NOS Nieuws - Algemeen

Voormalig president Fernando Collor de Mello van Brazilië is vandaag gearresteerd. Het hooggerechtshof oordeelde gisteren dat hij onmiddellijk zijn openstaande gevangenisstraf voor corruptie moet uitzitten.

In 2023 werd Collor veroordeeld voor corruptie en witwaspraktijken. Braziliaanse publieke aanklagers beschuldigden hem van het aannemen van 30 miljoen real - ongeveer 4,7 miljoen euro - aan smeergeld van een dochteronderneming van staatsoliebedrijf Petrobras. Hij werd veroordeeld tot acht jaar en tien maanden celstraf.

Gisteren werd het tweede hoger beroep van de oud-president verworpen door het hooggerechtshof. Hij werd rond 16.00 uur lokale tijd aangehouden, terwijl hij onderweg was naar de Braziliaanse hoofdstad.

De oud-president zei dat hij van plan was zich te melden bij de autoriteiten in Brasilia. De advocaat van de oud-politicus zei gisteren na het bevel van de rechter dat hij "verrast en geschokt" was, maar dat zijn cliënt zich niet zou verzetten.

Collor werd in 1990 president, maar heeft zijn termijn niet uitgezeten omdat zijn regering hem tot twee keer toe probeerde af te zetten vanwege een andere zaak over vermeende corruptie. Hij werd hierin vrijgesproken in 1994.

Operatie autowasserij

De veroordeling uit 2023 komt voort uit een speciale operatie van de Braziliaanse federale politie naar corruptie. Operatie Lava Jato 'autowasserij' startte in 2014 en bestond uit verschillende onderzoeken naar witwaspraktijken rondom Petrobras.

In de onderzoeken stond een tankstation met wasstraat in Brasilia centraal. Het ging om het grootste corruptieschandaal ooit in het land.

Meerdere politici werden aangehouden. Onder wie Luiz Inácio Lula da Silva, die tussen 2003 en 2011 president was en momenteel opnieuw president is van het land. Hij werd veroordeeld tot acht jaar en tien maanden cel voor corruptie. Hij zat van april 2018 tot november 2019 in de gevangenis.

De gemeente Den Haag mag fossiele reclames in de buitenruimte blijven verbieden. De voorzieningenrechter heeft alle bezwaren van reisorganisaties afgewezen.

Den Haag is de eerste stad in Nederland die zo'n verbod invoerde. Sinds 1 januari zijn er geen fossiele reclames in bushokjes of op straat meer te zien. Het gaat bijvoorbeeld om reclames voor vliegreizen en cruisevakanties. De reisbranche was het niet eens met het verbod en spande een kort geding aan, schrijft Omroep West.

Volgens de Algemene Nederlandse Vereniging van Reisondernemingen (ANVR) en reisorganisatie TUI heeft de luchtvaart nauwelijks invloed op de luchtkwaliteit in Den Haag en is een lokaal verbod op fossiele reclames daarom niet zinvol. Ook vonden ze het verbod in strijd met de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van ondernemerschap.

'Duurzame mijlpaal'

De rechter oordeelt dat de gemeente bevoegd is om zo'n verbod op te leggen en vindt de argumenten van Den Haag voldoende onderbouwd. Dat de bijdrage van het verbod op landelijk en wereldwijd niveau "gering is", doet daar niet aan af, aldus de rechter.

De gemeente Den Haag is tevreden. Wethouder Robert Barker (Partij voor de Dieren) noemt de uitspraak een duurzame mijlpaal. "Deze uitspraak laat zien dat gemeenten niet machteloos zijn, maar wel degelijk instrumenten hebben om de klimaatcrisis aan te pakken."

De ANVR laat in een reactie weten teleurgesteld te zijn en overweegt een hoger beroep.

Een onverwachte vondst tussen iemands huisraad heeft een kringloopwinkel in Antwerpen ruim 12.000 euro opgeleverd. Een schaal met daarop een voorstelling van een stierengevecht bleek namelijk een echte Picasso te zijn.

De schaal was met andere inboedel uit een huis binnengekomen bij de kringloopwinkel. Een oplettende medewerker ontdekte een stempel op de achterzijde: "Empreinte originale de Picasso", ofwel "originele afdruk van Picasso". De schaal was in zeer goede staat.

Na nader onderzoek bleek de schaal authentiek te zijn. "Het is een reliëfontwerp met een stierengevecht, ontworpen in 1953. Er zouden er 200 van geproduceerd zijn", zegt de sales- en marketingdirecteur van de winkel tegen de Vlaamse zender VRT.

De Picasso-schaal werd uiteindelijk geveild op de eigen veilingsite van de winkel en leverde ruim 12.000 euro op. De VRT sprak ook met de koper. Hij zegt de schaal een tijdje in huis te houden, maar op een later moment te willen schenken aan een goed doel dat zich inzet voor jongeren met autisme. De koper heeft zelf ook autisme.

Andere Picasso bij de kringloop

Het is niet de eerste bijzondere vondst bij de bewuste kringloopwinkel in Antwerpen. Eerder kwam er al een ets binnen van de Belgische kunstschilder James Ensor. Die schonk de kringloopwinkel aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen.

Dat iemand werk van Picasso in een kringloopwinkel vindt, is ook vaker gebeurd. In 2012 stuitte een man in de Amerikaanse staat Ohio op een linoleumsnede van de Spaanse kunstenaar. Hij kocht het werk voor 14 dollar om het vervolgens te verkopen aan een verzamelaar die er 7000 dollar voor overhad.

Hoeveel geslachtsdelen staan er geborduurd op het tapijt van Bayeux? Die vraag stond centraal in de Britse podcast HistoryExtra. Twee historici werden het niet eens over het aantal genitaliën dat op het wereldberoemde borduurwerk staat.

Het middeleeuwse tapijt is 70 meter lang en verbeeldt de verovering van Engeland door de Normandische heerser Willem de Veroveraar in 1066. Het werd vermoedelijk gemaakt in 1068 en hangt in een museum in de Franse stad Bayeux.

Zes jaar geleden kwam de Britse hoogleraar George Garnett tot de conclusie dat er 93 penissen op stonden, waarvan er 88 toebehoorden aan de paarden op het stuk.

Maar historicus en tapijtdeskundige Christopher Monk zegt dat er een 94ste geslachtsdeel te vinden is, namelijk in de rand van het tapijt. Een rennende man heeft iets onder zijn kleding hangen.

In de podcast gingen Garnett en Monk in discussie. Volgens Garnett is het vermeende geslachtsdeel niets anders dan de schede van een zwaard of een dolk. Monk gaf toe dat het daarop lijkt, maar dat ligt volgens hem aan een latere restauratie.

Hij baseert zijn theorie op de observaties van een vroegmiddeleeuwse borduurwerkspecialiste, die het tapijt van de achterkant heeft gezien, en de tekeningen van de Britse 19e-eeuwse historische tekenaar Charles Stothard, die het tapijt in levenden lijve uitvoerig heeft bestudeerd.

Geen onzin

Over hoeveel genitaliën er nu werkelijk op het doek staan, daarover blijven de twee van mening verschillen. Maar het is zeker niet onzinnig om te onderzoeken, vindt Garnett. "Het punt van het bestuderen van de geschiedenis is om te begrijpen hoe mensen vroeger dachten. Middeleeuwse mensen waren niet grof, onontwikkeld of dom. Integendeel."

De ontwerper van het tapijt, wiens identiteit onbekend is, heeft oud-Griekse fabels in de randen van het tapijt verwerkt. Volgens Garnett deed de ontwerper dat om commentaar te geven op de verovering. "Zij het gecodeerd." Wat dat commentaar is, blijft voor de historici onduidelijk.

Overigens hadden de genitaliën een significante betekenis in het borduurwerk, zegt hij. De twee leiders van de strijd die afgebeeld zijn op het doek, Harold Godwinson en Willem de Veroveraar, worden afgebeeld op paarden met grotere geslachtsdelen. "Willems paard is veruit het grootst, en dat is geen toeval", aldus Garnett.

Actrice en tekstschrijver Belinda Meuldijk, journalist Saskia Belleman en thrillerauteur Willem Hogendoorn (beter bekend onder zijn pseudoniem Tomas Ross) zijn drie van de in totaal 3427 mensen die vandaag een lintje hebben gekregen.

Ieder jaar vindt op de dag voor Koningsdag traditiegetrouw de lintjesregen plaats. Die dag worden mensen onderscheiden die zich in hun werk of als vrijwilliger uitzonderlijk verdienstelijk hebben gemaakt voor de samenleving.

Zoals gebruikelijk hebben de meeste gedecoreerden zich op lokaal niveau als vrijwilliger ingezet. Het gaat dit jaar om ruim 3300 mensen.

Zorg verbeteren

Een bijzonder verhaal is dat van Justus Kuijer uit Amsterdam. Hij is geboren met de ziekte van Duchenne, een spierziekte. Hierdoor moet hij voortdurend worden beademd en kan hij alleen één duim nog enigszins bewegen. Hij studeerde met succes af aan de TU in Delft, waar hij de opleiding industrieel ontwerpen deed.

Sindsdien heeft hij zich ingezet om de zorg van patiënten met de ziekte te verbeteren. Hij is onder meer betrokken bij de ontwikkeling van hulpmiddelen voor andere mensen die aan de ziekte lijden en bij het verbeteren van de zorg. Kuijer wordt hiervoor Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

Sjoerd de Graaff uit Capelle aan den IJssel is met 25 jaar de jongste gedecoreerde. Hij raakte als tienjarig jongetje betrokken bij de lokale omroep en heeft hij zich ontwikkeld tot programmamaker en uiteindelijk stationmanager. Ook is hij vijf jaar dj en technisch manager bij het radiostation 247 Spice in Amsterdam.

De heer P.S. Roeland is met 97 jaar de oudste. Hij was tussen 1968 en 2018 op vrijwillige basis organist bij diverse kerkelijke gemeenten in Alblasserdam. Daarnaast was hij vicevoorzitter bij de Protestants Christelijke Ouderenbond Alblasserdam, waar hij nog altijd vrijwilliger is. Hij werkt ook voor de redactie van het maandblad.

Ze zijn allebei benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau.

Sjors en Sjimmie

Er zijn ook onderscheidingen gegaan naar mensen die een bijzondere prestatie hebben geleverd in hun betaalde baan, maar dat zijn er veel minder: ruim 130. Er is een overlapping, omdat sommige mensen vanwege hun verdiensten op beide gebieden zijn gedecoreerd.

Zoals altijd zitten er ook dit jaar opvallende namen tussen. Belinda Meuldijk wordt gedecoreerd vanwege haar "belangrijke bijdrage aan de Nederlandse muziek en de proza". Meuldijk is vooral bekend geworden als tekstschrijver van liedjes van Rob de Nijs, met wie ze jarenlang getrouwd was en twee kinderen kreeg. Daarnaast schreef ze met haar zoon een boek over autisme en doet ze veel op het gebied van dierenwelzijn.

Sjors en Sjimmie-striptekenaar Robert van der Kroft wordt onderscheiden omdat in zijn werk "maatschappelijke thema's als discriminatie, inclusiviteit en het klimaat besproken zonder dat de karakters en avonturen van de hoofdpersonen teniet worden gedaan", zegt het Kapittel voor de Civiele Orden, het adviesorgaan van de regering dat over de onderscheidingen gaat.

Daarnaast zet hij zich al jarenlang in voor de bevordering van het stripverhaal en voor jong talent. Bovendien draagt hij met diverse initiatieven bij aan educatieve en maatschappelijke doelen.

Zo werden de lintjes uitgereikt in Heiloo en Hilversum:

Schrijver Tomas Ross (echte naam Willem Hogendoorn) krijgt erkenning voor de creatie van de "faction-thriller", een thrillervorm die "balanceert op de grens tussen feit en fictie, waarbij historische gebeurtenissen worden verweven met een fictionele verhaallijn", aldus het Kapittel. Ook zijn werkzaamheden ter promotie van het thrillerboek en hulp aan jong schrijftalent levert hem een koninklijke onderscheiding op.

Ook componist Arjen Lucassen, die onder de naam Ayreon, Star One en Guilt Machine muziek uitbrengt, wordt onderscheiden. "Zijn albums zijn zeer uniek te noemen en honderdduizenden fans hebben een geheel eigen community opgericht rondom zijn muziek. Daarmee is hij een ambassadeur voor de Nederlandse rockmuziek", zegt het Kapittel.

Meuldijk en Van der Kroft zijn Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, Hogendoorn en Lucassen Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Ook verschillende journalisten zijn vandaag gedecoreerd. Eric Feijten voor zijn werk als cameraman in crisisgebieden over de hele wereld, onder andere voor de NOS, en zijn trainingen voor journalisten die naar conflictgebieden worden gestuurd.

Saskia Belleman kreeg de onderscheiding vanwege haar werk als rechtbankjournalist. Ze is in staat gebleken "om aan de brede maatschappelijke vraag naar uitleg over de rechtsstaat te voldoen", aldus de gemeente Amsterdam.

In het weekend, tijdens de lunch op je telefoon, of hangend op de bank - wanneer winkelen we het liefst? De koopavond, tussen 18.00 en 21.00 uur op donderdag of vrijdag, lijkt in elk geval minder populair te worden.

Winkeliers doen hierom steeds vaker hun winkel een uur eerder of helemaal dicht op koopavonden. De afgelopen tien jaar daalde het aantal kledingwinkels dat op donderdag na 20.00 uur open was met bijna de helft, blijkt uit cijfers van openingstijden.nl.

In 2015 bleef nog zo'n 40 procent van de kledingwinkels open tot 21.00 uur op koopavond, nu is dat ruim 20 procent. Ook het aantal drogisterijen dat na achten open is op een koopavond, halveerde bijna.

Het aantal bezoekers van koopavonden daalt al jaren. Huib Lubbers ziet deze trend al sinds de financiële crisis van 2008. Zijn winkeladviesbureau RMC volgt het aantal koopavondbezoekers. In de meeste onderzochte steden daalde het aantal winkelaars op donderdagavond met meer dan 20 procent.

Online koopavond

Ondertussen worden koopzondagen juist populairder, merken winkeliers. Mensen combineren winkelen dan vaak met een dagje weg, vertelt Dirk Mulder, retaildeskundige van ING. "Doordeweeks ben je vaak hard aan het werk, dan kom je 's avonds thuis en heb je helemaal geen zin meer om naar de winkel te gaan."

Verder gaan mensen ook steeds vaker doordeweeks overdag de stad in. Dat komt doordat ze steeds flexibeler zijn bij het inrichten van hun werktijden.

Toch is de koopavond op een andere manier nog altijd springlevend. Uit onderzoek van betaaldienst Klarna blijkt dat de populairste tijd voor online winkelen 21.00 uur is. Woensdag is de populairste online-koopavond, gevolgd door zondag en maandag.

Twee jaar geleden namen ondernemers hun openingstijden eens goed onder de loep, herinnert Paul te Grotenhuis van InRetail zich. "Toen ging het minimumloon in één klap omhoog en was er tegelijkertijd enorme inflatie. Winkeliers gingen kijken wat de meest rendabele uren zijn." Zo gaan steeds meer winkels wat later open. "Ondernemers zijn duidelijk bewuster bezig met het zo efficiënt mogelijk laten opereren van hun bedrijfsmodel."

Supermarkten zijn een goed voorbeeld van winkels die meebewegen met de behoeftes van klanten, vertelt Mulder. Alleen zijn zij juist ruimere openingstijden gaan hanteren. Het aantal supermarkten dat na 21.00 uur nog open is, steeg van 8 naar 22 procent, blijkt uit de cijfers van openingstijden.nl.

Gezellig maken

De koopavond laten verdwijnen, vindt onderzoeker Lubbers geen goed idee. "Winkels zouden zo veel en vaak mogelijk open moeten zijn. Ze moeten nu eenmaal concurreren met het internet, dat 24 uur per dag open is." Hij zegt dat de stad 's avonds aantrekkelijker moet worden om klanten naar winkels te lokken, bijvoorbeeld door het te combineren met gratis parkeren, horeca-acties of theater.

Ook Arthur Feenstra kan zich in dit idee vinden. Hij is eigenaar van de herenmodeketen OFM en moet het juist hebben van koopavonden. Zijn klanten komen dan het liefst winkelen, ziet hij. Feenstra baalt ervan dat winkeliers om hem heen dichtgaan in de avonduren. "Als maar de helft open is, dan is het niet meer aantrekkelijk voor de consument. Daar hebben wij ook last van."

Om de gezelligheid erin te houden, organiseert Feenstra evenementen op koopavonden zoals 'dineren tussen de kleren' en een voetbalcafé. "Er is alleen niet altijd de wil bij andere ondernemers om er samen een feestje van te maken. Maar we moeten juist samenwerken, anders komt er steeds meer leegstand."

De Raad van State, de hoogste bestuursrechter van Nederland, is positief over de resultaten tot nu toe van een nieuwe werkwijze om bezwaren tegen woningbouwplannen met voorrang te behandelen. De raad doet dat vanwege de grote woningnood in Nederland. Uit recente cijfers blijkt dat er daardoor sneller duidelijkheid is gekomen over de bouw van tienduizenden woningen.

Er worden in Nederland veel minder woningen gebouwd dan de overheid wil. Een van de oorzaken is dat omwonenden en andere partijen vaak bezwaar maken tegen nieuwe woningbouwprojecten. En door zulke rechtszaken duurt het lang voordat een bouwbedrijf de definitieve vergunning krijgt en mag gaan bouwen.

Als bezwaarmakers blijven doorprocederen, komen die zaken uiteindelijk bij de Raad van State terecht. En die besloot afgelopen zomer voorrang te geven aan zaken over woningbouwprojecten. Daardoor is er inmiddels in 140 zaken sneller uitspraak gedaan. Daarbij ging het in totaal om bijna 36.000 woningen.

In veel gevallen kregen de bezwaarmakers ongelijk en konden de bouwplannen dus doorgezet worden. Hoeveel woningen precies groen licht kregen is moeilijk te zeggen, zegt de Raad van State. Er waren ook plannen die wel aangepast moeten worden, waardoor onduidelijk is hoeveel woningen er van een plan overblijven.

Niet in mijn achtertuin

De bouwwereld klaagt al jaren over de vertraging die bezwaarprocedures opleveren. Ze noemen het vaak nimby-zaken (not in my backyard, oftewel 'niet in mijn achtertuin').

Bouwbedrijf Heijmans is blij met de voorrang bij de Raad van State. "Positief is dat de inzet van de Raad van State om tijdelijk voorrang te geven aan behandeling van bezwaren tegen woningbouwprojecten, voorzichtig vruchten begint af te werpen", zei topman Ton Hillen vandaag bij de presentatie van de kwartaalcijfers.

Procedure gehalveerd

De Raad van State zegt dat de voorrang ook echt tot een fors snellere procedure leidt. Van aanmelding tot uitspraak duurt het met voorrang vaak zo'n zeven tot acht maanden, zonder die voorrang was dat gemiddeld ruim veertien maanden.

De Raad van State wil de bouw van 65.000 woningen mogelijk maken door in ieder geval een jaar lang voorrang te geven aan bouwzaken. De raad zegt daarvoor op schema te liggen. Om het in perspectief te plaatsen: het kabinet streeft ernaar dat er jaarlijks 100.000 woningen bij komen, maar vorig jaar waren dat er slechts 70.000.

In Moskou is een hooggeplaatste militair gedood. Hij is om het leven gebracht met een autobom, melden de Russische autoriteiten.

De bom zou op afstand tot ontploffing zijn gebracht op het moment dat de man langs de Volkswagen Golf liep. Het is nog onduidelijk wie achter de aanslag zit.

Dit is het moment van de explosie, de beelden kunnen als schokkend worden ervaren:

Het slachtoffer is luitenant-generaal Jaroslav Moskalik (59), die een hoge positie bekleedde binnen de top van het Russische leger. Volgens de BBC vertegenwoordigde hij Rusland in 2015 bij gesprekken met Oekraïne in Parijs.

De ontploffing vond om 10.40 uur lokale tijd plaats in Balasjicha, een oostelijke voorstad van Moskou.

Het is niet voor het eerst dat er belangrijke functionarissen van het Russische leger worden omgebracht bij bomaanslagen. In december werden luitenant-generaal Igor Kirillov en zijn assistent op eenzelfde manier gedood: de bom zat toen niet in een auto, maar in een elektrische step die op afstand tot ontploffing werd gebracht. De verantwoordelijkheid voor die aanval werd geclaimd door Oekraïne.

En in februari van dit jaar werd een separatistenleider uit de Oekraïense regio Donetsk gedood in een appartementencomplex in Moskou. De man was eerder door de Oekraïense veiligheidsdienst SBOe bestempeld als "maffiabaas", en werd verdacht van het leiden en financieren van illegale strijdgroepen in Donetsk.

De politie heeft dit jaar 24 meldingen gekregen van vrouwen die in parken in Amsterdam op hun billen zijn geslagen. Volgens de politie zijn de daders jonge jongens op fatbikes die beelden maken van de aanrandingen. De beelden worden vervolgens gedeeld op sociale media als TikTok.

Volgens de politie kan het aantal incidenten hoger liggen, omdat niet iedereen aangifte doet. De politie hoopt dat slachtoffers die dat nog niet hebben gedaan, zich alsnog melden.

Vondelpark

Er zijn meldingen gedaan over incidenten in het Vondelpark, het Erasmuspark en het Flevopark, schrijft AT5. De vrouwen zijn meestal aan het hardlopen. De politie doet onderzoek. "Dit gedrag is niet alleen heel erg vervelend voor de slachtoffers, maar ook strafbaar", aldus de politie.

De politie heeft nog niemand aangehouden. In een filmpje op sociale media roept de politie op om er "gewoon mee te kappen".

De Verenigde Naties vragen zowel India als Pakistan om maximale terughoudendheid na de terroristische aanslag in het gebied Kashmir deze week. Dinsdag werden 26 toeristen gedood bij de hevigste aanval in het gebied in de afgelopen jaren. Een groep terroristen opende het vuur op burgers in de Baisaran-vallei nabij het dorpje Pahalgam.

Volgens India is de aanslag gepleegd door terroristen die worden gesteund door Pakistan. Dat land ontkent betrokkenheid.

Gisteren maakte de Indiase regering bekend dat vanwege de aanslag alle visa van Pakistanen komende zondag vervallen. Alle mensen met de Pakistaanse nationaliteit die in India wonen, moeten het land verlaten. Pakistan heeft op zijn beurt de visa voor Indiërs ingetrokken.

Een VN-woordvoerder heeft de landen - die beide kernwapens hebben - opgeroepen om ervoor te zorgen dat de situatie niet verder escaleert. De woordvoerder zei ervan overtuigd te zijn dat de problemen vreedzaam kunnen worden opgelost als beide landen zich daarvoor inzetten.

Gericht op hindoes

De aanval maakte een eind aan de relatieve rust in het gebied dat grenst aan zowel India als Pakistan, maar ook China. Sinds de Indiase onafhankelijkheid in 1947 leidt de kwestie-Kashmir tot onenigheid tussen India en Pakistan. Een deel van het gebied wordt bestuurd door India en een deel door Pakistan, hoewel beide landen Kashmir als eigen grondgebied zien.

Kashmir is het enige gebied in India waar de meerderheid van de inwoners moslim is. Volgens ooggetuigenverslagen was de aanslag dinsdag gericht op hindoes. De bewuste vallei, die ook 'Klein Zwitserland' wordt genoemd, trekt veel Indiase toeristen.

De terroristen zouden dinsdag toeristen hebben gevraagd wat hun geloof was. Als ze antwoordden met 'hindoe' werden ze doodgeschoten, zeggen overlevenden tegen de krant Times of India. Het enige islamitische slachtoffer dat afkomstig was uit Kashmir, zou zijn doodgeschoten terwijl hij andere slachtoffers hielp.

Dieptepunt

Sinds de aanslag is de relatie tussen India en Pakistan gedaald tot een dieptepunt. Het Indiase leger voert sinds dinsdag operaties uit in het gebied. Het zoekt naar drie verdachten: een met de Indiase nationaliteit en twee met de Pakistaanse nationaliteit.

Vandaag werden twee huizen vernield door het leger, schrijft de Britse krant The Guardian. De huizen zouden van vermoedelijke militante strijders zijn, onder wie een van de verdachten van de Pahalgam-aanslag.

Zowel Indiërs als Pakistanen zijn de straat op gegaan na de aanslag in Kashmir:

India beschuldigt de Pakistaanse overheid van het "steunen van terrorisme buiten eigen landgrenzen". De Indiase premier Modi heeft aangekondigd de daders op te sporen en te berechten.

De Pakistaanse overheid zegt dat het land niet betrokken is bij de aanslag. Islamabad noemt de beschuldigingen onbezonnen en zegt te reageren op elke actie vanuit het buurland. "Elke bedreiging voor de Pakistaanse soevereiniteit en de veiligheid van het volk zal worden beantwoord met wederkerige maatregelen", stond in een verklaring van de regering.

Beschietingen

Afgelopen nacht hebben Indiase en Pakistaanse troepen elkaar beschoten langs de grens tussen de landen, zegt een woordvoerder van het lokale Pakistaanse bestuur in Kashmir tegen persbureau AFP. Volgens de woordvoerder wordt er niet geschoten op burgers. "Het leven is normaal en de scholen zijn open."

Ook het Indiase leger bevestigt dat er geschoten is. Het Pakistaanse ministerie van Buitenlandse Zaken wil nog niet reageren. "Wij wachten op formele bevestiging van ons leger", zegt een woordvoerder van het ministerie.

Vanaf volgend jaar wil Apple iPhones voor de Amerikaanse markt niet langer assembleren in China maar in India. Dat melden bronnen aan de Financial Times. Het is het gevolg van de importheffingen die president Trump heeft ingesteld. Voor smartphones geldt weliswaar een tijdelijke uitzondering op de importtarieven, maar Apple lijkt het zekere voor het onzekere te nemen.

Voor China geldt sinds kort een importtarief van 145 procent. Voor India is dat een stuk lager, namelijk 26 procent. Bovendien is de heffing op Indiase producten tijdelijk opgeschort omdat dat land met de VS onderhandelt over een handelsakkoord.

Volgens de Britse zakenkrant is het de bedoeling dat de Indiase fabrieken straks meer dan 60 miljoen iPhones in elkaar zetten. Dat is een verdubbeling van de huidige productie in dat land.

Grote verschuiving

Het betekent een grote verschuiving voor de techgigant, die al jaren zijn belangrijkste product laat maken in China. Dit gebeurt allemaal in Zhengzhou, in het noorden van China, de stad die ook wel 'iPhone City' wordt genoemd. Daar zetten honderdduizenden medewerkers iPhones in elkaar.

Volgens onderzoeksbureau TrendForce werden in China vorig jaar 223 miljoen iPhones geproduceerd. Het zou gaan om meer dan 80 procent van alle iPhones.

Tegelijkertijd is Apple al langer bezig om de assemblage van producten te spreiden over meerdere landen in Azië. Behalve in India laat Apple ook producten produceren in Vietnam.

Burgemeester Carola Schouten van Rotterdam wil in gesprek met Feyenoord over een gedragscode voor supportersverenigingen. Dat zei Schouten tijdens een debat in de gemeenteraad over de veiligheid en inclusiviteit bij de Rotterdamse club.

De burgemeester wil ook dat Feyenoord zich sterker uitspreekt over kwalijk gedrag van supporters. Het BNNVARA-programma BOOS en krant NRC meldden in november dat leden van de harde kern betrokken zijn bij antisemitische en homofobe uitingen en doodsbedreigingen. Feyenoord zou hen de hand boven het hoofd houden.

Schouten heeft sindsdien gesprekken gevoerd met de directie: "Ik heb in beide gesprekken gezegd dat het uitmaakt wat Feyenoord zegt en doet. Op het moment dat bepaalde zaken bovenkomen, is het belangrijk dat een club zich uitspreekt. Dat de club laat weten wat ze ervan vindt en dat ze afstand neemt van zaken die gewoon niet deugen. Die boodschap heb ik heel duidelijk overgebracht."

Roze Kameraden

Toen vorige maand op een viaduct een spandoek werd opgehangen met een dreigende tekst gericht aan Paul van Dorst van de Roze Kameraden (de lhbti-supportersvereniging), heeft Schouten zich opnieuw gemeld bij Feyenoord.

"Een inwoner van onze stad wordt iets toegewenst wat ik hier niet ga herhalen. Ik heb daarover contact gezocht met Feyenoord en gezegd: jouw naam wordt gebruikt om dat soort teksten op een viaduct te plaatsen. Besef je dat je verantwoordelijkheid verder gaat dan wat er in het stadion gebeurt bij een wedstrijd? Het gaat op de impact die je hebt op de stad."

Motie

Feyenoord stelde in dat gesprek dat het als club geen verantwoordelijkheid kan dragen voor het gedrag van supporters buiten het stadion. Schouten neemt daar geen genoegen mee: "Ik ben het niet met ze eens. Ik vind dat je je daar wel over moet uitspreken, omdat het, ook al doe je het niet zelf, het wel in jouw naam gebeurt. Ik zal Feyenoord daarover blijven aanspreken als daar aanleiding toe is. Ik hoop dat het niet meer hoeft."

Rijnmond schrijft dat het CDA volgende maand een motie zal indienen over een gedragscode bij Feyenoord. Schouten is hier sowieso voorstander van, zei ze gisteravond. "Ik vind het goed dat wij als raad zeggen: u staat niet alleen in het aanpakken van dit soort problematiek. We gaan als stad niet zeggen wat de ander beter kan doen, maar: hoe kunnen we elkaar helpen om de situatie te verbeteren? Dit is iets wat ons allemaal aangaat."

Het traject rondom de inzet van een kroongetuige in het zwembadmoordproces in 2012 is niet goed verlopen. Dat concludeert een onderzoekscommissie die de leiding van het Openbaar Ministerie instelde na de rechterlijke uitspraak in het hoger beroep vorig jaar. Volgens de commissie droeg het OM informatie onvoldoende over aan de rechter-commissaris en was er te weinig expertise over de inzet van een kroongetuige.

De zaak draaide om de dood van de 40-jarige Jan Elzinga. Hij werd in 2012 doodgeschoten voor de deur van een zwembad in Marum, in Groningen. De rechtbank veroordeelde de schutter tot vijftien jaar cel en een handlanger kreeg twintig jaar cel.

Na zijn veroordeling sloot de schutter een deal met het OM en werd hij kroongetuige. In ruil voor verkorting van zijn straf vertelde hij dat de schoonfamilie van het slachtoffer de moord had beraamd. Vorig jaar werden twee schoonfamilieleden en de ex-partner van Elzinga in hoger beroep veroordeeld tot veertien jaar gevangenisstraf. Een vierde verdachte kreeg zes jaar cel.

Kroongetuige onbetrouwbaar

De straffen waren lager dan het eerste vonnis van de rechtbank. Dat was mede omdat de kroongetuigenovereenkomst "achteraf bezien onrechtmatig was", aldus het gerechtshof. Volgens het hof was de kroongetuige niet betrouwbaar en had het OM twijfels over zijn betrouwbaarheid niet gedeeld met de rechter-commissaris.

Zo werd in het hoger beroep duidelijk dat de kroongetuige had gelogen over contacten met zijn medeverdachte om de kans op een succesvolle kroongetuigeovereenkomst te vergroten. "Daarvoor heeft hij alle registers opengetrokken en niet alleen de politie, maar ook het Openbaar Ministerie én de rechter-commissaris en rechtbank misleid", aldus het hof.

Naar aanleiding van deze uitspraak in het hoger beroep werd een onderzoek ingesteld naar de inzet van de kroongetuige "om lessen te trekken voor de toekomst", meldt het OM.

Onvoldoende expertise

De onderzoekscommissie concludeert dat door de inadequate informatieoverdracht van het OM aan de rechter-commissaris "misverstanden en/of onduidelijkheden" zijn ontstaan over het onderzoek. Daarnaast was er bij het OM onvoldoende expertise over de inzet van een kroongetuige, "omdat er in het geheel genomen maar weinig deals worden gesloten".

Ook was was de leiding onvoldoende betrokken bij de "belangrijke strategische beslissingen" in het onderzoek.

Kennis en ervaring

De commissie adviseert om bij toekomstige kroongetuigedeals gebruik te maken van de kennis en ervaring uit andere parketten "om beter te anticiperen op risico's en de slagingskans van gevoelige trajecten te vergroten". Ook moet de werkwijze van bijzondere kroongetuigetrajecten worden geüpdatet en moet er in het vervolg een regisseur worden aangesteld die leiding geeft aan het traject.

Het College van procureurs-generaal, dat het landelijke opsporings- en vervolgingsbeleid van het OM bepaalt, zegt de aanbevelingen over te nemen.

Burgemeester Klitsjko van Kyiv erkent dat het een reëel scenario is dat Oekraïne grondgebied moet opgeven om tot een vredesakkoord te komen met de Russen. "Dat is een van de scenario's", zegt hij tegen de BBC. "Dat is niet eerlijk. Maar voor vrede, tijdelijke vrede, kan het een oplossing zijn, tijdelijk dan." Wel benadrukt hij dat het Oekraïense volk "bezetting door Rusland nooit zal accepteren".

Rusland zegt intussen dat het samen met de VS goede stappen zet richting een einde van de oorlog, maar dat er op bepaalde punten nog geen overeenstemming is over een wapenstilstand. Om verder te praten is de Amerikaanse gezant Witkoff vanochtend geland in Moskou, aldus Russische staatsmedia. Vooralsnog gaat het om gesprekken tussen de Russen en de Amerikanen, zonder Oekraïne.

"We zijn klaar om een deal te sluiten", aldus de Russische minister Lavrov van Buitenlandse Zaken. "Maar er zijn nog plooien die gladgestreken moeten worden. We blijven in contact met de Amerikanen en er zijn meerdere tekenen dat het de goede kant op gaat." Hij deed die uitspraak in een interview met CBS News, een dag na de dodelijkste aanval op de Oekraïense hoofdstad Kyiv in maanden.

Daarbij kwamen twaalf mensen om het leven, meldt de rampenbestrijdingsdienst. 87 anderen, onder wie 6 kinderen, raakten gewond toen drones en kruis- en ballistische raketten werden afgevuurd op de hoofdstad. President Zelensky stelt op basis van voorlopige onderzoeksresultaten dat de Russen mogelijk een Noord-Koreaanse raket hebben ingezet.

NAVO-secretaris-generaal Rutte liet gisteravond weten dat hij vindt dat Rusland nu aan zet is als het gaat om de onderhandelingen over een wapenstilstand in Oekraïne. Dat deed hij na een onaangekondigd gesprek met de Amerikaanse president Trump.

"Er ligt nu iets op tafel waarbij de Oekraïners echt meewerken. Ik denk dat de bal nu duidelijk bij de Russen ligt", zei Rutte na het gesprek tegen verslaggevers bij het Witte Huis. Verder liet hij weten dat de Verenigde Staten en de Europese bondgenoten het erover eens zijn dat Rusland een blijvende dreiging voor de NAVO is.

Trump beweerde gisteren nog dat Rusland al "behoorlijk grote concessies" heeft gedaan in de oorlog. Hij verwees naar "het stoppen van de oorlog en niet het hele land innemen". Eerder op de dag uitte Trump zijn onvrede over het bombardement op Kyiv. "Vladimir, stop!", schreef hij op sociale media.

Voorstellen

Persbureau Reuters schreef vandaag over de teksten die op tafel liggen bij de gesprekken. Zo zouden Oekraïense en Europese functionarissen een aangepast voorstel hebben gestuurd naar de VS, dat dinsdag werd opgesteld op de top in Londen.

De tekst wijkt af van het voorstel van Trump-gezant Witkoff, dat vorige week in Parijs werd besproken. De belangrijkste twistpunten gaan over het eventueel erkennen van door Rusland veroverd grondgebied, het schrappen van Russische sancties en veiligheidsgaranties voor Oekraïne, schrijft Reuters, dat beide teksten heeft ingezien.

Zo staat in het eerste voorstel uit Parijs dat de VS de Russische controle over onder meer de Krim en de andere veroverde gebieden in Oost-Oekraïne zou erkennen. In het tegenvoorstel staat dat er pas na een staakt-het-vuren een "gedetailleerde discussie" over het grondgebied gevoerd moet worden, en gaat het niet over het erkennen van de Russische controle.

Meer dan honderd drones

Ook vannacht voerde Rusland weer aanvallen uit op Oekraïens grondgebied. Meer dan honderd drones werden ingezet, waarvan het merendeel uit de lucht is gehaald, aldus de Oekraïense luchtmacht.

Vooral in de oostelijke provincies Donetsk, Charkiv, Soemy en Dnipropetrovsk werd schade aangericht, maar ook in de centrale provincie Tsjerkasy. In de stad Pavlograd, in Dnipropetrovsk, werden vijf mensen gedood en raakten zeker veertien anderen gewond.

Dit zijn beelden van de aanval op Kyiv van gisteren:

Het nummer Blikkendag zal tijdens Koningsdag en de aansluitende feestweek niet te horen zijn in Katwijk. De organisatie van de oranjefestiviteiten is bang dat het lied leidt tot ongeregeldheden tussen de aanhang van de twee rivaliserende voetbalverenigingen in het dorp.

Het nummer van zanger Sven Versteeg en de band Likke Pêhp uit Volendam was vorig jaar een grote hit. Het is landelijk geliefd in kroegen en feesttenten, maar wordt dit seizoen ook als een soort lijflied gebruikt door de Katwijkse voetbalclub Quick Boys. Bij de rivaliserende club VV Katwijk ligt dat gevoelig.

Het nummer van de Volendammers werd een grote hit:

De organisatie van de komende feestweek in Katwijk zegt zowel vanuit de lokale voetbalclubs als de horeca signalen hebben ontvangen dat het niet verstandig is om het nummer dit jaar te draaien in de feesttent.

"Er kunnen zo'n 1250 mensen in de feesttent. Daar zitten natuurlijk ook supporters van Quick Boys en VV Katwijk tussen. Wij hebben gewoon geen zin in gedoe in de feesttent. Vandaar deze beslissing", aldus de organisatie over het 'verbod' op het lied.

Dj's en bands die de komende dagen optreden zijn geïnformeerd over het besluit, schrijft Omroep West.

Rellen

De rivaliteit tussen de twee amateurclubs is van oudsher groot. Tijdens de Katwijkse derby ging het al vaker mis. In 2022 greep de ME in nadat supporters met elkaar op de vuist waren gegaan. Daarna werd besloten om twee jaar geen uitsupporters toe te laten bij de derby's.

Sophie Hermans erkende het in oktober al: Nederland doet te weinig om het wettelijke klimaatdoel te halen. De VVD-minister van Klimaat en Groene Groei "baalde", gaf ze te kennen. Daarom zou ze dit voorjaar knopen doorhakken over nieuwe maatregelen, zei ze toen. Even werden de plannen van Hermans tegelijk met de voorjaarsnota - vorige week - verwacht, maar daar ontbraken ze nog. Vanmiddag komen ze dan toch.

Hoewel de precieze plannen nog bekend moeten worden, is er de afgelopen dagen al het een en ander uitgelekt. Daaruit ontstaat in ieder geval het beeld dat Hermans er zeker op uit is om de Nederlandse industrie te ondersteunen. Dat was een sterke wens binnen de coalitie, de Kamer en het bedrijfsleven, omdat die industrie anders dreigt te vertrekken.

Duidelijk is wel al dat de CO2-heffing, waar veel grote bedrijven dolgraag vanaf willen, overeind blijft. Aan de andere kant is ook uitgelekt dat een fossiele subsidie die in het verleden is afgeschaft, terugkeert: de Indirecte Kostencompensatie (IKC). Dat is een maatregel waarmee grootverbruikers van energie, zoals bedrijven in de metaal-, papier- en kunststofsector, gecompenseerd kunnen worden voor hogere elektriciteitsprijzen door het Europese emissiehandelssysteem.

Fossiele subsidie uit groene pot

Het is critici tegen het zere been: een fossiele subsidie die eerder is afgeschaft omdat hij de prikkel om te verduurzamen zou wegnemen, wordt opnieuw ingevoerd. En niet alleen dat: de ongeveer 500 miljoen euro die daarbij gemoeid is, zou uit het klimaatfonds komen. Dat is de pot waarmee Nederland verduurzaamd moet worden.

Verder is duidelijk dat minister Hermans zakelijke rijders sneller wil laten overstappen op elektrisch rijden. Zo komen er naar verwachting per 2027 flinke belastingvoordelen voor elektrische auto's op de leasemarkt, terwijl eerdere belastingvoordelen juist net waren afgeschaft. Daarnaast komt er extra subsidie voor warmtepompen en krijgt de glastuinbouw een heffing om te verduurzamen.

En al langer is duidelijk dat de subsidie Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) ook volgend jaar blijft. Daarmee kunnen bedrijven verder verduurzamen. Het geld kan ook gebruikt worden voor ondergrondse CO2-opslag.

Dat een verduurzamingsslag hard nodig is, was in het najaar van vorig jaar dus al duidelijk. Toen stelde het Planbureau voor de Leefomgeving vast dat het met het klimaatbeleid van het huidige kabinet vrijwel onmogelijk is om het wettelijke klimaatdoel van 2030 te halen. De kans dat dat streefdoel (55 procent minder CO2-uitstoot dan in 1990) gehaald zou worden, lag op ongeveer 5 procent. Onder dit kabinet raakte het doel zelfs verder uit zicht, was de vaststelling.

Om de kans op het halen van het doel te vergroten, is aanvullend beleid nodig. Daarvoor werd Hermans een bandbreedte gegeven: om 50 procent kans te hebben op het halen van het klimaatdoel, is er een extra 16 megaton CO2-reductie nodig. Voor 95 procent kans, moet er 24 megaton extra CO2-reductie worden gehaald.

Om te schetsen hoeveel dat is: alleen al de volledige Nederlandse landbouw stoot een vergelijkbare hoeveelheid megaton CO2 uit. Datzelfde geldt voor de mobiliteitssector.

Rechtszaken te verwachten

Hoeveel megaton CO2-reductie de maatregelen van Hermans precies opleveren, zal nog moeten blijken. Maar de kans dat de doelen met dit nieuwe pakket binnen handbereik komen, is niet groot.

Duidelijk is wel dat de druk om het wettelijke klimaatdoel meer in zicht te krijgen, hoog is voor Hermans. Onder meer duurzaamheidsorganisatie Urgenda, die eerder met succes de overheid aanklaagde om meer te doen om broeikasgassenuitstoot tegen te gaan, liet al doorschemeren een nieuwe klimaatzaak tegen de overheid te willen beginnen als de inspanningen van de Nederlandse overheid niet verbeteren.

Ook andere partijen beraden zich op zulke rechtszaken, met het doel Hermans terug te sturen naar de tekentafel, en anders een dwangsom te eisen.

Het Openbaar Ministerie gaat de grote Nederlandse scheepsbouwer Damen Shipyards vervolgen. Dat bevestigt het OM na berichtgeving van de Volkskrant. Het bedrijf wordt ten eerste verdacht van omkoping, valsheid in geschrifte en witwassen en ten tweede van het overtreden van de sancties tegen Rusland. Ook een aantal directieleden en oud-directieleden wordt vervolgd.

Het OM meldt dat het gaat om twee afzonderlijke onderzoeken, die los van elkaar staan. Het onderzoek naar de omkoping is uitgevoerd door de FIOD, en richt zich op de periode van 2006 tot januari 2017. Het onderzoek naar de overtreding van de sanctiewet is uitgevoerd door de douane. Dat onderzoek betreft enkele maanden in de tweede helft van 2022.

Het OM noemt geen namen, maar volgens de Volkskrant is bestuursvoorzitter Arnout Damen onder degenen die worden vervolgd. Ook zijn vader Kommer Damen, die voorzitter van de raad van commissarissen is, en René B., bestuursvoorzitter tussen 2006 en 2019, zouden worden vervolgd.

Uit onderzoek van de douane blijkt Damen de afgelopen drie jaar te zijn doorgegaan met het leveren van goederen en technologie aan Rusland. Hiermee zou het sancties hebben overtreden. Ook zou de scheepsbouwer Rusland met zijn leveranties militair hebben versterkt. Nieuwsuur schreef in december ook al over de zaak.

Het besluit tot vervolging is het slotstuk van zeven jaar onderzoek, meldt de Volkskrant. Aanvankelijk zijn er nog pogingen gedaan om een rechtszaak te vermijden en een boete te betalen. Maar na berichtgeving van nieuwe malversaties door de Volkskrant en Nieuwsuur was dit niet meer mogelijk.

Wordt Damen Shipyards schuldig bevonden, dan mag het vier jaar lang niet meedingen naar orders bij defensie. Damen is ook eigenaar van marinewerf De Schelde in Vlissingen en de belangrijkste leverancier van de Nederlandse marine.

Het OM verdenkt Damen en de leidinggevenden ervan dat ze hebben gesjoemeld met betalingen aan vertegenwoordigers in het buitenland die orders moeten binnenhalen. Zij kregen dermate hoge bonussen dat de kans ontstond dat een deel van het geld werd gebruikt om lokale ambtenaren om te kopen. Damen zou de extra kosten hebben verdoezeld in de administratie.

In overleg met de rechtbank en de verdediging wordt een datum gepland waarop de rechtszaak start. Vermoedelijk is dat in de tweede helft van het jaar.

Reactie Damen

Scheepsbouwer Damen zegt in een reactie te concluderen dat het OM "geen haalbare zaak" heeft, maar voorziet wel een lange rechtsstrijd.

"In het persbericht van het OM worden zaken uit het verleden (2006-2016) en een recente zaak rond de sanctiewetgeving (2022) met elkaar in verband gebracht. Door deze zaken samen te presenteren, lijkt het OM te suggereren dat Damen Shipyards structureel de grenzen van de wet opzoekt", zegt de scheepsbouwer.

Het bedrijf zegt altijd te hebben gehandeld in overeenstemming met geldende sanctieregels en transparant te zijn geweest. Volgens de scheepsbouwer gaat de sanctiezaak van het OM over "de levering van een zeer beperkte hoeveelheid civiele kranen aan Rusland". Damen zegt dat dit volgens de regels is gedaan.

Nieuwsuur onderzocht vorig jaar hoe Rusland via Damen sancties kon ontwijken:

Met Koningsdag in aantocht duikt voor veel vrouwen weer een hardnekkig probleem op: waar kunnen ze terecht om te plassen? Tussen de vrijmarkten, foodtrucks en feestjes door is het een hele uitdaging om op straat een wc te vinden waarvoor je niet minimaal een halfuur in de rij hoeft te staan.

De gemeente Amsterdam waarschuwde al voor de grote drukte die verwacht wordt en roept feestvierders daarom op om drukke plekken in het centrum te vermijden. Ook in de andere grote steden is het elk jaar topdrukte en lopen de binnensteden vol.

Hoewel gemeenten hun best doen door extra toiletten te plaatsen, is het voor vrouwen elk jaar opnieuw behelpen.

'Wildplasbeleid gewoon hetzelfde'

Voor mannen lijkt het normaler om even een boom te zoeken en daar tegenaan te plassen. Voor vrouwen ligt dat uit praktische en hygiënische overwegingen toch wat lastiger. Maar met ellenlange wachtrijen voor openbare wc's en een blaas die op knappen staat, blijft er soms weinig keus over.

Met wildplassen riskeer je een boete van 140 euro. "Tijdens Koningsdag is dat beleid gewoon hetzelfde als altijd", laat de politie desgevraagd weten. Er wordt dus ook op de verjaardag van de koning - ook niet als die zoals dit jaar een dag eerder wordt gevierd - voor niemand een oogje dichtgeknepen.

"Er wordt ook echt gehandhaafd", aldus de politie. In een video van de Amsterdamse politie op Instagram wordt benadrukt hoeveel drankjes je zou kunnen kopen van de 140 euro boete die je riskeert.

Betalen voor een plas

Mensen die in het centrum wonen, zijn vaak de dupe van ondergeplaste stoepjes en gevels, die na Koningsdag nog een tijd naar urine ruiken. Toch zijn er ook inwoners van de binnensteden die een slaatje slaan uit het plasprobleem en hun wc beschikbaar stellen. Zij vragen bijvoorbeeld 1 euro per bezoek.

En dat tikt behoorlijk aan. Aan de hand van de meest gebruikte Tikkie-omschrijvingen op Koningsdag vorig jaar kwam ABN Amro tot de conclusie dat van alle transacties een wc-bezoek bij iemand thuis op plek 4 stond.

Ook de horeca vraagt geld wanneer feestvierders moeten plassen. "Als je al op een terras zit te eten of te drinken is het natuurlijk gratis, maar het beleid is wel dat de horeca een bijdrage vraagt als je alleen even voor het toilet komt", meldt de afdeling Arnhem van Koninklijke Horeca Nederland.

"Met zo'n 300.000 bezoekers van de binnenstad van Arnhem, heb je bij lange na niet genoeg aan de extra wc's die op straat staan. Maar voor die extra bijdrage heb je dan wel een schone wc."

Strijd om openbare toiletten

Niet alleen op Koningsdag is het plasprobleem onderwerp van gesprek. Zo ging Geerte Piening een jarenlange strijd aan bij de rechter nadat zij was beboet voor wildplassen. Ze vond het oneerlijk dat er te weinig openbare toiletten voor vrouwen waren, waar ze voor mannen ruimschoots te vinden zijn.

De 'plasprotestacties' en de motie Baas in Eigen Blaas zorgde er uiteindelijk voor dat de gemeente Amsterdam 4 miljoen euro investeerde in nieuwe openbare toiletten, ook toegankelijk voor rolstoelen.

Toch is het aantal openbare wc's en de extra wc's in de grote steden jaar na jaar niet voldoende om iedereen op Koningsdag zonder moeite hun behoefte te laten doen. Voorlopig blijft Koningsdag dus een uitdaging voor de blaas.

Nu Franciscus is overleden, wordt hij van veel kanten geloofd en geprezen. Politici van alle kleuren schilderen hem af als 'hun' paus. Neem de Italiaanse premier Giorgia Meloni die, tijdens een zitting van het parlement om Franciscus te gedenken, lang uitweidde over haar uitstekende persoonlijke relatie met hem.

Ze bedankte de paus uitvoerig voor al zijn goede raadgevingen. Op sommige punten waren er inderdaad overeenkomsten tussen de ideeën van Meloni en Franciscus, bijvoorbeeld over het steeds verder dalende geboortecijfer in Italië en wat daaraan gedaan moet worden.

Maar in haar lofrede sprak Meloni niet over de kritische houding van de paus tegenover haar strenge migratiebeleid. De Italiaanse regering wil migranten naar centra in Albanië overbrengen om hen van daaruit te repatriëren. Franciscus hamerde er voortdurend op dat migranten verwelkomd moeten worden, zodat ze integreren in de samenleving.

Woorden die ook tegen Donald Trump waren gericht. Al in 2016 antwoordde de paus op een vraag over Trump, die toen voor het eerst presidentskandidaat was: "Een persoon die overal muren wil bouwen en geen bruggen, is geen christen."

Afgelopen februari nog veroordeelde hij in een brief aan de Amerikaanse bisschoppen de massadeportaties van illegale migranten door de huidige regering-Trump. De relatie tussen president en paus was allesbehalve hartelijk.

Ook het bezoek van vicepresident JD Vance afgelopen weekend, de laatste politicus die Franciscus heeft ontmoet, kon de veren niet gladstrijken.

Geen blad voor de mond

Franciscus was een paus die krachtige standpunten innam. Kardinaal-staatsecretaris Pietro Parolin, eerste minister en tevens hoofd van de Vaticaanse diplomatie, zal meerdere malen met kromme tenen hebben geluisterd naar de uitspraken van zijn paus.

Die liet zich vaak gaan op de traditionele persconferenties op de terugvluchten van zijn reizen. Veel toehoorders waren geschokt toen Franciscus in 2015, kort na de dodelijke aanslag op de redactie van het Franse satirische blad Charlie Hebdo, op felle toon opmerkte: "Wanneer een vriend mijn moeder beledigt, kan hij een dreun verwachten."

Ook Franciscus' gewoonte om artsen die abortus uitvoeren "huurmoordenaars" te noemen en "genderideologie" als "het vreselijkste gevaar van onze tijd" te bestempelen, strookte bij velen niet met het positieve en warme beeld dat Franciscus opriep.

Vredesdiplomatie

Nog ingewikkelder werd het wanneer de paus probeerde te bemiddelen tussen strijdende partijen in grote conflicten. Het Vaticaan heeft een goede reputatie op het gebied van schaduwdiplomatie, het bevorderen van onderhandelingen achter de schermen.

Maar Franciscus gooide soms de eigen glazen in bij de zorgvuldige pogingen van zijn diplomaten om hem als vredespaus te presenteren. Zo waren de Oekraïners ontstemd omdat de paus de naam van de Russische president Poetin niet wilde noemen als agressor en hij Oekraïne leek op te roepen om zich over te geven.

Op hun beurt reageerden de Russen gepikeerd toen de paus de orthodoxe patriarch van Moskou "Poetins misdienaar" noemde. Het incident was ook allerminst bevorderlijk voor de relatie tussen de Rooms-Katholieke en de Russisch-Orthodoxe Kerk.

Het Vaticaan en Israël

Maar het grootste pijnpunt zit op dit moment in de totaal verstoorde relatie met Israël. Vanwege de antisemitische elementen in het verleden van de Rooms-Katholieke Kerk is die toch al zeer kwetsbaar.

Niet voor niets spreken de Vaticaanse media liever over het Heilige Land, in een poging om Israël noch de Palestijnse Autoriteit op de tenen te trappen. Ieder pauselijk woord wordt gewogen, en dat weten ze in Rome maar al te goed.

Hoewel Franciscus herhaaldelijk families van gijzelaars heeft ontvangen en de gruwelen van 7 oktober 2023 hard veroordeelde, is hij in de loop der tijd steeds kritischer geworden over de acties van Israël in Gaza. In het voorwoord van een boek suggereerde hij dat de internationale gemeenschap een onderzoek zou moeten beginnen om uit te zoeken of in Gaza sprake is van genocide.

Na Franciscus' overlijden stuurde premier Netanyahu pas na drie dagen een officiële condoleance. Israël zal morgen tijdens de uitvaart alleen vertegenwoordigd worden door de ambassadeur bij het Vaticaan.

In de publieke opinie zullen sommigen misschien de openhartigheid van de paus waarderen, zijn soms boude uitspraken hebben de eeuwenoude neutrale positie van het Vaticaan geen goed gedaan. Het is denkbaar dat de kardinalen dat in gedachten zullen houden bij het kiezen van zijn opvolger. In deze tijd van grote internationale onzekerheid zullen ze mogelijk uitkijken naar een iets diplomatiekere paus.

Het aantal mensen dat een koninklijke onderscheiding krijgt voor hun bijzondere verdiensten is licht gestegen. Vandaag, tijdens de traditionele lintjesregen, krijgen meer dan 3400 mensen een oranje lintje voor hun inzet.

Vorig jaar kregen 3372 mensen een lintje in de Orde van Oranje-Nassau, in 2023 waren dat nog 2830.

Een lintje wordt uitgereikt aan een persoon die zich langdurig heeft ingezet voor de samenleving. Die persoon wordt voorgedragen door de gemeente. Vaak gaat het om vrijwilligers die worden geëerd.

Dat er meer mensen in aanmerking komen voor een koninklijke onderscheiding, komt doordat Nederlanders zeer actief zijn op het gebied van vrijwilligerswerk, zegt het Kapittel voor de Civiele Orden, het adviesorgaan van de regering dat over de onderscheidingen gaat.

"De lintjesregen richt de schijnwerpers op wat goed gaat met Nederland," zegt voorzitter Ank Bijleveld. "We zijn actief op de sportvereniging en in het buurthuis. In kerk, synagoge en moskee. Met ouderen of met vluchtelingen. Lintjes laten zien dat we elkaars inzet waarderen en het goede in de ander zien. Het is onze manier om te zeggen: dit is de samenleving die we met z'n allen willen zijn", aldus Bijleveld.

Toch zijn er groepen in de samenleving die minder vaak worden voorgedragen. Het aantal onderscheidingen voor vrouwen en Nederlanders met een migratieachtergrond blijft achter, zegt het Kapittel. 37 procent van de gedecoreerden is een vrouw. Dat is wel 1 procentpunt meer dan vorig jaar.

"Sommige bevolkingsgroepen zijn mogelijk minder bekend met de mogelijkheden en de voordrachtprocedure," zegt Martine van Grieken van de Kanselarij der Nederlandse Orden, de ambtelijke organisatie achter de onderscheidingen. "Daar ligt een uitdaging waar alle betrokkenen zich de komende jaren graag voor inzetten."

Faber

Vorige maand ontstond er nog ophef over de lintjes. Vijf oud-vrijwilligers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), kwamen in aanmerking voor een koninklijke onderscheiding, maar asielminister Faber weigerde haar handtekening te zetten. Hun werk stond haaks op haar beleid, zei Faber.

Normaliter is zo'n handtekening een formaliteit, maar dit leidde tot commotie in politiek Den Haag en een motie van wantrouwen. Uiteindelijk ondertekenden premier Schoof en minister Uitermark het besluit alsnog, waardoor de vijf vandaag hun lintje krijgen.

Martine van Grieken van de Kanselarij der Nederlandse Orden is blij dat de oud-vrijwilligers vandaag een lintje ontvangen. Over de ontstane ophef zegt ze: "Leuk is het niet, vooral niet voor deze mensen. Al weten ze het zelf nog niet."

Maar er is ook nog een andere kant. "Al die ophef heeft duidelijk gemaakt dat er veel draagvlak is voor de koninklijke onderscheidingen. Ik heb nauwelijks negatieve reacties gehoord. Het heeft aangetoond dat eigenlijk heel Nederland achter dit systeem staat."