NOS Nieuws - Algemeen

Van het zonnige weer van dit weekend is morgen weinig over. In de middag trekken zware buien over, met veel wind en mogelijk onweer en hagel. Het KNMI heeft code geel afgekondigd voor het hele land vanaf 13.00 uur.

De buien bereiken morgenochtend de westkust, waarna ze in de loop van de dag naar het oosten trekken. Dat gaat gepaard met zware windstoten, van 75 tot 90 kilometer per uur en uitschieters tot 110 kilometer per uur.

Plaatselijk kan er ook veel regen vallen, zo'n 10 tot 20 millimeter. Het KNMI verwacht dat de buien rond 18.00 uur weggetrokken zijn.

Vanwege de harde wind heeft KLM verschillende vluchten voor morgen geannuleerd of uitgesteld. Ook kunnen fietsers, vrachtwagens en auto's met een aanhanger of caravan last hebben van de windstoten. Als het hagelt kan dat plaatselijk gladheid veroorzaken.

Bij een woning in Almere is twee nachten op rij een explosief afgegaan. Het eerste explosief ging in de nacht van vrijdag op zaterdag even na middernacht af. Door de knal raakte de voordeur van het huis aan de Odeonstraat beschadigd. In het pand waren meerdere mensen aanwezig, meldt de politie.

In de nacht van zaterdag op zondag ging om 03.30 uur opnieuw een explosief af en ontstond brand in de woning. Het hele wooncomplex is hierop uit voorzorg ontruimd.

Deze keer waren twee mensen in het huis aanwezig, meldt Omroep Flevoland. Ze konden het huis veilig verlaten en raakten niet gewond.

Wie achter de explosies zit, is niet duidelijk. De politie onderzoekt of een verband is tussen de beide explosies en vraagt getuigen en mensen met videobeelden zich te melden.

Er moesten 1000 eiken worden gekapt om alleen al de torenspits volledig te herbouwen. De stenen, het hout, het glas en het lood: het werd bewerkt, geleverd en op maat gemaakt door zo'n 1000 ambachtslieden van 250 bedrijven uit heel Frankrijk, van beeldhouwers tot timmerlieden en van grofsmeden tot koperslagers. En dan het grote orgel: op dit moment worden de 8000 pijpen gereinigd en waar nodig opgelapt om straks weer als vanouds te galmen.

Vijf jaar na de verwoestende brand is de Notre-Dame in Parijs zichtbaar uit zijn as aan het verrijzen. De heropbouw en de renovatie zijn bijna klaar.

Op 15 april 2019 sloegen de hele avond vlammen uit de wereldberoemde kathedraal. Televisiekijkers in de hele wereld zagen live hoe de immense torenspits naar ineen stortte. Kort daarna bezocht president Macron de kerk en hij beloofde: we gaan de Notre-Dame in vijf jaar weer helemaal opbouwen. Er was hoongelach en kritiek. Maar de belofte is ingelost.

Terugkijken: de Notre Dame staat in brand:

De torenspits is grotendeels herbouwd en reikt weer tot 96 meter hoogte. Stellages en steigers worden beetje bij beetje weggehaald. Over acht maanden, op 8 december, gaan de deuren weer open voor het publiek.

Het is een mirakel, zeggen sommigen: de bouw van de kathedraal begon in het jaar 1163 en duurde maar liefst 200 jaar. En nu is het kerkgebouw in slechts vijf jaar in oude luister hersteld.

"De Notre-Dame is natuurlijk niet helemaal afgebrand. Een deel van het dak, van de gewelven en van het houtwerk moest herbouwd worden. De stenen muren zijn vrijwel geheel blijven staan. Dus het was te doen binnen vijf jaar", vertelt architectuurhistoricus Mathieu Lours. Hij is verbonden aan de Universiteit van Cergy-Pontoise en geldt in Frankrijk als een van dé specialisten als het gaat om de bouw van kerken en kathedralen.

"Wat enorm heeft geholpen is dat Macron die deadline van vijf jaar heeft genoemd. Dat zette de renovatie onder tijdsdruk en zorgde ook dat sommige logistieke zaken snel konden worden geregeld, want de president wilde het zo. En niet onbelangrijk: er was genoeg geld."

Brandende peuk

Meteen al na de brand stroomden de giften binnen. Inmiddels staat de teller op 846 miljoen euro aan donaties, afkomstig van 340.000 personen en instellingen uit 150 landen. Dat is ruim voldoende. De kosten van het herbouwen van de Notre-Dame worden geschat op zo'n 700 miljoen euro. Geld dat over is zal "bij de Notre Dame blijven", zeggen ingewijden. Het kan gebruikt worden voor extra bouwwerkzaamheden.

Eén van de innovaties in de Notre-Dame is de uitgebreide nieuwe brandinstallatie. Justitie weet nog steeds niet precies wat de oorzaak is geweest van de brand vijf jaar geleden kortsluiting, een brandende peuk: alles kan, maar een herhaling moet hoe dan ook worden voorkomen.

Onder het nieuwe houten dak worden van voor tot achter sprinklerinstallaties aangelegd. Er zijn moderne rook- en brandmelders en warmtecamera's geïnstalleerd en er worden twee brandwerende muren gebouwd om overslaan van het vuur te voorkomen.

Met speciale installaties wordt ook de luchtkwaliteit 24 uur per dag gemeten. Als er ergens rook of vuur ontstaat, wordt onmiddellijk en automatisch een waternevel verspreid. "Deze zogeheten watermist zorgt ervoor dat de temperatuur in één minuut daalt van 500 à 600 graden tot 100 graden, zonder dat er te veel water op de gewelven komt. Zo wordt het monument zo weinig mogelijk beschadigd door bluswater", aldus Marc Metzinger van Alternet, één van de bedrijven die het systeem ontwikkelden.

Historicus Mathieu Lours heeft als liefhebber en specialist juist weer meer bewondering voor het vakmanschap waarmee de kathedraal zelf is herbouwd. ,,Wat deze renovatie zo bijzonder maakt is dat alle houten constructies voor het dak en de torenspits precies herbouwd zijn zoals ze eeuwen geleden al waren. Het ziet er niet alleen uit zoals het was, maar ook de gebruikte materialen zijn precies dezelfde als destijds. Dat vind ik mooi. De Notre-Dame die er nu staat is de kathedraal die door de brand verdween èn het is een kathedraal die met de kennis en het vakmanschap van de 21ste eeuw is herbouwd.''

Israël en Iran zijn twee grootmachten in het Midden-Oosten die elkaar al decennia naar het leven staan. De Israëlische aanval op het Iraanse consulaat van begin deze maand en de vergeldingsactie van Iran van afgelopen nacht hebben die relatie onder hoogspanning gezet. Toch is het niet altijd haat en nijd geweest tussen de landen.

Hoe zijn Iran en Israël van samenwerkende partners uitgegroeid tot gezworen vijanden?

Bondgenoten

Iran was in 1950 een van de eerste islamitische landen die de staat Israël erkenden. De sjah, de Perzische koning, onderhield in die tijd nauwe banden met het Westen. "Israël was een westers bolwerk in het Midden-Oosten", legt Midden-Oosten-deskundige Paul Aarts uit. "Die landen konden het dus wel met elkaar vinden."

De eerste breuk in die relatie ontstond in 1979, toen in Iran de revolutie uitbrak en anti-westerse sentimenten de overhand kregen. Toch is het volgens Aarts een misvatting dat vanaf dat moment de relatie tussen Iran en Israël volledig bekoelde. "Tot begin jaren 90 hebben Israël en Iran nog zakelijke relaties gehad. Iran leverde zelfs nog een tijdlang olie aan Israël."

Dit sloeg pas echt om toen de leider van Irak, Saddam Hussein, na zijn mislukte invasie van Koeweit in 1991 was uitgeschakeld als potentiële dreiging voor Israël, zegt Aarts. "Tot dat moment hadden Israël en Iran - als enige niet-Arabische landen in de Arabische regio - een gezamenlijke vijand. Vooral Israël had Iran nodig om de dreiging uit Irak te beteugelen. Pas toen die verdween, kon de vijandschap tegen Iran hoogtij vieren, tot het moment waar we nu zijn."

7 oktober

Na de aanslag van Hamas op 7 oktober bereikte de relatie tussen de twee grootmachten een nieuw dieptepunt. De oorlog die sindsdien woedt, beperkt zich niet tot een strijd tussen Israël en Hamas. Andere milities als Hezbollah, Islamitische Jihad, de Houthi's in Jemen en groeperingen in Irak en Syrië mengen zich ook in de strijd. En die worden allemaal gelinkt aan Iran.

"Israël is heel bezorgd dat Iran met zijn proxy's in de regio het bestaan van Israël bedreigt", zegt strategisch analist en Iran-deskundige Damon Golriz. Volgens hem speelt achter de schermen ook een grotere, strategische machtsstrijd tussen de landen: "Wie speelt de grootste rol in het Midden-Oosten? Israël met de VS als grote bondgenoot? Of Iran met zijn sjiitische proxy's?"

Midden-Oosten-deskundige Aarts waarschuwt niet alle acties van die groeperingen in de schoenen van Iran te schuiven. "Van sommige van die milities weten we dat ze wel degelijk vanuit Iran worden aangestuurd, maar bij andere is dat moeilijk hard te maken. Het is een simpele en gevaarlijke voorstelling van zaken om direct naar Iran te wijzen bij acties van die milities, zoals premier Netanyahu graag doet."

Aandacht afleiden van Gaza

De aanval van Israël op het Iraanse consulaat in Damascus begin deze maand was volgens Aarts een poging van Israël om de aandacht af te leiden van Gaza. "Gaza is een drama. In eerste instantie voor de Gazanen, maar ook voor Israël. Deze aanval was een provocatie om tot een groter militair treffen te komen met Iran en hopelijk de Amerikanen erbij te betrekken."

Defensiespecialist Peter Wijninga noemt de Iraanse vergeldingsactie van afgelopen nacht bijzonder. "Het was een aanval met meer dan 300 projectielen. Rusland is nog nooit in staat geweest om zo'n grote aanval uit te voeren op Oekraïne."

Israël is erin geslaagd het merendeel van de drones te onderscheppen en volgens Wijninga had Iran niet anders verwacht. "Dit was voor Iran vooral een manier om te laten zien wat ze in huis hebben en waartoe ze in staat zijn. De grote vraag is wat Israël nu gaat doen, maar het zal vooral eerst op diplomatiek niveau worden gespeeld."

Iran-deskundige Golriz ziet dit anders. Hij noemt de actie van Iran een gamechanger. "Alles hangt nu af van hoe de VS zich opstelt. Israël zal het hier niet bij laten. En als Israël gaat reageren, wordt dat een zwaardere aanval dan wat Iran gisteravond heeft gedaan. President Biden kan wel zeggen: we gaan niet met Israël mee in een aanval op Iran, maar hij heeft wel beloofd Israël te verdedigen. En dan krijgen we te maken met een heel nieuwe realiteit."

Kijk ook deze video over de relatie tussen de twee landen:

Het gedrag van de kudde runderen in het natuurgebied het Drents-Friese Wold is veranderd door de komst van de wolf. Dat merkt kuddebeheerder Gijs Bouwmeester, die voor Natuurmonumenten toeziet op de kudde en begrazing van het gebied.

In het gebied van zo'n duizend hectare groot grazen sinds twaalf jaar tachtig Spaanse Sayaguesa-runderen. De afgelopen jaren zijn waarschijnlijk meerdere kalveren door wolven gedood, zegt Bouwmeester tegen RTV Drenthe. De kudde leert zich nu te weren tegen het roofdier.

Zo overnachten de koeien nu samen met de kleine kalfjes en zoeken ze de randen van het natuurgebied op. "Dicht bij menselijke activiteiten, in de buurt van wegen, fietspaden en woonerven. Waar mensen wonen met waakhonden, die ook als waakhond voor de kudde kunnen fungeren", aldus Bouwmeester.

Ook rondom de geboorte van een kalf gedraagt de kudde zich volgens de beheerder anders. Tijdens een bevalling zonderde een koe zich normaliter af. Nu blijft het dier tijdens de bevalling dichter bij de groep, of zondert het zich met een kleine groep af.

Voordelen

De komst van de wolf heeft volgens Bouwmeester mogelijk ook voordelen. Nu wordt de groepsgrootte beheerd om ervoor te zorgen dat alle grazers voldoende voedsel hebben: "Als er dan aan de voorkant wat aanwas verdwijnt, dan zijn we daar misschien wel mee geholpen", stelt hij.

Toch is hij niet gerust op de toekomst. Vooralsnog vallen wolven geen grote runderen aan, maar dat kan volgens de beheerder in de toekomst veranderen.

"Een wolf denkt wel twee keer na voordat die aan een grote koe begint met twee grote prikkers erop. Dat is linke soep. Maar dingen kunnen veranderen. Zeker als een roedel gaat groeien en grotere prooien aankan", aldus Bouwmeester.

In Pakistan zijn zeker 29 doden gevallen door zware regenval en onweer. Dat schrijft persbureau DPA na navraag bij reddingsautoriteiten in Pakistan.

De slachtoffers vielen in meerdere provincies. Zo meldt nieuwssite Pakistan Today dat in de provincie Punjab zeventien mensen om het leven kwamen. In Beloetsjistan is het dodental acht. De meeste doden vielen door blikseminslagen.

Mensen werden onder meer getroffen door onweer terwijl ze op akkers aan het oogsten waren. De komende dagen houdt het slechte weer aan, zo tonen de weersverwachtingen.

Ongewoon

Dergelijk noodweer is ongewoon voor Pakistan in deze tijd van het jaar, schrijft DPA. Experts wijten dit aan klimaatverandering. In de zomer van 2022 werd het land getroffen door een recordaantal overstromingen, waardoor een derde van het land onder water kwam te staan.

Meer dan 33 miljoen mensen werden getroffen door die overstromingen. Er vielen volgens officiële cijfers meer dan 1700 doden.

'Pinnen op internet'. Niet iedereen geloofde in 2005 echt in de manier die banken hadden bedacht om online iets af te rekenen. Slechts vijftig webwinkels probeerden toen 'de zoveelste betaaluitvinding van banken' uit.

Dat is nu wel anders. Door succes in eigen land moet het Nederlandse iDeal de Europese standaard worden om online iets af te rekenen. De komende week zet de betaaltechniek een grote stap in zijn bestaan. Onder de naam Wero moet iDeal de komende jaren het Amerikaanse betaalblok van Apple Pay, Google Pay en PayPal doorbreken.

Nederlanders merken voorlopig weinig van het nieuwe iDeal, benadrukt directeur Daniel van Delft van Currence, het bedrijf achter het betaalsysteem: "De grote verandering zit vooral aan de achterkant." Daarmee doelt hij op de bijna twintig jaar oude techniek om online af te rekenen, die is aangepast aan de veranderende tijd.

Want waar tien jaar terug nog niet eens de helft van de Nederlanders regelmatig iets online kocht, doen inmiddels acht op de tien dat. "Sinds 2005 zijn er heel veel nieuwe winkels en technieken bij gekomen", zegt Van Delft. "Daarom moesten we de techniek achter iDeal moderniseren, om anderen makkelijker te kunnen aansluiten."

Een andere reden om de techniek te moderniseren is de nieuwe poging om iDeal over heel Europa uit te rollen. In 2010 mislukte dit nog jammerlijk. Banken in andere landen draaiden niet warm voor de Nederlandse uitvinding. Enerzijds vanwege hun onderlinge strijd, maar ook omdat zij met een gezamenlijke oplossing minder konden verdienen aan betalingen.

Maar door de onrust in de wereld keren de kansen. "In Europa is in het kader van meer soevereiniteit een grote politieke wens om een Europese betaalmanier te ontwikkelen", zegt Van Delft. "Vooral in Duitsland en Frankrijk wordt die druk sterk gevoeld."

Terwijl de Europese Centrale Bank (ECB) werkt aan een digitale euro als wapen tegen online betaalgiganten uit de Verenigde Staten en China, proberen commerciële banken het nu al met iDeal. Grote banken richtten samen het European Payments Initiative op, waar de Nederlandse banken hun iDeal bij onderbrachten.

Europa denkt aan een digitale euro. Econoom Mathijs Bouman legde bij Nieuwsuur uit wat het idee hierachter is:

Onder de naam Wero wordt de komende tijd getest welke functies uit Nederland in welke landen goed werken. Dit gebeurt wel naast iDeal. "Wero en iDeal blijven voorlopig los van elkaar, om de stabiliteit te waarborgen", legt Van Delft uit. "Een betaalschema introduceren kost tijd. Pas wanneer Wero zich in andere landen bewezen heeft, voegen we het stap voor stap samen met iDeal." De kans is dan groot dat iDeal verdwijnt. "Omdat Wero dan een Europees platform is, heeft het meer te bieden dan iDeal."

Sneller

Oplettende betalers ontdekken de komende tijd wel iets nieuws als ze met iDeal betalen. Bij het optiemenu om een bank te selecteren verschijnt er een optie voor 'snel bestellen'. Via de eigen bank kunnen consumenten zich bij iDeal registreren, waardoor de volgende keer adresgegevens niet meer ingevuld hoeven te worden. "Prettig voor de klant. Én voor de winkel, want die weet zo beter met wie hij zaken doet", meent Van Delft.

Berichten over toekomstige mogelijkheden om ook een rekening bij iDeal te openen, wuift Currence weg. Het betaalplatform blijft volgens Van Delft altijd een systeem tussen winkels en bankrekeningen.

Israël heeft een grote aanval van Iran bijna volledig afgeslagen. De honderden drones en raketten die werden afgevuurd, zijn volgens de Israëlische autoriteiten bijna allemaal uit de lucht gehaald voordat ze schade konden aanrichten op de grond. Het was voor het eerst dat Iran openlijk zijn aartsvijand aanviel.

"We hebben ze onderschept. We hebben de aanval afgeslagen. Samen zullen we overwinnen", schrijft Netanyahu in de vroege ochtend op X. Het was zijn eerste publieke reactie sinds de start van de aanval gisteravond. Het ministerie van Defensie spreekt van "een uitgesproken strategisch succes".

Rond 22.00 uur Nederlandse tijd kwamen de eerste berichten binnen over de Iraanse aanval. The New York Times schrijft op basis van Israëlische bronnen dat het in totaal ging om 185 drones, 36 kruisraketten en 110 ballistische raketten. Bijna allemaal werden ze afgevuurd vanuit Iran, maar ook bondgenoten in Irak en Jemen droegen bij aan de aanval.

Aanval van Iran in beeld:

De spanning in het Midden-Oosten was de laatste dagen al opgelopen, naar aanleiding van een Israëlisch bombardement op het Iraanse consulaat in Damascus. Iran zegt dat Israël daarmee internationale wetten had geschonden en beriep zich voor deze tegenaanval op zijn zelfverdedigingsrecht.

Zodra duidelijk werd dat een zware aanval ophanden was, bracht Israël de luchtverdediging in de hoogste staat van paraatheid. Het raketschild Iron Dome werd geactiveerd en straaljagers patrouilleerden in de lucht om projectielen neer te schieten. Ook Amerikaanse troepen die gestationeerd zijn in de regio werkten mee aan de bescherming van het luchtruim.

De Britse premier Sunak bevestigt verder dat Britse straaljagers meerdere Iraanse drones hebben neergeschoten. Het leger had extra vliegtuigen naar de regio gestuurd.

Boven Jeruzalem waren meerdere explosies. Ook ging op meerdere plekken in het land het luchtalarm af. Inwoners van met name het zuiden en noorden van het land werd geadviseerd in de buurt van een schuilkelder te blijven.

Het uitgaanspubliek in Tel Aviv wachtte de aanval gelaten af:

De Israëlische luchtverdediging verliep voorspoedig. De luchtverdediging slaagde erin vrijwel alle drones en raketten neer te halen. Meerdere keren gebeurde dat volgens een legerwoordvoerder buiten de landsgrenzen van Israël, al gaf hij geen details waar dat dan was gebeurd. Beelden op sociale media tonen brokstukken die in de Jordaanse hoofdstad Amman waren neergekomen, maar onduidelijk was of het ging om Iraans wapentuig of Israëlische onderscheppingsmunitie.

Er zijn weinig berichten over schade op de grond. Een legerwoordvoerder sprak in de nacht alleen over beperkte schade aan een Israëlische basis.

In de Negevwoestijn raakte een 7-jarige kind zwaargewond tijdens de aanval. De politie onderzoekt nog wat precies haar verwondingen heeft veroorzaakt.

Ambulancedienst MDA meldde in de loop van de nacht dat er 31 mensen waren behandeld, vooral lichtgewonden. Het ging met name om mensen die last hadden van paniekaanvallen of die zichzelf in de haast om naar een schuilkelder te komen hadden bezeerd.

Bij het ochtendgloren meldde het Israëlische leger dat er geen signalen waren dat er meer projectielen onderweg zijn vanuit Iran. Explosies waren niet meer te horen boven het land, wel het geluid van patrouillerende straaljagers. De woordvoerder benadrukte dat men beducht blijft op nieuwe aanvallen.

Internationaal dringen landen er bij de strijdende partijen op aan om verdere escalatie te voorkomen. VN-chef Guterres spreekt van "een reëel gevaar dat dit conflict in de hele regio escaleert" en roept op tot terughoudendheid. Demissionair premier Rutte noemt de situatie eveneens zeer zorgwekkend en dringt er met andere landen bij Iran op aan af te zien van verdere aanvallen.

Habiballah gaat ook in op de steun die Israël gekregen heeft:

De Amerikaanse president Biden wil later vandaag overleg met de leiders van de G7 om met een unanieme diplomatieke reactie te komen. Publiekelijk herhaalde hij zijn "rotsvaste steun" voor Israël, al zijn er in de Amerikaanse media ook berichten dat hij premier Netanyahu heeft gemaand geen tegenaanval uit te voeren uit angst voor escalatie.

'Zaak afgedaan'

Op verzoek van Israël komt de VN-Veiligheidsraad later vandaag bijeen. Israël wil een felle veroordeling door het VN-orgaan en eist dat de Iraanse Republikeinse Garde op de VN-terreurlijst wordt gezet. De VS deed dat al eerder, maar bijvoorbeeld de EU oordeelde eerder dat daarvoor een rechterlijke uitspraak nodig is.

Iran heeft de andere landen gewaarschuwd zich niet te mengen in het conflict, omdat het slechts om een onderlinge strijd met Israël zou gaan. Het land maande bijvoorbeeld de Verenigde Staten om zich niet met de kwestie bemoeien.

Ook liet de Iraanse VN-ambassadeur weten dat wat Iran betreft de zaak met de aanval is afgedaan, mits Israël afziet van escalatie. "Als het Israëlische regime nog een fout maakt, zal de Iraanse reactie aanzienlijk harder zijn."

Reactie legerleider Bagheri

Op de Iraanse staatstelevisie heeft legerleider Mohammad Bagheri Israël en de Verenigde Staten gewaarschuwd. "Onze respons zal veel groter zijn dan de militaire actie van vannacht als Israël terugslaat tegen Iran", zei hij. De Iraanse autoriteiten waarschuwden ook dat ze gaan terugslaan als Israël aanvallen uitvoert op Iraanse doelen of burgers in het buitenland.

Bagheri voegde eraan toe dat wanneer de VS Israël zou steunen in de tegenreactie, het kan rekenen op aanvallen op Amerikaanse doelen in de regio. Amerikaanse legerbases zijn volgens hem dan bijvoorbeeld het doelwit.

Goedemorgen! De VN-Veiligheidsraad komt vanavond bijeen in reactie op de Iraanse aanval op Israël en ook de G7 overlegt over de kwestie. Verder is vandaag de 43ste editie van de marathon van Rotterdam. Ook wordt de Amstel Gold Race verreden.

Eerst het weer: vooral in het noorden schijnt de zon geregeld, in het zuiden zijn er meer wolken en breekt vooral vanmiddag de zon door. Het wordt 12 tot 16 graden bij een vrij stevige westenwind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Iran heeft vannacht een grote luchtaanval op Israël uitgevoerd. Honderden drones en ballistische raketten waren onderweg door het luchtruim van Iran en Jordanië.

Volgens Israël heeft Iran zeker 300 projectielen afgevuurd: ballistische raketten, drones en kruisraketten. De Amerikaanse president Biden zegt dat Israël er met Amerikaanse hulp in is geslaagd bijna alle afgevuurde drones en raketten neer te halen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Rotterdam zijn de werkzaamheden begonnen voor het Porthos-project, waarbij CO2 van onder meer raffinaderijen wordt opgeslagen in een leeg gasveld 20 kilometer uit de kust.

Fijne zondag!

De Australische man die gisteren zes mensen doodstak in een winkelcentrum had psychische problemen. De man leed aan schizofrenie en was een bekende van de politie, meldt een woordvoerder. Terrorisme wordt uitgesloten.

De 40-jarige man was recent van Brisbane naar Sydney verhuisd. Hij stak gistermiddag in op het publiek in een winkelcentrum bij het bekende Bondi Beach.

Zes personen overleefden dat niet, vijf vrouwen en een man. Een van de slachtoffers is een 38-jarige moeder die haar zwaargewonde baby probeerde te redden door die in handen van voorbijgangers te drukken. Het kind is opgenomen in het ziekenhuis.

Naast de baby raakten nog zestien anderen gewond. Twaalf van hen waren er zo slecht aan toe dat ze in het ziekenhuis behandeld moesten worden.

'Had veel erger kunnen zijn'

De dader werd in het winkelcentrum doodgeschoten door een politieagent. "Ze heeft enorme moed laten zien", prees de politiecommissaris de agent. "Het was een vreselijke situatie, maar het had nog veel erger kunnen aflopen."

De politie gaat onderzoeken hoe de man ondanks de strenge wapenwetten in Australië aan een groot jachtmes is gekomen. Ook worden verhalen onderzocht dat hij eerder vrouwen heeft lastiggevallen.

Bij het winkelcentrum zijn inmiddels bloemen neergelegd voor de slachtoffers. Het complex geldt nog steeds als een plaats delict en zal voorlopig nog niet opengaan.

Iran zegt dat de situatie in het Midden-Oosten niet verder hoeft te escaleren als Israël de aanval van deze nacht niet vergeldt. Het Israëlische leger heeft echter al gezinspeeld dat er een reactie kan worden verwacht.

De Iraanse ambassadeur bij de Verenigde Naties bevestigde dat de aanval een vergelding was voor het Israëlische bombardement op het consulaat in Damascus, wat hij "zionistische agressie" noemde. Hij voegde eraan toe dat het om een conflict tussen Iran en Israël gaat en riep de Verenigde Staten expliciet op zich er niet mee te bemoeien.

Iran beroept zich bij de VN op het zelfverdedigingsrecht. Het land haalt artikel 51 aan van het VN-Handvest waarin staat dat een land zich mag verdedigen tegen een gewapende aanval. "Helaas heeft de VN-Veiligheidsraad gefaald in het behouden van de internationale vrede en veiligheid, door het Israëlische regime keer op keer rode lijnen te laten oversteken en internationale rechtsprincipes te schenden", schrijft de ambassadeur.

De aanval werd in Teheran feestelijk ontvangen. Op beelden uit de stad is te zien dat een menigte vuurwerk afsteekt en met Iraanse en Palestijnse vlaggen zwaait op het Palestinaplein. Op deze plek worden vaker solidariteitsacties met het Palestijnse volk gehouden.

Volgens de Iraanse VN-ambassadeur is met de vergelding wat zijn land betreft "de zaak hiermee afgedaan". Wel beloofde hij meer geweld als Israël militair reageert. "Als het Israëlische regime nog een fout maakt, zal de Iraanse reactie uitgesproken harder zijn."

De Iraanse minister van Defensie vulde aan dat Teheran ook andere landen waarschuwt Israël niet te helpen. Elk land dat zijn luchtruim of territorium openstelt voor een aanval op Iran door Israël kan rekenen op "een stevige reactie" uit Teheran, zei hij bij de nieuwszender Mehr News Agency.

'Ernstig escalatie'

Israël lijkt geenszins van plan zich iets aan te trekken van de Iraanse waarschuwing. Kort na het begin van de aanval zei defensiewoordvoerder Hagari al dat het leger klaarstaat "voor onze verdediging en de tegenaanval". Hij noemde de aanval met "killerdrones" een ernstige en gevaarlijke escalatie.

Aan het eind van de avond kwam het Israëlische oorlogskabinet bijeen op een militair hoofdkwartier in Tel Aviv. Op een foto die werd vrijgegeven is naast premier Netanyahu ook minister van Defensie Gallant, coalitiepartner Gantz, de chef-staf van het leger en de nationale veiligheidsadviseur te zien.

De Israëlische regering heeft nog niet publiekelijk gereageerd op de aanval.

Iran heeft een grote luchtaanval op Israël gelanceerd. Honderden drones en ballistische raketten zijn onderweg door het luchtruim van Iran en Jordanië. De verwachting is dat de aanval deze nacht uren zal duren. Het is voor het eerst dat Iran aartsvijand Israël direct aanvalt.

De aanval is een "reactie op de talrijke misdaden gepleegd door het zionistische regime" meldt de Iraanse Revolutionaire Garde, die de operatie 'Ware Belofte' heeft genoemd. Directe aanleiding was het Israëlische bombardement op het Iraanse consulaat in Damascus op 1 april.

Het Israëlische oorlogskabinet is onder leiding van premier Netanyahu bijeengekomen op het militaire hoofdkwartier in Tel Aviv. Volgens een defensiewoordvoerder is het Israëlische leger "klaar om de staat Israël en zijn inwoners te beschermen". "We zijn standvastig en klaar om deze missie tot een succesvol eind te brengen."

Hij noemt de aanval met Iraanse 'killerdrones' een ernstige en gevaarlijke escalatie. "We zijn klaar voor onze verdediging en de tegenaanval."

'Langdurige reeks aanvallen lastig'

Oud-commodore Frans Osinga, hoogleraar oorlogsstudies, zegt dat Iran met de massale aanval het luchtafweersysteem van Israël probeert te overweldigen, "net zoals Rusland in Oekraïne doet".

"Als het om een eenmalige aanval gaat, puur als een symbolische vergelding, dan kan de Israëlische defensie daar waarschijnlijk goed mee omgaan. Maar het wordt lastiger als deze aanval het begin is van een langdurige reeks aanvallen."

Want ook al hebben de Israëlische luchtafweersystemen als Iron Dome en Arrow een goede reputatie, bij meerdere salvo's van reeksen drones en ballistische raketten verwacht Osinga problemen voor de Israëlische verdediging.

Drones, kruisraketten en ballistische raketten vliegen op verschillende manieren. Als die voortdurend als een soort zwerm op de luchtafweer afkomen kan het voorkomen dat het systeem noodgedwongen moet kiezen welke projectielen worden onderschept en welke niet.

"Op den duur kan dan ook de munitievoorraad van Israël uitgeput raken. Want het is bekend dat Iran over duizenden drones en raketten beschikt. Een reactie van Israël zou dan kunnen zijn om de luchtmacht in te zetten en doelen in Iran aan te vallen. Daarvoor is de Israëlische luchtmacht capabel genoeg."

Veroordeeld

Wereldwijd is met afkeuring gereageerd op de aanval. Premier Rutte spreekt van een "zeer zorgwekkende situatie". "Nederland veroordeelt de aanvallen van Iran op Israël ten zeerste. Verdere escalatie dient te worden voorkomen."

Het Witte Huis zegt Israël te steunen bij de verdediging tegen de dreiging uit Iran. De Amerikaanse president Biden wordt op de hoogte gehouden over de situatie door zijn nationale veiligheidsteam.

De Britse premier Sunak vreest dat de vlam in de pan zal slaan in het Midden-Oosten en spreekt van een roekeloze daad. "Iran laat weer zien dat het erop uit is om chaos te zaaien in de eigen achtertuin."

Berustend

Uitgaanspubliek in Tel Aviv reageert kort na de bekendmaking van de aanval berustend. Zo blijft een groepje studenten gewoon een verjaardag vieren in een café. "We zijn de afgelopen maanden wel wat gewend. Het is een gewone avond in Tel Aviv."

Een ander valt hem bij. "We gaan door met ons leven. En hier vlakbij zit een schuilkelder, dus we hebben toch niets beters te doen."

Kort na het interview waren er in de lucht boven Jeruzalem de eerste explosies en was in andere delen van het land voor het eerst het luchtalarm te horen.

Er komen steeds meer details naar buiten over een groot spionageschandaal in Oostenrijk dat verbonden is met een fraudeschandaal in Duitsland. Berichten over agenten van de Oostenrijkse inlichtingendienst die voor Rusland blijken te werken leggen een opvallend web bloot.

Spionnen bij de Oostenrijkse dienst zouden hebben samengewerkt met de voortvluchtige oud-Wirecard-bestuurder Jan Marsalek om Rusland te helpen bij de jacht op tegenstanders in het buitenland. Daarover berichten het Oostenrijkse blad Falter en de krant Standard in samenwerking met het Duitse Spiegel en ZDF.

Een van de doelwitten is de Bulgaar Christo Grozev, die als journalist bij onderzoeksplatform Bellingcat hoofdverantwoordelijk was voor onderzoeken over Rusland. Hij hielp mee aan de opheldering over het neerhalen van vlucht MH17 door een Russisch luchtafweersysteem in 2014 en onthulde welke agenten van het Kremlin achter de vergiftiging van de Russische oppositieleider Navalny zaten. Het zou hem tot prominent doelwit van de Russische regering hebben gemaakt.

In de zomer van 2022 drongen inbrekers zijn huurwoning in Wenen binnen en namen een laptop en meerdere USB-sticks mee. Dat gebeurde vermoedelijk in opdracht van de Russische binnenlandse veiligheidsdienst FSB. Mogelijk kwamen ze aan zijn adres dankzij een netwerk van Oostenrijkse contacten.

Dat netwerk kwam naar boven in een onderzoek naar de miljardenfraude bij het Duitse betalingsbedrijf Wirecard. Volgens de berichten luisterde de Britse geheime dienst de communicatie tussen oud-bestuurder Marsalek en de FSB af, en bleek daaruit dat het de Oostenrijker Marsalek was die de contacten in Oostenrijk namens Rusland aanstuurde.

Dubbelspion bij Wirecard

Volgens Spiegel, ZDF en Standard leidt Marsalek al sinds 2014 een dubbelleven als Russische spion. Hij werd daarbij geholpen door een vrouw die erotisch model was en in een horrorseksfilm speelde. Die zou hem in contact hebben gebracht met de familie van de Tsjetsjeense dictator Kadyrov, hooggeplaatste figuren binnen de Russische inlichtingdienst en het hoofd van de geheime dienst van huurlingengroep Wagner.

Vanuit die rol zou Marsalek opdrachten hebben gegeven aan twee mannen die jarenlang bij de Oostenrijkse binnenlandse veiligheidsdienst werkten: Egisto Ott en Martin Weiss. Volgens het blad Falter, dat afgelopen week exclusief inzage kreeg in het ruim tachtig pagina's tellende arrestatiebevel, zou Ott namen, foto's en vingerafdrukken van doelwitten uit Rusland ontvangen om mensen op te kunnen sporen. Op zijn telefoon werd ook de formule voor novitsjok gevonden, het zenuwgas waarmee Russische agenten moordaanslagen hebben gepleegd op onder meer oppositieleider Navalny.

Nieuwe geheime dienst

Ott heeft volgens het Openbaar Ministerie "misbruik gemaakt van Europese databanken om informatie te verzamelen in het belang van Rusland en daarmee ook de nationale veiligheid in gevaar gebracht".

"De uitwisseling van informatie is gebaseerd op wederzijds vertrouwen, en dat is negatief beïnvloed door de zoekopdrachten van Ott in het belang van Rusland", aldus het OM. Volgens het blad is Oostenrijk zelfs tijdelijk uitgesloten van een Europees samenwerkingsband van geheime diensten.

Ook zou Ott hebben gewerkt aan plannen om een nieuwe geheime dienst op te zetten binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken. Aan het hoofd van dat ministerie staat Karin Kneissl, de vrouw die in 2018 wereldnieuws werd toen ze op haar bruiloft danste met de Russische president Poetin.

Dat de twee agenten zo lang hun gang konden gaan is opvallend. Ott is al een keer geschorst en heeft een keer vastgezeten. Ook waren er binnen de veiligheidsdienst waarschuwingen voor Russische inmenging.

Er waren al waarschuwingen, zegt een Oostenrijkse journalist:

Een medewerker schreef in 2016 aan de leiding: "De Russische inlichtingendienst heeft zijn activiteiten in Oostenrijk en Europa geïntensiveerd om de Europese Unie op grote schaal te ontwrichten (zie de steun aan nationalistische partijen, de instrumentalisering van organisaties, ook in de politiesector)." Terwijl andere landen hun contraspionagepersoneel hebben uitgebreid kan Oostenrijk het basiswerk al nauwelijks aan, klinkt het.

Ontvanger van de waarschuwing is op dat moment leidinggevende Martin Weiss. Volgens berichten is hij enkele weken na de e-mail met Ott voor Rusland aan de slag gegaan.

Ott is afgelopen maand in Oostenrijk opgepakt, maar hij zou de beschuldigingen tegenspreken. Weiss zou door Marsalek zijn 'geëvacueerd' naar Dubai, dat geen uitleveringsverdrag heeft met Oostenrijk.

Marsalek is sinds de fraude bij Wirecard naar buiten kwam voortvluchtig. Hij zou de identiteit hebben aangenomen van een priester in Rusland. Oud-minister Kneissl is eind vorig jaar naar Rusland verhuisd.

Het Israëlische leger is in de hoogste staat van paraatheid vanwege de dreiging uit Iran. Uit voorzorg zijn er al tientallen gevechtsvliegtuigen in de lucht.

Schoolreizen en andere activiteiten voor jongeren zijn voor de komende dagen afgelast. De maatregelen zijn bekendgemaakt door legerwoordvoerder Daniel Hagari.

Verwacht wordt dat Iran een aanval op Israëlisch grondgebied gaat uitvoeren. De Amerikaanse president Biden denkt dat dit snel gaat gebeuren, daarom heeft hij een weekend in zijn vakantiehuis in thuisstaat Delaware afgebroken om met zijn veiligheidsadviseurs in Washington te overleggen.

Vrachtschip gekaapt

Iran heeft vandaag een vrachtschip met een Israëlische link gekaapt in de Straat van Hormuz. Leden van de Iraanse Revolutionaire Garde hebben het geënterd via een helikopter. Het Witte Huis heeft de commando's opgeroepen om onmiddellijk het schip te verlaten. De inname is een "grove schending van het internationaal recht en een daad van piraterij", zegt een woordvoerder.

Iran dreigde de afgelopen tijd met wraak voor luchtaanvallen op zijn consulaat in de Syrische hoofdstad Damascus op 1 april, vermoedelijk door Israël, waarbij zeven officieren van de Revolutionaire Garde zijn omgekomen.

Meerdere leiders roepen Iran op om te de-escaleren, zoals demissionair minister van Buitenlandse Zaken Bruins Slot:

Het Israëlische leger heeft Iran gewaarschuwd voor de consequenties als het "de situatie laat escaleren". De Amerikaanse defensieminister Austin belde met zijn Israëlische collega Gallant om hem er nogmaals te verzekeren dat Israël op onvoorwaardelijke Amerikaanse steun kan rekenen bij een aanval van Teheran.

Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken sluit morgen de ambassade in de Iraanse hoofdstad Teheran. Ook het consulaat in Erbil in Irak blijft uit voorzorg dicht. KLM heeft besloten voorlopig niet over Iran en Israël te vliegen, maar vliegt nog wel van en naar Tel Aviv.

Wereldwijd zijn er zorgen over de toekomst van de noordkaperwalvis. Deze walvissoort - die met uitsterven is bedreigd - raakt regelmatig verstrikt in visnetten, soms met dodelijke afloop.

Zo werd afgelopen week voor de oostkust van de Verenigde Staten een noordkaper gezien die verstrikt was geraakt in een touw. Reddingswerkers van de National Oceanic and Atmospheric Administration konden het dier niet uit het touw helpen omdat het te ver van de kust zwom. Zij houden de walvis in de gaten en zullen hem proberen te bevrijden "als de weers- en veiligheidsomstandigheden dit toelaten".

Verstrikking is een belangrijke doodsoorzaak bij de noordkaper, zegt zeebioloog Mardik Leopold van de Wageningen Universiteit. Van de walvissoort zijn er over de hele wereld nog zo'n 360 over. "Er zijn al heel weinig noordkapers. Dus als er één doodgaat, heeft dat meteen een grote impact."

De 'goede' walvis

De noordkaper heeft een donkergrijs lichaam met veel witte eeltplekken, een brede rug zonder rugvin, en een lange bek die net boven zijn ogen begint. In de winter zwemmen de dieren volgens zeebioloog Leopold bij Groenland, en richting de zomer laten ze zich afzakken langs de oostkust van de Verenigde Staten.

Eeuwen geleden waren en nog duizenden noordkapers in de Atlantische Oceaan, maar door de walvisjacht is het dier bijna uitgestorven. Dat de noordkaper een dikke vetlaag heeft en een langzame zwemmer is, maakten hem destijds tot een gewilde prooi. Niet voor niets heet de noordkaper in het Engels 'the right whale': walvisjagers beschouwden hem als de 'goede' walvis om te vangen.

Tegenwoordig is verstrikking dus een belangrijke doodsoorzaak van de noordkaper. In 2017 stierven volgens het Wereld Natuur Fonds zeventien van deze walvissen door verstrikking in visnetten. Als ze vastzitten in een net of touw, kunnen ze niet meer naar het wateroppervlak zwemmen om adem te halen, of niet meer eten.

Botsingen met schepen

Noordkapers gaan ook regelmatig dood door aanvaringen met schepen, zegt Leopold. In het leefgebied van de dieren - voor de Amerikaanse noordoostkust - is veel scheepvaartverkeer. Bovendien kunnen de dieren niet snel genoeg reageren als er een schip nadert. "Als een containerschip met een rotvaart tegen een walvis aanvaart, wint het schip."

In sommige delen van de oceaan moeten schepen daarom langzamer varen. Maar dat helpt niet altijd. Begin deze maand werd bij Virginia Beach een dode vrouwelijke noordkaper aangetroffen, die waarschijnlijk in botsing was gekomen met een schip. Het dier had een beschadigde ruggengraat en breuken in alle wervels van de onderrug.

Het heeft niet veel zin om scheepvaart in specifieke delen van de oceaan te verbieden, denkt Leopold. "Noordkapers leven in een heel groot gebied."

Een kalf per keer

Hij verwacht dat het lang zal duren om de populatie noordkapers te herstellen. De soort krijgt "geen honderden kinderen", maar steeds één kalf per keer. "En als een vrouwtje er een heeft gekregen, krijgt ze er meestal geen in het jaar erna."

Om te zorgen dat het weer beter gaat met de walvissen, moeten we "zorgvuldig omgaan met scheepvaart en visserij", zegt Leopold. "En er moet genoeg te eten zijn, dus we moeten niet de hele zee leegvissen."

De bioloog ziet de toekomst van de noordkaper niet als een verloren zaak. Maar, zegt hij: "Zolang we de zee blijven gebruiken zoals we nu doen, wordt het lastig voor die beesten."

Haar hart had een sprongetje gemaakt. Deze ochtend had Reyna Espinal Gómez de kraan in het binnenplaatsje van haar huis opengedraaid. Nadat de leidingen onder het huis hadden gegorgeld, was er een stroompje water uit gekomen. Voor het eerst in dagen.

"Dit is het ergste jaar dat ik ooit heb meegemaakt wat betreft het watertekort", vertelt Reyna, zittend op de rand van een klein reservoir waar ze het spaarzame water in heeft opgevangen. "Maar de droogte is niets nieuws. Ik ben inmiddels zo creatief geworden, zelfs met het kleine beetje dat wij aan water krijgen, lukt het te overleven".

Reyna somt op: douchen doet ze met een plastic bakje, dat ze vult met water en over haar hoofd gooit. Dat water laat ze niet weglopen, maar gebruikt ze voor de afwas. En met het afwaswater maakt ze weer haar stoep schoon.

Om te zorgen dat ook op de tweede verdieping van haar huis water is, sjouwt ze emmers water uit het reservoir naar een regenton op het huis. Haar man helpt haar mee. Zwetend werpt hij een blik in de ton. Het water dat ze erin hebben gegooid, vult de regenton amper.

Miljoenen kampen met tekort

Zeker een kwart van de 21 miljoen inwoners van Mexico-Stad kampt met watertekort. De stad is door de jaren heen te groot geworden om te voorzien in de behoefte van de inwoners, zeker omdat bijna driekwart van het drinkwater uit ondergrondse putten komt, die door het gebrek aan regen amper worden bijgevuld.

Een ander deel komt uit het Cutzamala-systeem, dat via een ingewikkeld stelsel vol aquaducten water vanuit een andere staat naar Mexico-Stad pompt. De waterstanden zijn er historisch laag en autoriteiten waarschuwen voor dia zero, de dag dat miljoenen Mexicanen helemaal geen water meer zullen krijgen.

Naast het Cutzamala-systeem krijgt Reyna, die in de aangrenzende gemeente Naucalpán woont, haar water uit Presa Madín, een kunstmatig meer op een kwartier rijden van haar huis. Aan de vegetatie rond het meer is te zien dat het water laag staat. Waterplanten liggen te verdorren in de felle zon.

Antonio Gutierrez, een ingenieur die de watervoorziening bij Presa Madín beheert, kijkt met een frons over het rimpelloze water. "De lente is net begonnen. Het moet nog zomer worden. Het is écht een kritieke situatie", zegt hij. Toch zijn er oplossingen, denkt hij, om de crisissituatie op korte termijn het hoofd te bieden.

"Niemand kan leven zonder water. Bij mensen bij wie geen water uit de kraan komt, moet de gemeente constant bidons bezorgen. Nu staan ze met geluk ééns in de week ergens op een hoek water uit te delen. Veel te weinig", zegt Gutierrez. Hij wijst naar regering als hoofdverantwoordelijke.

"De federale regering moet de noodtoestand afkondigen, zodat er fondsen vrijkomen voor gemeentes om de crisis aan te pakken. Maar dat doen ze niet, omdat de verkiezingen eraan komen. Ze zijn bang dat het ze stemmen gaat kosten als ze toegeven dat het crisis is."

Persbureau Reuters schreef half maart dat de favoriet voor het burgemeesterschap van Mexico-Stad, uit dezelfde partij als de huidige president, zijn voorsprong in de peilingen aan het kwijtraken is, omdat kiezers vinden dat de autoriteiten te weinig doen om de crisis aan te pakken.

'Nooit naar ons geluisterd'

Reyna kan dat beamen. "We hebben brieven gestuurd, wegblokkades gehouden. Maar er is nooit naar ons geluisterd", zegt ze. Samen met haar man heeft ze besloten de droogte zelf te gaan bestrijden. Ze heeft een twintigtal kleine boompjes gekregen van een tuincentrum, die ze in de zanderige straat voor haar huis gaat planten.

Terwijl de zon brandt, woelt haar man met een spade de aarde om. Reyna zet telkens een boompje in de grond. "De bomen zorgen voor regen. Voor schaduw. Ze houden water vast. En ze zorgen ervoor dat onze wijk niet verdort", zegt ze, terwijl ze het zweet van haar voorhoofd wist.

Het watertekort zal ze er op de korte termijn niet mee oplossen. Maar wie weet wat de bomen over een paar jaar zullen brengen, zo denkt Reyna. "Mijn kinderen vragen zich af waarom ze moeten trouwen en kinderen krijgen. 'Hier zullen we alleen maar lijden', zeggen ze. Ik doe dit voor hen. Zodat ik hier ooit met mijn kleinkinderen kan spelen".

De Vlaamse tak van Forum voor Democratie doet niet mee aan de verkiezingen voor het Europees Parlement. De 5000 handtekeningen die daarvoor nodig zijn werden niet gehaald, meldt de Vlaamse FvD-kandidaat Steven Devos op X.

Devos bedankt in zijn tweet de Vlaamse FvD-kandidaten en iedereen die de ondersteuningsverklaring wel heeft getekend. "Jullie zijn dan ook waarschijnlijk net als wijzelf erg ontgoocheld dat we straks niet op FvD kunnen stemmen in Vlaanderen", schrijft hij.

Oprichting in Genk

De Vlaamse afdeling van Forum voor Democratie werd in januari opgericht in Genk. Volgens FvD is het voor het eerst dat een Nederlandse politieke partij in het buitenland een afdeling heeft opgezet.

Partijleider Baudet verwachtte in Vlaanderen zetels te kunnen halen, zei hij bij de oprichtingsbijeenkomst. Hij is ook de voorzitter van FvD Vlaanderen.

Pro-Russische propaganda

Europarlementariër Marcel de Graaff was lijsttrekker op de FvD-kandidatenlijst voor het Europees Parlement. Zijn naam viel eind vorige maand in verband met een Russische desinformatiecampagne die werd onthuld door de Tsjechische geheime dienst.

De Graaff werd genoemd omdat hij regelmatig interviews heeft gegeven aan nieuwssite Voice of Europe, die al jaren pro-Russische propaganda verspreidt. Maar er is geen bewijs dat FvD zich laat beïnvloeden of betalen door Moskou en partijleider Baudet spreekt dat ook uitdrukkelijk tegen.

Na jarenlange discussie wordt er voor het eerst gewerkt aan de afvang en opslag van CO2, afkomstig van de industrie. Over twee jaar moet een flink deel van de uitstoot van Shell, Exxon, Air Products en Air Liquide opgeslagen worden in een leeg gasveld onder de Noordzee.

Het is het begin van een veel groter project waarin via de Rotterdamse haven CO2 van bedrijven in heel Nederland en daarbuiten uit de lucht wordt gehouden. Met deze techniek, ook wel bekend als CCS (Carbon Capture and Storage), moeten ongeveer de helft van de klimaatdoelen van de industrie in 2030 gehaald worden.

Een lange rij buizen ligt al te wachten op het einde van de Tweede Maasvlakte en eindigt bij de bouwplaats aan de zeedijk. Daar wordt vanaf vandaag met een boorinstallatie de CO2-leiding door de zeewering geleid.

Even leek het project te stranden op de stikstofdiscussie, toen de Raad van State de bouwvergunning weigerde. Maar met wat aanpassingen in de vergunningsaanvraag en een elektrische boorinstallatie kan de aanleg nu toch van start gegaan. Daarmee begint Nederland aan een effectieve, maar ook omstreden methode om de uitstoot van CO2 fors terug te brengen.

Hoe werkt CO2-opslag onder de Noordzee? NOS-economieverslaggever Rob Koster legt het uit:

Voor Greenpeace was het de belangrijkste reden om in 2019 uit de onderhandelingen voor het Klimaatakkoord te stappen: het grote aandeel van CCS in de klimaatdoelen voor de industrie in Nederland. CCS geeft vervuilende bedrijven de mogelijkheid om 'echte' verduurzaming uit te stellen en onder meer raffinaderijen in stand te houden, is de redenering van de milieuorganisatie.

CCS omstreden en noodzakelijk

Maar om ervoor te zorgen dat de gemiddelde temperatuur met niet meer dan 1,5 graad stijgt is CCS noodzakelijk, zeggen onder meer Natuur & Milieu en de Verenigde Naties. Dat is ook de reden dat Energie Beheer Nederland (EBN) namens de staat participeert in CCS-projecten.

"In 2030 moeten we 55 procent minder CO2 uitstoten in de atmosfeer. Om dat doel te halen is het essentieel om CO2 af te vangen en op te slaan in lege gasvelden onder de Noordzee," zegt Berte Simons, directeur CO2-opslag bij EBN.

CCS is effectief, maar het is ook een tijdelijke en daarmee kostbare oplossing. De deelnemende bedrijven die hun CO2 laten afvangen en opslaan, krijgen hiervoor subsidie uit de zogenoemde SDE++ pot. Voor Porthos is een bedrag van twee miljard euro gereserveerd.

Hoeveel er precies uitgekeerd wordt hangt af van de prijs van CO2-rechten de komende jaren. Hoe hoger de prijs daarvan, hoe minder subsidie er nodig is.

De Algemene Rekenkamer was recentelijk opbouwend kritisch over het Porthos-project. Dat is vooral omdat de overheid financieel nauwelijks profiteert van de opbrengsten, maar wel verantwoordelijk is voor eventuele tegenvallers. Bij volgende projecten moet dat anders, vindt minister Jetten voor Klimaat en Energie.

Veel groter project

Porthos is nog maar het begin van de Nederlandse ambities voor CCS. Er wordt druk gewerkt aan een veel groter project waarbij CO2 van bedrijven uit heel Nederland, maar ook daarbuiten, via Rotterdam 200 kilometer de Noordzee opgaat.

Ruim zestig kilometer ten noordwesten van Den Helder moet het dan via een platform in een leeg gasveld onder de zeebodem geïnjecteerd worden. Het gaat om het zogenoemde Aramis-project van Gasunie, Energie Beheer Nederland (EBN), TotalEnergies en Shell.

De betrokken partijen verwachten volgend jaar het definitieve investeringsbesluit te kunnen nemen voor Aramis. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk gebruik te maken van de bestaande gas-infrastructuur op de Noordzee. Één van de bedrijven die hier aan meewerken is Neptune Energy, eigenaar van verschillende gasplatforms op de Noordzee.

Directeur Lex de Groot van Neptune wil over een paar jaar beginnen. "Wij hebben tussen 2004 en 2016 al CO2 in de zeebodem gepompt en dit in een onderzoeksprogramma getest met TNO. Daar hebben we veel van geleerd en bewezen dat we dit op een veilige manier kunnen doen."

Joost Klein is niet van plan om het Eurovisie Songfestival in Malmö volgende maand te skippen. Een aantal acteurs, artiesten en schrijvers riep hem gisteren in een open brief op om niet naar het muziekevenement te gaan vanwege de deelname van Israël.

Klein zegt dat hij hun "pijn" hoort. "Helaas is het een te groot dilemma om denk ik op een kleine harlekijn als ik af te schuiven", zegt hij tegen aanwezige pers, voorafgaand aan Eurovision in Concert in AFAS Live in Amsterdam, waar vandaag een aantal acts optreden die aan het songfestival meedoen. "Als ik een wereldleider was, zou ik allang wat hebben gedaan, hoop ik."

In de brief staat onder meer: "Terwijl de voorbereidingen van het Eurovisiefestival in volle gang zijn, voert één van de deelnemende landen, Israël, een genocide uit op 2,3 miljoen Palestijnen, al 16 jaar opgesloten in Gaza, hongert hen moedwillig uit en houdt alle grenzen voor hen gesloten."

De briefschrijvers verwijzen ook naar een citaat in het nummer van Klein: "Het is een wereld zonder grenzen". "De utopie van je vader bestaat niet voor Palestijnen", zeggen ze daarop. Klein zegt dat hij het "jammer" vindt dat zijn vader erbij wordt gehaald.

"Ik denk dat de brief niet aan mij gericht had moeten zijn":

Commentator Cornald Maas vindt de kritiek op Klein niet terecht, schreef hij gisteren op X. "Je maakt niet 'n kunstenaar als Joost Klein tot mikpunt in 'n politiek steekspel."

AVROTROS zegt dat het songfestival een apolitiek evenement is. "Dit is dus ook niet de plek waar dit diepgewortelde conflict kan worden opgelost." De organisatie van het Eurovisie Songfestival kan een land wel weren. Sinds 2022 zijn Rusland en Belarus niet meer welkom vanwege de oorlog in Oekraïne.

Ook in andere landen is er weerstand tegen de deelname van Israël. In Finland tekenden 1300 muzikanten een petitie tegen de Israëlische deelname en in Noorwegen werd de verantwoordelijke omroep opgeroepen om druk te zetten op organisator European Broadcasting Union (EBU) om Israël te weren.

Klein gaat zijn nummer Europapa op 9 mei laten horen. Hij is de afsluiter van de tweede halve finale.

Duitsland stuurt opnieuw een Patriot-luchtafweersysteem naar Oekraïne zodat het land zich beter kan verdedigen tegen Russische luchtaanvallen. Eerder leverde Berlijn al twee Patriot-systemen aan Oekraïne. Het Patriot-systeem wordt gezien als een van de effectiefste afweersystemen ter wereld.

De situatie in Oost-Oekraïne is aanzienlijk slechter geworden nu Rusland de aanvallen opvoert, zegt de Oekraïense opperbevelhebber Syrsky. Oekraïne zegt meer Patriot-systemen nodig te hebben om zich tegen luchtaanvallen te kunnen verweren.

Extra geld

Bondskanselier Scholz heeft vandaag gebeld met de Oekraïense president Zelensky. In dat gesprek herhaalde hij dat Duitsland solidair is met Oekraïne. Ook werden er door de leiders opties besproken voor het verder versterken van de Oekraïense luchtverdediging.

Nederland heeft nog eens 1 miljard euro extra vrijgemaakt voor militaire hulp aan Oekraïne, zo maakte het kabinet gisteren bekend. De totale steun van Nederland komt daarmee op 3 miljard euro.