regio die goud heeft gewonnen op het wereldkampioenschap voor de vechtsport sambo, op Cyprus.

"De mensen willen weten hoe het gaat met al hun streekgenoten die zijn vertrokken," zegt de hoofdredacteur opgetogen. In zijn krant neemt het oorlogsnieuws dan ook maar een beperkte plaats in.

Deze week heeft de Rooms-Katholieke Kerk een mascotte voor het jubeljaar 2025 onthuld. De mascotte Luce, het Italiaanse woord voor licht, ziet er met haar gele regenjas, blauwe haar en grote ogen uit als een soort Japanse cartoonfiguur.

En dat is niet zonder reden: ze moet in het jubeljaar de kerk dichter bij de jongeren brengen met "de cultuur die zo geliefd is onder onze jonge mensen", zei aartsbisschop Rino Fisichella bij de onthulling. Japanse tekenfilms, anime, en stripboeken, manga, zijn de afgelopen jaren steeds populairder geworden onder jongeren.

Het meisje komt samen met het ensemble 'Luce & Friends' dat bestaat uit een nog ander meisje, twee jongens, een hond, een duif en een engeltje. De felle kleuren en grote ogen zijn niet alleen gekozen om aantrekkelijk te zijn voor jongeren. De elementen in het design van Luce hebben ook allemaal een betekenis. Zo hebben haar regenjas en vieze laarzen te maken met een lange tocht door een storm, want "een pelgrimstocht is niet altijd kalm", is te lezen in de uitleg over het ontwerp van de mascotte.

Ze is ontworpen door Tokidoki, een merk van onder andere de Italiaanse designer Simone Legno. Hij heeft in het verleden ook designs gemaakt voor bijvoorbeeld Hello Kitty.

Het ontwerp lijkt vooralsnog goed ontvangen te worden, op sociale media reageren mensen veelal met enthousiasme. Maar er valt ook kritiek te horen op de keuze voor Legno omdat hij ooit seksspeeltjes zou hebben ontworpen. Dat schiet sommige katholieken in het verkeerde keelgat.

Pelgrims

2025 is een speciaal jaar voor de Rooms-Katholieke Kerk. In de traditie van de kerk zijn jubeljaren ook een oproep aan pelgrims om naar Rome te komen en door de heilige deur de Sint-Pieter binnen te gaan. Dat levert gelovigen vergeving van hun zonden op.

Normaal gesproken wordt er om de 25 jaar een jubeljaar gehouden, maar nu was de laatste keer in 2015. Toen riep paus Franciscus een speciaal jubeljaar uit dat in teken van barmhartigheid stond. Het thema van volgend jaar is "Pelgrims van Hoop".

De Argentijnse mensenrechtenactiviste Mirta Acuña de Baravalle is op 99-jarige leeftijd overleden. Zij was een van de twaalf oprichters van de organisatie Madres y Abuelas de Plaza de Mayo, in Nederland bekend als de Dwaze Moeders en Grootmoeders.

Twee jaar geleden overleed de leider van de Dwaze Moeders, Hebe de Bonafini, op 93-jarige leeftijd.

De organisatie werd opgericht in 1977 door een groep moeders wier kinderen waren ontvoerd door de junta in de jaren 70 en begin jaren 80. Onder het dictatuur van het militaire regime zijn zo'n 30.000 tegenstanders vermoord en 'verdwenen'.

Het eerste protest in 1976 ontstond spontaan, toen een aantal moeders bij de autoriteiten om opheldering kwam vragen. Ze werden weggestuurd zonder enige duidelijkheid over het lot van hun kinderen. Uit protest zijn ze zwijgend over de Plaza de Mayo, voor het regeringspaleis in Buenos Aires, gaan lopen. Elke week kwamen ze terug.

Donderdag-demonstraties

De groep houdt sindsdien elke donderdag een vreedzame betoging op dezelfde plek in het centrum van de stad. Aan het begin eisten de vrouwen duidelijkheid over de verdwijning van hun kinderen. Maar ook nadat in 1983 de democratie in Argentinië hersteld werd bleven de Dwaze Moeders demonstreren. Nu zet de organisatie zich in voor mensenrechten in heel Zuid-Amerika.

Hoewel de activisten op leeftijd zijn, en sommige van hen al zijn overleden, blijft de invloed van de Madres en Abuelas immens, ziet Lucas Poy, Latijns-Amerika-kenner en docent sociale en economische geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam. "De groep is meer dan ooit een symbool van verzet in Argentinië."

De huidige ultrarechtse regering onder leiding van president Milei heeft het over "twee kanten" tijdens de Vuile Oorlog en daarmee is het voor het eerst sinds 1983 dat een Argentijnse regering de dictatuur niet expliciet veroordeelt. "Deze manier van praten over die tijd was tot nu toe ondenkbaar in de politiek", zegt Poy. "In Argentinië wordt het gezien als een dictatuur, niet als oorlog."

Moreel gezag

Vicepresident Victoria Villarruel is zelfs een verdediger van de junta. Het huidige politieke landschap in Argentinië maakt de nalatenschap van de Madres relevanter dan ooit. "Iedereen kijkt op naar de Madres, want zij waren degenen die zich in de donkerste momenten van de dictatuur verzetten, toen niemand dat durfde. Ze hebben moreel gezag", legt Poy uit.

Of demonstraties nu gaan over de economische crisis of bezuinigingen in het onderwijs, de Madres zijn aanwezig. "Het verzet van de vrouwen tijdens het militaire bewind wordt ook gezien als een protest tegen alles waar Milei voor staat", stelt Poy. "Hun wekelijkse protesten zijn symbolisch, en klein voor Argentijnse begrippen, maar sinds Milei komen er meer mensen op af."

In 2016 liepen de wereldberoemde moeders voor de 2000ste keer op het Plaza de Mayo. De vrouwen zijn herkenbaar door hun witte hoofddoeken, die de katoenen luiers van hun verdwenen kinderen en kleinkinderen symboliseren.

De moeders kregen internationaal veel aandacht en steun en wonnen in 1992 de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken van het Europees Parlement.

Na ruim vijftig jaar komt er binnenkort een einde aan de opvang van zeehonden in Pieterburen. Wat begon met een door Lenie 't Hart ingegraven teiltje in de achtertuin groeide uit tot professionele opvang voor zieke zeehonden. Maar op 5 januari 2025 gaat het complex dicht.

Een paar maanden later opent een nieuwe zeehondenopvang in het Werelderfgoedcentrum Waddenzee, zo'n 25 kilometer verderop in Lauwersoog. Daar kunnen de dieren terecht in acht intensivecare-units, quarantaineverblijven, vijf buitenbaden en een grote showpool.

"Bezoekers kunnen zien hoe ze verzorgd worden", zegt marketingmanager Marco Boshoven bij RTV Noord. "Door een ruit van drie bij twee meter kun je onder water kijken in de showpool."

Voor veel Nederlanders staat Pieterburen in Noord-Groningen synoniem voor de Zeehondenopvang. Maar het onderkomen voldoet niet aan de huidige criteria. "We zijn het grootste zeehondenziekenhuis van Europa", zegt Boshoven. "Onze ambities zijn breder geworden. We willen gaan bouwen aan een nieuwe en betere bewustwording van de relatie tussen mens en natuur. Daarvoor ontbreekt hier de ruimte."

Minder dieren opgevangen

Dus gaat Pieterburen dicht en dat is te zien aan het pand aan de Hoofdstraat 94a. Het houtwerk is hier en daar al verveloos en groen uitgeslagen. De buitenbaden vertonen tekenen van slijtage. Wie goed kijkt, ziet dat alleen het hoognodige wordt uitgegeven aan onderhoud.

Wel druppelen deze herfstvakantie nog bezoekers binnen, veelal ouders met jonge kinderen. "Op dit moment hebben we twaalf zeehonden in de opvang". zegt Boshoven. "Dat zijn er niet zo heel veel. Ik denk dat we hier over het hele jaar ongeveer tweehonderd dieren hebben gehad."

In het nieuwe onderkomen in het Werelderfgoedcentrum worden waarschijnlijk nog minder dieren opgevangen, verwacht Boshoven. "Normaal gesproken zullen het er niet meer dan 160 per jaar zijn. Vroeger, toen het hier nog zeehondencrèche heette, waren het er misschien wel 700 per jaar. Maar de opvattingen over opvang zijn veranderd. Door heel veel zeehonden op te vangen en antibiotica toe te dienen, verzwak je uiteindelijk de populatie."

24 uur observeren

"We nemen zeehonden niet zo snel meer mee", vervolgt hij. "Door ons opgeleide zeehondenwachters observeren ze sowieso 24 uur voordat we überhaupt wat gaan doen. In die tijd wachten we af of een dier zichzelf kan redden, of dat een moeder terugkomt bij een pup. Alle afspraken zijn vastgelegd in het zogeheten zeehondenakkoord, dat is ondertekend door alle partijen die betrokken zijn bij de opvang van zeehonden."

Het is publiek geheim dat oprichtster Lenie 't Hart geen fan is van die 'versoberde' opvang en het liefst alle zieke zeehonden zou helpen. Toen het personeel toch het nieuwe beleid invoerde, vertrok ze in 2012 als directeur. In 2014 stapte ook de raad van toezicht op.

Lift

In de nieuwe opvang worden de bassins gevuld met gefilterd zeewater. In de kelder van het pand staan grote tanks met dit zeewater als buffer voor als er bijvoorbeeld door vervuiling geen water ingenomen kan worden. In Pieterburen zwemmen en zwommen de zeehonden rond in leidingwater.

In het nieuwe onderkomen krijgen de zeehonden straks ook de beschikking over een lift, waarmee ze naar de verdieping kunnen worden verplaatst. Een grijze zeehond die klaar is om vrijgelaten te worden weegt 45 kilo, en zit in een kist van pakweg twintig kilo. "Je kan niet van het personeel verwachten dat ze daarmee gaan sjouwen."

Gert Jan Mulder, een van de toezichthouders van omroep Ongehoord Nederland (ON!) vertrekt na commotie over discriminerende uitlatingen van zijn kant. De Volkskrant achterhaalde deze week oude berichten op sociale media van Mulder over moslims, homoseksuelen en vrouwen.

Op X bevestigt Mulder zijn vertrek: "Ik heb in drie jaar het een en ander kunnen betekenen en kunnen bijdragen, maar ik ben niet langer nodig, dus houd ik het voor gezien", staat in het bericht. "Nederland is een koud, naar land geworden en ik voel mij zeer vervreemd van uw mensen, uw maatschappij, uw cultuur en uw mentaliteit. Au revoir." De raad van toezicht respecteert zijn besluit.

De 66-jarige oud-bankier "bouwt aan een radicaal-rechts Nederland", schreef de Volkskrant in het uitgebreide artikel over Mulder. Zo organiseerde hij jaarlijks barbecues waar hij naar eigen zeggen eenheid wil smeden in het versplinterde radicaal-rechtse landschap. Op sociale media heeft hij het over "vuile vieze smerige klote moslims" en "tiefus moskeeën" (sic) die Nederland zouden bedreigen.

Van Twitter verwijderd

Homoseksualiteit noemde hij "besmettelijk" en hij verspreidde herhaaldelijk de racistische omvolkingstheorie. In 2015 twitterde hij een foto van een joodse begraafplaats die beklad was met hakenkruizen, met de tekst "Heel goed gedaan van die jongens en meisjes." Mulder werd vanwege dergelijke uitspraken drie keer van Twitter verwijderd.

Minister Eppo Bruins van Onderwijs, Cultuur en Media heeft na de onthullingen om een aanscherping van de gedragscode van de publieke omroep gevraagd. Het Commissariaat voor de Media is "geschrokken" van de berichten. Deze zomer had het al een onderzoek naar ON! aangekondigd.

De NPO zei haast te willen maken met het aanscherpen van de Gedragscode Integriteit Publieke Omroep. Rabin Baldewsingh, de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) stelde dat de uitlatingen van Mulder "ronduit racistisch" zijn en benadrukte dat zijn uitspraken "het publieke omroepbestel en de Nederlandse bevolking schaden".

Prins Andrew, de jongere broer van de Britse koning Charles III, verliest zijn koninklijke toelage van 1 miljoen pond (1,2 miljoen euro) per jaar. Ook krijgt hij niet langer de kosten van zijn persoonlijke beveiliging vergoed. Dat staat in een geüpdatete biografie over Charles.

Het boek verschijnt volgende week en is geschreven door de bekende Britse auteur Robert Hardman, die meerdere boeken over de koninklijke familie op zijn naam heeft.

Andrew raakte in opspraak door zijn vriendschap met de omstreden zakenman Jeffrey Epstein. De Amerikaanse multimiljonair, die bekendstond om wilde seksfeesten op zijn Caraïbische privé-eiland, was veroordeeld voor seksueel misbruik van minderjarige meisjes. Later beschuldigde de Amerikaanse justitie hem ook van 'sekshandel' in minderjarigen. Epstein is overleden in zijn cel, hij zou in afwachting van de rechtszaak een eind aan zijn leven hebben gemaakt.

De prins onderhield jarenlang banden met Epstein, ook nadat die in 2010 was veroordeeld. Zo zou Andrew de toen 17-jarige Virginia Giuffre, een vermeende seksslaaf van Epstein, meerdere malen hebben verkracht. De prins heeft met haar een schikking getroffen. Volgens Britse media gaat het om een bedrag van 14 miljoen euro.

Rampzalig interview

In 2019 gaf prins Andrew een uitgebreid interview aan het BBC-programma Newsnight, waarin hem onder meer werd gevraagd naar zijn banden met Epstein. Het interview verliep rampzalig met een reeks bizarre verklaringen van de prins. Hierop besloot toenmalig koningin Elizabeth hem zijn militaire titels en andere koninklijke erefuncties af te nemen.

Ook was prins Andrew niet langer een 'werkend lid' van de koninklijke familie. Working royals treden op namens de monarch in officiële functies en kunnen in die hoedanigheid aanspraak maken op een vergoeding uit een koninklijk fonds. Met het verliezen van zijn functie raakte prins Andrew ook zijn inkomen kwijt. Sindsdien was hij afhankelijk van een persoonlijke toelage uit de privéfondsen van koning Charles.

Ruime villa

De Britse monarch worstelt al langer met zijn jongere broer, met wie hij al vele jaren in onmin leeft. Charles had al eerder besloten dat prins Andrew zijn koninklijke residentie moet verlaten, de Royal Lodge. Andrew woont sinds 2004 in dit 19e-eeuwse pand, een luxueuze villa met dertig kamers op het landgoed van Windsor Castle.

De koning wil dat zijn jongere broer verhuist naar het kleinere Frogmore Cottage, de voormalige residentie van prins Harry, die vijf kamers telt. Sinds het vertrek van de jongste zoon van Charles naar Californië staat het verblijf leeg.

Prins Andrew weigert echter de Royal Lodge te verlaten. Door zijn fondsen af te snijden hoopt de koning dat de prins niet meer in staat is de hoge lasten voor het onderhoud van de ruime villa te betalen, zo staat in de biografie van Hardman. "De prins is niet langer een financiële last voor de koning", zo zei een bron binnen het koninklijk huis tegen de auteur.

In het hele land wordt morgen de eerste Nationale Prullenbakteldag gehouden. Het publiek wordt opgeroepen om foto's te maken van prullenbakken en van de troep eromheen.

Het onderzoek is een initiatief van de Plastic Avengers: een samenwerking van Dirk Groot (Zwerfinator) en Merijn Tinga (Plastic Soup Surfer). Ze krijgen hulp van een netwerk aan zwerfafvalrapers door heel Nederland. Samen zullen ze de foto's analyseren die morgen worden genomen om meer duidelijkheid te krijgen over de hoeveelheid zwerfafval die 'statiegeldjagers' in Nederland veroorzaken.

Sinds april vorig jaar zit op een blikje in Nederland 15 cent statiegeld. Maar het inzamelen, bedoeld om de hoeveelheid zwerfaval terug te brengen, verloopt van begin af aan moeizaam. Een grote bierbrouwer deed aanvankelijk niet mee.

Bij veel supermarkten waren of zijn de inzamelautomaten dagenlang kapot en er waren twijfels of 15 cent wel genoeg is om mensen te verleiden een leeg blikje naar een inzamelautomaat te brengen. Veel mensen nemen de moeite niet en gooien de lege blikjes gewoon weg.

Pfandjäger

Zo kreeg Nederland, in navolging van de Pfandjäger in Duitsland, te maken met statiegeldjagers. Zij struinen parkeerplaatsen af, zoeken op stations en plunderen afvalbakken op zoek naar statiegeldblikjes. Als 's morgens de supermarkten opengaan, staan ze met plastic zakken vol lege blikjes bij de inzamelautomaat.

Omroep Brabant meldt dat de politie in Veldhoven afgelopen nacht een man uit een vuilcontainer haalde, die met een zaklamp op zijn hoofd statiegeldblikjes aan het verzamelen was. De politie heeft de man weggestuurd omdat hij zich op privéterrein bevond.

Probleemgebieden

Over statiegeldjagers wordt geklaagd omdat ze 'nieuw' zwerfaval zouden veroorzaken en alles wat geen geld opbrengt op straat achterlaten. Op de Nationale Prullenbakteldag moet blijken of dat inderdaad zo is.

"Wij verzamelen alle foto's. Vervolgens gaan we aan de hand van deze data kijken hoe groot dit probleem nou echt is. Waar speelt het en waar speelt het niet?", aldus Zwerfinator en de Plastic Soup Surfer. "Ook gaan we kijken naar wat de probleemgebieden zijn en wat de kenmerken hiervan zijn."

Te weinig inleverpunten

Bij Omroep Brabant neemt Jan Daamen een voorschotje op de uitkomst van de teldag. Hij stopte een paar jaar geleden met zijn werk om als vrijwilliger ZwerfAfvalAanpakker (ZAP) te worden in de gemeente Oosterhout.

Hij vindt dat er veel te weinig is gedaan om het statiegeldsysteem voor iedereen aantrekkelijk te maken. "Als je een blikje energiedrank voor 2 euro koopt, dan is die 15 cent erbij vrij weinig. En er zijn ook veel te weinig inleverpunten, waardoor er een veel te lange rij staat", zegt Daamen "Eigenlijk zou er een automaat moeten zijn waarbij je al je flesjes en blikjes op een hoop zou kunnen dumpen. Dat scheelt voor iedereen tijd."

Bij de VN-top in de Colombiaanse stad Cali over biodiversiteit zijn afspraken gemaakt over het gebruik van informatie uit planten-DNA. Het besluit gaat om een soort 'copyright' op genetische informatie uit planten.

Met name farmaceutische bedrijven gebruiken de genetische codes van planten, dieren en andere levende wezens uit landen met een rijke biodiversiteit voor commerciële doeleinden, zonder dat die landen daaraan verdienen.

Tropische landen met verhoudingsgewijs veel soorten planten en dieren, zoals Brazilië en India, willen dat die bedrijven, vooral uit de farmaceutische en cosmetische industrie, gaan betalen voor de genetische data die ze halen uit de biodiversiteit in hun land.

Nieuw fonds

Vandaag bereikten de 200 landen een akkoord over de compensatie voor genetische informatie: bedrijven moeten 0,1 procent van de omzet of 1 procent van de winst afstaan, afhankelijk van wat hoger is. De verwachte miljardenopbrengst gaat naar een nieuw natuurfonds, het zogenoemde Cali-fonds.

Geld uit dat fonds is bedoeld om de opbrengsten van genetische data uit de natuur te herverdelen. De helft gaat naar inheemse volkeren en lokale gemeenschappen die zich inzetten voor de bescherming van biodiversiteit.

Op de VN-top is ook besloten dat inheemse volkeren een permanente vertegenwoordiging krijgen bij de Verenigde Naties. Zij kunnen zo advies geven en meepraten over beleid voor natuurbescherming.

De oprichting van het adviesorgaan wordt gezien als een doorbraak en erkenning voor inheemse volkeren wereldwijd en voor de rol die zij spelen bij natuurbehoud en biodiversiteit.

Op de top in Cali zijn delegaties van 200 landen twee weken lang in gesprek geweest om afspraken te maken over de bescherming van biodiversiteit. Bijna driekwart van de populaties wilde dieren is in de afgelopen 50 jaar verdwenen. Wereldwijd zijn de populaties van zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen en vissen tussen 1970 en 2020 gemiddeld met 73 procent afgenomen.

Bij de top in Montreal van twee jaar geleden werd een historisch akkoord bereikt over de bescherming van biodiversiteit. Daar is onder meer afgesproken dat in 2030 zeker 30 procent van al het land en water op aarde beschermd moet zijn.

De politie heeft twee vrachtwagenchauffeurs opgepakt naar aanleiding van het dodelijke ongeluk, gisterochtend op de A4 bij Woensdrecht. Twee inzittenden van een personenauto, een 45-jarige vrouw en een 34-jarige man uit Oud-Beijerland, kwamen daarbij om het leven.

De derde inzittende van de auto, een 19-jarige man, raakte bij het ongeluk gewond. Hij werd naar het ziekenhuis gebracht.

Het is nog niet duidelijk wat er precies gebeurd is, gisterochtend rond 08.15 uur op de snelweg. Wel meldde de politie dat twee vrachtwagenchauffeurs na het ongeluk waren meegenomen naar het bureau.

Bij Omroep Brabant laat de politie weten dat ze daar een verklaring moesten afleggen. In een persbericht schrijft de politie dat de twee worden gezien als verdachten en zijn aangehouden op grond van artikel 6 van de wegenverkeerswet. In dat wetsartikel wordt gesproken over "het veroorzaken van een verkeersongeval met dood of letsel door schuld".

Weer vrij

Inmiddels zijn de twee chauffeurs weer vrij. Het is volgens de politie voor het vervolgonderzoek niet nodig dat zij langer blijven vastzitten.

Het onderzoek naar hoe het ongeluk kon gebeuren, gaat verder en zal volgens de politie nog enige tijd duren. "We willen dit uiteraard zorgvuldig doen voor de nabestaanden", laat een politiewoordvoerder weten.

"Zij worden door ons bijgestaan door een familieagent die hen op de hoogte houdt. Zodra het onderzoek helemaal is afgerond, bespreken we de uitkomsten eerst met de nabestaanden. Daarna kunnen we informatie delen."

Bedrijven zamelen dit jaar meer flesjes en blikjes met statiegeld in, maar het is nog altijd te weinig. Dat zegt Verpact, de organisatie die namens het bedrijfsleven verantwoordelijk is voor de inzameling en recycling van verpakkingen.

Wettelijk is vastgesteld dat 90 procent van de flessen en blikjes met statiegeld wordt ingeleverd, maar verwacht wordt dat het dit jaar op 78 procent uitkomt wat betreft flessen en 82 procent als het gaat om blikjes.

De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dreigde dit jaar al dwangsommen op te leggen omdat de norm niet gehaald wordt. De toezichthouder eist dat de branche het voor consumenten makkelijker en aantrekkelijker maakt statiegeldverpakkingen in te leveren.

Verpact zegt daarvoor manieren te onderzoeken en wil zo ruim 300 miljoen euro aan dwangsommen voorkomen. De organisatie zegt al langer bezig te zijn het aantal inleverpunten uit te breiden.

De ILT wil onder meer dat er voor 1 januari 2027 minstens 5400 extra inzamelpunten bij komen. Verpact verwacht dit aantal te halen. Op dit moment zijn er ruim 5000 inleverpunten.

Blikjes met deukjes

Ook moet Verpact van de toezichthouder onderzoeken hoe beschadigde flessen en blikjes kunnen worden ingenomen. Nu kunnen verpakkingen met deukjes vaak niet worden ingeleverd. De organisatie bekijkt nu hoe statiegeldmachines kunnen worden aangepast zodat deze wel ingenomen kunnen worden.

Verder moet Verpact van de ILT kijken naar het verhogen van het statiegeld, maar de organisatie ziet een nieuwe verhoging niet zitten, ook omdat prullenbakken op straat dan nog vaker overhoop worden gehaald.

"Ik werd door Ebru Umar gebeld. Ze zei: 'Het gerucht gaat dat er een Amsterdammer is vermoord in de Linnaeusstraat. Ik ben zo bang dat het Theo is, ik weet het bijna zeker.' Ik deed meteen de tv aan. Toen ben ik onder de douche gaan staan en heb ik ongelooflijk gehuild en gevloekt."

Dat vertelt Yoeri Albrecht, directeur van het Amsterdamse debatcentrum De Balie. Gisteren ging het daar, twintig jaar na de moord op Theo van Gogh, over de nalatenschap van de filmmaker en columnist, en de staat van het vrije woord.

Op klaarlichte dag

Op 2 november 2004 rond 08.30 uur werd regisseur en columnist Van Gogh van zijn fiets geschoten door de geradicaliseerde moslim Mohammed B. Hij sneed vervolgens de keel van Van Gogh door en liet een aan een mes geregen dreigbrief op zijn lichaam achter, gericht aan toenmalig VVD-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali. Die bracht eerder dat jaar met Van Gogh de islamkritische documentaire Submission uit.

De laatste woorden van Van Gogh waren: "Genade, genade, we kunnen er toch over praten?" In diezelfde Linnaeusstraat waar hij twintig jaar geleden werd vermoord is vandaag een herdenking. Daarnaast is er in De Balie een herdenking.

Door zijn gewelddadige dood wordt Van Gogh door velen gezien als een icoon van het vrije woord. In een tv-interview zei Van Gogh ooit: "Zo gauw vrijheid van meningsuiting wordt ingeperkt is het afgelopen met het gezonde publieke debat." Hoe staat het er nu voor, twintig jaar na dato?

'Vertrut'

"Sommige dingen zijn hetzelfde gebleven", zei Balie-directeur Albrecht gisteren tijdens het debat. "Het is nog steeds levensgevaarlijk om iets over de islam te zeggen. Als kunstenaar of als opiniemaker."

Theo van Gogh was kritisch op de islam. Zo zei hij dat hij het geloof beschouwde als de "grootste vijand die we hebben, met name de fundamentalistische vleugel daarvan". Hij vond dat je je daar niet hard genoeg tegen kon verzetten. "Ik begrijp niet waarom ik wel het christendom belachelijk zou mogen maken en niet de islam".

Albrecht vindt dat het politieke debat nu een stuk pluriformer is dan twintig jaar geleden. "Je hebt op dit moment zelfs PVV-ministers, je hebt veel meer stemmen in de Tweede Kamer, je hebt veel meer kanten in het debat."

Toch vindt hij de discussie ook "vertrut", aan zowel de linker- als de rechterkant van de politiek. "Er heerst een gedachtepolitie. Iedereen moet op zijn tellen passen of je wel de juiste woorden gebruikt en of je niet verkeerde verlangens hebt."

JA21-senator Annabel Nanninga was ook aanwezig in De Balie. Ze benadrukte dat je in haar ogen alles mag zeggen wat je wil. "Als mensen daar beledigd door zijn dan is dat hun probleem", aldus Nanninga. "Je hebt het recht van het vrije woord. Je hebt niet het recht om niet gekwetst te worden."

Van Gogh was een provocateur. Hij noemde moslims onder meer "geitenneukers". "Hoe walgelijk je het ook vindt wat iemand zegt, geweld is in onze democratie en rechtsstaat taboe", zegt Ahmed Marcouch, tegenwoordig burgemeester van Arnhem. In 2002 was de PvdA'er bestuurder en woordvoerder van de Unie van Marokkaanse Moskeeën in Amsterdam en Omstreken (UMMAO). "Tegen lelijke woorden of lelijke ideeën zet je betere woorden of betere ideeën in."

Nieuwsuur maakte eerder deze video over Van Gogh, toen de biografie over de filmmaker en columnist uitkwam:

Job Cohen, die in 2002 burgemeester van Amsterdam was, herinnert zich nog goed hoe een korpschef hem twintig jaar geleden vertelde over de moord, vertelt hij in het NOS Radio 1 journaal. "Het is een van de weinige keren in mijn leven dat ik onmiddellijk kippenvel kreeg, ik kan het nog voelen."

Fan was hij niet van Van Gogh. "Als ik het vriendelijk uitdruk: het was mijn vriend niet. Ik vond het een nare en over het algemeen ook rare vent." Cohen vond dat de filmmaker aan de ene kant walgelijke dingen kon zeggen. "Maar aan de andere kant kon hij ook ongelooflijk lief, aardig en charmant zijn."

Op de dag van de moord werd 's avonds op de Dam een 'lawaaiprotest' gehouden. Cohen was daar een van de sprekers, net als toenmalig minister voor Integratie Rita Verdonk. "Ik had het gevoel, en dat begreep ik ook heel goed", zegt Cohen, "dat die volgestroomde Dam behoorlijk vijandig was in mijn richting. Ze dachten allemaal van: 'Godverdomme, dat heb jij allemaal laten gebeuren'." De moord noemt hij schandelijk en verschrikkelijk. "Een aantasting van het vrije woord."

Twintig jaar geleden speelde het internet nog een beperkte rol. Sociale media waren er nog amper. Theo van Gogh publiceerde zijn columns al wel online, op zijn website De gezonde roker. Kranten en tijdschriften wilden hem geen ruimte meer geven vanwege zijn provocerende uitspraken. Cohen: "Er zijn mensen die zeggen: als Theo van Gogh nu had geleefd zou hij de keizer van sociale media zijn."

De moeder van een 33-jarige man uit Almelo die vastzit in een Tunesische gevangenis maakt zich grote zorgen over zijn gezondheid. "Hij is enorm afgevallen. Heeft een spits snuitje gekregen en toen ik hem vastpakte, kon ik al zijn botten voelen", vertelt Trees van der Hoek aan regionale omroep Oost.

Van der Hoek bezoekt haar zoon drie keer per jaar in zijn cel. Onlangs was ze weer in Tunesië. "Hij zit nu bijna elf jaar vast in een cel van 50 vierkante meter. Samen met 34 anderen. Met één fatsoenlijk toilet, voor de rest zitten er alleen wat gaten in de grond", zegt ze.

Datingsite

Jurriën ten Cate uit Almelo is veroordeeld tot 20 jaar cel voor de moord op zijn Tunesische echtgenote Marwa eind 2013. De twee hadden elkaar via een datingsite leren kennen. Ze trouwden en wilden samen in Nederland gaan wonen. Maar de Immigratie- en Naturalisatiedienst wees het verzoek voor een toeristenvisum af. Daardoor mocht Marwa niet naar Nederland reizen.

Op 27 december 2013 kregen de twee ruzie op een hotelkamer in Tunesië. Marwa viel vervolgens vanaf een balkon op driehoog naar beneden en overleed kort daarop. Volgens Ten Cate is zijn vrouw zelf gesprongen en is hij onschuldig.

Daar ging de rechter niet in mee. Die legde Ten Cate 20 jaar cel op. Aanvankelijk waren de omstandigheden in de gevangenis nog relatief goed omdat hij in een 'Europese cel' zat, aldus Van der Hoek, maar na de coronapandemie werd hij samen met meer dan dertig anderen in een grote cel gevangengezet.

Tunnelvisie

Twee jaar geleden maakte Jessica Villerius een documentaire over zijn zaak. Ze bezocht Ten Cate daarvoor in zijn cel. Volgens Villerius heeft de Tunesische politie tijdens het onderzoek aantoonbare fouten gemaakt en zich laten leiden door tunnelvisie.

"Jurriën heeft geen schijn van kans gehad", aldus de documentairemaker destijds. "Bij een onnatuurlijke dood moeten er altijd drie scenario's worden onderzocht: moord, zelfmoord of een ongeluk. In het geval van Marwa's dood blijkt nu alleen het scenario van moord te zijn onderzocht."

Die uitspraak van Villerius werd ondersteund door een rapport van forensisch patholoog Frank van de Goot, die concludeerde dat Ten Cate zijn vrouw nooit van het balkon kan hebben gegooid.

Maar justitie in Tunesië zag tot nu toe geen reden om het vonnis tegen Ten Cate te herzien. Moeder Van der Hoek heeft nu haar hoop gevestigd op het advocatenechtpaar Geert-Jan en Carry Knoops. Dat onderzoekt de mogelijkheden om de zaak bij een internationaal gerechtshof aan te kaarten.

Hoe die procedure moet gaan verlopen is nog onduidelijk. Wel is zeker dat er veel geld nodig is. Vandaar dat Van der Hoek een inzamelingsactie is begonnen. "We hebben al ruim 50.000 euro binnen, maar hebben nog wel zo'n 30.000 euro te gaan. We zijn er dus nog lang niet."

Niet te doen

Ze zegt pas tot rust te komen als haar zoon weer naar Nederland mag terugkeren. Want het gaat volgens haar steeds slechter met haar zoon in de gevangenis.

"Nu zitten daar overwegend Tunesische straatschoffies met een Frans paspoort die er de scepter zwaaien. Hij probeert zich zoveel mogelijk af te zonderen, maar dat valt niet mee in een cel met 34 anderen", aldus Van der Hoek. "Zelf zegt Jurriën: 'Dit is echt niet te doen'."

De Britse Conservatieve Partij kiest voor een opvallend nieuw geluid: de oudste en tot voor kort machtigste politieke partij van het Verenigd Koninkrijk heeft vandaag een Brits-Nigeriaanse vrouw als nieuwe leider aangesteld. Vanuit de oppositiebanken zal zij de komende jaren de Conservatieve Partij leiden.

Kemi Badenoch, vaak kortweg 'Kemi' genoemd, staat bekend om haar rake, nuchtere taal. Ze is energiek, rebels en schuwt controversiële onderwerpen niet. Ze is een magneet voor journalisten die op zoek zijn naar een scherp en alternatief perspectief.

Haar benoeming als partijleider volgde op een maandenlange leiderschapsrace binnen de gedecimeerde Conservatieve Partij, waarin kandidaten een voor een als in een realityshow werden weggestemd.

Alweer, want het is de vijfde keer in acht jaar tijd dat de Britse Conservatieven een nieuwe leider kiezen. De twee overgebleven kandidaten, Kemi Badenoch en Robert Jenrick, behoren beiden tot de rechtervleugel van de partij die de afgelopen 14 jaar het land regeerde, maar in juli verloor van Labour en naar de oppositiebanken werd verbannen.

Met de aanstelling van Badenoch als leider van de partij breken de Conservatieven opnieuw een glazen plafond. Terug in de jaren 70 kozen ze voor het eerst een vrouwelijke leider, de latere premier Margaret Thatcher. Nu kiezen de Conservatieven voor het eerst een zwarte vrouw om de partij te leiden. De huidige Labour-premier Starmer spreekt van "een trots moment voor het land".

Werken bij McDonald's en in IT

Badenoch (44) staat bekend als een no-nonsense, vechtlustige Thatcherite. Ze won de laatste ronde van kandidaat Robert Jenrick, die zich profileerde als de anti-immigratiekandidaat. Als staatssecretaris van Immigratie nam hij eind vorig jaar ontslag omdat hij het asielbeleid niet streng genoeg vond.

Jenrick vindt dat de Britten uit het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens moeten stappen. Badenoch is ook voorstander van een strenger asielbeleid, maar heeft zich minder uitgesproken uitgelaten dan Jenrick.

Badenoch, voluit Olukemi Olufunto Adegoke Badenoch, werd geboren in 1980 in Wimbledon. Ze groeide op in Nigeria en de VS, waar haar moeder professor in de psychologie was. Op haar zestiende keerde ze terug naar Engeland, waar ze als tiener bij McDonald's werkte. Ze studeerde vervolgens computerwetenschappen en engineering.

Haar achtergrond in IT maakte haar naar eigen zeggen praktisch en oplossingsgericht. Na kort in de bankensector te hebben gewerkt, werd ze halverwege de twintig lid van de Conservatieve Partij. In 2017 werd ze verkozen als parlementslid.

Terug naar kenwaarden

Badenoch steunde Brexit, maakte snel carrière binnen de partij als economisch liberaal en groeide, onder de vleugels van politiek veteraan Michael Gove, uit tot een favoriet van de rechtervleugel. Als bewindspersoon bekleedde Badenoch diverse functies, waaronder die van minister van Bedrijfsleven en Handel en staatssecretaris voor Vrouwen en Gelijke Kansen.

In die laatste rol haalde ze geregeld de krantenkoppen met anti-woke uitspraken. Zo is ze uitgesproken over genderkwesties - ze is tegen genderneutrale toiletten - en rebelleert ze tegen wat zij beschouwt als overgevoeligheid rond racisme, seksisme en homofobie.

Badenoch vindt dat "onze vrijheden worden ondermijnd in een tijdperk waarin emotie en sentiment meer worden gewaardeerd dan logica en rationaliteit". Onlangs kwam ze in opspraak omdat ze leek te suggereren dat zwangere vrouwen een te genereuze verlofvergoeding krijgen. De kern van haar leiderschapspitch: minder overheidsinmenging en een "terugkeer naar conservatieve kernwaarden".

Slechtste verkiezingsresultaat ooit

De Conservatieve Partij, die onder Boris Johnson enkele jaren geleden nog een grote meerderheid in het Lagerhuis genoot, werd tijdens de Britse parlementsverkiezingen van 4 juli gereduceerd tot minder dan een kwart van de nationale stemmen. Voor de oudste en meest succesvolle partij in het VK was dit het slechtste verkiezingsresultaat ooit.

Onder de 121 Conservatieve parlementsleden die in het Lagerhuis hun zetel behielden, zijn nog maar weinig gematigde en centristische Tories over. Dat is een van de redenen dat de partij nu naar rechts trekt. Tegelijkertijd heeft de partij sterke concurrentie op rechts van Reform, de PVV-achtige partij van Nigel Farage. Op centrumlinks zijn ze hard verslagen door de Labour Partij.

Het is aan de nieuwe partijleider om de komende jaren de toekomst van het Britse conservatisme te definiëren en duidelijk te maken waar de partij in het politieke landschap thuishoort.