NOS Nieuws - Algemeen

Het Openbaar Ministerie gaat niemand vervolgen naar aanleiding van het omvallen van een geluidsinstallatie tijdens een bevrijdingsoptocht in Winterswijk, afgelopen maart. Na onderzoek concludeert het OM dat niemand verantwoordelijk kan worden gehouden voor het ongeluk.

In Winterswijk was op 30 maart een optocht ter gelegenheid van 80 jaar bevrijding. In de parade reden grote voertuigen mee met acteurs die de intocht van de bevrijders naspeelden. Langs de kant stonden veel toeschouwers.

Een paal met daarop een zware speaker viel om doordat een kabel werd meegetrokken door een van de voertuigen. Drie vrouwen raakten zwaargewond. Volgens Omroep Gelderland waren zij acteurs die meededen aan een toneelstuk over de bevrijding.

Getest

"De over de weg gespannen kabel hing op een hoogte waar normaal gesproken elke vrachtwagen onderdoor kan. Het bedrijf dat de kabel had gespannen heeft dat ook getest door er met een vrachtwagen onderdoor te rijden", aldus het OM. De oplegger met daarbovenop een tank met kanon bleek echter nog hoger.

Volgens justitie kan niet worden aangetoond dat iemand bewust onvoorzichtig heeft gehandeld. De betrokkenen zijn inmiddels geïnformeerd.

In Brazilië is een rivier zwaar vervuild geraakt met kleurstof. Door de verontreiniging zijn ganzen, eenden en capibara's blauw gekleurd. Ook zijn honderden vissen dood.

De rivier Jundiai, ten noorden van São Paulo, raakte vervuild door een ongeluk met een vrachtwagen met kleurstof in de tank. Die botste op een paal, waarna de kleurstof in het riool terechtkwam, dat in verbinding staat met de rivier.

De kleurstof is blauw en wordt bijvoorbeeld gebruikt in piepschuim of in eierdozen. Ook heeft de stof een sterke geur. Inmiddels kleurt een deel van de rivier groen. De kleurstof kan van kleur veranderen doordat het in aanraking is gekomen met rotsen en planten.

Hulpdiensten proberen zoveel mogelijk dieren in en om de rivier te redden. Volgens nieuwssite Globo komt de watervoorziening voor burgers niet in gevaar. Water uit de Jundiai wordt normaal gesproken alleen gebruikt in het geval dat bepaald reservoirs leeg zijn geraakt.

Hulpverleners zouden in elk geval drie ganzen en een eend hebben gered die blauw gekleurd waren. Die worden nu naar een plek gebracht waar ze worden gewassen en waar de giftige stoffen van ze af worden gehaald. Naar de blauw gekleurde capibara's die op beelden zijn gezien, wordt nog gezocht.

Het Braziliaanse Openbaar Ministerie is een onderzoek gestart naar de verontreiniging. Ook worden rivieren in de buurt extra in de gaten gehouden door de milieudiensten.

De teller loopt. In de eerste week van de nieuwe Duitse regering heeft de politie 32 mensen weggestuurd die aan de grens asiel aanvroegen. Dat meldde minister Dobrindt van Binnenlandse Zaken gisteren.

Het moet een boodschap zijn, net zo goed aan migranten die overwegen om naar Duitsland te komen, als aan kiezers van de extreemrechtse AfD: na een felle verkiezingscampagne over migratie gooit Duitsland het roer daadwerkelijk om.

Ondertussen is onduidelijk in hoeverre buurlanden meewerken. Twee Afghaanse asielzoekers die Duitsland deze week direct terug naar Polen wilde sturen, nam Polen niet terug. Zij zijn nu toch in Duitsland.

En zo luid als het Duitse signaal moet klinken, zo onduidelijk blijft de onderbouwing. Roept Duitsland nu de noodtoestand uit of niet? Daarover is verwarring ontstaan.

De belofte van Merz

Het was bondskanselier Merz zelf die afgelopen zomer over de noodtoestand begon, toen hij nog oppositieleider was en geen kanselier. Hij pleit al langer voor een veel strenger migratiebeleid, omdat gemeenten de opvang niet aan zouden kunnen. Nadat een Syrische man drie mensen had doodgestoken op een volksfeest in Solingen, en meerdere mensen had verwond, zei de CDU-leider dat Duitsland ook asielzoekers moet tegenhouden aan de grens.

"We hebben het recht, en ik vind gezien de situatie ook de plicht, de nationale noodsituatie uit te roepen met betrekking tot vluchtelingen", aldus Merz toen op een persconferentie. De toenmalige bondskanselier Scholz liet weten dat dit niet kan volgens het Europees recht en Europese afspraken over de opvang van asielzoekers.

Maar Merz ziet daar een uitweg. Hoewel het Europees recht in principe boven nationale wetten gaat, verwijst hij naar artikel 72 van een EU-verdrag. Daarin staat dat daar uitzonderingen op mogelijk zijn als de openbare orde en binnenlandse veiligheid in gevaar zijn. "Dan is het nationale Duitse recht belangrijker dan het Europese. Dat kan."

'Duitsland niet verantwoordelijk'

Zijn partij wijst er bovendien op dat volgens Europese afspraken mensen weliswaar het recht hebben om asiel aan te vragen, maar dat moeten doen in het land waar ze de EU binnenkomen. Als land dat in het hart van Europa ligt, is dat zelden Duitsland.

Toch moeten landen mensen eerst opvangen, terwijl ze uitzoeken waar ze dan wel heen moeten. In de praktijk blijkt het vervolgens heel lastig om mensen daarheen uit te zetten, en blijft een groot deel van hen in Duitsland.

Tijdens de verkiezingscampagne begin dit jaar beloofde Merz dat als hij kanselier zou zijn, hij op zijn eerste dag de Duitse grenzen de facto zou sluiten. Ook voor asielzoekers.

Die eerste dag was afgelopen woensdag. En inderdaad verklaarde de minister van Binnenlandse Zaken die dag dat Duitsland asielzoekers aan de grens gaat terugsturen. Daarbij verwees hij weer naar artikel 72.

De dag erop meldde een prominente politiek verslaggever van Die Welt dat de regering de noodtoestand had uitgeroepen. De ambassadeurs van alle buurlanden, waaronder Nederland, zouden op het ministerie worden bijgepraat over de gevolgen. Deze landen moeten immers de mensen opvangen die Duitsland terugstuurt.

Regering: geen noodtoestand

Een woordvoerder van de regering reageerde snel: "De bondskanselier roept geen nationale noodtoestand uit." De Nederlandse ambassade liet daarna aan de NOS weten dat de buurlanden wel zijn bijgepraat over de verscherpte maatregelen, maar de noodtoestand lijkt daarbij niet te zijn benoemd.

En dus draait de discussie nu om woorden. Het woord 'noodtoestand' komt zelf niet in artikel 72 voor, en dus hoeft de kanselier die ook niet officieel uit te roepen om er een beroep op te kunnen doen.

Maar komt het niet op hetzelfde neer, vragen inmiddels meerdere Duitse journalisten. Zij verwijzen naar Merz' eigen uitspraken van vorig jaar, en dat de openbare orde en binnenlandse veiligheid in gevaar zouden zijn.

Lange procedures

De vraag is of de rechter dat ook zo zou zien, of Duitsland zou terugfluiten. De kans dat teruggestuurde asielzoekers naar de rechter stappen is groot. Dan zal de Duitse regering moeten bewijzen dat de veiligheid en openbare orde door asielzoekers in gevaar zijn en andere oplossingen niet werken. Terwijl het aantal asielaanvragen op dit moment juist afneemt.

Het is een risico dat de nieuwe regering bewust lijkt te nemen. "Een uitspraak kan nog jaren duren", aldus CDU-parlementariër Alexander Throm tegen de NOS. Hij voert namens de partij van Merz het woord over dit onderwerp. Het signaal van de nieuwe regering moet intussen duidelijk zijn.

Er komt toch geen nieuw ziekenhuis in Joure. Het Antonius Ziekenhuis in Sneek heeft de stekker getrokken uit de plannen voor een fusie met Frisius MC en het bijbehorende nieuwbouwziekenhuis.

Volgens een woordvoerder zijn er te veel onzekerheden en gaat het ziekenhuis in Sneek daarom door als "volwaardig streekziekenhuis". "Er zijn grote vraagtekens over de haalbaarheid van het plan", aldus het Antonius in een statement.

Frisius MC in Leeuwarden zegt verrast en teleurgesteld te zijn door het besluit. Het ziekenhuis snapt de onzekerheden maar zegt: "Wij zijn steeds maximaal bereid geweest om te kijken hoe we die onzekerheden kunnen wegnemen, omdat het belang van toegankelijke en bereikbare zorg voor alle Friezen te groot is."

2033

De afgelopen drie jaar is gewerkt aan het fusieziekenhuis in Joure, dat in 2033 zou openen. De bestaande locaties in Sneek en Heerenveen zouden dan sluiten.

De fusie was onder meer nodig vanwege hogere kosten en de vergrijzing in Friesland, schrijft Omrop Fryslân. Het ziekenhuis in Joure zou de volledige Zuidwesthoek en Noordoostpolder van zorg kunnen voorzien.

Het Antonius Ziekenhuis benadrukt dat het bereid is om in de toekomst samen te werken met andere Friese ziekenhuizen.

De gesprekken tussen delegaties van Oekraïne en Rusland in Istanbul zijn afgelopen. Het was voor het eerst in drie jaar dat de landen direct met elkaar spraken.

De delegaties hebben ongeveer twee uur met elkaar gepraat. De landen hebben afgesproken duizend krijgsgevangenen te ruilen. Er worden de laatste maanden vaker gevangenen geruild, al gaat het dan vaak om honderden mensen.

Een doorbraak over een staakt-het-vuren is er niet gekomen. De Oekraïense minister van Defensie Oemjerov zegt alleen dat dat onderwerp is besproken. Ook zou er zijn gesproken over een mogelijke ontmoeting tussen de presidenten Zelensky en Poetin.

Een woordvoerder van de Russische delegatie zegt tevreden te zijn met de uitkomsten en zegt dat er nieuwe gesprekken zullen volgen.

De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Fidan meldt dat Rusland en Oekraïne hebben afgesproken dat ze hun voorwaarden voor het bereiken van een wapenstilstand schriftelijk met elkaar zullen delen.

Een anonieme Oekraïense bron die bij de gesprekken was, zegt dat Rusland met "onacceptabele eisen" kwam, zoals de complete militaire terugtrekking uit gebieden die Oekraïne zelf onder controle heeft.

De Oekraïense president Zelensky liet vanuit Albanië weten dat het instellen van een "onvoorwaardelijk en eerlijk staakt-het-vuren" prioriteit moest zijn. "Als de Russische vertegenwoordigers in Istanbul zelfs daar niet mee kunnen instemmen, is het voor 100 procent duidelijk dat Poetin doorgaat met het ondermijnen van onderhandelingen", zei hij.

Daarna moeten wat Oekraïne betreft gevangenen worden uitgewisseld en ontvoerde Oekraïense kinderen uit Rusland terugkeren, zodat het vertrouwen tussen beide landen kan groeien.

'Houding Rusland onaanvaardbaar'

Leiders van Oekraïne, Frankrijk, Duitsland, Polen en het Verenigd Koninkrijk hebben na het overleg samen telefonisch contact gehad met president Trump, meldt de Britse premier Starmer. Volgens hem vinden de landen de houding van Rusland tijdens het overleg "onaanvaardbaar". Starmer voegde eraan toe dat de landen hun reacties nauw op elkaar zullen afstemmen na de gesprekken met Zelensky en Trump.

De Poolse premier Tusk verwijt de Russen op X dat zij de onderhandelingen hebben afgebroken en een staakt-het-vuren hebben geweigerd.

De Duitse bondskanselier Merz zegt dat "de diplomatieke inspanningen die we tot nu toe hebben geleverd zijn mislukt" omdat Rusland niet voldoende bereid zou zijn om de eerste stappen te zetten.

Zelensky schrijft op X dat er sancties moeten komen als Rusland niet instemt met een volledig en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren.

Uit respect

Het is voor het eerst sinds het voorjaar van 2022 dat er directe gesprekken waren. Zelensky had in Istanbul met de Russische president Poetin willen praten, maar die wilde niet. Zelensky zei gisteren dat hij uit respect voor gastheer president Erdogan en de Amerikaanse president Trump toch een delegatie heeft gestuurd.

De Turkse buitenlandminister Fidan heette de delegaties welkom aan de onderhandelingstafel. In zijn welkomstwoord zei hij dat deze gesprekken ertoe moeten leiden dat Zelensky en Poetin elkaar in de nabije toekomst persoonlijk spreken.

Wapenstilstand

Ook NAVO-chef Rutte reageerde vanuit Albanië op de gesprekken van vandaag. In de hoofdstad Tirana praten de leiders van 47 Europese landen over veiligheid, defensie en democratie. Rutte vindt dat de Russische president Poetin een "grote fout" heeft gemaakt door een lage delegatie naar Istanbul te sturen. "De bal ligt nu echt bij hem."

Premier Schoof is ook in Albanië en zei dat de druk op Rusland "enorm moet worden opgevoerd". "Je ziet elke keer vertragingen, maar voor Nederland en alle andere Europese landen is het niet acceptabel dat deze oorlog doorgaat. Laat staan dat Oekraïne onder Russische overheersing komt."

President Trump verwacht dat er niets gebeurt zolang hij en Poetin niet samenkomen. Ook buitenlandminister Rubio verwacht geen doorbraak.

Eind 2016 maakte de 85-jarige Jan Terlouw indruk met een pleidooi voor vertrouwen. De vandaag overleden politicus verwees naar de tijd dat hij met zijn jonge gezin in Utrecht woonde.

"Overal hingen touwtjes uit de brievenbussen. De kinderen konden gewoon de voordeur opentrekken en bij elkaar binnenlopen. Volwassenen ook. We vertrouwden mekaar."

Het pleidooi van Terlouw in De Wereld Draait Door in 2016:

Aan zijn biograaf had hij er eerder nog wat bij verteld. Een van degenen die destijds bij hem binnenliepen was "een charmante twintiger", de minnaar van een vrouw die zijn souterrain huurde. Op een dag ontdekte Terlouw dat de man 400 gulden uit zijn bureaula had gepikt. Omdat de man huilend bekende, deed Terlouw geen aangifte.

Later belde de politie aan om te praten over Hans van Z. Terlouw zei geen 'Hans van Zet' te kennen, maar toen agenten een foto toonden, herkende hij de vriend van zijn huurster. Het bleek de seriemoordenaar Hans van Zon te zijn.

De anekdote laat zien dat Terlouws vertrouwen grensde aan naïviteit. Het was zijn kracht en zwakte. Zijn open houding bezorgde hem als D66-leider populariteit en stemmenwinst, maar toen het erop aankwam ging hij ten onder in de politieke slangenkuil.

Bekijk hier een terugblik op zijn leven en carrière:

Volgens Terlouw waren er twee dingen die een mens kan doen zonder een vak te hebben geleerd: schrijven en politiek bedrijven. Hij maakte zelf naam in beide.

Terlouw promoveerde op kernfusie, maar stelde halverwege zijn leven vast dat de wetenschap hem onvoldoende bevredigde. Hij stapte over naar de politiek en ging kinder- en jeugdboeken schrijven.

Vanaf 1971 was hij elf jaar landelijk politicus, waarvan negen jaar als leider van D66. Als het vleesgeworden redelijk alternatief gaf hij de partij na het vertrek van de flamboyante oprichter Hans van Mierlo een nieuw gezicht.

In die jaren schreef hij ook zijn bekendste kinderboeken. Hij deed dat er zo'n beetje bij, in vakanties. Geen literaire meesterwerken, maar sommige worden nog steeds gelezen. De verfilming van Oorlogswinter uit 2008 trok bijna een miljoen bioscoopbezoekers.

Oorlogswinter speelt zich af in het gebied van zijn jeugd, de noordkant van de Veluwe. Terlouw groeide daar als zoon van een predikant op in een zwaar calvinistisch milieu. Hij schetste de bezetting als een tijd van lijden en onrecht, waarin goed en fout niet altijd helder te onderscheiden waren, maar waarin wel morele keuzes moesten worden gemaakt.

Morele keuzes werden een thema in al zijn boeken, die volgens Terlouw waren doortrokken van christelijke normen en waarden. Terlouw brak al vroeg met het geloof van zijn ouders, maar zette zich er nooit tegen af.

Terlouw was in de jaren 50 tijdens zijn studie natuurkunde in Utrecht wiskundestudente Alexandra van Hulst tegengekomen. Hij zou ruim zestig jaar met haar getrouwd zijn, tot haar overlijden in 2017. Ze kregen vier kinderen, aan wie Terlouw voor het slapen eigen verhaaltjes vertelde. Ze vormden de basis van zijn latere schrijverschap.

Oosterschelde

Terlouw werd in 1971 gekozen in de Tweede Kamer. Hij had toen al als D66-fractieleider in Utrecht naam gemaakt met kritiek op de bouw van Hoog Catharijne en de aanleg van autowegen door de binnenstad.

In de Tweede Kamer zette hij zich in voor natuur en milieu, zoals met zijn aanvankelijk eenzame verzet tegen de afsluiting van de Oosterschelde. Het leidde tot de Oosterscheldekering, een compromis waarmee Zeeland tegen de zee werd beschermd, maar de natuur toch vrij spel hield.

Nadat voor deze dure oplossing was gekozen, schreef hij er het jeugdboek Oosterschelde windkracht 10 over.

Keurig en kalm

Toen Van Mierlo zich na de vorming van het kabinet-Den Uyl in 1973 terugtrok als fractieleider, werd Terlouw zijn opvolger. Het verschil met de oude leider had nauwelijks groter kunnen zijn. Van Mierlo, een ex-journalist en ex-katholiek, was een slonzige, wat warrige en breedsprakige kroegtijger; Terlouw een keurige, kalme en rationeel redenerende domineeszoon.

Ook inhoudelijk verschilden ze: Van Mierlo vond dat de ideologieën hun tijd hadden gehad, Terlouw meende dat D66 bestaansrecht had als sociaalliberale partij.

Dat bestaansrecht was in die tijd allerminst zeker. Nadat D66 bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1974 slechts een half procent van de stemmen had behaald, stemde een meerderheid van het partijcongres voor opheffing. Alleen omdat de vereiste tweederdemeerderheid niet werd gehaald, ging de partij door.

Redelijk alternatief

Met Terlouw als lijsttrekker herstelde D66 zich en ging de partij in 1977 van zes naar acht zetels. In een tijd van onverzoenlijke tegenstellingen tussen links en rechts voerde ideale schoonzoon Terlouw met succes campagne.

In de formatie van 1977 slaagde hij er niet in de tegenstellingen tussen Den Uyl en CDA-leider Dries van Agt te overbruggen, waarna Van Agt met VVD-leider Hans Wiegel ging regeren.

Bij de verkiezingen van 1981, na jaren van economische malaise en politieke verlamming en verdeeldheid, wist Terlouw D66 groot te maken als 'het redelijk alternatief' voor de PvdA en de VVD. "Noch het socialisme noch het liberalisme heeft adequate antwoorden gegeven voor de problemen waar we nu in zitten", meende hij.

Optimist en idealist

Terlouw pleitte ervoor "progressief, onafhankelijk, kritisch en redelijk" te zijn. Hij zette zichzelf neer als optimist en idealist, die stond voor de zorg voor de aarde en het milieu. Het was een boodschap die hij ook na zijn politieke carrière tot op hoge leeftijd zou blijven uitdragen.

Het leverde hem in 1981 zeventien zetels op, waardoor een nieuw kabinet van CDA en VVD onmogelijk werd. Na opnieuw een zeer moeizame formatie ging D66 regeren met CDA en PvdA. Terlouw werd vicepremier.

Door de vijandschap tussen Van Agt en Den Uyl kwam het kabinet-Van Agt II nooit echt aan regeren toe. In mei 1982 stapte de PvdA uit het vechtkabinet, waarna Terlouw nog een paar maanden verderging met Van Agt.

Van zijn imago als redelijke verzoener was weinig over. Bij de verkiezingen dat jaar zakte D66 terug naar zes zetels.

Terlouw besloot niet terug te keren in de Kamer en haalde zijn gram met de publicatie van een bitter dagboek. Na een periode in het buitenland werd hij tussen 1991 en 1996 commissaris van de Koningin in Gelderland. Het einde van zijn loopbaan stond, net als aan het begin, in het teken van het water: in 1995 liet hij wegens dreigende overstromingen het rivierengebied evacueren.

Ook daarna bleef hij tot op hoge leeftijd actief: hij hield lezingen en sprak geregeld op televisie over nog altijd dezelfde thema's: milieuvervuiling, vreemdelingenhaat, hebzucht.

Toch bleef hij optimistisch: alles was oplosbaar met vertrouwen. "Als je elkaar echt vertrouwt, dan leef je niet in een maatschappij, maar in een samenleving. Dan doe je het samen. Als we dat nou weer meer gaan doen..."

Bij een pro-Palestijnse manifestatie in Berlijn zijn gisteren meerdere gewonden gevallen. Eén politieagent raakte zwaargewond toen hij werd meegesleurd door een groep demonstranten. De politie heeft zeker vijftig mensen gearresteerd.

De politie schat dat er ruim duizend mensen op de manifestatie af waren gekomen. Er was "aanzienlijk geweld vanuit de menigte" tegen politieagenten, meldt een politiewoordvoerder aan de Frankfurter Allgemeine Zeitung. Er werd met flessen en stenen gegooid.

De manifestatie in het stadsdeel Kreuzberg stond in het teken van wat de Palestijnen de Nakba noemen, het Arabische woord voor catastrofe. Hier wordt herdacht dat bij de stichting van de staat Israël in 1948 zo'n 750.000 Palestijnen werden verdreven of op de vlucht sloegen.

Een politieagent werd de menigte in gesleurd, meldt de politie. Hij liep daarbij een gebroken arm op en verwondingen aan zijn bovenlichaam. Hij ligt nog steeds in het ziekenhuis. De agent ging de menigte in om mensen te arresteren. "Hij werd doelbewust aangevallen en op de grond gewerkt. Daarna werd hij geschopt", aldus de woordvoerder.

Brute geweldsdaad

In totaal zouden elf agenten en demonstranten gewond zijn geraakt. De politie dreef de demonstratie uiteen toen de situatie escaleerde.

De burgemeester van Berlijn heeft de aanvallen op de politie veroordeeld. "De aanval op een Berlijnse politieagent tijdens de demonstratie in Kreuzberg is niets minder dan een laffe, brute geweldsdaad. Wie hulpdiensten aanvalt, valt onze rechtsstaat aan en daarmee ons allemaal."

Het enige ziekenhuis in Gaza dat gespecialiseerd was in de behandeling van hart- en kankerpatiënten is door een Israëlisch bombardement onbruikbaar geworden. Dat zeggen zowel de Wereldgezondheidsorganisatie WHO als hulporganisatie Artsen zonder Grenzen.

Het Europees Ziekenhuis staat in de stad Khan Younis. Afgelopen dinsdag sloeg net buiten het ziekenhuis een bom of raket in. Bij die aanval kwamen minstens zestien mensen om het leven. De aanvallen op Gaza gaan onverminderd door. In slechts twee dagen tijd hebben Israëlische aanvallen 143 mensen gedood, onder wie meer dan veertig kinderen. Dat schrijft Al Jazeera.

Volgens het Israëlische leger was het een gerichte aanval en zat onder het ziekenhuis een commandocentrum van Hamas. Daarvoor is geen bewijs geleverd.

Bekijk hier beelden van de aanval op het ziekenhuis in Gaza

WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus zegt dat door de sluiting van het ziekenhuis "essentiële diensten zoals neurochirurgie, hart- en kankerbehandelingen zijn weggevallen die elders in Gaza niet beschikbaar zijn".

Tedros stelt in zijn bericht op X dat "ziekenhuizen beschermd moeten worden en nooit gemilitariseerd of aangevallen mogen worden". Hij sluit zijn woorden af met "staakt-het-vuren".

Artsen zonder Grenzen

Het team van Artsen zonder Grenzen dat in dit ziekenhuis werkte, is naar het enige andere ziekenhuis in Khan Younis verplaatst, het Nasser-ziekenhuis. Dat werd uren daarvoor ook geraakt bij een Israëlische aanval. Ook daarover zegt het Israëlische leger dat er Hamas-terroristen zaten.

Volgens Artsen zonder Grenzen laten de voortdurende aanvallen van Israël op ziekenhuizen zien dat de Israëlische regering de Gazastrook voor de bewoners onleefbaar probeert te maken.

De voormalig FBI-directeur James Comey wordt verdacht van het oproepen tot het plegen van een aanslag op president Donald Trump. Hij zou dat hebben gedaan door een foto van schelpen op Instagram te plaatsen.

Met de schelpen maakte hij de cijfers 8647. 86 heeft in de Verenigde Staten de betekenis om iets weg te doen, of weg te sturen, bijvoorbeeld als iemand wegens dronkenschap uit een bar wordt gezet. 47 zou staan voor Trump, omdat hij de 47e president is. Aanhangers van Trump interpreteerden het als een oproep om hem af te zetten met geweld.

"Coole schelpenformatie tijdens mijn strandwandeling", schreef Comey bij de foto, die hij inmiddels van zijn sociale media heeft verwijderd.

De foto die Comey plaatste:

Volgens minister van Binnenlandse Veiligheid Noem heeft Comey opgeroepen tot het vermoorden van Trump. "Het ministerie en de Secret Service onderzoeken deze dreiging en zullen adequaat reageren." De Secret Service is verantwoordelijk voor de beveiliging van de president.

De Secret Service zegt op de hoogte te zijn van het bericht van Comey. "We nemen dit soort retoriek zeer serieus", zegt een woordvoerder. De huidige directeur van de FBI, Kash Patel, zegt klaar te staan om de Secret Service te ondersteunen.

Comey schrijft nu op Instagram dat hij het niet zo bedoeld heeft. "Ik nam aan dat de schelpen stonden voor een politieke boodschap. Ik realiseerde me niet dat sommige mensen deze getallen associëren met geweld. Ik ben tegen elke vorm van geweld, dus heb ik de post verwijderd."

Comey eerder ontslagen door Trump

Comey was in de eerste termijn van Trump de baas van de FBI, maar werd in mei 2017 ontslagen. Comey had toen de leiding over een onderzoek naar mogelijke Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

De Amerikaanse speciaal aanklager Mueller concludeerde in 2019 in een onderzoek dat er inderdaad sprake was van Russische inmenging, maar dat er geen bewijs voor samenzwering tussen Trump en de Russen.

De Universiteit Utrecht (UU) wil stoppen met een project waarbij de Israëlische regering betrokken is. Ook wil de UU voorlopig geen nieuwe samenwerkingen aangaan met Israëlische organisaties. Dat meldt de universiteit in een verklaring. Bestaande samenwerkingen met overige Israëlische instellingen blijven.

De universiteit wil de lopende samenwerkingen niet verbreken "omdat de inhoud van deze projecten eerder geëvalueerd is", aldus de universiteit. Uitzondering is het project waarbij het ministerie van Gezondheid van Israël betrokken is. "Omdat hier de Israëlische regering direct bij betrokken is, wil de UU uit dit project stappen." De universiteit onderzoekt nog of dat mogelijk is.

Sinds een week wordt de binnenplaats van de universiteitsbibliotheek bezet door demonstranten, schrijft RTV Utrecht. Zij eisen dat de universiteit alle banden met Israël verbreekt.

Aanleiding

"We begrijpen dat onze studenten en collega's vol afschuw kijken naar de situatie in Israël, Gaza en de Westbank en zich daar grote zorgen over maken. Als college van bestuur en decanen delen we die afschuw en die zorgen", aldus Anton Pijpers, collegevoorzitter van de universiteit.

Hij voegt eraan toe: "De recente uitspraken en acties van de Israëlische regering over het bezetten van grote delen van Gaza, de daarbij behorende grootschalige verplaatsingen van bewoners en de voortdurende blokkades van voedsel en hulpmiddelen, zijn de aanleiding om het beleid rondom samenwerkingen aan te scherpen. Gezaghebbend wetenschappelijk onderzoek spreekt van genocidaal geweld, er is geen oog meer voor de wens van mensen in de regio om in vrede te leven, met respect voor hun waardigheid en rechten."

Toch gaat de universiteit niet in op de eis van de demonstranten om direct alle banden met Israëlische instellingen te verbreken.

Adviescommissie

Het college heeft samen met de decanen van de UU besloten om een adviescommissie in te stellen. Die gaat beoogde samenwerkingspartners beoordelen. Tot die tijd gaat de universiteit geen nieuwe overeenkomsten aan met Israëlische organisaties.

"We begrijpen dat dit besluit bij sommige collega's en studenten hard binnenkomt. We zetten ons in om studenten en medewerkers te steunen die direct of indirect door deze gebeurtenissen worden geraakt", aldus Pijpers.

Volgend jaar openen negen nieuwe islamitische basisscholen de deuren, meldt Trouw. Dat is het hoogste aantal tot nu toe in één jaar tijd, door een nieuwe scholenwet. In totaal komen er zeker veertien nieuwe basisscholen.

De scholen kregen goedkeuring van het ministerie van Onderwijs en krijgen vanaf 2026 geld om te starten. Het gaat om scholen in onder meer Arnhem, Gouda en Groningen.

Naast de islamitische scholen moeten er ook twee protestants-christelijke basisscholen en een openbare school komen. De overtuiging van de andere twee is niet bekend. Over vijf andere soorten nieuwe scholen valt deze zomer een besluit.

Het ministerie zegt tegen de NOS dat het aantal scholen dat volgend jaar de deuren opent nog kan wijzigen. Het aantal kan oplopen als er meer aanvragen worden goedgekeurd. Anderzijds kunnen scholen er alsnog voor kiezen om toch niet open te gaan.

Makkelijker

Islamitische scholen voor voortgezet onderwijs komen er mogelijk ook nog. In Amsterdam, Almere, Breda, Ede en Gouda wachten initiatieven nog op goedkeuring.

De nieuwe scholenwet maakt het nu makkelijker om scholen op te richten. Tegenwoordig kan dit door tweehonderd digitale steunbetuigingen van ouders met jonge kinderen uit die gemeente die het initiatief steunen.

Vroeger moest een bepaalde geloofsgroep, zoals moslims, nog een ingewikkelde procedure doorlopen als zij in een gemeente nog geen school hadden. Zo moest worden bewezen of het opzetten van de school haalbaar was.

Opmars

Islamitische scholen zijn al langer bezig aan een opmars. Uit een analyse van Trouw bleek dat afgelopen drie jaar een op de drie nieuwe basisscholen islamitisch was.

Uit datzelfde onderzoek bleek ook dat gemeenten vaker bezwaar maken tegen de komst van islamitische scholen dan tegen andere scholen.

Als alle goedgekeurde islamitische basisscholen volgend jaar de deuren openen, telt Nederland er in 2026 bijna honderd. Ter vergelijking: er zijn in Nederland zo'n 1800 protestants-christelijke basisscholen en ongeveer evenveel katholieke basisscholen.

Op 93-jarige leeftijd is voormalig D66-leider, vicepremier en schrijver Jan Terlouw in Twello overleden. "Hij is kort ziek geweest en vannacht thuis, vredig, in het bijzijn van zijn familie, overleden", laat zijn dochter Sanne Terlouw weten.

Terlouw leidde D66 van 1974 tot 1982. Ook was hij in de jaren 70 succesvol schrijver van kinderboeken als Koning van Katoren, Oorlogswinter en Oosterschelde windkracht 10.

Voordat hij in de politiek ging was Terlouw als natuurwetenschapper betrokken bij het onderzoek naar kernfusie. In 1971 kwam hij voor D66 in de Tweede Kamer. Daar zette hij zich in voor het milieu en streed met succes tegen een volledige afsluiting van de Oosterschelde.

Als regeringspartij in het kabinet-Den Uyl raakte D66 in een crisis. Oprichter en partijleider Van Mierlo vertrok in 1974 en Terlouw volgde hem op als partij- en fractieleider. Hij gaf D66 een nieuw profiel als links-liberale partij en als "redelijk alternatief" tussen links en rechts, die elkaar in die jaren verketterden.

Zetelwinst

Met Terlouw als lijsttrekker ging D66 in 1977 van zes naar acht zetels en in 1981 van acht naar zeventien. Terlouw werd daarna vicepremier en minister van Economische Zaken in het kabinet-Van Agt II. Dat werd geen succes. Hij slaagde er niet in de tegenstellingen in het kabinet tussen Van Agt en PvdA-leider Den Uyl te overbruggen.

Bekijk hier een terugblik op zijn leven en carrière:

Toen de PvdA uit het kabinet stapte, bleef D66 zitten. Bij derde verkiezingen met hem als lijsttrekker zakte D66 vervolgens terug naar zes zetels. Terlouw verliet daarna de landelijke politiek, en was daarna onder andere commissaris van de Koningin in Gelderland en lid van de Eerste Kamer.

Oorlogswinter

Terlouw was vader van vier kinderen, die hij zelfverzonnen verhaaltjes vertelde. Daaruit kwam het idee voort om kinder- en jeugdboeken te gaan schrijven. In zijn vakanties schreef hij onder meer Koning van Katoren, over een jongen die koning wordt van het fictieve land Katoren, en Oorlogswinter, waarin hij zijn ervaringen als jongen in de Tweede Wereldoorlog verwerkte.

Beide boeken horen tot de best verkochte Nederlandse jeugdboeken en zijn ook verfilmd. Oorlogswinter uit 2008 trok bijna een miljoen bezoekers.

Op hoge leeftijd maakte Terlouw nog indruk met een pleidooi in De Wereld Draait Door om elkaar meer te vertrouwen. Symbool voor dat vertrouwen was het touwtje dat mensen vroeger uit de brievenbus lieten hangen om bij elkaar binnen te kunnen komen.

'Boegbeeld en een baken'

D66 laat in reactie te weten dat met Jan Terlouw "een boegbeeld en een baken in een onrustige politieke wereld" is overleden. Hij was volgens de partij "een echte partijman, een graag geziene spreker op congressen, een mentor voor jong politiek talent en een campaigner pur sang. De partij die hem zo lief was, zal zijn nalatenschap met trots voortzetten."

"Hij was een bijzondere vader en partner voor zijn vriendin", zegt zijn dochter Sanne. "We hopen dat zijn ideeën weerklank vinden in de samenleving en zo blijven bestaan."

Op de dag dat de winnaar van de World Press Photo 2025 in het zonnetje wordt gezet, gaat de discussie over de winnaar van 1973. World Press Photo maakt bekend te twijfelen wie de maker is van deze iconische foto.

Het gaat om de foto uit 1972 met als titel The Terror of War, van een 9-jarig meisje dat naakt en zwaargewond wegvlucht van een napalmbombardement op de plaats Trang Bang. Het werd een van de bekendste afbeeldingen van de Vietnamoorlog en een aanklacht tegen de gevolgen van oorlog voor onschuldige slachtoffers in het algemeen.

"We schrijven deze foto niet meer aan iemand toe totdat is opgehelderd wie de echte fotograaf is", zegt directeur Joumana El Zein Khoury van World Press Photo. "Maar de kans bestaat dat dat nooit duidelijk wordt."

Twijfel na documentaire

Tot nu toe gold de destijds 21-jarige Nick Ut als maker van de foto. Nadat hij met andere journalisten verslag had gedaan van het bombardement, racete hij met de gewonde Kim Phuc, naar het ziekenhuis in Saigon. Daar moest ze maandenlang herstellen van het oorlogsgeweld.

Begin dit jaar stelde de documentaire The Stringer dat niet AP-fotograaf Ut de maker was, maar de plaatselijke freelancer Nguyen Thanh Nghe. Hij zegt in de documentaire dat het persbureau een eigen werknemer als maker noemde, omdat hij als lokale freelancer daar geen aanspraak op had. Hij kreeg slechts een vergoeding van 20 dollar.

Hoewel een oud-medewerker van AP die lezing bevestigde in de documentaire, bleef het persbureau achter Ut staan. Na nader onderzoek meldde AP begin deze maand dat er wel enkele twijfels waren, maar niet voldoende om Ut het auteurschap te ontzeggen of de claim van Nguyen te bevestigen.

AP gaf toe dat de foto waarschijnlijk niet gemaakt was met het cameratype dat Ut die dag bij zich had en dat Ut mogelijk op meters afstand was geweest van de plek waar de fotograaf had afgedrukt. Hard bewijs dat Nguyen de foto had gemaakt werd niet gevonden in de uitgebreide analyse van foto- en filmbeelden van die dag. Omdat er voor intrekking van de erkenning onomstotelijk bewijs nodig is, handhaaft AP Ut als maker.

Eer niet in geding

Los van het AP-rapport deed ook World Press Photo zelf onderzoek naar de foto. De bevindingen daarvan worden zaterdagmiddag in de Nieuwe Kerk in Amsterdam gepresenteerd.

El Zein Khoury benadrukt dat Nick Ut nergens van beschuldigd wordt. "Daar zijn we helemaal niet op uit. Maar op basis van een analyse van de locatie, de afstand en de camera die is gebruikt, is het aannemelijker dat de foto is gemaakt door Nguyen Thanh Nghe of Huynh Cong Phuc, omdat zij in een betere positie stonden dan Nick Ut. Dit moet opgehelderd worden."

De foto blijft de Foto van het Jaar in 1973, aldus de organisatie. "Er is geen enkele twijfel over dat deze foto een echt gebeurd moment in de geschiedenis weergeeft. Maar we kunnen niet met zekerheid zeggen wie hem gemaakt heeft. Tot die tijd zullen we tijdens exposities en op onze website dan ook deze kanttekening bij de foto plaatsen."

In Oude Pekela zijn opnieuw woningen ontruimd vanwege de brand die sinds maandagavond woedt in een vezelhennepbedrijf. Volgens de gemeente wordt vandaag geblust met zwaarder materieel en schuim en kan dat leiden tot extra rook- en stankoverlast.

De bewoners hebben gisteravond te horen gekregen dat ze hun huizen uit moeten, schrijft RTV Noord. Ze worden opgevangen in een buurthuis.

"Deze actie moet de voortdurende overlast van de brand in de opslag van Hemplax zo snel mogelijk beëindigen", zegt burgemeester Jaap Kuin. "We streven ernaar de brand vrijdagavond te blussen, zodat inwoners het dagelijks leven weer kunnen oppakken."

De gemeente adviseert mensen in de omgeving die hun huis niet uit hoeven om ramen en deuren de hele dag dicht te houden.

Balen stro

De brand brak maandagavond uit door nog onbekende oorzaak. De politie onderzoekt of er sprake is van brandstichting, zei een woordvoerder eerder deze week tegen RTV Noord.

In het pand lagen zo'n 10.000 balen hennepstro opgeslagen. Het pand is ingestort, waardoor de brandhaarden moeilijk zijn te bereiken. Het nablussen duurt daarom lang. Meerdere scholen in de buurt bleven dinsdag dicht.

De twintig bewoners die maandag hun woning uit moesten, mochten dinsdagavond terug naar huis. De gemeente waarschuwde toen al dat er een kans bestond dat zij op een later moment hun woning opnieuw moesten verlaten.

De man die verdacht wordt van ontvoering van zijn twee biologische kinderen in Dalfsen, is voorlopig geschorst als advocaat. Dat heeft de Raad van Discipline, de tuchtrechter voor advocaten, bepaald. RTV Oost heeft de uitspraak ingezien.

De man zou zijn kinderen eind maart samen met zijn partner hebben ontvoerd. Het 11-jarige meisje en haar 6-jarige broertje woonden in een pleeggezin in Dalfsen (Overijssel) maar raakten op 31 maart vermist.

De politie maakte zich ernstig zorgen. Er werd een Amber Alert verstuurd. De kinderen werden de volgende dag ontdekt in een Belgische woning samen met hun biologische ouders.

Uitgeleverd

De ouders werden aangehouden en zijn gisteren uitgeleverd aan Nederland. Ze worden verdacht van het onttrekken van de kinderen aan het wettelijk gezag. De kinderen zijn inmiddels terug bij hun pleegouders.

Raadsman Michaël van K. uit Enschede is geschorst tot hij weer op vrije voeten komt. "Door de gang van zaken, waarbij Van K. zijn kinderen heeft meegenomen en hij zich in België wilde vestigen, moet worden geconcludeerd dat hij niet op een behoorlijke manier zijn praktijk nog kan voeren", aldus de toezichthouder op advocaten.

Later vandaag beslist de onderzoeksrechter of Van K. en zijn partner langer vast blijven zitten.

Bij een aanrijding in de Limburgse plaats Nederweert zijn twee mensen om het leven gekomen. Op de provinciale weg tussen Someren en Nederweert kwamen twee bestelbusjes frontaal met elkaar in botsing.

De dodelijke slachtoffers waren de bestuurders van de busjes, de enige inzittenden. De identiteit van de slachtoffers maakt de politie op een later moment bekend, nadat de nabestaanden zijn geïnformeerd.

Volgens L1 Nieuws waren er veel hulpdiensten aanwezig en werd er ook een traumahelikopter opgeroepen. De weg was een groot deel afgesloten voor politieonderzoek, maar is inmiddels weer open.

Rusland en Oekraïne gaan naar verwachting vandaag toch met elkaar in gesprek in het Turkse Istanbul. Het is voor het eerst in drie jaar dat er direct wordt onderhandeld. De kans op een doorbraak is echter klein.

Oekraïense topfunctionarissen praten deze ochtend, voorafgaand aan het gesprek met de Russische delegatie, met de VS en Europa. Bij dat gesprek waren de Amerikaanse gezant Keith Kellogg en veiligheidsadviseurs uit Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.

Het overleg tussen Oekraïne en Rusland moet om 11.30 uur Nederlandse tijd beginnen, melden bronnen bij het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken. De delegaties ontmoeten elkaar in het Dolmabahçepaleis op de oever van de Bosporus in Istanbul.

Gisteren werd duidelijk dat de Oekraïense president Zelensky, uit respect voor gastland Turkije, alsnog een delegatie naar Istanbul stuurde. De Oekraïense delegatie wordt geleid door minister van Defensie Oemjerov.

Presidenten zijn afwezig

De ontmoeting leek eerder te wankelen toen bekend werd dat de Russische president Poetin niet persoonlijk naar Turkije wilde komen, hoewel hij zelf directe gesprekken had voorgesteld. Volgens Zelensky toont de afwezigheid van Poetin dat hij niet serieus wil onderhandelen over een staakt-het-vuren.

De ontmoeting zal dus nu vandaag moeten plaatsvinden in Istanbul zonder de twee presidenten. De Russische delegatie staat onder leiding van presidentieel adviseur Vladimir Medinski. Volgens Zelensky bestaat het team vandaag uit "niemand die daadwerkelijk beslissingen kan nemen".

Invloed Trump

De Amerikaanse buitenlandminister Marco Rubio zei gisteren na afloop van de NAVO-bijeenkomst in het Turkse Antalya dat er waarschijnlijk geen doorbraak komt in de vredesgesprekken. "Ik denk niet dat we een doorbraak gaan zien totdat president Trump en president Poetin direct met elkaar praten over dit onderwerp", aldus Rubio.

Trump was afgelopen week zelf ook in het Midden-Oosten voor een bezoek. Hij hield aanvankelijk nog de optie open om door te vliegen naar Turkije en zei dat hij voorlopig nog "onbekende eindbestemming" zou vertrekken, maar inmiddels is definitief duidelijk dat hij naar huis gaat.

Voorafgaand aan zijn vlucht naar Washington zei Trump dat hij "een geweldige tijd heeft gehad, maar nu naar huis gaat om mijn nieuwe kleinkind te ontmoeten".

Het blussen van de brand op een vrachtschip aan de Vlothavenweg in het Westelijk Havengebied kan uren tot wel dagen duren. Dat meldt de veiligheidsregio Amsterdam Amstelland.

"We weten dat dit soort branden lang kunnen aanhouden", zegt Paul Kangangi van de veiligheidsregio Amsterdam Amstelland in het NOS Radio 1 Journaal.

De brand woedt al sinds gistermiddag. Vanwege de rookontwikkeling waren er gisteren vier NL Alerts verstuurd met het advies om ramen en deuren te sluiten en ventilatie uit te schakelen. Omdat de wind is gedraaid, is er vandaag opnieuw het NL Alert uitgegeven voor het stadscentrum van Amsterdam.

Acceptabel risico

Het gaat om een schip geladen met schroot. De rook die vrijkomt is in de wijde omgeving te zien. Op sommige plekken zijn roetdeeltjes aangetroffen. Ook is er veel stankoverlast.

Volgens Kangangi is de rook niet heel schadelijk. "Veel mensen gaan nu naar hun werk. Als je er met gepaste spoed doorheen gaat, dan is het risico acceptabel. Maar het is wel het beste om de boel thuis dicht te houden, zodat er geen roetdeeltjes in huis terecht kunnen komen", zegt hij.

De plek van de brand:

Rond 17.00 uur kreeg de brandweer gistermiddag de eerste melding binnen vanwege de brand. De brandweer meldt dat het schip vijf losse laadruimen heeft en de brand begon in ruim 4.

"Deze is uiteindelijk overgeslagen naar ruim 3. De tactiek was om het ruim te legen en de brandende delen aan wal te blussen. Dit is ook bij ruim 3 geprobeerd, maar door de hitte zijn de luiken van ruim 3 verzwakt geraakt en dichtgevallen", aldus de brandweer in een update.

Woordvoerder Kangangi zegt dat de brandhaard nog steeds niet is bereikt. "We proberen nu een zogenoemde stoplijn te creëren, waardoor de brand niet nog verder kan overslaan. Omdat het schroot heel op elkaar gedrukt zit, kan het makkelijk broeien en overslaan. En omdat het allemaal oud metaal is, krijg je een grote rookwikkeling."

Bekijk hier beelden van bluswerkzaamheden van gisteravond:

Hoe de brand heeft kunnen ontstaan, is nog onduidelijk. "Uiteraard is dat ook een van onze vragen, maar dat zal later onderzocht en beantwoord moeten worden", zegt Kangangi. "Nu zetten we ons vooral in op het bestrijden van de brand en het proberen beperken van de overlast van de inwoners van de stad."

In maart dit jaar leidde brandend schroot in het Amsterdamse Westelijk Havengebied ook al voor veel overlast. Bewoners in de buurt van kregen toen ook een NL Alert vanwege rookontwikkeling. Ook was er veel stankoverlast.

Goedemorgen! De rechtbank in Arnhem beslist of Gelderland op De Hoge Veluwe een wolf mag afschieten. En de World Press Photo wordt uitgereikt aan de Palestijnse fotograaf Samar Abu Elouf.

Eerst het weer: vanochtend trekt vanuit het noorden bewolking ons land binnen. Vooral in de kustregio's is de bewolking hardnekkig, dieper landinwaarts lost de bewolking op en schijnt vaker de zon. De maxima liggen tussen 15 en 21 graden.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In Amsterdam woedt al sinds gistermiddag brand op een vrachtschip. Hierdoor ligt er een rooksluier over een groot deel van de hoofdstad.

De brandweer werd rond 17.00 uur gealarmeerd vanwege de brand in het Westelijk Havengebied. Er staat een schip geladen met schroot in brand. De rook die vrijkomt is in de wijde omgeving te zien. Op sommige plekken zijn roetdeeltjes aangetroffen. Ook is er veel stankoverlast.

Vanwege de rookontwikkeling zijn er vier NL-Alerts verstuurd met het advies om ramen en deuren te sluiten en ventilatie uit te schakelen. Er zijn geen schadelijke waardes gemeten, meldt de brandweer.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Alle 26 finalisten voor het Eurovisie Songfestival zijn bekend. In de tweede halve finale kwalificeerden favorieten Oostenrijk, Finland en Israël zich naar de finale. Vooraf werd rekening gehouden met een verstoring tijdens het optreden van Israël (zoals eerder op de dag gebeurde tijdens de repetitie), maar onrust bleef uit en bij het optreden van Israël werd vooral gejuicht.

Behalve de drie favorieten zijn ook Litouwen, Armenië, Denemarken, Luxemburg, Letland, Malta en Griekenland door naar de finale. De afvallers zijn Australië, Montenegro, Ierland, Georgië, Tsjechië en Servië.

Bekijk hier hun optredens en andere spraakmakende momenten uit de tweede halve finale:

Fijne vrijdag!

Zondag begint Leo XIV met zijn installatie officieel aan zijn werk als nieuwe paus. Op zijn bureau wacht een hoofdpijndossier: de financiën. Hoewel de nieuwe paus profiteert van het puinruimen onder paus Franciscus, is het schimmenspel met geld in het Vaticaan nog allerminst opgelost.

De Heilige Stoel kampt naar verluidt met een tekort van 70 miljoen euro. Maar over de begroting houdt het Vaticaan al eeuwenlang de lippen stijf op elkaar.

Wel is er onder paus Franciscus enige transparantie gekomen. Vooral omdat de Vaticaanse Bank, officieel het Instituut voor Religieuze Werken geheten, in 2012 gedwongen werd elk jaar de boeken openbaar te maken.

Schandalen en verdenkingen

Al decennia wordt de Vaticaanse Bank in verband gebracht met louche vastgoeddeals, vriendjespolitiek en zelfs banden met de maffia. In 2009 kwam de bank, die is bedoeld voor alle financiële zaken rond het Vaticaan, door een witwasschandaal in het vizier van het Europese toezicht op banken, dat sinds de financiële crisis was verscherpt.

Paus Benedictus brandde er liever de vingers niet aan. Maar hij werd gedwongen zich ermee bezig te houden toen de Vaticaanse Bank in 2013 in het strafbankje belandde en er niet meer gepind kon worden in Vaticaanstad. Benedictus ontsloeg directeur Ettore Gotti Tedeschi en haalde advocaat Ernst von Freyberg uit zijn vaderland Duitsland om puin te ruimen. Een week later stapte de paus tot ieders verrassing op.

Zijn opvolger, paus Franciscus, speelde met het idee om de Vaticaanse Bank helemaal op te doeken. Maar door zijn overtuiging dat geld de Rooms-Katholieke Kerk en zijn volgelingen ook kan dienen in plaats van beheersen, koos hij voor een grondige hervorming.

Dat begon met het opnieuw controleren van alle klanten en hun geld, bleek uit de eerste openbare jaarcijfers uit 2012. In twee jaar werden ongeveer 2600 rekeningen gesloten. Nog eens bijna 400 klanten moesten vertrekken omdat ze geen lid waren van de katholieke kerk.

Het afschrijven van vastgoed kostte elk jaar vele miljoenen. Om een einde te maken aan de financiële blunders en zelfverrijking, haalde Franciscus in 2014 alle investeringen en onroerend goed weg uit de handen van kardinalen. Hij richtte hiervoor een soort ministerie van Economische Zaken op, Secretariaat geheten.

De Australische kardinaal George Pell ging de instelling leiden, net als een commissie om de Vaticaanse Bank te hervormen. Pell moest al in 2017 vertrekken toen hij werd gelinkt aan seksueel misbruik.

Roddel en achterklap

Ondertussen had Von Freyberg na nog geen twee jaar zijn biezen gepakt bij de Vaticaanse Bank. Officieel miste de directeur zijn familie, maar het lekte uit dat Von Freyberg het gekonkel zat was. Franciscus stuurde zijn vertrouweling Battista Ricca als interim-directeur naar de bank. Die functie bekleedt hij nog steeds.

Met de bank zelf gaat het cijfermatig niet slecht, hoewel het opschonen de inkomsten raakt. Ook komt het eigen pensioenfonds in problemen. Hierdoor zakte de Vaticaanse Bank in 2022 voor ruim 68 miljoen euro in de rode cijfers.

Het foute geld verdwijnt wel uit de bank. Europees toezichthouder Moneyval is tevreden over de witwascontroles, schrijft Ricca in het jaarverslag van 2023. Dat is te zien in het aantal rekeninghouders. Van de ongeveer 21.000 uit het eerste openbare jaarverslag in 2012 is elf jaar later ongeveer de helft de deur gewezen.

Pieterspenning

Toch houdt dat gerommel met geld niet tegen. Zo werd kardinaal Angelo Becciu in 2023 veroordeeld tot 5,5 jaar cel, omdat hij bij het Staatssecretariaat van de Heilige Stoel miljoenen verkwanselde met vastgoeddeals in Londen.

Tijdens het conclaaf zou de Duitse kardinaal Reinhard Marx, die de Raad voor de Economie leidt, volgens persbureau Ansa hebben gesteld dat de begroting van de Heilige Stoel topprioriteit is voor de nieuwe paus. Zonder vastgoeddeals leunt het Vaticaan vooral op giften van katholieken, de Pieterspenning.

Uit de informatie die paus Franciscus sinds 2021 openbaar liet maken, blijkt dat er jaarlijks nog ruim 40 miljoen euro aan donaties binnenkomt. Maar de grootste donateurs, Amerikaanse en Duitse katholieken, worden zuinig door alle misbruikschandalen in de kerk. Ook blijft er steeds minder over omdat de kosten om lokale kerken overeind te houden alleen maar groter worden.

Voor de Amerikaanse paus Leo XIV, afgestudeerd in kerkelijk recht en een kundig bestuurder genoemd, is het sluitend krijgen van de begroting van de Heilige Stoel misschien wel zijn grootste uitdaging. Hij moet daarvoor de banden met donateurs uit rijke westerse landen herstellen, concludeerden experts in tijdschrift Newsweek. Want nieuwe inkomsten verwerven door het afkopen van zonden of het verkopen van kunstobjecten, lijkt in de moderne tijd geen optie meer.