NOS Nieuws - Algemeen

Goedemorgen! Het is een spannende dag in de VS; want het is verkiezingsdag. In Den Haag protesteren studenten tegen de langstudeerboete, zowel bij de Tweede Kamer als bij hogescholen.

Eerst het weer: Vandaag zijn er flinke zonnige perioden. In het noordoosten begint de dag nog met bewolking en mist. Ook hier wordt het vanmiddag vrij zonnig. De maxima liggen tussen 12 en 14 graden bij weinig wind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Volgens Zuid-Korea en Japan heeft Noord-Korea opnieuw een raketproef gehouden. Het Japanse ministerie van Defensie spreekt over zeker zeven projectielen die neerkwamen in de zee tussen het Koreaanse schiereiland en Japan.

Volgens Zuid-Korea probeert het noorden met de raketlancering in aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen de aandacht van Washington te trekken.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Zeist stopt een middelbare school voor twee maanden met het gebruik van Magister. Meekijken met cijfers kan vanaf deze week voor ouders niet meer. Het Jordan Montessori Lyceum vindt dat belangrijk, ze denken dat het permanente meekijken leidt tot stress en ongezonde prestatiedruk.

Fijne dag!

Het KNMI waarschuwt vanochtend voor dichte mist. In Zuid-Holland, Zeeland, Noord-Brabant, Gelderland, Overijssel en Flevoland kan het zicht op sommige plekken minder zijn dan 200 meter, zegt het weerinstituut.

Volgens Weerplaza was vannacht in Woensdrecht minder dan 100 meter zicht. In Vlissingen kon je door de mist niet verder dan 120 meter kijken.

In de provincies geldt vanwege de dichte mist code geel. De waarschuwing is tot 10.00 uur vanochtend van kracht. Aanvankelijk gold code geel alleen voor Zeeland en Noord-Brabant, maar dat werd in de vroege ochtend uitgebreid.

Volgens het KNMI kan de mist hinderlijk zijn voor het verkeer en is er kans op gevaarlijke situaties en ongelukken. Automobilisten wordt aangeraden langzamer te rijden en grotere afstand te houden tot andere weggebruikers.

Noord-Korea heeft opnieuw een raketproef gehouden, zeggen Zuid-Korea en Japan. Het Japanse ministerie van Defensie spreekt over zeker zeven projectielen die neerkwamen in de zee tussen het Koreaanse schiereiland en Japan.

De raketten werden vanuit het westen van het stalinistische land afgevuurd, waarschijnlijk in de buurt van de hoofdstad Pyongyang. De raketten vlogen zo'n 400 kilometer totdat ze neerkwamen in zee, zeggen beide landen.

Volgens Zuid-Korea probeert het noorden met de raketlancering in aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen de aandacht van Washington te trekken. Vanuit Pyongyang is nog niet op de berichten gereageerd.

Oekraïne

De spanningen op het Koreaanse schiereiland lopen de afgelopen tijd weer op. Noord-Korea vuurde vorige week een intercontinentale raket af. Dat gebeurde kort nadat de Amerikaanse en Zuid-Koreaanse ministers van Defensie het land hadden opgeroepen om zijn troepen terug te trekken uit Rusland, waar zij zouden meevechten in de oorlog tegen Oekraïne.

Eerder vandaag zei een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat er ongeveer 10.000 Noord-Koreaanse militairen actief zijn in Rusland, vooral in de regio Koersk. Die regio werd aan het eind van zomer aangevallen door Oekraïne.

Voor ongeveer een derde van de bijstandsgerechtigden is een betaalde baan geen haalbare kaart. Dat zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Om die reden zou wetgeving zich niet alleen moeten richten op het begeleiden van mensen naar betaald werk, zeggen de onderzoekers.

In het onderzoek keek het planbureau naar de Participatiewet, waarvan een wijziging aan de Tweede Kamer is voorgelegd. In de nieuwe wet is herstel van vertrouwen tussen overheid en bijstandsgerechtigden een belangrijk thema. Ook ligt het accent op het vinden van minder zwaar werk.

"Het onderzoek van het planbureau onderschrijft de voorgestelde beleidswijzigingen van de Participatiewet", zegt SCP-directeur Karen van Oudenhoven. De directeur ziet in de huidige situatie te weinig wederzijds vertrouwen tussen bijstandsgerechtigden en de overheid. "Terwijl vertrouwen juist zo belangrijk is wanneer je mensen verder wil helpen", aldus Van Oudenhoven.

'Betaald werk niet realistisch'

Het belangrijkste doel van de huidige Participatiewet is om mensen te begeleiden naar betaald werk zodat ze geen uitkering meer nodig hebben. "Gelukkig is er een grote groep bijstandsgerechtigden waar dat prima lukt", zegt Van Oudenhoven.

"Daarnaast is er een tweede groep mensen die niet direct kunnen werken, maar die wel op andere manieren kunnen participeren, bijvoorbeeld als vrijwilliger. Tot slot is er een derde groep mensen waar de problemen zo groot zijn dat werk of een andere oplossing niet lukt."

Het planbureau adviseert daarom om voor deze laatste twee groepen ondersteuning te bieden voor een betere kwaliteit van leven. "Want als het met iemand persoonlijk goed gaat, is dat ook goed voor de samenleving", aldus Van Oudenhoven.

Wederzijds wantrouwen

Uit de resultaten van het onderzoek blijkt verder dat bijstandsgerechtigden soms het gevoel hebben dat zij als potentiële fraudeurs worden neergezet. Zij praten daarom niet altijd over hun problemen.

Als de overheid dit wantrouwen wil doorbreken, vraagt dat volgens de onderzoekers om een verandering van hoe je naar mensen kijkt.

Voor de kust van de Comoren zijn 25 mensen omgekomen nadat hun boot was gekapseisd. Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) hadden mensenhandelaren de boot met opzet tot zinken gebracht.

Het incident gebeurde vrijdagavond. Volgens de IOM waren er dertig mensen aan boord van de boot, onder wie zeven vrouwen en vier kinderen. "Vijf overlevenden werden zaterdagochtend gered door vissers", zegt de VN-organisatie. Volgens de IOM is nog onduidelijk waarom de mensenhandelaren de boot lieten zinken.

Het is de derde keer in drie maanden tijd dat een boot met migranten in die regio zinkt.

Armoede

De Comoren vormen een eilandengroep in de Indische Oceaan tussen Mozambique en Madagaskar. Bijna de helft van de 900.000 inwoners van de eilandengroep leeft onder de armoedegrens.

Om aan de armoede te ontsnappen, wagen sommigen de oversteek vanaf het meest oostelijke eiland Anjouan naar het eiland Mayotte, ongeveer 70 kilometer verderop. Mayotte is onderdeel van Frankrijk en welvarender dan de Comoren.

Uit Sudan komen steeds meer getuigenissen over de aanvallen door milities in de oostelijke deelstaat Gezira. Persbureau Reuters sprak met dertien slachtoffers, onder wie een vrouw die net was bevallen.

Salwa Abdallah was nog herstellende van een keizersnede en zorgde voor haar baby van een maand toen soldaten van de Rapid Support Forces (RSF), een groep voortgekomen uit Arabische milities, haar huis binnenvielen. Ze beschuldigden haar ervan dat ze loyaal was aan het regeringsleger, waarmee de RSF al anderhalf jaar in oorlog is.

"Jij doodt ons, dus vandaag doden we jou en verkrachten we je dochters, zeiden ze", vertelde ze aan het persbureau vanuit New Halfa. In die plaats was ze neergestreken met haar moeder en kinderen, na dagen op de vlucht te zijn geweest.

Volgens Abdallah joegen de militieleden haar en andere dorpelingen met zwepen het dorp uit. Ook werd er op hen geschoten door mannen op motoren.

Hashim Bashir, wiens been al voor de oorlog was geamputeerd, verklaarde tegen Reuters dat RSF-strijders hem uit zijn huis in al-Nayb gooiden. "Ze zijn extreem wreed. Als je de geweerschoten overleeft, slaan ze in op je hoofd. Als je dat overleeft, slaan ze je met een zweep."

Een nicht van Bashir vertelde dat ze zich onder een bed had verstopt. "Maar ze vonden me, sloegen me en rukten de oorbellen van mijn oren."

De RSF veroverde vorig jaar december Gezira. Sindsdien vinden er massaal plunderingen plaats. Onlangs verslechterde de situatie nadat een RSF-leider was overgelopen naar het regeringsleger. De militie, die vooral bestaat uit Arabisch-sprekende strijders, voerde afgelopen weken een reeks aan vergeldingsaanvallen uit. Daarbij zijn honderden mensen gedood. Alleen al in het dorp al-Sireha werden op 25 oktober volgens een lokale mensrechtenorganisatie 124 mensen vermoord.

Ook is vastgesteld dat militieleden zich schuldig hebben gemaakt aan verkrachtingen. Een meisje van 11 bezweek volgens de VN aan verwondingen die ze opliep door het seksuele geweld.

De RSF ontkent en zegt dat de aanvallen in Gezira gericht zijn tegen gewapende burgermilities.

Volgens de Verenigde Naties zijn in Gezira zo'n 135.000 Sudanezen op de vlucht geslagen. Ze gaan vooral naar het oosten en noorden. Door de oorlog in Sudan zijn bij elkaar zo'n 11 miljoen mensen ontheemd. In het land heerst grootschalige honger en er is een uitbraak van cholera en dengue. Zowel de RSF als het regeringsleger maakt zich volgens de VN schuldig aan oorlogsmisdaden. Mensenrechtenorganisaties hebben de RSF ook beschuldigd van etnische zuivering.

Onlangs waarschuwde de Canadees Roméo Dallaire, ten tijde van de Rwandese genocide commandant van de VN-missie daar, dat Sudan op weg is een tweede Rwanda te worden. Daar werden in 1994 in drie maanden tijd zo'n 800.000 mensen gedood, vooral Tutsi's en gematigde Hutu's.

Eerder dit jaar gingen correspondent Elles van Gelder en cameraman Sven Torfinn naar de grens tussen Sudan en Zuid-Sudan:

De drie wisselstoringen op het spoor die vannacht tussen Rotterdam en Den Haag werden vastgesteld, zijn ontstaan op plekken waar niet aan het spoor is gewerkt. Dat zegt een woordvoerder van ProRail. Vannacht wordt de laatste storing opgelost in de buurt van Delft.

Er wordt nu onderzocht wat er is gebeurd. Dat zal naar verwachting in de komende dagen blijken, zegt de woordvoerder.

Tussen Rotterdam en Den Haag reden de hele middag minder treinen en in de ochtend lag daar het gehele treinverkeer stil. In de loop van de middag werden al twee defecte wissels gerepareerd. Sinds het begin van de avond rijden de treinen weer volgens de dienstregeling.

Afgelopen weekend lag het treinverkeer tussen de twee grote steden al stil vanwege de werkzaamheden. Het was het laatste weekend van dertien dagen werkzaamheden aan het spoor tussen Delft, Den Haag en Rotterdam.

In een verpleeghuis in Sittard is vorig jaar een 87-jarige vrouw met dementie gestorven nadat ze tien dagen geen eten of drinken had gehad, hoewel er twijfel was of ze dat wel wilde.

Het gebeurde in het verpleeghuis van Stichting Zuyderland en Zorg. De instelling meldde de gebeurtenis zelf bij de inspectie.

Bewust stoppen met eten en drinken (versterving) kan een keuze zijn om de dood te versnellen.

Wilsbekwaam?

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd zegt dat er niet genoeg is gedaan om te zorgen dat de vrouw zelf, zonder invloed van anderen, kon beslissen of zij nog wilde eten of drinken.

Ook zou er niet voldoende gedaan zijn om vast te stellen of de dementerende vrouw nog in staat was om er zelf een beslissing over te nemen. De vrouw zou wisselend hebben gesproken over haar doodswens.

Veel overleg, weinig duidelijk

In het verpleeghuis was er wel veel overleg over de zorgverlening, maar toch was er onderling veel onduidelijk. "De betrokken zorgverleners hebben hun gewetensbezwaren wel geuit, maar hier is onvoldoende mee gedaan. Er waren over en weer veel aannames die niet zijn getoetst", staat in het rapport.

De inspectie concludeert dat het verpleeghuis zich niet heeft gehouden aan de wettelijke eisen "die zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat de zorgverlening uitgaat van de wensen van de cliënt."

Het verpleeghuis zegt de zaak enorm te betreuren en heeft inmiddels maatregelen genomen. Het verpleeghuis is bezig met nieuw beleid en ontwikkelt hulpmiddelen voor omgang met families in complexe situaties. De inspectie legt daarom geen maatregelen op.

Zeven Franse families hebben TikTok samen aangeklaagd. Content op die app zou ernstige mentale schade hebben veroorzaakt bij kinderen uit de gezinnen. Twee van de tieners maakten een eind aan hun leven. De andere kinderen zouden na het zien van TikTok-filmpjes zichzelf pijn hebben gedaan of een eetstoornis hebben ontwikkeld.

Een van de moeders zei tegen Franse media dat haar kind in een negatieve spiraal terechtkwam door het TikTok-algoritme. Het meisje zocht haar toevlucht op de app, die "haar zoekopdrachten vastlegde en steeds ergere inhoud aanbood. Het algoritme legde haar beelden voor die kinderen van die leeftijd nooit zouden mogen zien." Het zou onder meer gaan om beelden van zelfverminking.

Niet alleen dansvideo's

"Het beeld dat ik van TikTok had bestond uit dansvideo's en make-uptutorials", aldus een vader. Hij zegt nooit gedacht te hebben dat er video's rondgingen op de app die uitleggen hoe je jezelf pijn kunt doen.

Vorig jaar deden de ouders van een van de gestorven meisjes al aangifte. Nu klagen ze de filmpjesapp wederom aan, maar deze keer samen met andere gedupeerden. Het is de eerste collectieve rechtszaak van deze aard tegen TikTok in Europa.

De families eisen dat het bedrijf verantwoording aflegt voor het schaden van de geestelijke gezondheid van de tieners. Ze vinden dat de app "een fout begaat door deze schadelijke content niet te modereren". Ook vinden ze dat het bedrijf een waarschuwing had moeten geven voor het verslavingsrisico van de app.

Niet op de hoogte

TikTok zegt niet op de zaak te kunnen reageren. Het bedrijf zou niet benaderd zijn door de families en hun advocaat en weet niets over de juridische inhoud van de zaak. TikTok werd naar eigen zeggen via de media op de hoogte gesteld van de beschuldigingen. Het bedrijf zei eerder dat het problemen rondom de geestelijke gezondheid van kinderen serieus neemt.

Het is een van de vele zaken waar het bedrijf met ruim een miljard gebruikers mee te maken heeft. Zo klaagde de VS vorige maand de app en moederbedrijf ByteDance aan omdat ze de privacy van kinderen niet voldoende beschermden.

In Servië is minister van Verkeer Vesic afgetreden naar aanleiding van de ramp op een treinstation in de stad Novi Sad, waarbij vrijdag veertien mensen omkwamen. Ze kwamen om het leven toen de overkapping naar beneden kwam.

Zaterdag was er in Servië een dag van nationale rouw en werd een wake voor de slachtoffers gehouden. Gisteren demonstreerden duizenden mensen tegen de regering. Veel Serviërs houden de regering verantwoordelijk voor het drama en zeggen dat het te wijten is aan corruptie en nalatigheid.

Bloed aan de handen

Veel demonstranten hadden hun handen rood geverfd, om uit te drukken dat de regering bloed aan de handen heeft. Minister Vesic heeft laten weten dat hij morgen zijn ontslag zal aanbieden aan premier Vucević. Hij is de eerste die opstapt naar aanleiding van het drama.

Het station in Novi Sad werd gerenoveerd door een Chinees bedrijf, maar aan het deel van het gebouw dat is ingestort werd niet gewerkt. In Servische media zijn berichten verschenen dat het ongeluk is veroorzaakt door roest.

Novi Sad is de tweede stad van Servië met ongeveer 300.000 inwoners. Het dak kwam vrijdag rond het middaguur naar beneden, toen het erg druk was op het station. De Servische justitie is een onderzoek begonnen en heeft de afgelopen dagen al een aantal mensen verhoord.

Al tien jaar zit Blokker af en toe in zwaar weer. Vanochtend maakte de winkelketen bekend dat ze uitstel van betaling heeft aangevraagd. Dat is vaak een voorbode van een faillissement. In de 128 jaar dat het bedrijf bestaat, waren de problemen niet eerder zo nijpend. Wat ging eraan vooraf?

Blokker heeft nog ruim 400 winkels in Nederland, waar zo'n 3500 mensen werken. Ruim tien jaar geleden was het vele malen groter. In 2011 had Blokker meerdere winkelketens met 3000 winkels en 25.000 werknemers. Drie jaar later leed Blokker voor het eerst verlies.

"Een Blokker in elk dorp, zijn we kwijt," zegt retaildeskundige Dirk Mulder. "Maar misschien ligt daar juist wel het probleem. De vraag is of er voldoende mensen komen om de producten te kopen en je kan je afvragen of de propositie nog wel past in deze tijd."

Blokker groeide na de oprichting in 1896 uit tot vast onderdeel van de Nederlandse winkelstraat. Lange tijd werd het gezien als dé winkel voor huishoudelijke artikelen. Het was een familiebedrijf. In 1975 namen Jaap Blokker en zijn broer het over van hun vader. "Jaap Blokker stond bekend als een micro-manager", vertelt retaildeskundige Rupert Parker Brady. "Alles moest volgens zijn regels."

Toen Jaap Blokker in 2011 overleed, was de concurrentie dicht bij de positie van Blokker gekomen. Zo groeide de Action hard, en ook Bol.com was in opkomst. In een webwinkel had Jaap Blokker niet geloofd. Veel deskundigen zien dat als een van de oorzaken van de neergang. "Ze zijn veel te laat begonnen met online," aldus Parker Brady. "Hij ging niet met de tijd mee. En Action haalde ze in met lage prijzen. Het was dus een slecht uitgangspunt."

Reorganisaties

Na het eerste verliesjaar volgden jaren van reorganisaties. In 2015 maakte Blokker alsnog de stap naar online. Een jaar later probeerde de directie om de keten een fris imago te geven. De bekende blokletters werden vervangen door het huidige logo, 450 van de 600 winkels werden vernieuwd en Sex and the City-actrice Sarah Jessica Parker werd ingehuurd voor een reclame.

Het mocht niet baten. Een jaar later, in 2017, leed Blokker een recordverlies van netto 344 miljoen euro. Er kwam opnieuw een reorganisatie, waarbij 200 winkels hun deuren moesten sluiten en 2000 banen werden geschrapt. Ook werd dochterbedrijf Leen Bakker verkocht. De speelgoedketens Bart Smit en Toys XL werden ondergebracht bij Intertoys.

In 2018 zette de familie Blokker het bedrijf te koop. Toenmalig president-commissaris Michiel Witteveen kocht het bedrijf in 2019 voor het symbolische bedrag van een euro. Hij kreeg zelfs een smak geld mee waarmee hij kon proberen het bedrijf weer winstgevend te maken.

Sindsdien lijdt Blokker, nu onderdeel van Mirage Retail Group, minder verlies, maar net als veel andere bedrijven kampt het sinds de coronapandemie wel met hoge schulden. Dochterbedrijf BCC vroeg al faillissement aan in het najaar van 2023.

Blokker in elk dorp

In februari dit jaar stond Blokker weer in de etalage. Toen het bedrijf in mei een geldschieter vond, was de verkoop van de baan. Maar de 35 miljoen euro van een Amerikaanse investeringsmaatschappij was niet genoeg om het bedrijf te redden.

Naast coronaschulden heeft Blokker te maken met stijgende loonkosten en hoge huren. Dit jaar wisselde Blokker van kredietverstrekker. Het bedrijf moest een aantal noodmaatregelen nemen waardoor acute geldproblemen zijn ontstaan, zegt het bedrijf.

Daarom vraagt het bedrijf nu om uitstel van betaling. "Het zit hem vooral in die enorme lasten en schulden. Ze zijn ook niet te benijden om wat op hen afkomt", zegt Parker Brady. "Met een faillissement kan Blokker afscheid nemen van een aantal partijen en misschien verdergaan met wat minder winkels." Hij vermoedt dat Mirage zelf een doorstart wil maken met Blokker in afgeslankte vorm.

Retaildeskundige Mulder verwacht een faillissement. "Alleen geloof ik wel echt in de toekomst van Blokker. De afgelopen jaren hebben ze heel goed gebouwd. Zowel aan de achterkant, als in de winkels en online."

De komende tijd onderzoekt de bewindvoerder welke mogelijkheden er zijn voor een toekomst van Blokker.

Koersvast en met tomeloos veel inzet. Dat is het beeld dat oprijst van Herna Verhagen uit de reacties op haar vertrek als CEO van PostNL. "De financiële resultaten waren niet altijd goed, maar weinigen hadden het beter gedaan dan zij", zegt beleggingsexpert Corné van Zeijl.

Vandaag maakte Verhagen bekend dat ze haar functie in april neerlegt. Daarmee stopt een van de langstzittende bestuurders van Nederland. "Het is tijd om het nu over te dragen aan een opvolger", zegt Verhagen tegen de NOS.

Ze was de eerste Nederlandse vrouw die aan het roer stond van een beursgenoteerd bedrijf en doorbrak daarmee het glazen plafond. Inmiddels zijn er meer vrouwelijke bestuurders, maar wat Verhagen betreft nog niet genoeg. "Dat is nog steeds voor heel veel verbetering vatbaar."

Roerige tijden voor de postmarkt

Verhagen werkte al jaren in de postwereld toen ze in 2012 aan het hoofd kwam te staan van PostNL. Na een studie rechten aan de universiteit van Nijmegen en een master aan de Amerikaanse universiteit Stanford was ze onder meer werkzaam bij TPG Post, de voorloper van PostNL.

De bijna dertien jaar dat Verhagen CEO was van PostNL was een zeer roerige tijd. Het aantal brieven dat nog per post wordt verstuurd, daalt al jaren en de concurrentie op de pakketjesmarkt is moordend. Het aandeel van PostNL daalde sinds Verhagens aantreden met 66 procent in waarde. De postzegelprijs steeg van 50 cent naar 1,21 euro, met ingang van januari volgend jaar.

De gemiddelde aandeelhouder zal niet heel tevreden terugkijken op haar termijn. Menigeen zal het haar niet in dank hebben afgenomen dat ze in 2016 een stokje stak voor een overname door Bpost. Het Belgische postbedrijf was bereid 5,75 euro te betalen per aandeel. Op dit moment is een aandeel van PostNL nog maar iets meer dan een euro waard.

Toch denkt beleggingsexpert Corné van Zeijl van Cardano dat maar weinig mensen het er beter vanaf hadden gebracht. "De postbusiness is langzaam aan het doodgaan. Ik ben bang dat niemand het beter had kunnen doen."

De cijfers van andere postbedrijven liegen er ook niet om. Want ook bij Bpost is het de afgelopen jaren kommer en kwel. Sinds de beursgang van het Belgische bedrijf is het aandeel 84 procent in waarde afgenomen. Van Zeijl denkt dan ook dat het maar beter is dat de overname door Bpost destijds niet is doorgegaan. "Voor het kortetermijnbelang van aandeelhouders was het geen goede keuze", zegt hij. "Maar voor het bedrijf en werknemers wel. Na de overname had waarschijnlijk een grote ontslagronde plaatsgevonden." PostNL nam in die jaren wel postbedrijf Sandd over.

Meer dan alleen post

Verhagen werkte de afgelopen jaren niet alleen bij PostNL. Zo zit ze momenteel in de raad van commissarissen van ING en Philips en tot vorig jaar zat ze ook in het bestuur van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Ook de politiek schuwde ze niet: ze schreef in 2010 mee aan het verkiezingsprogramma van de VVD.

Sinds 2016 is ze ook commissaris bij het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam. Directeur Simon Reinink beschrijft Verhagen als een zeer betrokken en scherpe commissaris. Waar aandeelhouders soms moeite hebben met haar koersvastheid, roemt Reinink juist die kant van haar. Ze was volgens hem uiterst deskundig en bereidde zich altijd goed voor.

Ook staat Verhagen erom bekend veel concerten bij te wonen. Daarbij beperkt ze zich niet tot klassieke muziek. "Wat mij is bijgebleven is dat ze onaangekondigd naar een hiphopconcert ging", zegt Reinink. "Ze was er ook echt naar gekleed."

Verhagen blijft nog even aan als commissaris bij het Concertgebouw, maar volgend jaar juni zit haar termijn er daar op en zal ze ook daar haar functie neerleggen.

Het Openbaar Ministerie, toenmalig minister Dekker voor Rechtsbescherming en andere instanties zijn tekortgeschoten bij de zorg voor en begeleiding van de man die in juni 2023 een supermarktmedewerkster in Den Haag doodstak. Dat concluderen de Inspectie Justitie en Veiligheid en de procureur-generaal bij de Hoge Raad na onderzoek.

De inspectie stelt dat de aanpak van organisaties die betrokken waren bij de hulp aan de 56-jarige Jamel L. niet altijd passend was bij zijn gedrag, persoonlijke omstandigheden en veiligheidsrisico's voor de samenleving.

Volgens de inspectie hebben instanties op meerdere manieren steken laten vallen. Zo is er te weinig gedaan om L. in beeld te krijgen en te houden, werd informatie over hem onvoldoende overgedragen aan betrokken organisaties en kwam nazorg niet altijd tot stand.

Daardoor lukte het niet om de man de hulp te geven die hij nodig had, aldus de inspectie, die niet kan vaststellen of de moord voorkomen had kunnen worden.

'Informatie niet met elkaar gedeeld'

"Op verschillende fronten zijn dingen misgegaan", zegt hoofdinspecteur Hans Faber van de Inspectie Justitie en Veiligheid.

Hij vindt dat betrokken partijen niet goed met elkaar hebben samengewerkt. "Informatie over deze man werd onvoldoende met elkaar gedeeld. Zo werd de gemeente niet geïnformeerd door de gevangenis waar deze man had vastgezeten", aldus Faber.

Wettelijke voorschriften

Volgens de procureur-generaal bij de Hoge Raad heeft het OM wettelijke voorschriften "op een aantal punten niet naar behoren" gehandhaafd of uitgevoerd. Zo waren instanties niet op de hoogte dat L. een aantal jaren verplicht was opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis in het Verenigd Koninkrijk.

Bij instanties was bekend dat de man een lang strafblad had. Hij is meerdere keren veroordeeld in binnen- en buitenland.

In 2018 legde de rechter op Curaçao hem een tbs-maatregel op, maar die kon niet worden uitgevoerd omdat er geen tbs-kliniek op het eiland is. Toenmalig minister Dekker wilde de maatregel niet zomaar overnemen. Dat besluit vindt de inspectie "onvoldoende te volgen". Gevolg was dat L. zonder volwaardige tbs-behandeling op straat belandde.

Bij zijn laatste veroordeling in Nederland, kort voor de steekpartij, was de tbs-oplegging niet bekend. Die bleek niet op zijn strafblad te staan. De man vroeg de gemeente Den Haag voor de moord twee keer om hulp. Hij was beide keren verbaal agressief en intimiderend.

'Meer grip op verward gedrag'

De inspectie stelt dat het ontbreken van informatie, waaronder de tbs-maatregel op Curaçao, het voor organisaties lastig maakte om voor de juiste aanpak te kiezen. Bovendien wilde Jamel L. zelf meestal geen hulp en verbleef hij steeds op andere plekken.

"Het is voor organisaties erg moeilijk om grip te houden op mensen die zorg mijden en een zwervend bestaan leiden", zegt Faber.

De inspectie roept de betrokken partijen en de politiek op om mensen met verward gedrag beter te begeleiden. "We zien bereidheid bij organisaties om het beter te doen dan ze nu doen. Denk aan de communicatie- en informatieoverdracht tussen gemeenten en gevangenissen als een gedetineerde op vrije voeten wordt gesteld", aldus Faber.

Het plan om vanwege een test van een nieuw beveiligingssysteem vier maanden geen treinen tussen Vlissingen en Goes te laten rijden gaat door. Dat zei staatssecretaris Jansen van Openbaar Vervoer vandaag in Zeeland. Verslaggevers van Omroep Zeeland waren erbij.

Door de proef komt het treinverkeer in 2028 of 2029 maandenlang stil te liggen. Op het plan is veel kritiek van onder meer de onderwijssector, de Zeeuwse politiek en ondernemers.

'Mijn besluit staat vast'

De staatssecretaris sprak vandaag in Zeeland met tegenstanders. Hij stelde begrip te hebben voor de weerstand, maar te moeten kijken "naar het grotere geheel". Volgens Jansen is het goed dat het systeem getest wordt en is Zeeland de meest geschikte locatie.

Er is ook overwogen om de proef uit te voeren op de Hanzelijn, het spoor tussen Lelystad en Zwolle, maar volgens Jansen zou de impact daar veel groter zijn. Het systeem is eerder ook in Friesland getest.

De staatssecretaris begrijpt het als Zeeuwen het gevoel krijgen dat Den Haag weinig rekening met hen houdt. "Ik kom uit Flevoland, waar de overheid ook dingen heeft gedaan die slecht zijn ontvangen daar. Aan de andere kant kijk ik naar wat goed is voor Nederland, en dat is een tweede baanvak voor de proef."

De overheid heeft eerder een miljoenenpakket aan compensatiemaatregelen toegezegd aan Zeeland, met onder meer vervangend vervoer en "deugdelijke reisinformatie". Ook komt er parallel aan het spoor een buslijn voor scholieren en zijn er afspraken gemaakt over investeringen in de toekomst op het spoor.

Nederlandssprekende chauffeurs

De Zeeuwse politiek wil graag extra voorwaarden tijdens de proefperiode, zoals een kortere proef en Nederlandssprekende buschauffeurs op het vervangende vervoer. Maar daar wil de staatssecretaris geen toezegging voor doen. Hij wijst erop dat de Friezen geen enkele compensatie hebben gehad bij de proef in hun provincie.

De provinciale fracties van BBB, VVD, CDA, SGP, D66, FVD, JA21, SP en CU gaan in de komende Statenvergadering een motie indienen om duidelijk te maken dat ze Zeeland geen geschikte locatie vinden voor de proef. Ook is een petitie begonnen om de proef te voorkomen.

Esmée (8) weet nu vier jaar dat ze niet tegen gluten kan. Haar moeder Jeanine van Aalst-Gies is er sindsdien achter gekomen dat dat ook voor haarzelf en haar zoontje geldt. Maar het is maar de vraag of ze dat hadden geweten als ze niet in de regio Kennemerland hadden gewoond.

Daar worden peuters met klachten bij het consultatiebureau namelijk al enige tijd onderzocht op coeliakie, een auto-immuunziekte waarbij het lichaam overgevoelig is voor gluten. In de rest van het land gebeurt dat niet, hoewel onderzoekers en de patiëntenvereniging dat graag anders zouden zien.

De VVD vraagt nu in een motie om landelijk meer te testen. Die motie lijkt morgen een meerderheid te gaan halen. "Door al op het consultatiebureau te testen kunnen we de overgevoeligheid voor gluten sneller opsporen en voorkomen we veel leed bij kinderen", zegt VVD-Kamerlid Tielen. "Op deze manier zorgen we voor verbeterde en gerichte preventie."

'De kameleon onder de ziektes'

Coeliakie wordt ook wel "de kameleon onder de ziektes" genoemd, vertelt Caroline Meijer, kinderarts bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Want patiënten hebben heel verschillende klachten, van buikpijn of een groeistoornis tot vermoeidheid en meer vage klachten. Het maakt de ziekte moeilijk te herkennen.

Bij mensen met coeliakie die gluten eten valt het immuunsysteem de darmwand aan. Hierdoor nemen ze op den duur minder voedingstoffen op. Klachten houden op als ze geen gluten meer eten, dus geen tarwe, rogge en gerst. Anders lopen ze risico op complicaties zoals botontkalking, vruchtbaarheidsproblemen en zelfs kanker.

Sinds ze geen gluten meer eet, groeit Esmée weer goed. Haar haar is niet meer sprieterig en ze heeft minder buikpijn. Haar moeder heeft aan de late diagnose wel botontkalking overgehouden, maar slikt nu pillen om te voorkomen dat dat erger wordt.

Zeven keer zo vaak ontdekt

Onderzoek van het LUMC en Jeugdgezondheidszorg Kennemerland heeft bevestigd wat veel wetenschappers al vermoedden: veruit het grootste deel van de coeliakiepatiënten krijgt geen diagnose. Op basis van internationaal onderzoek wordt vermoed dat 1 tot 2 procent van de Nederlanders eraan lijdt, terwijl de meesten het dus niet weten.

Bij peuters met klachten is tijdens het onderzoek een vingerprikbloedtest gedaan. Bijna 2 procent van hen had coeliakie. Daarmee is de ziekte in de regio zeker zeven keer zo vaak opgespoord als in de rest van het land. "Toen het onderzoek een tijdje liep, hoorden we van kinderartsen uit het ziekenhuis in de buurt dat echt opviel dat ze steeds meer kinderen met coeliakie op hun spreekuur zagen", vertelt Lucy Smit, jeugdarts bij jgz Kennemerland.

Ook ouders, zoals de moeder van Esmée, zijn dankzij de screening opgespoord.

Kosteneffectief

Inmiddels is volgens de onderzoekers ook gebleken dat de proef goed werkt, doordat het beter gaat met patiënten en kosten later worden uitgespaard. De Leidse kinderarts Meijer vertelt dat mensen die erachter komen dat ze coeliakie hebben gemiddeld al zeven jaar met klachten rondlopen: "We zien soms dat mensen al darmonderzoeken, CT-scans en MRI's hebben gehad en naar psychologen zijn geweest voordat ze de diagnose krijgen. Al die onderzoeken voorkom je met vroeg testen."

Bang dat mensen met weinig klachten onnodig een ingewikkeld dieet opgelegd krijgen, zijn de onderzoekers niet. "We zien dat ouders en kinderen blij zijn met de diagnose. Het dieet is even wennen, maar verhelpt klachten, kinderen kunnen bijvoorbeeld weer goed meedoen op school en het voorkomt complicaties", zegt Meijer. Ook Jeanine van Aalst-Gies is blij dat ze het weten: "Bij Esmée zijn de klachten weg en bij haar kan botontkalking nu wel voorkomen worden en dat geldt ook voor haar broertje."

Preventie of zorg

In Kennemerland zijn ze doorgegaan met testen sinds het onderzoek eind 2022 is afgerond. "We vinden dat belangrijk, want we zien gewoon wat het doet als mensen het weten. We hebben bijvoorbeeld ouders gezien die een veel levendiger kind bleken te hebben dan ze dachten toen ze gluten lieten staan", zegt jeugdarts Smit. Maar in Kennemerland kunnen ze zonder structureel geld op de lange termijn ook niet doorgaan met testen.

De Nederlandse Coeliakie Vereniging laat weten dat de vraag nu vooral is wie het testen moet betalen. Want zorgverzekeraars vergoeden meestal geen jeugdgezondheidszorg. Maar omdat het gaat om onderzoek bij klachten valt het ook niet onder het preventiepotje. En, ondanks de kostenbesparing op de lange termijn, is er wel eerst geld nodig.

De patiëntenvereniging hoopt daarom dat de Kamer de motie morgen aanneemt en er alsnog een manier wordt gevonden om 'glutenscreen' breder uit te rollen.

De meeste ouders van nu konden op school nog onvoldoendes halen of een keer spijbelen zonder dat ze dat thuis direct te weten kwamen. Met apps als Magister hebben veel leerlingen van vandaag die 'luxe' niet meer; ouders zijn overal direct van op de hoogte. Een middelbare school in Zeist trapt nu op de rem, bevreesd dat dit permanente meekijken bij leerlingen leidt tot stress en ongezonde prestatiedruk.

Het Jordan Montessori Lyceum in Zeist is een van de vele scholen die apps als Magister gebruiken. Daarmee is, zoals de app belooft: "de laatste informatie van school beschikbaar voor leerlingen én ouders. Altijd en overal. Op elke device." Het Jordan neemt geen afscheid van Magister, maar de komende twee maanden kunnen ouders, als experiment, geen cijfers meer inzien.

Hoofd- en buikpijn

Initiatiefnemer is Stijn Uittenbogaard, docent economie en bedrijfseconomie op het Jordan. Hij deed onderzoek naar prestatiedruk bij leerlingen; een vragenlijst die hij verspreidde onder 500 leerlingen deed bij hem alarmbellen afgaan. Daaruit kwam volgens hem naar voren dat leerlingen van wie de ouders kunnen meekijken in Magister veel meer druk ervaren van hun ouders.

"Hoe meer prestatiedruk ze ervaren, hoe slechter hun mentale welzijn: meer eenzaamheid, hoofd- en buikpijn, moeilijker in slaap komen", somt Uittenbogaard de nadelen op in het radioprogramma NOS Met het Oog op Morgen. "Ik heb verhalen gehoord van ouders die hun kind een appje sturen met 'hé, ik zie dat dit cijfer online staat'. Dat kan leiden tot stress, prestatiedruk. Je kunt het niet meer verzwijgen of een eigen moment kiezen om het te vertellen."

Vertrouwensband

Belangenvereniging Ouders en Onderwijs is benieuwd naar de uitkomsten van het experiment op de school in Zeist. Ook veel ouders worstelen met deze apps. "We horen vaker dat ze het best ingewikkeld vinden dat ze die cijfers al zien voordat hun kind thuis is, of tegelijk met hun kind", zegt Lobke Vlaming. "Ze hebben eigenlijk liever dat hun kind zo'n resultaat met hen deelt, of dat de school contact opneemt als er iets is om je zorgen over te maken."

Vlaming benadrukt dat ouders ook een vertrouwensband met hun kinderen willen hebben. "Dat betekent dat hun kinderen zelf dingen kunnen delen, op het moment dat ze dat willen. Of misschien een keer niet delen als ze dat handig vinden."

De belangenorganisatie voor ouders van schoolgaande kinderen ziet de prestatiedruk steeds meer toenemen. "Het gebeurt bijvoorbeeld ook dat leraren in de vakantie 's avonds laat nog cijfers in het systeem zetten. Kinderen zien dat dan op dat moment, het gaat rond in de groepsapp en er ontstaan hele discussies over wie welk cijfer heeft. Dat verhoogt de prestatiedruk natuurlijk."

Vlaming vindt het dan ook goed dat het gebruik van de volg-apps ter discussie wordt gesteld. "Het is goed als kinderen meer de regie krijgen."

Stapje terug

Uittenbogaard van het Jordan is het daarmee eens. "We leven in een maatschappij waarin iedereen steeds meer inzicht wil hebben in álles. Ouders die hun kinderen volgen als ze naar huis gaan, hoe ze fietsen. Daar kunnen we wel een stapje in terug doen."

Tegelijkertijd ziet hij ook de voordelen van Magister. Bijvoorbeeld dat de app leidt tot minder administratieve rompslomp doordat je je kind in de app ziek kunt melden. "Maar het meekijken met je kind mag wel een stuk minder."

Bekende schrijvers, sporters en acteurs zijn in Den Haag om te protesteren tegen het verhogen van de btw op een deel van de sport- en culturele activiteiten en boeken. Aanleiding is het debat over de plannen dat gepland stond voor vandaag.

De groepen bundelen de krachten om samen een vuist te maken tegen de plannen van het kabinet. Dat wil de btw verhogen van 9 naar 21 procent. Onbegrijpelijk, vinden mensen uit de verschillende sectoren.

Zo begrijpt schrijver Saskia Noort helemaal niets van de plannen. "Het grootste probleem is dat onze kinderen dikker, ongezonder en dommer worden. En door deze bezuinigingen worden ze nog dikker, nog dommer. Dat is echt idioot."

Het protest begon vanmorgen met een ontbijt en een sportles onder leiding van Arie Boomsma. Later kwamen ook schrijvers en acteurs naar Den Haag:

Noort noemt ontlezing een enorm probleem voor de samenleving. Ze is bang dat door de belastingverhoging nog minder mensen gaan lezen en steeds vaker niet-geverifieerde informatie van sociale media zullen halen.

'Btw naar nul'

Schrijver Tommy Wieringa denkt dat met de maatregel de verkeerde doelgroep geraakt wordt. "Deze regel is bedoeld om de elite een beetje te pesten, maar dat is onzin. De mensen die het geld hebben, kopen toch wel een boek. Je brengt de mensen die het niet goed kunnen betalen, in het nauw."

Auteur Ted van Lieshout pleit juist voor een verlaging van de belasting. "Als je niet goed kunt lezen, kun je niet zelfstandig door het leven. Dan heb je altijd iemand nodig die je helpt bij het zoeken naar de waarheid. De btw moet eigenlijk naar nul."

Sociale functie

Ook sporters maakten in Den Haag een vuist tegen de plannen van het kabinet. Oud-wielrenster Annemiek van Vleuten verwacht dat minder mensen gaan sporten en bewegen als dat duurder wordt.

Ze benadrukt dat sporten niet alleen goed is voor het lichaam, maar ook een sociale functie heeft. Ze doelt op het plezier dat mensen beleven aan samen sporten. Ze hoopt dat het kabinet de plannen wijzigt en de belasting verhoogt op zaken die kwalijk zijn voor de gezondheid in plaats van sport.

Geen verantwoordelijk staatssecretaris

Uiteindelijk is het geplande debat over de belastingverhoging deels uitgesteld, omdat er na het vertrek van staatssecretaris Idsinga geen verantwoordelijk bewindspersoon bij kon zijn. Het afschaffen van het verlaagde btw-tarief op boeken, cultuur en sport komt nu waarschijnlijk vrijdag aan bod. Dan is minister Heinen van Financiën er mogelijk bij.

De oppositie was niet blij met het uitstel. Volgende week moet over de plannen gestemd worden, dus de tijd om het te bespreken dringt volgens de partijen.

De vorming van een nieuwe regering in België blijft moeizaam verlopen. N-VA-leider Bart De Wever heeft vanochtend opnieuw zijn ontslag ingediend als formateur, maar koning Filip heeft een beslissing daarover uitgesteld. Hij geeft De Wever een week extra, tot 12 november, de tijd om verder te overleggen.

De afgelopen tijd probeerde De Wever de partijen N-VA, CD&V, Vooruit en de Franstalige partijen MR en Les Engagés op één lijn te krijgen. Ze moesten het eens worden over grote hervormingen die de toekomstige federale regering zou moeten doorvoeren. Dat is vooralsnog niet gelukt.

Belasting voor zeer vermogenden

Op 9 juni ging België naar de stembus. De Wever, burgemeester van Antwerpen en leider van de Vlaams-nationalistische Nieuw-Vlaamse Alliantie, is sindsdien met tussenpozen bezig om partijen bij elkaar te brengen en een zogenoemde Arizona-coalitie te vormen. Dat is een verwijzing naar de vlag van de gelijknamige Amerikaanse staat die de kleuren van de onderhandelende partijen bevat: blauw voor de liberalen, rood voor de socialisten, oranje voor de christendemocraten en geel voor de N-VA.

De onderhandelingen liepen eerder al een keer stuk vanwege onenigheid tussen de partijen. België moet een begrotingstekort van 28 miljard euro wegwerken. De Wever deed voorstellen om dat gat te dichten door onder meer zeer vermogenden belasting te laten betalen via een meerwaardebelasting op aandelen.

Op dat onderdeel ging het hard tegen hard tussen de centrumrechtse MR en het centrumlinkse Vooruit. Er zouden plannen op tafel hebben gelegen om de belasting af te zwakken voor kleine beleggers en ondernemers, maar dat was voor MR niet voldoende.

Al snel na het stuklopen werden de onderhandelingen hervat. Op 23 september werd besloten de formatie op te schorten tot na de gemeenteraadsverkiezingen in België. Die waren op 13 oktober. Bij die verkiezingen bleef de N-VA van De Wever met afstand de grootste partij in Antwerpen.

Bij een vulkaanuitbarsting gisteren op het Indonesische eiland Flores zijn zeker tien mensen om het leven gekomen. De ruim 1700 meter hoge vulkaan Lewotobi Laki-Laki spuwde rook en as twee kilometer hoog de lucht in. Mensen in de buurt zijn geëvacueerd en een vliegveld is gesloten.

"Na de uitbarsting viel de stroom uit en begon het te regenen en te onweren. Bewoners raakten in paniek", zegt een woordvoerder van de overheidsinstantie die vulkaanuitbarstingen registreert. Huizen vlak bij de vulkaan zijn door de kokende lava in brand gevlogen. Wegen en gebouwen zijn bedekt met een dikke laag as en daken zijn ingestort.

Een van de getroffen gebouwen is een klooster. "De nonnen renden in paniek naar buiten onder een regen van vulkanisch as", zegt de toezichthouder van het klooster. Zeker één non is omgekomen.

Het is de tweede vulkaanuitbarsting in twee weken tijd in Indonesië. Eind vorige maand barstte de vulkaan Marapi uit. Deze bijna 2900 meter hoge vulkaan op West-Sumatra is een van de actiefste vulkanen op Indonesië. Bij die uitbarsting zouden geen slachtoffers zijn gevallen.

Vier jaar geleden werd de Franse docent Samuel Paty neergestoken en onthoofd door een moslimextremist, nadat hij tijdens een les over de vrijheid van meningsuiting een spotprent had laten zien van de profeet Mohammed. Vandaag begint daarover in Frankrijk een grote rechtszaak.

"Sinds die tijd is veiligheid in de klas ook in Nederland een thema geworden", zegt Leon Meijs in deze podcast. Hij is expert op het gebied van polarisatie en radicalisering en doet onderzoek naar veiligheid op scholen, waar hij trainingen geeft aan docenten. Hij ziet dat er de afgelopen jaren steeds meer extreme opvattingen in de klas zijn. "Docenten vragen zich over bepaalde onderwerpen af: wil ik het hier wel over hebben, want wat gebeurt er dan daarna?"

Mary Meulenkamp is docent Burgerschap op een praktijkschool in Zaandam. Zij ziet ook dat de extremen in de klas toenemen en dat jongeren halsstarriger vasthouden aan hun mening. Zelf is ze nog nooit bang geweest voor haar eigen veiligheid. "Maar dat wil niet zeggen dat het er nooit zou kunnen zijn."

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Anouk Kantelberg en Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren op allerlei platformen en hier via NPO Luister. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.