NOS Nieuws - Algemeen

Oud-president Ali Bongo van Gabon is in ballingschap gegaan naar Angola. De nieuwe machthebbers in zijn land lieten hem samen met zijn vrouw en 33-jarige zoon naar dat land vertrekken.

De 66-jarige Ali Bongo was president van Gabon vanaf 2009, toen hij zijn overleden vader Omar opvolgde. Die had het land geleid sinds 1967. Sinds een beroerte in 2018 had zijn vrouw een belangrijk aandeel in de politiek.

Bongo werd in 2023 verdreven in een politieke coup. De man die hem verdreef, zijn neef Brice Oligui Nguema, werd afgelopen maand met bijna 95 procent van de stemmen gekozen tot president.

Leeggeplunderd

Na de coup kreeg Bongo huisarrest. Zijn vrouw Sylvia en zoon Noureddin werden vastgezet op verdenking van corruptie en witwassen. Ze zouden de schatkist van het land hebben leeggeplunderd.

Begin deze maand werden ook zij overgeplaatst uit de gevangenis voor huisarrest. Intussen was internationaal de roep toegenomen om de Bongo's het land te laten verlaten. Volgens de nieuwe machthebbers had de oud-president dat al gemogen, maar zijn aanhangers spraken dat tegen.

Angola zegt uit humanitaire overwegingen toestemming te hebben gegeven voor de komst van Bongo en zijn familie. Een regeringswoordvoerder zegt dat het hen vrij staat om een ander land te kiezen om naartoe te gaan.

Twee tieners op de fiets zijn gisteren zwaargewond geraakt toen ze werden geschept door een auto in Tilburg. Volgens de politie was de 21-jarige bestuurder door rood gereden. Hij is opgepakt.

Het ongeluk gebeurde gistermiddag op de Ringbaan Zuid. Ooggetuigen zeggen bij Omroep Brabant dat een jongen (18) en meisje (15) op de fiets stonden te wachten voor het verkeerslicht. Zodra het licht op groen sprong staken de twee over. Vrijwel gelijk werden ze geraakt door de auto die door rood reed.

Door de klap werden de twee tieners in de lucht geslingerd.

Bezig met instellingen

Omstanders zagen het ongeluk gebeuren en schoten te hulp, voordat de twee met de ambulance naar het ziekenhuis werden gebracht.

De 21-jarige bestuurder werd opgepakt, Hij zei tegen de politie dat hij met de instellingen van zijn auto bezig was geweest en daarom het verkeerslicht niet op tijd had gezien.

Vrijwel alle mensen die op de 'Nederlandse lijst' van het ministerie van Buitenlandse Zaken staan hebben Gaza verlaten en zijn overgekomen naar Nederland. Het gaat bij elkaar om zo'n 160 mensen, zegt het ministerie in antwoord op vragen van de NOS.

Het betreft mensen met een Nederlands paspoort, hun 'kerngezinsleden' (ouders en minderjarige kinderen), mensen met een Nederlandse verblijfsstatus en mensen over wie de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) een positief besluit heeft genomen in het kader van gezinshereniging.

Buitenlandse Zaken zegt alle personen op de Nederlandse lijst de mogelijkheid te hebben geboden om Gaza te verlaten. "Op dit moment bevinden zich nog enkele personen in Gaza die in aanmerking komen voor overbrenging", aldus het ministerie. Dat wil vanwege de privacy niets zeggen over hun identiteit.

Via Jordanië naar Nederland

Veruit de meeste mensen van de lijst komen naar Nederland in het kader van gezinshereniging. De laatste maanden gebeurde dat vooral via de grensovergang van Kerem Shalom, op de grens tussen Israël, de Gazastrook en Egypte.

Daar werden zij opgevangen door medewerkers van de Nederlandse vertegenwoordiging in Ramallah en begeleid naar de Nederlandse ambassade in de hoofdstad van Jordanië, Amman, staat in dit overzicht van het ministerie. Vanuit Amman reisden de mensen door naar Nederland.

Abed al-Attar uit Almere zat sinds het uitbreken van de oorlog vast in Gaza en kwam in februari aan op Schiphol:

Buitenlandse Zaken maakt zich al sinds het begin van de oorlog in Gaza in oktober 2023 hard voor het terughalen van Nederlanders en hun familieleden uit het oorlogsgebied. In november van dat jaar liet de IND weten sneller te gaan beslissen over gezinsherenigingsaanvragen van Palestijnen in Nederland met familieleden in Gaza.

Volgens Vluchtelingenwerk besliste de IND inderdaad een tijdlang sneller, maar gebeurt dat nu niet meer. "Heel mooi natuurlijk dat Buitenlandse Zaken inmiddels meer dan 160 mensen uit Gaza heeft gehaald, maar er wachten intussen nog tientallen Gazanen op een besluit van de IND over hun asielverzoek", zegt een woordvoerder van de organisatie.

Als de IND een positief besluit heeft genomen over deze verzoeken komen zij ook op de 'Nederlandse lijst' terecht en kan Buitenlandse Zaken zich inspannen om hen uit Gaza te halen. Vluchtelingenwerk vindt dat de asiel- en gezinsherenigingsprocedures voor Gazanen die al in Nederland zijn moeten worden versneld.

Gazanen krijgen geen voorrang meer

"We weten niet waarom dat niet gebeurt", zegt de woordvoerder. "Intussen wachten deze mensen al ruim een jaar op een besluit van de IND, terwijl hun gezinsleden in levensgevaar zijn vanwege dagelijkse bombardementen en hongersnood." Vluchtelingenwerk stelt dat het om een relatief kleine groep gaat die "hoogstwaarschijnlijk" in aanmerking komt voor inwilliging.

De IND erkent dat het niet meer alle asiel- en nareisaanvragen van Gazanen standaard met spoed behandelt. Het bekijkt de aanvragen nu "per geval", zegt een woordvoerder. "Die afspraak voor voorrang gold in 2023, toen we nog een aantal openstaande aanvragen hadden. Nadat we die behandeld hadden, zijn we teruggegaan naar de reguliere werkwijze."

Rode-knop-route

Wel heeft de IND nog een zogeheten 'rode-knop-route'. Daarbij wordt "per individueel geval bekeken of de aanvraag door schrijnende omstandigheden met prioriteit kan worden behandeld". Dat kunnen zowel asielaanvragen als verzoeken voor gezinshereniging zijn, bijvoorbeeld bij een ernstige medische situatie of een ouder die in de laatste levensfase wordt herenigd met een kind.

De IND-woordvoerder benadrukt dat asielzoekers tijdens de asielprocedure al in Nederland verblijven. "In gezinsherenigingsprocedures geldt dat vrijwel alle gezinsleden van asielstatushouders in moeilijke omstandigheden in het buitenland verblijven. Zij zijn immers familie van een in Nederland toegelaten vluchteling. Het voorrang geven van een aanvrager betekent dat een andere aanvrager langer moet wachten op een besluit van de IND."

De gemiddelde wachttijd voor de behandeling van een asielaanvraag bedraagt inmiddels al zo'n anderhalf jaar. Dat de procedures voor gezinshereniging te lang duren, speelt al jaren.

Staatloos

Er zijn geen betrouwbare cijfers over het aantal asiel- en nareisaanvragen van personen uit Gaza, zegt de IND. Dit komt doordat Nederland de Palestijnse nationaliteit niet erkent en mensen uit de Palestijnse gebieden dus niet als zodanig kunnen worden geregistreerd.

Vluchtelingen uit Gaza worden geregistreerd als 'staatloos' of met onbekende nationaliteit. "Aangezien er veel meer situaties zijn waarin vreemdelingen geregistreerd worden met een onbekende nationaliteit of als staatloos, kunnen we helaas niet aangeven hoeveel personen uit Gaza er de afgelopen jaren een asielaanvraag hebben ingediend en of er een stijging is opgetreden sinds oktober 2023", zegt een woordvoerder van de IND.

Sinds eind 2023 worden ingewilligde aanvragen in het kader van gezinshereniging van Gazanen op individuele basis doorgegeven aan het ministerie van Buitenlandse Zaken. "Daardoor hebben we die aantallen wel in beeld", zegt de IND-woordvoerder.

Als de mensen van Palestijnse afkomst uit andere landen komen en ze hebben die nationaliteit, dan worden ze ook onder dat land van herkomst geregistreerd. Zo zijn er bijvoorbeeld relatief veel mensen van Palestijnse komaf met een Jordaans paspoort.

Bij een blikseminslag in het beroemde tempelcomplex Angkor Wat in Cambodja zijn drie doden gevallen en minstens tien gewonden gevallen. Dat melden Aziatische media.

Het incident vond plaats rond 17.00 uur, toen volgens lokale media een groot aantal bezoekers en inwoners aanwezig waren bij het beroemde tempelcomplex, een van de bekendste toeristische trekpleisters van Cambodja.

De Cambodjaanse Khmer Times meldt dat de slachtoffers uit de provincies Phnom Penh, Kampot en de directe omgeving komen.

Het Thaise nieuwsmedium The Nation meldt dat naar aanleiding van online berichten over het incident veel Cambodjanen op sociale media hebben opgeroepen om het nieuws te verwijderen. "Zo willen ze potentiële toeristen niet alarmeren en het imago van het land beschermen", aldus The Nation.

2 miljoen bezoekers

Het iconische tempelcomplex Angkor Wat in Cambodja is gebouwd in de 12e eeuw en bevindt zich in de noordelijke provincie Siem Reap. Het wordt beschouwd als een van de grootste religieuze complexen ter wereld, oorspronkelijk gewijd aan de hindoeïstische god Vishnu. Later werd het een boeddhistische tempel.

Angkor Wat is ook het nationale symbool van Cambodja en staat op de Cambodjaanse vlag. Het trekt jaarlijks ruim 2 miljoen bezoekers en is een van de meest bezochte toeristische attracties in Azië en de wereld.

Gelekte audio-opnames laten zien dat president Biden geregeld afwezig en warrig klonk tijdens een verhoor over geheime documenten. Hoewel eerder al een transcriptie van het verhoor was vrijgegeven, onderstrepen deze opnames hoeveel moeite Biden soms had om uit zijn woorden te komen.

Biden sprak met een onafhankelijk aanklager omdat er bij hem thuis documenten waren gevonden die hij eigenlijk had moeten afdragen aan het Nationaal Archief. Justitie opende een onderzoek naar hem, omdat eerder al Donald Trump onder vuur was komen te liggen voor het op grote schaal achterhouden van belangrijke papieren.

In twee sessies in oktober 2023 voelden onderzoekers Biden aan de tand over wat hij had achtergehouden en waarom. De aanklager zag er begin vorig jaar van af Biden te vervolgen, omdat hij bang was dat een jury te veel sympathie voor hem zou hebben als "goedbedoelende oude man met een slecht geheugen".

Tik. Tok. Tik. Tok. Tik.

Het Biden-kamp reageerde woest op die typering. Ze noemden het een partijdige aanval aan het begin van een verkiezingsstrijd die voor Biden in het teken van zijn hoge leeftijd zou staan. "Mijn geheugen is prima", beet Biden van zich af in een reactie.

Uit het al eerder vrijgegeven transcript van het vraaggesprek bleek echter al dat Biden soms moeite had met het herinneren van belangrijke data in zijn leven, zoals het jaar waarin hij afscheid nam als vicepresident en de sterfdatum van zijn zoon.

"Welke maand stierf Beau ook al weer? Was het 2015?", vraagt Biden zich hardop af, waarna iemand dat aan hem bevestigt. Op een ander moment corrigeert iemand hem als hij de verkiezing van Donald Trump in 2017 plaatst in plaats van in 2016.

Nieuwssite Axios, die de opnames in handen kreeg, wijst op een extra pijnlijk detail dat niet uit het geschreven verslag naar voren kwam: het getik van de staande klok in de kamer waar men met Biden sprak. "Het houdt metronomisch bij hoe het gesprek stokt", meent de site. "Tik. Tok. Tik. Tok. Tik."

Beluister hier een deel van het interview:

Axios wijst erop dat dit interview gehouden werd op een dag dat Biden misschien ergens anders was met zijn gedachten: de Hamas-aanval op Israël had net plaatsgevonden. Ook geeft de site toe dat op andere momenten in de gesprekken van zes uur Biden scherp klonk, grapjes maakte met de onderzoekers en vrijuit anekdotes ophaalde.

Toch is ook duidelijk dat Biden soms actief moest worden geholpen bij zijn verklaring, zoals toen hij niet op het woord voor een fax kon komen. Ook corrigeert zijn advocaat hem als hij zegt de documenten achter te hebben gehouden "voor het nageslacht"; dat zou kunnen worden uitgelegd als een strafbare opzettelijkheid, dus de advocaat voegt toe dat het slechts speculeren is van zijn cliënt.

De opmerking komt kort nadat Biden een lang betoog had afgestoken over de invloed van innoverende media op de geschiedenis, van ontwikkeling van de boekdrukkunst tot de verloren verkiezing van Nixon. Kort daarna vroeg zijn advocaat even pauze te nemen.

Beluister hier het fragment:

De tapes zijn voor de Democraten een pijnlijke herinnering aan de zwakste momenten van de vorige president. Terwijl ze liever oppositie voeren tegen Trump, moeten ze nu weer uitleggen hoe het kan dat ze een hoogbejaarde kandidaat in de race hielden tot hij zichzelf diskwalificeerde in een dramatisch debat tegen Trump.

Bidens geestelijke vermogens stonden deze week weer volop in de belangstellig vanwege het boek Original Sin, waarin CNN-journalist Jake Tapper beschrijft hoe kwetsbaar de 82-jarige president soms was. Tapper schrijft dat Biden George Clooney niet herkende op een bijeenkomst, kabinetsleden bij hem werden weggehouden en zijn medewerkers overwogen een rolstoel te gaan gebruiken.

Een woordvoerder van Biden wil niet ingaan op de opnames. "Het transcript is al meer dan een jaar geleden vrijgegeven. Deze audio bevestigt alleen wat al publiek bekend was."

De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer is het afgelopen jaar fors toegenomen en dat komt niet (alleen) doordat er meer CO2 is uitgestoten. Het lijkt er sterk op dat de opname van CO2 door oceanen en met name bossen afneemt. Dat is zeer zorgwekkend, stellen wetenschappers.

Door stijgende temperaturen, meer droogte en meer bosbranden hebben bossen het zwaarder en kunnen ze minder CO2 opnemen. Ook het oceaanwater warmt langzaam op, en warm water neemt minder CO2 op.

De nieuwste CO2-metingen kunnen erop wijzen dat door klimaatverandering de natuur minder in staat is zelf CO2 op te nemen.

Piek CO2 altijd deze periode

Begin mei wordt altijd de piek van CO2 in de atmosfeer waargenomen. In die tijd lopen in de bossen op het noordelijk halfrond de blaadjes weer uit. Die nemen CO2 op, waardoor de concentratie CO2 weer wat daalt.

Omdat de bossen op het zuidelijk halfrond minder omvangrijk zijn, is de impact van de bloeiperiode op de hoeveelheid CO2 daar minder groot.

Zo krijg je, zoals hierboven is te zien, een soort golfbeweging van CO2-concentratie door het jaar heen. Alleen begint de lijn elk jaar een stukje hoger, omdat de uitstoot wereldwijd is toegenomen door met name het verbranden van fossiele brandstoffen.

De laatste decennia nam die hoeveelheid toe met zo'n 2 tot 2,5 ppm, oftewel parts per million, de manier waarop de hoeveelheid CO2 in de lucht wordt uitgedrukt. Maar dit jaar ligt de toename op zo'n 3,7 ppm en dat is "gigantisch hoog", zegt atmosfeer-expert Wouter Peters van de Wageningen University & Research (WUR).

"Er is tijdens weerfenomeen El Niño altijd een extra stijging van de CO2 waar te nemen. Dat komt omdat El Niño tijdelijk zorgt voor droogtes en branden in de tropen. Maar de enorme stijging die we nu waarnemen, is niet meer alleen te verklaren door de El Niño van vorig jaar." Oftewel: er is iets aan de hand waardoor de 'longen' van de aarde langzaam in die van een astmapatiënt lijken te veranderen.

De (piekjaren) 1987, 1998, 2015 en 2024 volgden op krachtige El Niño's:

Peters benadrukt dat het nog te vroeg is voor harde conclusies en dat wereldwijd wetenschappers hard bezig zijn deze stijging te onderzoeken. Maar de eerste voortekenen wijzen erop dat de natuur minder goed in staat lijkt CO2 op te nemen.

Van alle CO2 in de atmosfeer wordt namelijk ongeveer een kwart opgenomen door oceanen en een kwart door planten, de overige helft blijft in de atmosfeer hangen. Dat laatste leidt tot het broeikaseffect dat de aarde opwarmt. De eerste voorzichtige conclusies zijn dat met name ecosystemen op land minder goed CO2 lijken op te nemen.

Guido van der Werf, expert aan de WUR in bosbranden en CO2: "In twee jaar tijd is 7 procent van het Canadese bos in vlammen opgegaan, ook in de zuidelijke Amazone zijn diverse bosbrandrecords verbroken. Door die branden komt er veel CO2 vrij, die in Canada in 2023 zijn grofweg vergelijkbaar met de uitstoot van de gehele EU."

Maar daarmee is niet de gehele CO2-stijging te verklaren. Peters: "Bomen hebben het moeilijk door mensen en klimaatverandering. Mensen kappen bossen, gebruiken het land intensief en knippen de natuur op in stukjes. Daardoor worden bossen minder weerbaar. Door klimaatverandering wordt het warmer en droger, verliezen bomen meer water en groeien ze minder."

Naast de bosbranden, waarbij veel CO2 vrijkomt, ligt er nog een potentiële grote CO2-bron in de natuur op ons te wachten: permafrost. In het hoge noorden ligt namelijk veel koolstof opgeslagen in bevroren bodems. In deze gebieden gaat de opwarming sneller dan elders. Een deel van de opgeslagen koolstof kan als CO2 in de atmosfeer komen als de bodems ontdooien, een proces dat niet terug te draaien is.

Wat als de mensheid erin slaagt om de uitstoot naar nul te krijgen, maar de natuur tegen die tijd meer uitstoot dan opneemt? "Dan hebben we een enorm probleem", zegt Van der Werf. "Dan is het evenwicht verstoord en zal de CO2-concentratie blijven toenemen, en het versterkte broeikaseffect alleen maar verder versterkt worden."

"Wellicht kijken we over tien jaar terug op dit moment, en denken we: dit was hét omslagpunt. Maar het blijft een lastige afweging tussen wetenschappelijke voorzichtigheid en op tijd waarschuwen."

Israël zegt te zijn begonnen met een nieuw grootschalig offensief in de Gazastrook. Volgens het Israëlische leger is het doel "de operationele controle te krijgen in Gaza". Daarvoor worden nu troepen gemobiliseerd. Experts zeggen dat het nieuwe offensief vooral tot doel heeft om Gaza in te nemen.

Persbureau Reuters schrijft dat er zeker 58 doden zijn gevallen vannacht. De directeur van een ziekenhuis in Noord-Gaza zegt te vrezen voor meer slachtoffers, omdat er nog mensen onder het puin liggen. "De situatie in het ziekenhuis is catastrofaal."

Sinds donderdag zijn er meer dan driehonderd doden gevallen in Gaza door Israëlische bombardementen. Het Israëlische leger zegt opnieuw dat de aanvallen worden opgevoerd om uiteindelijk de gijzelaars terug te krijgen en Hamas te verslaan.

Gazanen werden gisteren opgeroepen Noord-Gaza te verlaten. In de praktijk zijn er bijna geen plekken meer over waar ze naartoe kunnen vluchten. Bij de bombardementen van gisteren vielen 108 doden, onder wie veel vrouwen en kinderen.

The Guardian sprak een vrouw in Jabalia, in Noord-Gaza. Zij zegt dat ze gisterochtend vroeg wakker werd door de bommen. "We sliepen toen plotseling alles om ons heen explodeerde. Iedereen begon te rennen, overal was bloed, lichaamsdelen en lijken", zegt ze.

De aanvallen werden de afgelopen dagen al opgevoerd. Er werd gewacht tot de Amerikaanse president Trump zijn bezoek aan de regio had afgerond. Trump vertrok gisteren naar het Witte Huis, zonder concrete afspraken over de toekomst van Gaza. Wel erkende hij dat "veel mensen in Gaza honger lijden".

De bevolking in Gaza heeft inmiddels een tekort aan zo'n beetje alles. Israël blokkeert al meer dan twee maanden noodhulp. Daardoor is er al 75 dagen geen eten de Gazastrook binnen gekomen.

VN-chef: etnische zuivering

De VN-mensenrechtenchef Volker Türk zegt dat de humanitaire situatie in Gaza steeds erger wordt door de Israëlische bombardementen. Hij spreekt van een etnische zuivering.

"Deze laatste bombardementen, die mensen dwingen te verhuizen te midden van de dreiging van intensievere aanvallen, de methodische vernietiging van hele wijken en het weigeren van humanitaire hulp, onderstrepen dat er in Gaza een drang lijkt te zijn naar een permanente demografische verschuiving die in strijd is met het internationaal recht en neerkomt op etnische zuivering", aldus Türk.

Israël verdedigt veel van de aanvallen door te stellen dat er commandoposten van Hamas worden gebombardeerd, die bijvoorbeeld onder ziekenhuizen zouden zitten. Maar dat rechtvaardigt zo'n aanval niet, zegt Türk: "Zelfs als de vernietiging van deze structuren een duidelijk militair voordeel bood op het moment van de aanval, is het volgens het internationaal recht verplicht ervoor te zorgen dat er voortdurend zorg wordt besteed aan het sparen van burgerlevens, en dat is duidelijk niet het geval."

Bij een Russische aanval op een passagiersbus in de Oekraïense regio Soemy zijn negen mensen om het leven gekomen. Dat melden lokale autoriteiten. Verder raakten vier passagiers gewond.

"Dit is niet zomaar een beschieting - dit is een cynische oorlogsmisdaad", aldus de Oekraïense nationale politie in een bericht op Telegram. De politie deelt foto's van een donkerblauwe personenbus met een afgerukt dak en kapotte ramen. Volgens de politie zijn alle slachtoffers burgers.

"Het Russische leger heeft opnieuw een burgerobject aangevallen, zonder acht te slaan op alle normen van het internationaal recht en de menselijkheid", meldt de politie op sociale media.

Vanuit Rusland komen alleen berichten van een aanval op een militair doel. Het Russische staatsnieuwsagentschap TASS meldt dat Russische troepen een opslagplaats voor het Oekraïense leger in de regio Soemy met drones hebben aangevallen.

Geen doorbraak

De aanval gebeurde enkele uren nadat Rusland en Oekraïne hun eerste directe vredesbesprekingen in drie jaar hadden afgerond. De delegaties van de twee landen kwamen in Turkije alleen een ruil van duizend krijgsgevangenen overeen.

Een doorbraak over een staakt-het-vuren kwam er niet. De Oekraïense minister van Defensie Oemjerov zei alleen dat dat onderwerp is besproken. Ook zou er zijn gesproken over een mogelijke ontmoeting tussen de presidenten Zelensky en Poetin.

Sancties

De Britse premier laakte na overleg met de leiders van Oekraïne, Frankrijk, Duitsland en Polen de houding van Rusland tijdens het overleg. Hij noemde die "onaanvaardbaar".

Zelensky schreef op X dat er sancties moeten komen als Rusland niet instemt met een volledig en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren. Europese landen hadden gedreigd extra sancties tegen Rusland in te laten gaan als president Poetin niet voor 12 mei een staakt-het-vuren zou accepteren. Daarop stelde Poetin de gesprekken in Turkije voor.

Op de A50 in de buurt van Uden is vannacht een 18-jarige voetganger omgekomen bij een aanrijding. Het slachtoffer werd rond 03.20 uur aangereden door een vrachtwagen.

Volgens de politie is er nog veel onduidelijk over wat er precies is gebeurd. Zo is nog niet bekend hoe het slachtoffer op de rijbaan kwam. Ook is er verder nog niets over de identiteit van de jongeman bekendgemaakt.

De A50 is tussen Uden-Centrum en Nistelrode werd enkele uren afgesloten voor het politieonderzoek, maar is inmiddels weer vrijgegeven.

Tweede ongeluk

Kort na het ongeluk gebeurde er verderop op de A50 bij Veghel nog een aanrijding. Daarbij zag een chauffeur een ontstane file over het hoofd en kon niet meer op tijd remmen.

Volgens een getuige moest de bestuurder met een ambulance naar het ziekenhuis. De auto is door een berger weggehaald.

Hoop, lef en trots, zo noemden PVV, VVD, NSC en BBB het coalitieakkoord dat ze een jaar geleden sloten. In tien hoofdstukken schreven de partijen op met welke plannen, ideeën en voornemens het nieuwe kabinet aan de slag moet. Welke plannen zijn een jaar later al uitgevoerd en welke liggen inmiddels in de prullenbak? Een aantal in het oog springende onderwerpen per hoofdstuk.

Bestaanszekerheid en koopkracht

Nederlanders moeten meer geld overhouden, dat is een van de belangrijkste doelen uit het coalitieakkoord. Dat lijkt te lukken: de koopkracht voor een doorsneehuishouden stijgt naar verwachting de komende jaren.

In de voorjaarsnota deelde de coalitie ook nog eens extra voordeeltjes uit: de energiebelasting gaat iets omlaag en de huurtoeslag gaat omhoog (de "boodschappenbonus" van Wilders). Een grote tegenvaller voor veel ouders is wel dat de bijna gratis kinderopvang opnieuw is uitgesteld.

De verlaging van het eigen risico moet ingaan in 2027. Gevolg is wel dat de zorgpremie flink omhoog gaat. Een lagere inkomstenbelasting moet dat weer compenseren, maar daar is wel inmiddels weer iets van afgesnoept. En dat terwijl de coalitie in het akkoord juist belooft de portemonnee van werkenden het meest te spekken.

Asiel en migratie

"Het strengste toelatingsregime voor asiel (...) ooit." Dat is de inzet, maar een jaar na dato is daar veel nog niet voor geregeld. Er moest "direct" een crisiswet komen met strenge maatregelen (waarmee het parlement kon worden omzeild). Maar die kwam er niet, onder meer omdat NSC dwarslag.

Er kwam uiteindelijk wel een ander plan met de urgent overkomende naam Asielnoodmaatregelenwet, die moet regelen dat permanente verblijfsvergunningen kunnen worden afgeschaft, tijdelijke asielvergunningen korter duren en nareis wordt beperkt. Ook heeft asielminister Faber (PVV) een voorstel ingediend om het tweestatusstelsel (weer) in te voeren.

De voorstellen werden van verschillende kanten zwaar bekritiseerd, ook omdat wordt getwijfeld aan het effect. Het parlement moet zich er nog over buigen en in de Eerste Kamer is steun niet zeker, dus het kan ook zo zijn dat het er helemaal niet van komt.

Wat volgens het akkoord ook moet worden geregeld is het intrekken van de spreidingswet, die de verdeling van asielzoekers over het land regelt. Daar is een beginnetje mee gemaakt, maar het duurt al wel langer dan asielminister Faber had gewild en ook hier zou de senaat zand in de motor kunnen gooien.

Overigens worden er wel veel minder asielaanvragen gedaan de afgelopen tijd. Maar dat lijkt meer in een Europese trend te passen dan dat het verband houdt met Nederlands beleid.

Wonen en transport

100.000 nieuwe woningen per jaar erbij is het grote doel van deze coalitie. Woonminister Keijzer (BBB) organiseerde daarom een half jaar na haar aantreden een feestelijke woontop, waarbij afspraken werden vastgelegd over wie welke huizen zou bouwen. Nog geen half jaar later staat die woontop alweer op losse schroeven.

Want de coalitie besloot plotseling, tijdens de nachtelijke voorjaarsnota-onderhandelingen, de sociale huren van woningcorporaties voor twee jaar te bevriezen. Woningcorporaties hebben daardoor minder geld om het afgesproken aantal huizen te bouwen. Zij dreigen naar de rechter te stappen.

Landbouw en natuur

Wat betreft de landbouw wilde de coalitie "alles op alles zetten" om allerlei Europese richtlijnen aan te passen, bijvoorbeeld op het gebied van mest. Gesprekken met Brussel zijn er wel geweest, maar aanpassingen lijken nog niet in zicht.

In het akkoord staat verder dat bij de stikstofaanpak niet moet worden gestuurd op krimp van de veestapel en dat er geen sprake kan zijn van gedwongen onteigening van boeren. Er is inmiddels afgesproken dat er wel dierrechten worden afgeroomd bij verkoop van bedrijven. Maar dat gaat om stoppers, dus er is geen sprake van dwang.

Voor het meireces is het kabinet wel gekomen met andere stikstofplannen. Daarin is een nieuw doel geformuleerd en een plan voor soepelere regels bij een lage uitstoot. Ook wil het kabinet doorgaan met uitkoop en verplaatsen van boerenbedrijven bij kwetsbare natuur. Dit moet allemaal nog worden uitgewerkt en er moet nog extra geld voor worden gevonden.

Volgens critici wordt zo vooral het stikstofbeleid vertraagd. En niet alleen de oppositie denkt er zo over; PVV-leider Wilders complimenteerde het kabinet met de stikstofplannen, omdat hij er "weinig tot geen" nieuw beleid in zag.

Energie en klimaat

In het coalitieakkoord stonden geen nieuwe klimaatmaatregelen. Sterker nog: de verplichte warmtepomp werd juist afgeschaft. Tegelijkertijd beloofden de partijen zich aan de bestaande klimaatdoelen van 2030 te houden. Omdat die toch uit zicht raken, kondigde VVD-minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) vorige maand nieuwe maatregelen aan.

Zo wordt elektrisch rijden aantrekkelijk gehouden en komt er een noodplan voor het elektriciteitsnet. Volgens Hermans blijven de klimaatdoelen zo binnen bereik, maar deskundigen zetten daar grote vraagtekens bij.

Intussen wil het kabinet huishoudens en de zware industrie deels compenseren voor de hoge energierekening. Deze fossiele subsidies komen deels uit het klimaatfonds, dat eigenlijk bedoeld is om te verduurzamen. Ook is de bouw van twee kerncentrales een stapje dichterbij gekomen.

Zorg en onderwijs

Een grote wens van de coalitie is om de spoedeisende hulpposten van streekziekenhuizen open te houden. PVV-minister Agema (Volksgezondheid) wil dat doen door ziekenhuizen hiervoor een vast budget te geven. Tegenvaller is wel dat ze de sluiting van de gespecialiseerde spoedzorg in het Zuyderland-ziekenhuis in Heerlen niet meer kan voorkomen.

In het coalitieakkoord is verder afgesproken om te investeren in ouderenzorg. De bezuiniging van dit jaar is inderdaad opgeschort, maar vanaf volgend jaar is er 500 miljoen euro minder beschikbaar. Het kabinet is hierover nog in onderhandeling met ouderenzorgorganisaties.

Dan het onderwijs. Om de daling van het niveau van leerlingen te keren bedacht de coalitie een zogeheten "herstelplan kwaliteit onderwijs". Die werd als "urgent noodzakelijk" bestempeld. Eén probleem: de betrokken organisaties zijn boos, omdat de coalitie opeens 400 miljoen euro extra bezuinigt, onder meer op een regeling voor kwetsbare leerlingen. Ze zijn vorige maand allemaal uit het overleg gestapt.

Goed bestuur en rechtsstaat

Het kiesstelsel moet worden vernieuwd, is afgesproken in het coalitieakkoord. Daar is een begin mee gemaakt. En dat moest ook wel snel omdat is afgesproken dat het kabinet nog voor de volgende Kamerverkiezingen een stelsel invoert dat "de regionale band tussen kiezers en gekozenen" versterkt.

Verder wordt er gewerkt aan het "recht op vergissen", dat ook werd genoemd in het akkoord. Dat recht houdt in dat een enkele fout bij bijvoorbeeld het aanvragen van een toeslag niet gelijk ernstige gevolgen heeft, zoals bij het toeslagenschandaal. Minister Van Hijum (NSC) is bezig met een wetsvoorstel.

In het coalitieakkoord is ook opgenomen dat instituties als de rechtspraak, wetenschap en media worden "beschermd en versterkt". Desondanks is er fiks gekort op het hoger onderwijs en wetenschap. Ook gaat de NPO op de schop.

Nationale veiligheid

Waar de coalitie in het akkoord inzette op strenger straffen, lijkt in de praktijk juist het omgekeerde te gebeuren. Staatssecretaris Coenradie (PVV) moest vanwege een cellentekort de beslissing nemen om gevangen voor het einde van hun straf naar huis te sturen. In andere woorden: kortere straffen.

De "uiterst pijnlijke maatregel" leverde Coenradie een fikse ruzie met PVV-leider Wilders op. Volgens haar kan strenger straffen alleen met extra geld, maar dat krijgt ze niet.

Internationaal

Nederland blijft Oekraïne steunen, aldus het coalitieakkoord. En daar houdt de regering zich aan. Recent werd door premier Schoof 3,5 miljard euro toegezegd. Volgens hem een voortzetting van beleid, maar een aantal andere ministers bleek toch verrast.

Verder is afgesproken dat Nederland minstens 2 procent van het bbp uitgeeft aan defensie; de zogenoemde NAVO-norm. Dat lijkt te lukken en ook het wettelijk vastleggen van deze norm zit in de pijplijn. Overigens gaat de norm waarschijnlijk naar 5 procent, wat Schoof onlangs per ongeluk verklapte.

In het coalitieakkoord staat verder dat onderzocht wordt wanneer de ambassade in Israël kan worden verplaatst naar Jeruzalem. Dat is omstreden vanwege de betwiste status van Jeruzalem, en is gezien de recente ontwikkelingen niet minder omstreden geworden. Voor de zomer moet er duidelijkheid komen over de status van dat onderzoek.

Overheidsfinanciën

In het akkoord sprak de coalitie af het begrotingstekort over de hele kabinetsperiode onder de 2,8 procent van het bruto binnenlands product te houden. Met meevallers op de begroting moet de staatsschuld omlaag worden gebracht, of moeten tegenvallers worden opgevangen.

Maar tijdens de voorjaarsnota-onderhandelingen ontstond er toch onenigheid tussen de coalitiepartijen over de ramingen en de begrotingsregels. Uiteindelijk kwamen ze er op het nippertje uit. Het begrotingstekort voor dit jaar loopt naar verwachting op van 1,8 naar 2,3 procent. Dat is dus nog ruim onder de afgesproken norm.

Goedemorgen! Vanavond is Claude als twaalfde aan de beurt in de finale van het Songfestival. En in de ontknoping van de eredivisie vrouwen wordt duidelijk of FC Twente of PSV kampioen wordt.

Eerst het weer: vandaag start vrij zonnig, later komt meer bewolking voor. Het blijft droog en bij een matige noordwestenwind wordt het maximaal 13 graden aan zee tot 21 graden in het zuidoosten van het land.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Israël is begonnen met een nieuw grootschalig offensief in de Gazastrook. Dat heeft het leger aan het einde van de avond bekendgemaakt, na een dag van intensieve aanvallen in Noord-Gaza vanuit de lucht, vanaf zee en op de grond.

Experts zeggen dat het nieuwe offensief vooral tot doel heeft om Gaza in te nemen. In Noord-Gaza werden gisteren vanuit de lucht flyers verspreid waarin staat dat de bevolking het gebied onmiddellijk moet verlaten. Premier Netanyahu zei afgelopen week dat Israël "de komende dagen op volle kracht de operatie zal voltooien om Hamas te verslaan."

Het leger zegt op X dat er de afgelopen 24 uur grootschalige aanvallen zijn uitgevoerd en troepen zijn ingezet om "strategische gebieden" in de Gazastrook in te nemen. Bij die aanvallen zijn zeker 108 mensen in Gaza gedood. Volgens de verklaring vormt het offensief het begin van pogingen om de gijzelaars in Gaza vrij te krijgen en de vernietiging van Hamas.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Vanavond is dus de finale van het Songfestival. Van de 26 finalisten zingen er 20 in elk geval deels in een andere taal dan Engels.

Waarom dat bijzonder is, vertellen we in deze video:

Fijne dag!

Afrika-correspondent Elles van Gelder, opgegroeid in een klein dorp in Gelderland, vertelt in deze podcast hoe ze al van jongs af aan wist dat ze naar een plek 'ver weg' wilde. Die plek werd Zuid-Afrika, waar ze al ruim vijftien jaar woont en van waaruit ze ook al zes jaar voor de NOS de rest van het continent bereist.

Ze is een 'rouwdouwer' en werkt altijd door, ook al is het gevaarlijk, of zijn haar persoonlijke omstandigheden zwaar. In 2020 werd ze behandeld voor een agressieve vorm van borstkanker en verscheen ze ook toen haar haar uitviel op de televisie. "Dat vond ik belangrijk", zegt ze daarover, al kan ze naar beelden van zichzelf uit die tijd niet goed meer kijken.

Elles is op veel 'rotplekken' in Afrika geweest, plekken waar ze getuigenissen optekende van gruwelijkheden, etnisch geweld en genocide. Ze vindt het onbegrijpelijk dat de wereld weg lijkt te kijken van dit soort verhalen en het sterkt haar in haar motivatie om juist naar die plekken toe te blijven gaan.

Werken in Afrika is zeer complex. "70 procent van mijn werk is logistiek." Om toegang te krijgen tot landen moet je toestemming hebben, maar soms is er geen officiële regering meer en moet je onderhandelen met rebellen om ergens heen te mogen.

De cultuurtip van Elles: kletsrym (rap) uit Kaapstad, in het bijzonder Nooit genoeg van Matt Levai.

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Reageren of heb je een vraag voor Vaticaan-correspondent Andrea Vreede? Mail dedag@nos.nl

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Ruim 9000 inwoners van Deventer krijgen van de gemeente het dringende verzoek om de wc zo min mogelijk door te spoelen. Doordat bij werkzaamheden gisteren een belangrijke rioolbuis is geraakt, kan afvalwater niet afgevoerd worden. RTV Oost schrijft dat de buis per ongeluk vol beton is gestort.

De bedoeling van het advies is dat de rioleringen in het gebied zo min mogelijk afvalwater hoeven te verwerken en om ernstige verstoppingen te voorkomen.

"Als de rioleringen vol raken, kan het leiden tot overloop van vuil water dat terechtkomt in sloten, vijvers en ander open water", waarschuwt de gemeente. "Het risico op vissterfte en ernstige schade aan de natuur is daardoor groot."

Buis vervangen

Het advies geldt voor bewoners en ondernemers in de wijken Colmschate-Zuid en Kloosterlanden. Naast het advies om het toilet zo min mogelijk door te spoelen, vraagt de gemeente mensen ook om de wasmachine of vaatwasser niet te gebruiken, zo min mogelijk te douchen of in bad te gaan en om het wassen van de auto uit te stellen.

Het is nog niet bekend wanneer de problemen voorbij zijn of hoelang het advies geldt. De rioolbuis moet over een grote lengte worden vervangen.

De Amerikaanse regering is gevraagd om mee te werken aan een televisieprogramma waarin immigranten het Amerikaanse staatsburgerschap kunnen winnen. In het programma moeten deelnemers hun kennis over de VS en Amerikaanse tradities bewijzen. In elke aflevering valt één kandidaat af, tot er uiteindelijk één winnaar overblijft die wordt genaturaliseerd.

Het idee is afkomstig van de Canadees-Amerikaanse televisieproducent Rob Worsoff, die zich liet inspireren door zijn eigen naturalisatieproces.

Volgens Worsoff zullen de kandidaten in verschillende Amerikaanse staten tegen elkaar strijden in uiteenlopende opdrachten. In één van de uitdagingen moeten ze bijvoorbeeld als eerste een raket bouwen en lanceren. "We hebben een nationaal gesprek nodig over wat het betekent om Amerikaan te zijn," zegt hij tegen The Wall Street Journal (WSJ). "We moeten herinnerd worden aan hoe trots en hoe groot de eer is om Amerikaan te worden."

Geen 'Hunger Games'

De producent benadrukt dat de show geen strafelement bevat. "Dit is niet: 'Als je verliest, word je op een boot gezet en uitgezet'", zegt hij. "Het is geen Hunger Games voor immigranten. We geven deze mensen en hun reis een gezicht." Als mogelijke presentatoren worden onder anderen Sofia Vergara, Ryan Reynolds en Mila Kunis genoemd. Of ze daadwerkelijk zijn gevraagd ervoor, is niet bekend.

Een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Veiligheid bevestigt tegenover WSJ dat het idee momenteel in overweging is. Volgens Tricia McLaughlin ontvangt het ministerie jaarlijks honderden pitches voor programma's, variërend van documentaires over grensbewaking tot series over witboordencriminaliteit. "Elk voorstel wordt zorgvuldig beoordeeld voordat het wordt goedgekeurd of afgewezen."

Het is overigens niet de eerste keer dat Worsoff het plan heeft ingediend. Eerder sprak hij al erover met het ministerie tijdens de regeringen van zowel Obama als Biden, maar tot nu toe zonder resultaat.

President Trump heeft aan het begin van zijn presidentschap gezegd dat miljoenen illegale immigranten zo snel mogelijk de Verenigde Staten uit moeten. Onlangs werd bekend dat zijn regering 1000 dollar wil betalen aan illegalen die vrijwillig terugkeren naar het land waar ze vandaan komen.

In de Amerikaanse stad New Orleans zijn tien mannen uit een gevangenis ontsnapt. Ze wisten via een gat achter een toilet de benen te nemen. Op beveiligingsbeelden is te zien hoe de mannen uit het gebouw rennen, een hek beklimmen en met dekens het prikkeldraad ontwijken. Sommigen staken daarna rennend een snelweg over.

Inmiddels zijn twee gevangenen opgepakt. Eén man kon gearresteerd worden via gezichtsherkenning. Een camera had de voortvluchtige gefilmd waarna de politie hem in een garage aantrof.

Acht zijn nog op de vlucht. De mannen, in de leeftijd van 19 tot 42 jaar oud, worden verdacht of zijn veroordeeld voor onder meer moord.

De politie vermoedt dat ze hulp kregen van medewerkers binnen de gevangenis. Drie medewerkers zijn vanwege de zaak voorlopig geschorst.

De politie heeft een foto gepubliceerd van het gat waardoor de mannen zijn ontsnapt. Op de celmuur is te lezen: "LOL, dit is te makkelijk,", met een pijl naar het gat.

De autoriteiten waarschuwen dat de mannen mogelijk burgerkleding dragen. Bewoners van New Orleans worden opgeroepen extra alert te zijn.

Scenarioschrijver Gerard Soeteman is op 88-jarige leeftijd overleden na een kort ziekbed. Dat heeft zijn familie aan het ANP gemeld.

Soeteman geldt als een van de meest invloedrijke scriptschrijvers in de Nederlandse filmgeschiedenis. Hij verwierf grote bekendheid door zijn langdurige samenwerking met regisseur Paul Verhoeven. Samen maakten zij filmklassiekers, zoals Turks Fruit (1973), Soldaat van Oranje (1977), Spetters (1980) en Zwartboek (2006).

Zijn doorbraak kwam in 1969 met de televisieserie Floris, die hij samen met Verhoeven ontwikkelde. In de hoofdrol speelde Rutger Hauer de rol van ridder. Floris geldt nog steeds als een mijlpaal in de Nederlandse televisiegeschiedenis.

Een van Soetemans bekendste werken buiten zijn films met Verhoeven was het scenario voor De Aanslag uit 1986, naar het boek van Harry Mulisch. Deze film, die geregisseerd werd door Fons Rademakers, werd bekroond met een Oscar voor beste buitenlandse film.

Gedurende zijn carrière ontving Soeteman meerdere onderscheidingen. In 2017 won Soeteman een Gouden Kalf voor zijn grote bijdrage aan de Nederlandse filmgeschiedenis.

Wie zich ooit heeft afgevraagd hoe een rode kater aan zijn vachtkleur komt, weet dat vanaf nu. Onderzoekers in Japan hebben ontdekt dat een kat de opvallende kleur krijgt door een ontbrekend stuk DNA in een gen.

Al meer dan een eeuw weten wetenschappers dat sommige katten hun rossige vacht te danken hebben aan hun genen. Maar hoe dat precies zat, was nog onbekend. Totdat de Japanse onderzoeker en kattenliefhebber Hiroyuki Sasaki van de Kyushu Universiteit daar onderzoek naar deed.

Sasaki en zijn team onderzochten tientallen katten met en zonder oranje vachtkleur. Ze ontdekten dat alle oranje katten een stukje DNA misten dat het pigment bepaalt. Het gen ARHGAP36 was bij die katten veel actiever dan bij katten met andere vachtkleuren. Daardoor krijgen sommige katten hun oranje uiterlijk, denken wetenschappers.

Hij ontdekte dat het oranje-gen zich bevindt op het X-chromosoom, waar erfelijk materiaal is opgeslagen. Omdat poezen daar twee van hebben en katers maar eentje, is het de kans groter dat het gen ontbreek bij de mannetjes. Daardoor zijn oranje poezen ook zeldzamer.

Het ontbreken van een stukje DNA verklaart volgens wetenschappers ook waarom lapjeskatten en schildpadkatten hun opvallende vlekkenvacht hebben. Een X-chromosoom met het rode of zwarte gen schakelt zich in bepaalde cellen willekeurig uit. Volgens Sasaki resulteert dat in een lappenvacht.

Wetenschappers denken dat het ARHGAP36-gen ook invloed kan hebben op andere cellen in een kat, bijvoorbeeld in de hersenen en hormoonklieren.

"Veel katteneigenaren zweren bij het idee dat verschillende vachtkleuren verband houden met verschillende persoonlijkheden", vertelt Sasaki. "Er is nog geen wetenschappelijk bewijs voor, maar het is een intrigerend idee dat ik graag verder zou willen onderzoeken."

Egyptische katten

Om het onderzoek naar de oranje vachtkleur van katten te financieren, begon Sasaki een inzamelingsactie. Daarmee haalde hij meer dan 11 miljoen yen op, ruim 65.600 euro.

Sasaki wil het hier niet bij laten. Hij wil nu weten wanneer de mutatie van het oranje gen oorspronkelijk begon. Hij wil eeuwenoude schilderijen van Egyptische katten bestuderen. En zelfs het DNA van gemummificeerde katten onderzoeken om erachter te komen hoe lang oranje katten al bestaan.

Op de A4 is ter hoogte van Roelofarendsveen een vrachtwagen gekanteld. Hierdoor zijn er problemen op zowel de snelweg als de naastgelegen hogesnelheidslijn ontstaan.

Zo'n 80 meter geleiderail moet worden hersteld, meldt Rijkswaterstaat. Uit het voertuig is 500 liter diesel gelekt. De vrachtwagen wordt geborgen. De werkzaamheden duren naar schatting tot zaterdagochtend 06.00 uur.

De afrit Roelofarendsveen op de A4 vanuit Amsterdam richting Den Haag is afgesloten. Ook is een rijstrook gesloten.

De gekantelde vrachtwagen ligt vlak bij de hogesnelheidslijn. Vanwege de werkzaamheden is het treinverkeer op deze lijn stilgelegd, meldt een woordvoerder van de NS.

Hoe de vrachtwagen kon kantelen, is nog onduidelijk. Omroep West meldt dat er in de buurt van de vrachtwagen een auto met schade staat.

De brand op een vrachtschip in het Westelijk Havengebied in Amsterdam is rond 20.45 uur geblust, meldt de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland.

De brand woedde sinds gistermiddag. Vanwege de rookontwikkeling werden vier NL-alerts verstuurd met het advies om ramen en deuren te sluiten en de ventilatie uit te schakelen. Omdat de wind draaide werd vanmorgen opnieuw een NL-alert uitgegeven voor het centrum van Amsterdam.

De brand brak gisteren uit in een schip geladen met schroot. Het blussen werd bemoeilijkt doordat de brandhaard zich bevond in een deel van het ruim dat moeilijk bereikbaar was.

Roetdeeltjes

Mensen die roetdeeltjes op hun spullen aantreffen, kunnen deze met warm water en zeep verwijderen, meldt de veiligheidsregio. Als roetdeeltjes in een moestuin zijn terechtgekomen, wordt afgeraden producten uit de tuin te eten.

Bij de brandweer kwamen veel meldingen binnen van ongeruste bewoners, meldt regionale omroep NH. Zij gaven aan last te hebben van benauwdheid en sommigen spraken over een chemische lucht.

Uit metingen van de brandweer bleek echter dat de rook geen verhoogde concentraties giftige stoffen bevatte. "Als je er met gepaste spoed doorheen gaat, dan is het risico acceptabel. Maar het is wel het beste om de boel thuis dicht te houden, zodat er geen roetdeeltjes in huis terecht kunnen komen", liet de veiligheidsregio eerder weten.

Hoe de brand heeft kunnen ontstaan, is nog onduidelijk. In maart dit jaar zorgde brandend schroot in het Westelijk Havengebied ook al voor veel overlast.

Sinds gistermiddag woedde er brand op een vrachtschip in Amsterdam:

Twee inwoners van Katwijk hebben aangekondigd morgenavond te gaan demonstreren "tegen een mogelijke pro-Palestinademonstratie", meldt de gemeente. Er is vooralsnog geen pro-Palestinademonstratie aangekondigd.

De twee Katwijkers hebben aangekondigd om 19.30 uur te gaan demonstreren. Vanavond heeft de burgemeester in overleg met de politie en het Openbaar Ministerie besloten dat betogers op het Strandplein in Katwijk mogen demonstreren.

Afgelopen woensdag verstoorden honderden mensen een pro-Palestijns protest tegen een Israël-viering in de Nieuwe Kerk in Katwijk. De gemeente zei gisteren niet te hebben verwacht dat de tegendemonstratie zo uit de hand zou lopen.

Er was wel rekening gehouden met tegendemonstranten, maar niet dat het er zo veel zouden zijn. Uiteindelijk greep de Mobiele Eenheid in. Twee mensen werden opgepakt en één persoon raakte gewond.

Geen keuze

Buurtbewoners zijn twee dagen later nog verontwaardigd over de gang van zaken. "Ik denk dat het allemaal niet nodig was geweest op deze manier", zegt buurtbewoner Cees van Duijn. "Was die demonstratie op een andere plek geweest, en niet zo midden in het centrum, dan was het veel rustiger verlopen."

De Katwijkse burgemeester Visser zegt dat hij wist dat er risico's waren rond de demonstratie, maar dat hij geen keuze had. "Katwijk is pro-Israël, dus dat ligt gevoelig. Dus ik heb gevraagd: kan dat niet op een andere plek? Kan dat niet aan de buitenkant van het dorp?"

Dat bleek niet mogelijk. Demonstraties moeten volgens het demonstratierecht in het zicht en binnen gehoorsafstand kunnen plaatsvinden van datgene waartegen wordt gedemonstreerd. "En je moet het ook toestaan, want het recht op demonstreren is gewoon een grondrecht", zegt Visser. "En dat gaat voor."

Van Duijn wil daar niets van weten. "Ik denk dat de burgemeester moed had moeten tonen en had moeten zeggen: dat gaat niet op dit moment hier gebeuren. Ik kan een andere plek aanwijzen waar je je mening kan uiten, maar niet hier. Dat werkt alleen polariserend. Dat drijft mensen uit elkaar."

'Het was een heksenjacht'

Deelnemers aan de pro-Palestinademonstratie in Katwijk kijken intussen op een andere manier terug op de escalatie van woensdag. Een vrouw die wilde demonstreren belandde met haar auto midden tussen de tegendemonstranten en de politie.

Ze zag hoe een pro-Palestinabetoger achterna werd gezeten "door de hooligans" en gaf hem een lift. "Toen ik hem verderop weer afzette, vroeg hij: 'Wat overkomt ons?' Ik ben niet gauw bang, maar wat ik die avond heb gezien zal ik nooit meer vergeten", zegt de vrouw, van wie de naam bekend is bij de redactie.

Ze vertelt ook over een man die haar "half huilend" smeekte om weg te gaan. "Jullie zitten in een heel extremistische wijk van Katwijk", zei hij. "Ze zoeken jullie. Een foto van jullie auto gaat al rond." Een andere man riep volgens haar "oprotten" en "we gaan jullie afslachten".

"Er waren mensen die foto's van ons maakten, we zijn uitgescholden en bespuugd", aldus de demonstrant. "De hele wijk deed mee aan deze gekte. Ik ben niet eens bij die kerk aangekomen. Er was heel veel haat. Het was een gewoon een heksenjacht."

De gemeente heeft inwoners op X opgeroepen om "de rust te bewaren en niet af te gaan op geruchten op sociale media". "Er gaan veel geruchten rond waarvan soms niet altijd duidelijk is wie de afzender is. Samen met de politie bekijken we alle signalen goed en kijken we wat er nodig is."