NOS Nieuws - Algemeen

Meer dan 20.000 mensen hebben vanavond in Deventer de huldiging van bekerwinnaar Go Ahead Eagles bijgewoond. Met veel vuurwerk en rood-gele vlaggen juichten ze de spelers en staf van de voetbalclub toe, die gekleed in groene badjassen een rijtoer van 2,5 uur in een open bus maakten.

"Natuurlijk, je hebt een idee wat er los gaat komen na zo'n finale. Maar dit gaat over alle verwachtingen heen", zei technisch manager Paul Bosvelt tegen RTV Oost. "Zó ontzettend veel mensen die echt meeleven en hetzelfde voelen als wij hier op de bus."

Go Ahead Eagles versloeg AZ na strafschoppen in de bekerfinale op maandag. Het was de eerste bekerwinst ooit voor de club. De Deventer club stond exact zestig jaar geleden ook in de bekerfinale, maar verloor toen van Feyenoord.

Overal vuurwerk

"Ik zei het meteen al: waarschijnlijk realiseren we ons over een paar dagen pas wat we hebben geflikt", zei ondersteunend teammanager Adriaan Steenbergen bij de huldiging.

Steenbergen en ook de spelers vonden de tekst die met grote letters op de zijkant van de bus stond daarom ook treffend: "Als een kleine jongen droomde ik van dit".

Speler Enric Llansana zei met een grote glimlach dat hij en zijn teamgenoten nu al drie dagen aan het feesten zijn. "Als Almere City FC komend weekend niet van ons wint, dan weet ik het niet meer", aldus Llansana, doelend op het aankomende eredivisieduel van Go Ahead op zondag.

"Ik zie alleen maar vuurwerk, alleen maar mensen. Niet normaal", zei collega-speler Calvin Twigt.

Een van de bewoners vergeleek de drukte in de Deventer binnenstad van vanavond met het populaire Dickens Festijn dat jaarlijks in kersttijd plaatsvindt. "We zijn wel wat gewend", zei hij, om vervolgens toe te geven dat het er vanavond wel een stuk luidruchtiger aan toeging dan bij het feest voor Dickens-liefhebbers.

Trainer Paul Simonis ging tijdens de rondrit op het dak van de bus zitten. Zo had hij niet alleen het beste uitzicht op de toeschouwers langs de weg, maar kon hij ook ongestoord een telefoontje beantwoorden.

Naar eigen zeggen werd Simonis gebeld door een fanatieke supporter, tevens de eigenaar van de autowasstraat waar de trainer regelmatig komt.

Maar langs de kant betwijfelde een fan of dat de echte inhoud van het telefoontje was. "Ik vermoed dat een of andere andere club hem een lucratief aanbod deed."

Veel van de toeristen die nog in Kashmir zijn proberen vandaag zo snel mogelijk te vertrekken. Op enkele antiterrorismeprotesten na zijn de straten in de hoofdstad Srinagar stil. Winkels en bedrijven blijven dicht uit solidariteit met de slachtoffers van de aanslag van gisteren. Na jaren van relatief weinig geweld en meer economische groei vraagt de lokale bevolking zich nu af of de aanslag op tientallen toeristen het einde van die periode inluidt.

Mukesh Agrawal was met zijn gezin vanuit West-Bengalen naar de Baisaran-vlakte gekomen voor een vakantie. Hij heeft de reisleiders nu gevraagd hem zo snel mogelijk weer naar huis te brengen. "Het hele gezin keek uit naar deze reis, maar iedereen thuis is bezorgd over onze veiligheid dus we gaan terug."

Het lokale bestuur van de regio heeft een hulplijn opgezet voor toeristen die willen vertrekken. Vliegmaatschappijen organiseren meer vluchten om te voldoen aan de wens van alle mensen die nu snel weg willen.

In 2019 besloot de Indiase regering de speciale autonome status van Kashmir in te trekken. Het eenzijdig opzeggen van Artikel 370 leidde tot veel woede onder de bevolking. Maar, zo constateerde minister van Binnenlandse Zaken Amit Shah twee weken geleden nog: het heeft het systeem dat terrorisme in stand houdt wel afgebroken.

Kashmir wordt sinds de Indiase onafhankelijkheid in 1947 door zowel Pakistan als India in zijn geheel geclaimd. Beide nucleaire machten besturen ieder maar een deel van de regio, dat als enige in India een moslimmeerderheid heeft. Eind jaren 80, begin jaren 90 leidde een gewapende opstand tot een geweldsgolf in het Indiase deel van Kashmir, waarbij duizenden burgers om het leven kwamen.

Onder direct bestuur van Delhi is de afgelopen jaren geprobeerd meer toeristen en bedrijven van buitenaf naar de regio te brengen. Het moet de hoge werkloosheid tegengaan. De Indiase regering ziet dit als belangrijke voedingsbodem voor militant gedachtegoed onder jongeren.

Om Kashmir aantrekkelijker te maken voor investeringen mochten Indiërs van buitenaf voor het eerst land kopen in de regio. In een online bericht dat ondertekend is door het Resistance Front wordt dit als reden gegeven voor de aanslag op toeristen. Hindoes die als toerist binnenkomen en blijven wonen in Kashmir zouden de lokale cultuur en levenshouding willen uitroeien.

"Deze aanslag is ook een aanslag op de reisindustrie in Kashmir. Ik ben bang dat meer dan 80 procent van de ondernemingen dit niet zal overleven", zegt Pariq Patloo. Hij heeft vier woonboten waar toeristen in de zomer verblijven.

Minister Shah moet zich na de zwaarste aanval op toeristen in jaren al snel gerealiseerd hebben dat zijn analyse over het terrorisme in Kashmir de prullenbak in kan. Hij reisde meteen af naar Srinagar om daar te overleggen met de veiligheidsdiensten en familieleden van slachtoffers te ontmoeten.

Hoe India op deze aanslag zal reageren is nog niet duidelijk, maar dat er een tegenreactie komt is vrij zeker. Op X liet premier Modi weten dat "de daders van deze verschrikkelijke daad niet gespaard zullen worden". De vier daders zijn nog steeds niet gepakt.

Indiase veiligheidsdiensten hebben een foto vrijgegeven waarop vier mannen te zien zijn, gekleed in groene legerkleding. Ze houden allemaal een AK-47 vast en dragen bruine vesten die bedoeld lijken te zijn voor munitie. Volgens de Indiase regering is de groep gelieerd aan de terroristische organisatie Lashkar-e-Taiba uit Pakistan.

Mumbai 2008

Pakistan ontkent betrokkenheid. Maar de vergelijking met een eerdere aanslag van de LeT is snel gemaakt. Net als in 2008 in Mumbai is ook nu voor een plek gekozen die populair is bij toeristen. Toen kwamen tientallen mensen om het leven bij een gecoördineerde reeks aanslagen.

Volgens ooggetuigenverslagen kwamen de aanslagplegers nu aanlopen vanaf de rand van de vlakte en begonnen ze te schieten. Zo vertelde een overlevende in de Indiase media dat mannen eerst werd gevraagd om een islamitisch gebed uit te spreken om zo hun religie vast te stellen. Modi's grote kritiek op zijn voorganger Manmohan Singh en diens Congres Partij is dat zij destijds niet genoeg hebben gedaan om terrorisme te voorkomen en Pakistan harder aan te pakken.

Geen toeristenseizoen

Voor bewoners van de Kashmirvallei is het duidelijk dat dit toeristische seizoen geëindigd is nog voordat het echt was begonnen.

"Het is de vierde keer dat ik hier op vakantie ben", zegt Jagdish Perisamy. "Om eerlijk te zijn, na deze aanslag, willen de meeste mensen voorlopig niet meer naar Kashmir komen."

De Belgisch-Nederlandse metalband No Kings Allowed heeft na een dag al een streep kunnen zetten door zijn Europese tour. Bij de eerste stop in Turijn is het tourbusje leeggeroofd.

Terwijl de bandleden incheckten in het hotel, sloegen dieven hun slag. "We waren een half uur weg. Toen we weer buiten kwamen, merkten we dat het slot van het busje was geforceerd en alles was gestolen", zegt bandlid Lenny Dobbelaere uit Maldegem.

De relatief nieuwe band, die vorig jaar zijn eerste twee albums uitbracht, had juist zoveel zin in de tour. "Onze ogen sprankelden van geluk, we keken hier enorm naar uit."

De bandleden zijn meteen na hun thuiskomst in België weer vertrokken naar de Ardennen, als afleiding. "Om nieuwe muziek te maken en om even weg te zijn", zegt bandlid Jan Peter van Gaalen tegen de NOS. "We zijn niet zielig, maar hebben best wel veel geld ingelegd om dit te kunnen doen."

20.000 euro schade

De band treedt in de huidige samenstelling nog geen jaar op. De tour door Europa moest hun eerste grote avontuur worden, maar dat blijft voorlopig bij dromen.

De schade wordt geschat op zo'n 20.000 euro. Gitaren, microfoons en de kenmerkende, op maat gemaakte maskers van de band zijn weg, schrijven ze op Instagram. De criminelen hebben bijna alle spullen meegenomen, maar twee gitaren lieten ze liggen. "Die lagen achterin en hebben ze mogelijk niet gezien", zegt Van Gaalen.

Normaal is de band niet zonder maskers te zien, maar vanwege de diefstal besloten de bandleden uit de anonimiteit te stappen. No Kings Allowed bestaat uit vier Belgen en twee Nederlanders.

Zij spreken van een emotionele, maar zeker ook een financiële klap. Zo kan er een streep door de aankomende concertreeks in onder meer Polen, Tsjechië, Hongarije en Italië. Door de roof zag de band geen andere mogelijkheid dan de tour te annuleren en weer naar huis te gaan.

Daarnaast moet de apparatuur worden vervangen. "De verzekering dekt slechts een fractie", schrijft de band. De metalband doet een poging om er via crowdfunding weer bovenop te komen.

In Rome staan al de hele dag lange rijen met tienduizenden gelovigen en andere geïnteresseerden die afscheid willen nemen van de maandag overleden paus Franciscus. Zijn lichaam ligt daarvoor opgebaard in de Sint Pietersbasiliek in Vaticaanstad.

De Italiaanse publieke omroep Rai meldt dat aan het eind van de middag de wachttijd was opgelopen naar drie à vier uur. De rij groeit volgens de omroep nog steeds. De afgelopen uren hebben meer mensen zich aangesloten, waarschijnlijk omdat het warmste moment van de dag achter de rug is.

Vrijwilligers delen flesjes water uit aan de toegestroomde belangstellenden. Ook moesten hulpverleners in actie komen voor mensen die te weinig hadden gedronken. De sfeer is verder ordelijk en kalm, meldt Rai.

"We staan sinds vanmorgen om 13.00 uur in een lange rij, maar het was het waard", zeggen een moeder en haar dochter tegen de Italiaanse omroep. "We kwamen hier toen Bergoglio tot paus werd gekozen en we wilden daar zijn om hem voor de laatste keer te begroeten."

De Italiaanse premier Meloni bracht vanmiddag ook een laatste groet:

Het lichaam van de overleden paus Franciscus werd vanochtend met een processie naar de Sint Pietersbasiliek verplaatst. Mensen kunnen langs de kist lopen. De basiliek is tot middernacht geopend, maar het Vaticaan zegt vanwege de grote belangstelling dat die sluitingstijd mogelijk wordt opgerekt. Wanneer die beslissing wordt gemaakt, is nog niet duidelijk.

Morgen en overmorgen hebben mensen ook nog de mogelijkheid om afscheid te nemen. Morgen is de basiliek vanaf 07.00 uur geopend tot middernacht, vrijdag tot 19.00 uur. Daarna wordt de kist afgesloten en verzegeld door de camerlengo, de plaatsvervanger van de paus als bisschop van Rome.

In Amsterdam werd vanavond ook stilgestaan bij het overlijden van de paus. In de Sint Nicolaaskathedraal was een speciale dienst. Daar waren koning Willem-Alexander en minister Van Weel van Justitie en Veiligheid ook bij aanwezig. De minister van Justitie en Veiligheid is namens het kabinet ook verantwoordelijk voor zaken rond religie en levensbeschouwing.

De uitvaart van de paus is zaterdag. Er worden naast veel belangstellenden ook veel staatshoofden en regeringsleiders verwacht in Rome. Namens Nederland reizen premier Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp af naar de uitvaart.

Het bestuur van de stad houdt rekening met meer dan 200.000 bezoekers en probeert daar ruimte voor te maken. Pleinen worden voor bezoekers ingericht. Zo worden er grote schermen geplaatst om de uitvaart te kunnen volgen.

De twee Belgen die verdacht worden voor het smokkelen van kostbare mieren uit Kenia horen pas later of ze een straf opgelegd krijgen. Dat schrijven Belgische media. De uitspraak was gepland voor vandaag, maar de rechter in Kenia zegt meer tijd nodig te hebben om rapporten te lezen. De rechter doet nu over twee weken, op 7 mei, uitspraak.

David L. en Seppe L. werden begin april opgepakt in Kenia met 5000 mieren verstopt in meer dan 2200 kleine buisjes. Het ging onder meer om de Messor cephalotes, een mierensoort die alleen voorkomt in Ethiopië, Tanzania en Kenia.

De twee 18-jarigen wilden de mieren het Afrikaanse land uitsmokkelen, om ze in Europa en Azië te verkopen als exotische huisdieren.

'Per ongeluk gesmokkeld'

De soort is heel gewild bij mierenverzamelaars. Ze kunnen complexe kolonies bouwen en zijn goede ongediertebestrijders in bijvoorbeeld een kas. De straatwaarde van de gesmokkelde mieren wordt geschat op zo'n 6800 euro.

Het tweetal had al schuld bekend voor illegaal bezit en het smokkelen van de exotische diersoorten. "We zijn hier niet gekomen om wetten te overtreden", zei David L. in een eerdere zitting. Volgens hem was de smokkel van de mieren "per ongeluk" en is dat uit "domheid" gedaan.

In de rechtbank op luchthaven Jomo Kenyatta in de Keniaanse hoofdstad Nairobi zei hoofdrechter Thuku vandaag dat ze meer tijd had voor een uitspraak, schrijft het Vlaamse medium HLN op die bij de zitting was. Ook de moeders van beide verdachten waren bij de zitting aanwezig.

Verslagen

De rechter heeft volgens HLN verslagen gekregen van onder meer de scoutingclub van de twee waar ze de leiding hadden. Ook was er een psychologisch verslag.

Het Keniaanse Openbaar Ministerie diende verslagen in van de Keniaanse natuurbeheerder Kenya Wildlife Service en deskundigen van het het National Museums of Kenya. Daarin wordt uitgelegd hoe belangrijk de dieren zijn voor het ecosysteem, schrijven Keniaanse media. Ook zou de smokkel van de dieren de biodiversiteit verstoren.

"Ik wil hier duidelijk zijn, ik ga hier niet snel een uitspraak doen om de media een plezier te doen", zei de rechter volgens HLN. "Deze rapporten zijn zeer uitgebreid. Ik moet die rapporten lezen en een straf voorbereiden. Het recht zal geschieden." De advocaat van de tieners zei dat de twee "een gebrek aan kennis van de wetten" in Kenia hadden.

Jarenlange celstraf

Op het smokkelen van de mieren staat een geldboete van minstens 20 miljoen Keniaanse shilling (ruim 136.000 euro) of een celstraf van minstens tien jaar. Het hoofd van het Keniaanse OM riep de rechter op om de verdachten een zware straf op te leggen.

Naast de Belgische verdachten staan ook een Vietnamees en een Keniaan terecht in de zaak. Zij werden opgepakt met 400 mieren in hun bezit. Ook zij hebben schuld bekend.

Vorige maand kondigden Azerbeidzjan en Armenië een principeakkoord aan dat hun decennialange conflict zou beëindigen. Alleen de handtekeningen ontbraken nog. Zes weken later nemen de schermutselingen toe en beschuldigen de landen elkaar van het voorbereiden op militaire escalatie.

Agha Bayramov, universitair docent Internationale Betrekkingen aan de Rijkuniversiteit Groningen, zag de afgelopen jaren geleidelijk vooruitgang in de onderhandelingen. Bijvoorbeeld over de grenzen tussen beide landen. Die waren niet duidelijk vastgelegd na het uiteenvallen van de voormalige Sovjet-Unie.

Wel onderhandelden beide landen in hun eigen tempo. "Armenië wilde na de oorlog van 2020 eerst het vertrouwen van de bevolking winnen", zegt Bayramov. Later wilde Azerbeidzjan dat overal volledige overeenstemming over was en dat het akkoord niet overhaast of onder druk van derden werd gesloten.

"Er is zo vaak gezegd dat ze er bijna waren dat je het bijna niet meer verwachtte", zegt Marina Ohanjanyan, Oost-Europa-onderzoeker bij Clingendael, over het recent gesloten principeakkoord. Al snel kwam Azerbeidzjan vervolgens met twee extra voorwaarden. "Daar lijkt het nu op te stranden, want het is niet makkelijk om eraan te voldoen."

Grondwetwijziging

Het gaat bij die voorwaarden onder meer om een Armeense grondwetswijziging. Die was al gepland, maar de uitvoering kan nog jaren duren. "Het is ook de vraag hoe de bevolking reageert wanneer die aanpassing wordt gezien als het inwilligen van een eis van Azerbeidzjan", zegt Ohanjanyan.

Hier wreekt volgens Bayramov het feit dat de bevolking niet bij de onderhandelingen was betrokken. Zelf deed hij als regiodeskundige mee aan de zogenoemde Track II diplomacy-gesprekken, waarbij onder anderen academici uit beide landen samenwerkten aan beleid voor als het akkoord er ligt.

"Het probleem is dat alle gesprekken op hoog niveau gevoerd worden. De bevolking krijgt niet veel informatie", legt Bayramov uit. Dat voedt het vertrouwen volgens hem niet. Het gevoel van wantrouwen wordt versterkt als media in beide landen soms niet geverifieerde berichten delen over beschietingen, zegt hij.

Wapenwedloop

"In Armenië stijgt de nervositeit als Azerbeidzjan met beschuldigingen komt, want dat kan betekenen dat Azerbeidzjan weer richting een aanval beweegt", zegt Ohanjanyan. "Armenië heeft nu wapens ingekocht in India en is de defensiebanden met Europese landen aan het uitbreiden."

Andersom vreest Azerbeidzjan voor wraak van Armenië na de inname van Nagorno-Karabach. Het land verhoogt daarom eveneens de defensie-uitgaven, aldus Bayramov, waardoor Armenië weer vreest dat Azerbeidzjan verder wil gaan dan Nagorno-Karabach. "Zo houden ze elkaar in onzekerheid."

De andere voorwaarde die Azerbeidzjan stelt, is het ontmantelen van de OVSE Minskgroep. Die werd ingesteld in 1992 om te onderhandelen over Nagorno-Karabach. "Daarop is in Armenië wel wat kritiek, maar het is makkelijker in te willigen dan het aanpassen van de grondwet", zegt Oost-Europa-onderzoeker Ohanjanyan.

Bayramov ziet hier de meeste ruimte voor een doorbraak. Armenië wil de Minskgroep liever pas opheffen na het vredesakkoord. Azerbeidzjan vreest dat Armenië terugkrabbelt als het eenmaal is getekend. Iemand zal concessies moeten doen om uit deze patstelling te komen, meent de universitair docent.

Wat meespeelt, is dat de verhoudingen tussen beide landen niet gelijk zijn, zeggen beide deskundigen. "Als je kijkt naar de verdeling van de macht, dan staat Armenië er veel zwakker voor en het land wil daarom graag die overeenkomst", zegt Ohanjanyan. "Azerbeidzjan lijkt minder happig te zijn, misschien verwacht het nog meer te kunnen binnenhalen." Zoals een corridor door Armeens grondgebied naar zijn exclave Nachitsjevan.

Armenië werkt ondertussen ook aan het verbeteren van de relatie met Turkije. Ohanjanyan: "Die gesprekken verlopen goed, maar Turkije wil dat Armenië eerst de relatie met Azerbeidzjan herstelt".

Azerbeidzjan heeft minder te winnen bij een snel akkoord, bevestigt Bayramov. Toch is het voor de hele regio van belang dat er vaart wordt gezet achter de ondertekening, stelt hij. "Nu Rusland afgeleid is, moeten ze deze mogelijkheid grijpen."

Hoe de oorlog in Oekraïne eindigt voor Rusland kan namelijk allesbepalend zijn voor de regio, denkt hij. Hij vreest voor "een giftige omgeving" in de Kaukasus als Rusland "vol zelfvertrouwen" terugkomt na het veroveren van gebied in Oekraïne.

Bayramov ziet ook een positievere manier om de onderlinge banden te versterken: oplossingen zoeken voor gezamenlijke problemen. Zo is de Aras-rivier, die door meerdere landen stroomt, vervuild. Bayramov: "Focus op een concreet, gezamenlijk probleem kan helpen om het vertrouwen te versterken".

De gemeente Haaksbergen heeft er zo genoeg van dat een 33-jarige man illegaal vuurwerk vervoert en opslaat, dat hem een last onder dwangsom wordt opgelegd.

Dat betekent dat de man een boete van 25.000 euro riskeert als hij opnieuw professioneel of illegaal vuurwerk opslaat in Haaksbergen, meldt RTV Oost. Zelfs als hij de gemeentegrens oversteekt met ook maar één rotje op zak, kan hem dat per direct 25.000 euro kosten.

Met de maatregel wil de gemeente "al onze inwoners en ondernemers beschermen tegen deze praktijken van betrokkene", laat Haaksbergen weten. Want, zo meldt het college: "Uit de antecedenten blijkt dat de man in ieder geval vanaf 2018 stug doorgaat met zijn gevaarlijke en illegale praktijken in woonwijken en op bedrijventerreinen."

Volgens de regionale omroep begon de man uit Hengelo zelfs al een jaar eerder, in 2017. Toen vond de politie bijna 2500 kilo illegaal vuurwerk in de garage achter zijn huis en op zolder, praktisch naast zijn bed. Zijn voorraad had een groot deel van de wijk kunnen wegblazen, hield de rechter hem voor.

Stom geweest

"Ik ben heel erg stom geweest", verklaarde de man zelf tijdens de rechtszaak. "Ik zal dit jaar met de jaarwisseling nog geen sterretje afsteken." Hij kreeg een taakstraf van 240 uur.

In 2020 en 2021 trof de politie bij invallen opnieuw zwaar illegaal vuurwerk van de man aan. Het ging in totaal om 500 kilo, opnieuw opgeslagen in een woonwijk zonder dat er aan de vereiste veiligheidsmaatregelen was voldaan. Hij kreeg een jaar celstraf.

In november 2023 werd de man samen met iemand anders opgepakt op de snelweg A1. De twee vervoerden in een busje ruim 2200 kilo aan flowerbeds en mortierbommen die vanuit Polen het land waren binnengesmokkeld. Het kwam de man op twee jaar cel te staan.

Mortierbuizen

Wanneer hij precies vrijkwam, is onduidelijk, maar in oktober vorig jaar trof de politie in een zeecontainer in Haaksbergen 588 kilo zwaar illegaal vuurwerk en mortierbuizen aan. De vondst was direct aan de man te koppelen en niet toevallig: de politie hield hem samen met de gemeente, douane en de Omgevingsdienst Twente al langer in de gaten.

"Het soort illegaal vuurwerk dat gevonden werd is erg gevaarlijk. Het bevat veel flitspoeder en kan 'massaexplosief' reageren", aldus de gemeente Haaksbergen toen. "Dit betekent dat de hele voorraad in één keer kan ontploffen. Als één stuk vuurwerk ontploft, kan dat leiden tot een grote explosie die honderden meters verder schade kan veroorzaken."

In een poging de illegale handel en wandel van de Hengeloër nu te stoppen, legt de gemeente hem nu dus een last onder dwangsom op.

President Trump van de VS heeft opnieuw hard uitgehaald naar de Oekraïense president Zelensky. Hij stelt in een bericht op sociale media dat Zelensky met zijn "opzwepende retoriek" de kans op een wapenstilstand frustreert. "De emoties zijn vandaag hoog opgelopen", reageerde Zelensky aan het einde van de dag.

Trump uitte kritiek op uitspraken van Zelensky dat Oekraïne de Russische annexatie van de Krim nooit zal accepteren. De VS zou achter de schermen hebben voorgesteld dat Washington het bezette Oekraïense schiereiland als Russisch grondgebied erkent als onderdeel van een deal.

Dit plan en andere voorstellen werden vanmiddag besproken in Londen. Daar gingen Britse, Duitse, Franse en Oekraïense diplomaten in gesprek met een Amerikaanse delegatie over manieren om de oorlog te stoppen. Afgaand op publieke verklaringen is er geen doorbraak bereikt.

'Sterke besluiten'

Zelensky noemt het op X het positief dat vijf landen bijeen waren om over vrede te spreken. Hij haalde op zijn beurt uit naar Trumps uitspraken op Truth Social over de Krim, maar in minder expliciete bewoordingen dan de Amerikaanse president.

"Oekraïne zal altijd handelen volgens zijn grondwet en we zijn er zeker van dat onze partners, en specifiek de VS, blijft handelen volgens zijn sterke besluiten", zei Zelensky. Onder zijn bericht plaatste de Oekraïense leider een screenshot van het Amerikaanse besluit uit 2018 waarin de Russische invasie van de Krim wordt verworpen.

Die verklaring was ondertekend door Mike Pompeo, de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken aan het einde van Trumps eerste termijn.

Aan het begin van de avond (Nederlandse tijd) had Trump geplaatst: "Niemand heeft Zelensky gevraagd om de Krim te erkennen als Russisch grondgebied. Als hij de Krim wil hebben, waarom hebben ze er dan elf jaar geleden niet voor gevochten", beet Trump de Oekraïense leider toe. "We zijn heel dicht bij een deal, maar de man zonder speelkaarten moet het nu eindelijk regelen."

Trump heeft Zelensky al herhaaldelijk keihard aangepakt en juist bewondering getoond voor de Russische president Poetin. In Brussel en Kyiv groeit de vrees dat de VS Oekraïne zal dwingen tot vergaande concessies aan Rusland om de oorlog te beëindigen.

'Constructieve gesprekken'

Volgens de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Sybiha waren er vandaag "constructieve" gesprekken met onder meer VS-gezant Kellogg. Het hoofd van de Oekraïense presidentiele staf Jermak neemt die kwalificatie niet in de mond.

"We hebben benadrukt dat een volledige en onvoorwaardelijke wapenstilstand de eerste stap moet zijn voor gesprekken over een duurzame vrede", schreef Jermak in een bericht op X. Het Oekraïense standpunt om eerst een wapenstilstand te sluiten en pas dan te praten over concessies is een doorn in het oog in het Witte Huis, aldus een anonieme bron tegenover The Washington Post.

Eerder vandaag besloot de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio niet meer naar de top in Londen te komen. Als reactie daarop zagen ook de hoge Europese diplomaten af van deelname. Op lager niveau waren er wel onderhandelaars van de VS en EU-landen aanwezig.

Er was geen Russische delegatie in Londen. Het Kremlin laat weten dat de directe onderhandelingen met de VS nog gaande zijn. Woordvoerder Peskov deed alle uitgelekte berichten, bijvoorbeeld dat Poetin zou hebben voorgesteld om de frontlinie te bevriezen, af als nepnieuws.

Uitgelekte voorstellen

Onder meer The Wall Street Journal, Washington Post en Financial Times hebben geschreven over welke voorstellen op tafel liggen. Anonieme bronnen schetsen het beeld dat Oekraïne minimaal de Krim en alle andere gebieden die Rusland nu bezet houdt wat Washington betreft moet afstaan bij een akkoord.

Gezien de militaire verhoudingen is de kans klein dat Oekraïne de Krim kan bevrijden. Vooral omdat Rusland zich al tien jaar militair heeft kunnen voorbereiden op zo'n aanval. Zelensky heeft de herovering van het schiereiland nog steeds als oorlogsdoelstelling, maar heeft ook openlijk gezegd dat Oekraïne er te weinig militairen voor heeft.

"De Krim is van Oekraïne", herhaalt EU-buitenlandchef Kallas. "Het betekent voor diegenen die bezet zijn veel dat men het gebied niet erkent als Russisch." Ook de Franse president Macron laat weten dat de territoriale integriteit van Oekraïne "zeer sterke voorwaarden zijn voor de Europeanen".

Onduidelijkheid over veiligheidsgaranties

De grote vraag is welke veiligheidsgaranties staan tegenover de door de VS voorgestelde concessies aan Rusland. Europese en Oekraïense functionarissen hebben geen enkel vertrouwen in Russische beloftes. In de uitgelekte informatie wordt gesproken over een Europese troepenmacht in Oekraïne om toe te zien op een bestand, maar de onderbouwing voor dat plan ontbreekt.

Ondertussen is bekend geworden dat NAVO-chef Rutte morgen en vrijdag in Washington is. Hij zal daar spreken met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio, minister van Defensie Hegseth en Nationaal Veiligheidsadviseur Waltz.

Een eventueel NAVO-lidmaatschap van Oekraïne is een van de hete hangijzers in de onderhandelingen om de oorlog in Oekraïne te stoppen. In geen van de uitgelekte scenario's wordt een lidmaatschap voor Oekraïne als mogelijke uitkomst genoemd.

Sterrenchef Jonnie Boer is op 60-jarige leeftijd overleden. Dat hebben zijn kinderen aan het begin van de avond geschreven op Instagram. Later verscheen er ook een bericht van zijn restaurant De Librije.

In dat bericht staat dat de topchef op Bonaire overleed aan de gevolgen van een longembolie. "We zijn ontzettend verdrietig en verslagen en kunnen het nog niet bevatten." Boer was eigenaar van De Librije in Zwolle, het enige restaurant met drie Michelinsterren in Nederland.

Boer begon zijn carrière op 17-jarige leeftijd als kok in Amsterdam. Sinds 1987 kookte hij in De Librije. In 1993 nam hij het restaurant samen met zijn vrouw Thérèse over. Dat jaar ontving het restaurant de eerste Michelinster. In 1999 volgde een tweede ster en in 2004 de derde.

Een van de Michelin-inspecteurs zei vorig jaar over een gerecht van Boer in De Librije: "Ik eet nu al ruim dertig jaar in Nederland als Michelin-inspecteur, maar word nog steeds verbluft door de ogenschijnlijke eenvoud waarmee deze chef emotionele creaties zoals deze bereiding op het bord brengt."

Door de jaren heen breidde het echtpaar uit. Naast De Librije werden ze ook eigenaar van drie andere restaurants in Zwolle, twee restaurants op Bonaire en een op Curaçao.

Boers kinderen Jimmie en Isabelle en chef-kok Nelson Tanate kregen de afgelopen jaren een steeds belangrijkere rol bij De Librije. Zij werden mede-eigenaren, maar ook Jonnie en Thérèse bleven eigenaar. De dagelijkse leiding in de keuken was in handen van Tanate.

In een interview met De Stentor dit jaar zei Boer nog niet te weten wanneer hij wilde stoppen en dat hij "over vijf jaar" met zijn vrouw wilde kijken of dat het moment zou zijn waarop hij het stokje definitief over zou geven.

In de zesdelige docuserie De Opvolging van Omroep MAX was te zien hoe Boer en zijn vrouw de kinderen en Tanate klaarstomen voor de opvolging.

Schok

In Zwolle wordt er geschokt gereageerd op het overlijden van Boer. Burgemeester Peter Snijders schrijft in een reactie: "Hij was meer dan een topkok - een vernieuwer, een inspiratiebron en een trotse ambassadeur van onze stad".

Bij de Librije worden ook al de eerste bloemen gelegd.

Na meer dan 250 jaar is het carillon op het stadhuis van Schoonhoven tijdelijk stilgezet. De gemeente heeft daartoe besloten nadat een klacht van een buurtbewoner was binnengekomen over geluidsoverlast.

"Uit recente metingen bleek dat het carillon het toegestane geluidsniveau volgens de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) fors overschreed", laat de gemeente weten.

Het carillon overschreed de geluidsnormen in de APV zodanig dat de Omgevingsdienst (waarin ook de gemeente zelf zitting heeft) eigenlijk een handhavingsprocedure tegen de gemeente had moeten starten. "Door het stilzetten van het carillon is dit voorkomen", stelt de gemeente.

De oorlog doorstaan

Maar nu is het volgens sommigen wel erg stil. "Ik vind het absurd", zegt iemand op een terras. "Ik verwacht ook niet dat de Big Ben zich ieder kwartier inhoudt", stelt een terraszitter iets verderop. "Jammer", reageert ook de eigenaar van een winkel in de historische binnenstad. "Want het is wel een traditie hier in Schoonhoven."

Gideon Bodden, een van de beiaardiers, noemt het besluit om de stekker uit het klokkenspel te trekken "onbegrijpelijk". "250 jaar lang heeft het een oorlog en allerlei moeilijkheden doorstaan. Tot afgelopen woensdag", zegt hij bij Omroep West.

Het carillon in de klokkentoren van het oude stadhuis speelde tot vorige week elk half uur en was dan overal in het stadje aan de Lek te horen.

Het college van burgemeester en wethouders zegt te begrijpen dat deze situatie emoties oproept: "Het carillon hoort bij de geschiedenis en cultuur van Schoonhoven. Toch moeten we ons aan de regels houden en kijken we naar wat wel mogelijk is."

Handmatig bespelen

Er lijkt een uitweg. Zo is bepaald dat de beiaardier het carillon handmatig mag blijven bespelen, met een maximum van vier uur per week. Voor feestdagen geldt ook een uitzondering. Op Koningsdag, 4 en 5 mei en de Nationale Zilverdag (Schoonhoven wordt ook wel de zilverstad genoemd) is het carillon 'gewoon' te horen.

Intussen onderzoekt de gemeente of het carillon technisch aangepast kan worden. Mogelijk kan ook de APV worden veranderd, zodat een hogere geluidsnorm voor het carillon mogelijk is.

Vorig jaar werden na een klacht ook de klokken in de kerk van Zevenhuizen, 20 kilometer van Schoonhoven, stilgezet. Maar dan alleen tussen 23.00 en 07.00 uur. "Na een geluidsmeting blijkt dat de norm voor nachtelijke uren wordt overschreden", aldus de gemeente toen.

Het World Economic Forum (WEF) is een onderzoek gestart naar oprichter Klaus Schwab, die onlangs ontslag nam als voorzitter van de raad van toezicht. Aanleiding is een brief van een anonieme klokkenluider die vorige week naar het bestuur van het WEF werd gestuurd, meldt The Wall Street Journal.

In de brief worden zorgen geuit over het gedrag van Schwab en zijn vrouw bij het WEF. De 87-jarige Schwab wordt door de klokkenluider beschuldigd van het gebruiken van geld van het forum voor persoonlijke zaken. Schwab spreekt in de Amerikaanse krant alle beschuldigingen tegen.

Schwab zou volgens de briefschrijver jonge werknemers van het forum de opdracht hebben gegeven om duizenden dollars uit zijn naam te pinnen van de rekening van het WEF, om daarmee vervolgens privémassages in hotels mee te betalen. Daarnaast zou zijn vrouw Hilde zogenaamde vergaderingen hebben ingepland uit naam van het forum, om zo zelf op vakantie te kunnen gaan op kosten van de organisatie.

In de brief worden ook zorgen geuit over hoe Klaus vrouwelijke werknemers van het WEF behandelde. Hij heeft als voorzitter seksuele intimidatie en discriminerend gedrag toegelaten, is de beschuldiging van de schrijver.

Onderzoek

Het WEF zegt deze beschuldigingen serieus te nemen, maar benadrukt daarbij "dat ze nog niet bewezen zijn". De organisatie wil pas verder reageren als er meer onderzoek naar de aantijgingen is gedaan.

Klaus en Hilde Schwab ontkennen zoals gezegd alle beschuldigingen. Als Schwab massages nam terwijl hij op reis was voor het forum, betaalde hij het WEF naar eigen zeggen altijd terug. De beschuldigingen van het opnemen van geld en de luxereizen spreken ze tegen.

Klaus Schwab is ook van plan om een rechtszaak aan te spannen tegen degene die de anonieme brief heeft verstuurd en "iedereen die deze onjuiste waarheden verspreidt", zegt zijn woordvoerder.

Vertrek

De bekendmaking van het onderzoek naar Schwab volgt op het nieuws dat Klaus Schwab per direct stopt bij het WEF als voorzitter van de raad van toezicht. Schwab zelf gaf geen reden voor zijn vertrek.

The Wall Street Journal schrijft over de beschuldigingen dat Schwab de afgelopen dagen achter de schermen tegen een onderzoek had gepleit. Het bestuur besloot echter afgelopen zondag in een spoedvergadering om een onderzoek in te stellen. Daarop besloot Schwab op te stappen.

Oprichter

Klaus Schwab richtte het WEF in 1971 op. Het forum organiseert een jaarlijkse bijeenkomst waarbij wereldleiders, politici, bestuurders van grote bedrijven, journalisten en invloedrijke denkers samenkomen in Davos, in Zwitserland, om ideeën uit te wisselen.

Er is al langer kritiek op de bijeenkomst, die te veel gericht zou zijn op financieel gewin. Er waren ook al langer berichten over de negatieve cultuur binnen de organisatie.

De rechtbank heeft een 36-jarige man uit Nijmegen veroordeeld tot drie jaar cel voor de verkrachting van een vrouw vorig jaar op de wc van een café in Nijmegen. Acht maanden van de celstraf zijn voorwaardelijk en de rechtbank legde ook een contactverbod met het slachtoffer op: bij iedere overtreding van het verbod riskeert de man een celstraf van zeven dagen.

"De man hing rond bij de toiletten toen het slachtoffer naar de wc ging. Nadat zij uit het hokje was gekomen, nam hij haar mee naar het wc-hokje", schrijft de rechtbank in het vonnis. "Hij deed de deur op slot en ging voor de deur staan. Daar dwong hij haar seksuele handelingen te verrichten en te ondergaan."

Het incident gebeurde op 27 januari 2024 in een café in de binnenstad van Nijmegen. De vrouw was aan het stappen met een vriendin toen ze door de man bij het toilet werd opgewacht, meldt Omroep Gelderland.

Man deed haar pijn

De man bekende later dat hij seks heeft gehad met de vrouw, maar beweerde dat ze dit allebei wilden. Daar ging de rechtbank niet in mee. De rechter wees erop dat het slachtoffer al tijdens de verkrachting meermalen zei dat ze het niet wilde en dat de man haar pijn deed.

Naast de verklaring van het slachtoffer baseerde de rechtbank zich ook op camerabeelden, DNA-bewijs en verklaringen van getuigen die zagen en hoorden hoe slecht het slachtoffer er kort na de verkrachting aan toe was.

Geen berouw

Bij het bepalen van de straf hield de rechtbank er ook rekening mee dat de man in de zaak op geen enkele manier berouw toonde of verantwoordelijkheid nam voor zijn misdragingen. De man werd al eens eerder veroordeeld voor een zedendelict.

Hij moet verder een schadevergoeding betalen van 9.500 euro aan het slachtoffer voor de geleden immateriële schade en ook moet hij ruim 450 euro aan onder meer medische kosten vergoeden.

De rechtbank heeft een 30-jarige man veroordeeld tot 18 jaar cel voor de moord op een 27-jarige man bij een nieuwjaarsfeest vorig jaar in Capelle aan den IJssel. Of hij de cel in gaat, is de vraag. De man is sinds de fatale schietpartij voortvluchtig, meldt regionale omroep Rijnmond. Hij bevindt zich vermoedelijk in Brazilië.

"Verdachte is anderhalf uur lang op zoek geweest naar een vuurwapen en heeft zonder aanleiding geschoten", stelt de rechtbank in het vonnis. "Hij heeft dus voldoende tijd gehad om zich te beraden en de gevolgen te overzien. Hij heeft niet in een opwelling geschoten, er is voldoende bewijs voor moord."

Gewist filmpje

Dader en slachtoffer waren op 1 januari 2024 aanwezig in een loods in Capelle waar een nieuwjaarsfeest werd gehouden. Het is nog steeds niet helemaal duidelijk wat er toen precies is gebeurd. De rechter spreekt in het vonnis van een "opstootje", waarna de 30-jarige Rudilio B. druk aan het telefoneren sloeg. Uit politieonderzoek is gebleken dat hij contact zocht met mensen van wie bekend was dat zij in de wapenhandel zaten.

Een van de onderschepte berichten van B. was: "Waar is die ding? Breng!" De rechtbank denkt dat het over een wapen ging. Op een gewist filmpje van een wapenleverancier dat door de politie deels werd teruggehaald was een zwarte Glock te zien, het wapen waarmee het 27-jarige slachtoffer werd vermoord.

Acht kogels

In het vonnis wijst de rechter er ook op dat Rudilio B. meermaals heeft geschoten met een onderbreking: eerst een paar keer in de auto waar het slachtoffer tijdens het feest naartoe was gelopen. Toen de auto verder rolde, liep hij mee en schoot hij nogmaals. In totaal werden ten minste acht kogels afgevuurd waarvan drie in het hart van het slachtoffer.

Over het motief voor de moord bestaat geen duidelijkheid. Tijdens de rechtszitting kwam wel een eerdere schietpartij ter sprake uit 2019, waarbij slachtoffer en dader allebei aanwezig waren. Maar of en in hoeverre dat een rol heeft gespeeld op 1 januari 2024 is niet duidelijk geworden.

Schietklaar wapen

De rechtbank heeft vandaag ook twee medeverdachten veroordeeld, die wel aanwezig waren in de rechtszaal. Een van hen kreeg een half jaar cel omdat hij de schutter hielp te vluchten door hem naar Frankrijk te brengen. Een andere man kreeg een jaar cel voor het leveren van het moordwapen. Hem wordt nadrukkelijk verweten "dat hij een schietklaar wapen heeft gebracht naar een feestlocatie waar veel mensen aanwezig waren".

De NOS berichtte over de schietpartij op nieuwjaarsdag 2024:

De Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam wordt weer vrij toegankelijk. Vorig jaar moesten bezoekers zich nog van tevoren aanmelden, maar daar ziet de gemeente Amsterdam dit jaar geen aanleiding voor.

Wel blijven strenge veiligheidsmaatregelen van kracht. Zo is er extra politie op de been, zijn hoorbare demonstraties of protestacties in de buurt van de Dam verboden en mogen agenten personen op of rondom de Dam fouilleren.

Herdenking vorig jaar kleiner

Vorig jaar besloot de gemeente Amsterdam het aantal bezoekers op 4 mei terug te brengen naar 10.000, in plaats van de gebruikelijke 20.000. Aanleiding hiervoor waren de toegenomen spanningen en actiebereidheid in de maatschappij, stelde burgemeester Halsema toen. Uiteindelijk waren er ongeveer 4400 bezoekers en genodigden aanwezig op de Dam.

"Dit jaar is de actiebereidheid weliswaar nog groot, maar is er op dit moment geen aanleiding om te veronderstellen dat deze zich op de Nationale Herdenking zal richten", schrijft Halsema in een brief aan de gemeenteraad. Twee incidenten enkele weken geleden, waarbij een man in de buurt van de Dam meerdere mensen neerstak en een andere man zichzelf in brand stak, doen daar volgens de burgemeester niets aan af.

Mochten er demonstraties worden aangemeld, dan zal de gemeente op zoek gaan naar een locatie waar "met respect voor de herdenkingen in de stad en de twee minuten stilte, gedemonstreerd kan worden". Volgens Halsema geldt een stil protest niet direct als een verstoring.

Zo zagen de twee minuten stilte er vorig jaar uit:

Regeringspartij NSC ligt zwaar onder vuur van de voorstanders van het nieuwe pensioenstelsel. In het Kamerdebat over de Wet toekomst pensioenen worden over en weer harde woorden gebruikt. VVD, D66 en andere voorstanders verwijten NSC een chaos te veroorzaken door pensioendeelnemers alsnog het recht te willen geven niet mee te doen aan het nieuwe stelsel. NSC zegt juist chaos door ontevreden gepensioneerden te willen voorkomen.

"Je kunt niet zomaar iemands grootste eigendom afpakken en omzetten in iets nieuws", zei NSC-Kamerlid Joseph aan het begin van het debat. "Als het nieuwe stelsel zo goed is, waarom geef je mensen dan geen inspraak? Dit leidt tot wantrouwen." Joseph noemt het nieuwe stelsel een gevaarlijk experiment omdat iedereen meer beleggingsrisico gaat lopen. Zij is bang voor rechtszaken van ontevreden pensioendeelnemers.

De partijen die voor het nieuwe stelsel zijn, vinden het onverantwoordelijk van NSC om nu nog de inspraak aan te passen. De Wet toekomst pensioenen is al door de Tweede en Eerste Kamer aangenomen en pensioenfondsen zijn al met de voorbereidingen bezig.

Toen minister Van Hijum van Sociale Zaken vertelde dat het voorstel minstens een jaar uitstel en een wetswijziging betekent, sloeg in de Kamer de wanhoop toe. Het debat werd stilgelegd voor overleg:

Na het overleg stelde NSC-Kamerlid Joseph voor het debat uit te stellen tot na de voorjaarsvakantie en eerst goed te kijken wat de gevolgen zijn. De partijen die door willen met het nieuwe pensioenstelsel vonden dat een slecht idee. Als Joseph zelf niet weet wat de gevolgen van haar voorstel zijn dan is dat haar eigen verantwoordelijkheid, zeiden zij.

Zij wijzen op de ernstige bezwaren van de Raad van State, de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank, de Pensioenfederatie en het kabinet. Twee stelsels naast elkaar in stand houden kost veel geld en dat gaat uiteindelijk van de pensioenuitkeringen af. Ook is het heel lastig om de oude pensioenpot eerlijk te verdelen over deelnemers die blijven en die overstappen.

De voorstanders wijzen erop dat in de jaren van overleg over het nieuwe stelsel juist is gekeken naar de belangen van pensioendeelnemers, nu en in de toekomst. En dat er misschien geen individuele inspraak is, maar dat werknemers via de vakbonden en pensioenbesturen wel degelijk kunnen meepraten.

NSC-Kamerlid Joseph houdt vol dat haar voorstel het enige juiste is. Zij vindt de inspraak nu niet goed geregeld. Werkgevers, vakbonden en de besturen van pensioenfondsen bepalen of en hoe de opgebouwde pensioenrechten worden overgezet in het nieuwe systeem. Joseph vindt dat iedere werknemer of pensioengerechtigde dat zelf moet kunnen beslissen.

Joseph komt zelf uit de pensioenwereld. Ze zegt dat het "makkelijk te doen" is om een nieuw pensioenstelsel op te bouwen terwijl groepen werknemers liever in het oude systeem willen blijven zitten. De ernstige bezwaren van de Raad van State, de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank en de Pensioenfederatie hiertegen, neemt zij niet helemaal serieus. Het zijn bezwaren van instituties die zelf het nieuwe pensioenstelsel hebben bedacht, zegt zij.

CU-Kamerlid Ceder vindt dat NSC doet of meer inspraak alleen maar heel mooi is, terwijl het erg nadelig kan uitpakken: "Mevrouw Joseph gebruikt dit voorstel om de wet te torpederen." Hij vindt dat ze wantrouwen aanwakkert met "populistische uitspraken" over belangrijke, degelijke financiële instituties. Ook D66-Kamerlid Vijlbrief ergert zich aan de manier waarop Joseph haar voorstel verdedigt. "In wat voor dimensie leeft mevrouw Joseph eigenlijk, dat zij denkt dat ze de enige is die gelijk heeft en de rest van de wereld gek is?"

Maar NSC staat niet alleen. Ook regeringspartijen PVV en BBB en oppositiepartij SP hebben hun handtekening onder het voorstel gezet. De VVD is als enige regeringspartij tegen het voorstel en dat zegt volgens Kamerlid Aartsen iets over het gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel binnen de coalitie. "Je zal soms verder moeten kijken dan je eigen politieke belang, je stokpaardje. Dat is goed bestuur in onze ogen", sprak hij hen toe. "Het gaat om de vraag of de Nederlandse politiek nog in staat is tot grote sociaaleconomische hervormingen."

Een van de partijen die de doorslag kunnen geven is Denk, met drie Kamerzetels. De partij is tegen het nieuwe pensioenstelsel, maar vindt dat de discussie daarover de afgelopen jaren zorgvuldig is gevoerd. Nu weer opnieuw gaan discussiëren "voelt ongemakkelijk", vindt Kamerlid Ergin. Hij wil niet dat het voor pensioendeelnemers juist slechter wordt door meer inspraak. "Ik twijfel niet aan de goede bedoelingen van mevrouw Joseph", zegt Ergin. "Maar vervangt het voorstel drijfzand niet door mist?"

Ook de Partij voor de Dieren is tegenstander van de nieuwe pensioenwet en kan met drie zetels het verschil maken. De partij was mede wegens een geplande operatie van fractievoorzitter Ouwehand niet aanwezig. "We zijn een kleine fractie, maar volgen het debat op de voet." De partij voert ook gesprekken "met verschillende groepen en organisaties, onder wie jongeren". Pas later volgt een besluit. Ook Volt, JA21 en FvD stuurden geen Kamerlid naar het debat.

Of alle werknemers en pensioengerechtigden binnenkort mogen stemmen over wel of niet overstappen naar het nieuwe stelsel blijft nog even onduidelijk. Verschillende partijen hebben nog geen definitief standpunt. En de Tweede en Eerste Kamer moeten er nog over stemmen.

China en Rusland denken na over de bouw van een kernreactor op de maan. Dat heeft Pei Zhaoyu, de hoofdingenieur van China's geplande Chang'e-8-maanmissie, vandaag bekendgemaakt. De Chang'e-maanmissies moeten de basis leggen voor de bouw van een permanente onderzoeksbasis op de maan, het International Lunar Research Station (ILRS).

Naast de bouw van een kernreactor werden ook andere energieplannen besproken. Volgens Pei wordt er ook gedacht over de bouw van grote zonnepanelen om elektriciteit mee op te wekken. De Chinese ingenieur gaf de presentatie aan de vooravond van China's tiende editie van de Nationale Ruimtevaartdag.

Zorgen over afval

Volgens atoomfysicus en emeritus hoogleraar Wim Turkenburg roept de Chinese aankondiging vooral vragen op. Hoe zijn ze bijvoorbeeld van plan om atomen te splitsen? Dat is een zeer ingewikkeld proces. Maar ook: hoe zijn ze van plan om de kernreactor te koelen? "Er is geen water op de maan, dus de koeling zou met gassen moeten gebeuren. Maar hoe China van plan is om deze mee te nemen, in welke hoeveelheden, en hoe ze deze willen opslaan, is niet duidelijk."

Ook maakt Turkenburg zich zorgen over het afval. "Het is natuurlijk niet de bedoeling dat de maan, de ruimte of andere planeten vervuild raken met kernafval." Over hoe ze dit willen voorkomen zijn nog geen uitspraken gedaan.

Mondiale maanambities

De laatste keer dat er mensen op de maan waren, was in 1972 met NASA's Apollo 17-missie. Sindsdien hebben verschillende landen, waaronder Rusland, Japan, India en China, onbemande maanmissies ondernomen. Toch is de verwachting dat de wereld niet lang meer hoeft te wachten: NASA verwacht in 2026 weer mensen op de maan te kunnen zetten. China en Rusland zetten in op 2030 en 2031. Allemaal hebben ze dezelfde ambitie: het opzetten van een permanente maanbasis.

China is van plan om dit in internationaal verband te doen, met als grootste partner de Russische ruimteorganisatie Roscosmos. Het plan voor het International Lunar Research Station, zoals de maanbasis moet gaan heten, werd in 2021 gepresenteerd. Na een jarenlange zoektocht hebben zich volgens Peking inmiddels zeventien landen en internationale organisaties, waaronder Zuid-Afrika, Pakistan, Venezuela en Egypte, aangesloten bij het plan. Het Europees Ruimteagentschap en de Verenigde Staten hebben bedankt.

Om het ILRS nog internationaler te maken, heeft China ook het 555-project gelanceerd, waarmee het 5000 onderzoekers van 500 internationale wetenschappelijke onderzoeksinstellingen uit 50 landen wil aantrekken. Hoe ze dat precies willen doen, is nog niet bekend.

Niet voor het eerst

Volgens Turkenburg bestaat het onderwerp nucleaire energie in de ruimte al zolang als de ruimtevaart zelf. Wereldwijd wordt er onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om nucleaire energie op te wekken op andere plekken dan de aarde. Zo kondigde de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA in 2021 aan de bouw van een kernreactor op de maan te overwegen. Destijds verwachtte de organisatie in 2030 een kleine splijtingsreactor op een satelliet te kunnen plaatsen.

En vorig jaar vertelde Joeri Borisov, het toenmalige hoofd van het Russische ruimteagentschap Roscosmos, al aan de pers dat Rusland en China "serieus nadachten" over de bouw van een kernreactor op de maan. Destijds spraken Amerikaanse ambtenaren hun zorgen uit over de veiligheid van de Chinees-Russische ambities. Hoewel er geen bewijs is voor een militaire component, maken Amerikaanse ambtenaren zich daar al lange tijd zorgen over.

Huisartsen kunnen in de toekomst patiënten met een verhoogd risico op longkanker tot vier maanden eerder identificeren met behulp van kunstmatige intelligentie (AI). Onderzoek naar de gegevens van mensen die de diagnose longkanker kregen, wijst dat uit.

AI pikt uit de dossiers van die patiënten gegevens op die een risico op longkanker kunnen voorspellen. Op basis daarvan kan een huisarts iemand al doorverwijzen naar het ziekenhuis voor een CT-scan voordat diegene zelf met klachten komt.

Een onderzoeksteam van het Amsterdam UMC concludeert dat met de gegevens die een huisarts in het patiëntendossier heeft een risicofactor kan worden berekend. Dat schrijven de onderzoekers in een artikel in de British Journal of General Practice.

"Er zijn ongeveer een miljoen patiënten in een database verzameld, met alle gegevens van hun huisartsen. Daarop hebben we een aantal programma's losgelaten en hebben we gekeken of we in staat zijn om een tot zes maanden voordat de diagnose werd gesteld te voorspellen welke patiënten longkanker zouden krijgen", zegt een van de onderzoekers, oud-hoogleraar huisartsgeneeskunde Henk van Weert, tegen de NOS.

Betere behandeling

Die paar maanden kunnen een groot verschil maken in de behandeling en de overlevingskans van patiënten. Hoe eerder ermee wordt begonnen, hoe minder intensief de behandeling hoeft te zijn, aldus Van Weert. Nu is het zo dat meer dan driekwart van de diagnoses pas wordt gesteld als de longkanker al verder is gevorderd. Het sterftecijfer onder deze patiënten ligt op meer dan 80 procent binnen een jaar.

"AI zoekt in de voorgeschiedenis van een patiënt en van alle andere patiënten naar verbanden die erop wijzen dat iemand mogelijk longkanker heeft", zegt Van Weert. "Het systeem heeft geleerd van mensen die in het verleden longkanker hebben gehad." Hoe AI dat precies doet, moet nog worden onderzocht, voordat de methode kan worden ingevoerd.

De onderzoekers denken dat ook de behandeling van andere kankersoorten die vaak in een vergevorderd stadium worden vastgesteld, zoals alvleesklier- maag- of eierstokkanker, kan profiteren van deze ontwikkeling.

Huisartsinformatiesysteem

Mocht de methode in de praktijk worden gebracht, dan gaat dat via het huisartsinformatiesysteem dat iedere huisarts in zijn computer heeft. De computer geeft dan een waarschuwing als iemand een bepaald risico loopt op longkanker. De huisarts kan op dat moment in actie komen en besluiten de patiënt verder te laten onderzoeken.

Onderzoekers hebben al langer de theorie dat de medische dossiers van huisartsen een schat aan informatie bevatten. In het Nederlandse zorgsysteem is bovendien vaak niet alleen de voorgeschiedenis van de patiënt bekend, maar ook die van naaste familieleden.

Goede ondersteuning

De Landelijke Huisartsenvereniging zegt dat het gebruik van AI het werk van huisartsen goed zou kunnen ondersteunen. "Diagnose-ondersteuning zit nu nog niet in het systeem, maar zal op den duur zeker gaan helpen", laat een woordvoerder weten. "Veel huisartsen zouden er graag gebruik van willen maken en er wordt al gekeken hoe AI zou kunnen helpen om grote hoeveelheden data terug te brengen tot zinvolle conclusies."

AI is niet nieuw in de spreekkamer, zegt hij, het wordt al gebruikt om betere gesprekken te kunnen voeren. "Maar het moet wetenschappelijk onderbouwd zijn voor we het verstandig en goed kunnen toepassen."

De overheid en olie- en gasbedrijven hebben een akkoord getekend om meer gas te winnen uit de Noordzee. Het kabinet vindt dit noodzakelijk om niet volledig afhankelijk te worden van gas uit het buitenland. Sinds 2018 is Nederland netto-importeur van gas. Dat komt door de afbouw en latere stopzetting van de gaswinning uit het Groningenveld.

Tegelijkertijd loopt ook de gaswinning uit de zogenoemde 'kleine velden' terug. Twintig jaar geleden haalde Nederland nog 39 miljard kubieke meter gas uit deze kleine velden, grotendeels uit de Noordzee. Twee jaar geleden was dit nog maar 8,8 miljard kubieke meter. Zonder aanvullende maatregelen loopt de gaswinning op de Noordzee snel terug.

Steeds meer aangeboorde gasvelden raken leeg en gasplatforms worden opgeruimd. Er was de afgelopen jaren weinig belangstelling bij olie- en gasbedrijven om naar nieuwe gasvelden te boren. Dat heeft te maken met grote financiële risico's en langdurige vergunningprocedures. Het was voor bedrijven aantrekkelijker om in het Britse en Noorse deel van de Noordzee te boren.

Minder schadelijk

De afgelopen jaren is er veel gesproken over "van het gas af" gaan, in verband met het klimaat. Inmiddels is duidelijk dat Nederland nog tot 2045 gas nodig zal hebben. De overgang van gas naar elektriciteit verloopt trager dan verwacht. Een kleine 90 procent van de huizen wordt nog met gas verwarmd.

Nederland verbruikt jaarlijks zo'n dertig miljard kubieke meter gas. Ruim 60 procent wordt geïmporteerd. Veertien procent komt via pijpleidingen uit Noorwegen, 27 procent is vloeibaar gas (lng) uit de Verenigde Staten.

Nederland en Europa willen de afhankelijkheid van Rusland, het Midden-Oosten en de Verenigde Staten verkleinen. Bovendien is gaswinning uit de Noordzee minder schadelijk dan lng uit de VS, waarbij veel meer methaangas vrij komt.

Noordzee opgedeeld

Buiten het Groningenveld (500 miljard kubieke meter) is er in Nederland naar schatting nog 200 miljard kubieke meter 'technisch te winnen'. 150 miljard onder de Noordzee en 50 miljard uit kleine velden op land. Het grootste potentieel bevindt zich dus op zee, tegen boringen daar is ook minder verzet dan tegen gaswinning op land.

100 miljard kubieke meter op zee is relatief makkelijk aan te boren. Om te zorgen dat dit ook gaat gebeuren gaat de overheid de vergunningsprocedures versnellen. Verder wordt de Noordzee opgedeeld in acht delen, waarbinnen olie- en gasbedrijven intensiever gaan samenwerken om de kosten te drukken.

Risico beperkt

Minister Hermans van Klimaat en groene Groei, belangenorganisatie ElementNL en Energiebeheer Nederland (EBN) hebben daar afspraken over gemaakt in een contract dat vanmiddag is ondertekend op het strand van Scheveningen.

EBN neemt namens de overheid deel in alle olie- en gaswinningsprojecten in Nederland. Waar EBN tot nu toe voor 40 procent deelnam aan de gaswinning, kan dit met nieuwe wetgeving uitgebreid worden naar 85 procent.

Hiermee beperkt de overheid het risico van nieuwe boringen voor de gasbedrijven. Afgesproken is dat er jaarlijks niet meer gas gewonnen wordt dan de dertig miljard kuub die we in Nederland gebruiken.

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft met het verzamelen van gedetailleerde persoonlijke gegevens niet de privacy geschonden van ongeveer 800.000 patiënten in de geestelijke gezondheidszorg. Dat heeft de rechtbank in Utrecht vandaag geoordeeld.

Actiegroep Vertrouwen in de GGZ, een verbond van patiënten, wetenschappers en behandelaren, had een zaak aangespannen tegen de NZa. Zij vinden dat de vertrouwensrelatie tussen behandelaar en patiënt op het spel staat wanneer een overheidsinstantie gevoelige patiëntgegevens mag gebruiken.

Maar de rechters oordelen dat de verzamelde gegevens in feite geen persoonsgegevens meer zijn omdat die dusdanig zijn 'gepseudonimiseerd' dat ze niet meer zijn te herleiden naar een individuele patiënt. Dus volgens de rechters is er geen sprake van een schending van de Algemene verordening gegevensbescherming.

Zeer persoonlijke informatie

Tussen 1 juli 2022 en 1 juli 2023 verzamelde de NZa deze gepseudonimiseerde maar inhoudelijk gedetailleerde gegevens over het mentale welzijn van patiënten. Denk aan meldingen van verslaving, suïcidale gedachten of seksuele voorkeuren.

Deze data heeft de zorgtoezichthouder nodig om een algoritme te trainen dat de zorgvraag moet voorspellen. De hardnekkige wachtlijsten in de ggz zouden zo beter kunnen worden aangepakt terwijl de kwetsbaarste mensen voorrang krijgen.

Toen details over dit project naar buiten kwamen, leidde dit tot onrust onder sommige patiënten. Als onderdeel van hun therapie moeten zij soms hun diepste geheimen delen. Erop kunnen vertrouwen dat deze informatie niet verder gaat dan hun behandelaar is volgens deskundigen essentieel voor een succesvolle behandeling.

Zorgmijding

De gedachte alleen al dat de overheid inzage krijgt in deze informatie, ook in de gepseudonimiseerde versie, is voor kwetsbare patiënten vaak reden genoeg om de therapie af te breken.

De vrees voor deze zorgmijding was voor actiegroep Vertrouwen in de GGZ de hoofdreden om via de rechter deze dataverzameling proberen te verbieden.

Maar dat is dus mislukt. De rechtbank stelt dat het medisch beroepsgeheim een "groot goed" is, maar ook dat dit recht "niet absoluut" is. De rechters kennen grote waarde toe aan de rol van de NZa om de zorg in Nederland betaalbaar en toegankelijk te houden.

Om deze taak te kunnen uitvoeren heeft de NZa volgens de rechtbank de wettelijke bevoegdheid om gepseudonimiseerde patiëntgegevens te gebruiken. In dit geval om een algoritme te trainen dat zorgverzekeraars zou kunnen helpen om beter te kunnen anticiperen op de zorgvraag in de regio's waarvoor zij verantwoordelijk zijn.

'Geen wetenschappelijke basis'

Deskundigen, onder wie hoogleraren die Vertrouwen in de GGZ steunen, wezen de rechtbank er tijdens de inhoudelijke behandeling in januari op dat er geen wetenschappelijk basis is voor de aanname dat een algoritme het per definitie onvoorspelbare verloop van therapiesessies kan voorspellen. Maar volgens de rechters maakt dat voor de bevoegdheid van de NZa geen verschil.

Vanuit Vertrouwen in de GGZ is teleurgesteld gereageerd. "We weten nog niet of we in hoger beroep gaan", zegt woordvoerder Ronald Huissen. "Eerst moeten we de uitspraak nog goed bestuderen."

Bij Turkije is een aardbeving geweest met een kracht van 6,2. Het epicentrum lag zo'n 80 kilometer ten zuidwesten van Istanbul in de Zee van Marmara. De beving vond plaats op een diepte van 10 kilometer.

Mensen renden de straat op toen gebouwen begonnen te schudden in de grootste stad van Turkije. Volgens eerste berichten lijkt de schade mee te vallen en zijn er geen doden gevallen.

Ziekenhuizen behandelden 151 gewonden. Een aantal van hen was in paniek uit een raam gesprongen. Volgens het kantoor van de gouverneur van Istanbul is geen van de gewonden in levensgevaar.

Minister van Binnenlandse Zaken Yerlikaya zei op de televisie dat er geen gebouwen zijn ingestort. Volgens de gouverneur van Istanbul stortte een leegstaand gebouw in de wijk Fatih in.

Kort na de eerste beving zijn er naschokken geregistreerd. Over het aantal lopen de berichten uiteen.

De dienst voor rampenbestrijding waarschuwt om uit de buurt van gebouwen te blijven. De beving is ook in aangrenzende regio's in Turkije en Griekenland gevoeld.

Veel mensen renden de straat op tijdens de aardbeving:

In februari 2023 werd het zuidoosten van Turkije en Syrië getroffen door een zware aardbeving, waarbij bijna 60.000 mensen om het leven kwamen.

Deskundigen waarschuwen al langer voor een zware aardbeving met een kracht van 7 in Istanbul. Zo'n anderhalf miljoen gebouwen lopen gevaar bij zo'n aardbeving.