NOS Nieuws - Algemeen

Het Openbaar Ministerie zegt dat zijn ICT-systemen weer worden opgestart. Gisteren kwam het werk bijna helemaal tot stilstand. Er was sprake van een hardnekkige storing diep in het systeem, aldus het OM. Het kon niet uitsluiten dat kwaadwillenden waren binnengedrongen. Uit voorzorg werden alle verbindingen met het internet verbroken.

Uit het onderzoek van een crisismanagementteam is naar voren gekomen dat er geen sprake was van een verstoring van buitenaf, maar dat oorzaak waarschijnlijk in het systeem zelf zit. De verwachting is dat deze middag alle eigen systemen weer werken en de verbinding met de buitenwereld wordt hersteld.

Het OM kampt al langer met ICT-problemen. Zo konden officieren van justitie en hun medewerkers steeds vaker geen e-mails ontvangen, versturen en openen. Ook konden ze vaak niet in de gedigitaliseerde dossiers kijken. Het is onbekend of die problemen dezelfde oorzaak hadden als de storing van gisteren.

Het aangepaste cruiseschip MPS De Zonnebloem heeft vanochtend vroeg averij opgelopen in Duitsland. Het schip werd aangevaren en raakte zodanig beschadigd dat alle 149 opvarenden van boord moesten worden gehaald. Voor zover bekend is niemand gewond geraakt.

Het is nog onduidelijk wat er precies is gebeurd. Het schip was met 69 gasten, 65 vrijwilligers en 15 bemanningsleden onderweg op de Rijn toen het niet ver van Nederland werd aangevaren door een vrachtschip. Er ontstond een fors gat in de romp.

Marcel van der Kaa, plaatsvervangend directeur van De Zonnebloem in Breda, is vooral blij dat alle mensen aan boord veilig zijn. "Natuurlijk is iedereen enorm geschrokken. Hun welzijn is dan ook onze grootste zorg", zegt hij bij Omroep Brabant. "Er wordt slachtofferhulp aangeboden voor iedereen die dat nodig heeft."

Iedereen naar huis

De Zonnebloem probeert iedereen zo snel mogelijk thuis te krijgen. "Zowel in Duitsland als in Nederland zijn onze medewerkers bezig om dit te regelen", zegt Van der Kaa. Volgens hem heeft vervoersbedrijf Valys, gespecialiseerd in het vervoer van mensen met een handicap, aangeboden om iedereen met aangepaste busjes terug te brengen naar Nederland.

Het schip MPS De Zonnebloem is ingericht op vervoer van mensen met een beperking. Het is voorzien van allerlei hulpmiddelen zoals tilliften en hoog-laagbedden. Tijdens de vaarvakanties gaan gediplomeerde zorgvrijwilligers mee.

Het schip vaart zo'n 40 weken per jaar over de Rijn van en naar Duitsland en maakt ook cruises over de Belgische en Nederlandse wateren. Per jaar gaan er een kleine 3000 mensen met een lichamelijke beperking mee op vakantie.

Alternatieve vakantie

Maandag zou een nieuwe groep mensen aan boord gaan, maar gezien de schade aan de romp kan dat niet doorgaan. Mogelijk is het schip zelfs geruime tijd niet beschikbaar.

"Het is heel verdrietig dat we deelnemers en vrijwilligers die de komende periode mee zouden varen, moeten informeren dat hun reis niet door kan gaan", aldus Van der Kaa. De Zonnebloem probeert om een alternatieve vakantie te regelen.

Zelfs met het blote oog was het goed te zien: om 12.10 uur vanmiddag was een kwart van de oppervlakte van de zon bedekt. De maan nam eventjes een flinke hap uit de zon. Nederland beleefde voor het eerst sinds oktober 2022 weer een gedeeltelijke zonsverduistering en dat is veel mensen niet ontgaan.

"Het was zo leuk om het enthousiasme van mensen te zien, toen ze merkten dat er écht een hapje uit de zon werd genomen", zegt Mark Kristel, een van de vrijwilligers van Stichting Vesta Sterrenwacht in Oostzaan. Al ver voordat de eclips begon, stonden de eerste bezoekers voor de deur, "We hebben hier de hele tuin vol staan. Overal mensen die door telescopen kijken. Door verrekijkers. Het is echt bijzonder om dat samen mee te maken."

Er was wat meer bewolking dan voorspeld. Toch was in grote delen van Nederland, zeker met een speciale eclipsbril, goed te zien hoe de maan precies tussen de aarde en de zon in schoof. De maan nam in eerste instantie een hap uit de rechterkant van de zon. Rond 12.00 uur bevond die hap zich aan de bovenkant, en tegen het einde van de eclips 'verdween' de maan weer via de linkerkant van de zon.

Kijk hier in anderhalve minuut een versnelde opname van de verduistering terug:

Ook bij de volkssterrenwacht in het Gelderse Bussloo was het druk.

"Sinds 1999 ben ik helemaal verkocht", vertelt een bezoekster bij Omroep Gelderland. "Toen heb ik de totale zonsverduistering gezien. Hier ben ik nu met mijn kleinkinderen, als voorbereiding op de zonsverduistering volgend jaar in Spanje. Daar ga ik met ze naartoe."

Sterrewacht anno 1633

In de Sterrewacht in Leiden, opgericht in 1633 en daarmee "het oudste nog operationele universitaire observatorium ter wereld", was de sfeer minstens even goed als in Oostzaan en Bussloo. Een aantal studenten Sterrenkunde kreeg daar uitleg van gepensioneerd natuurkundige Martien Jacobs (81).

"Er gebeurt nu zo veel in de sterrenkunde - met allerlei mogelijkheden die er vroeger niet waren", legt Jacobs uit bij Omroep West. Hij doelt vooral op de steeds nauwkeurigere metingen van de afstanden van de sterren tot elkaar en de aarde.

Vandaag bedient natuurkundige Jacobs de heliostaat (zonnetelescoop), een apparaat dat met een spiegel boven op de sterrenwacht de zon reflecteert op de muur waardoor je zonder bril naar de gedeeltelijk verduisterde zon kunt kijken.

Astronaut

"Het is de eerste keer dat ik een partiële zonsverduistering zie en dat maakt het heel bijzonder. Ook omdat er zo veel wiskundige principes achter zitten, die nu echt zichtbaar worden", zegt student Dave Kroos.

"Dit is een jongensdroom. Ik wilde altijd astronaut worden vroeger. En ik ben nu niet in de ruimte, maar zo voelt het wel", zegt medestudent Melvin Alken. "Als je zo'n bril op doet wordt alles zwart. Het enige wat je ziet is de zon en nu zit er dan nog wat voor. Ik vind het zelf supercool."

Via NOS Ooggetuige stuurden veel mensen foto's in. Een selectie:

Iedereen met een paar zonnepanelen op het dak kon zien dat de opbrengst terugliep. Maar voor stroombeheerder Tennet betekende de zonsverduistering een 'stresstest'. Als miljoenen panelen in een keer minder stroom leveren, moet je dat kunnen opvangen. Vraag én aanbod van stroom moeten altijd in balans zijn. In het uiterste geval, kondigde Tennet aan, zou zelfs even gas bijgestookt moeten worden. Het is nog onbekend of dat is gebeurd.

De gedeeltelijke zonsverduistering van vandaag was de eerste die in Nederland zichtbaar was sinds 25 oktober 2022. Maar voor de volgende eclips hoeven we niet opnieuw 2,5 jaar te wachten. Op 12 augustus volgend jaar is de volgende gedeeltelijke zonsverduistering al. Op 2 augustus 2027 is er weer een.

De bekendste alien aller tijden is op dit moment te koop in New York. Een klein model van E.T. uit Steven Spielbergs gelijknamige film uit 1982 wordt geveild door Sotheby's, samen met enkele andere werken van de ontwerper Carlo Rambaldi.

Bieden kan vanaf 500.000 dollar (bijna 460.000 euro). De geschatte opbrengst van de alien ligt tussen de 600.000 en 900.000 dollar.

De sciencefictionfilm over een jongen die bevriend raakt met de op aarde gestrande E.T., was destijds een enorm succes. Hij bracht bijna 800 miljoen dollar op, tachtig keer meer dan hij had gekost, en leverde vier Oscars op.

"Ik weet nog dat ik tegen Carlo zei: 'Hier heb je wat foto's van Albert Einstein, Ernest Hemingway en Carl Sandburg'", zegt Spielberg tegen Sotheby's. "'Hoe kunnen we E.T.'s ogen net zo werelds en gerimpeld en ook zo verdrietig maken?'"

Ogen

Carlo Rambaldi (1925-2012) was maanden in de weer met pen en papier en klei. Uiteindelijk gebruikte hij de ogen van de Himalayakat van zijn familie als voorbeeld. Het 92 centimeter hoge model dat nu wordt geveild, is een van de drie die in de film zijn gebruikt. Dit model was onder meer te zien in de scène waarin E.T. zich in een kledingkast verstopt hield.

Rambaldi werkte ook mee aan andere bekende films als King Kong (1975), Close Encounters of the Third Kind (1977), Alien (1979) en Dune (1984).

De veiling sluit in de nacht van donderdag op vrijdag.

Bij een verkeersongeluk in België is een Nederlandse wielrenner omgekomen. Het slachtoffer is de 22-jarige Beau van Izerloo uit Dordrecht.

Hij deed gisteren mee met een wielerkoers in Hotton. Volgens Belgische media kwam hij na de wedstrijd op een brug in botsing met een vrachtwagen. Reanimatie mocht niet meer baten.

De burgemeester van Hotton noemt het een grote tragedie en betuigt zijn medeleven met de nabestaanden en teamgenoten van de jonge renner.

Ook de ploeg van Van Izerloo rouwt. Willebrord Wil Vooruit zegt dat woorden tekortschieten. "Onbegrijpelijk, niet te bevatten. Wij wensen de familie en al wie hem lief had heel veel sterkte toe."

In Istanbul is opnieuw gedemonstreerd tegen de arrestatie van de geschorste burgemeester Imamoglu. Ruim 100.000 mensen gingen de straat op. De betoging in het Aziatische deel van de stad was georganiseerd door de partij van Imamoglu, de centrumlinkse CHP. De aanwezigen zwaaiden met Turkse vlaggen en er waren spandoeken met de tekst "Vrijheid voor Imamoglu".

De familie van de burgemeester was ook bij het protest aanwezig. De vrouw van Imamoglu, Dilek, sprak de betogers toe. "Gerechtigheid kan niet worden verbannen, een geweten kan niet worden opgesloten. Dit is nog maar het begin. We gaan door met de strijd", zei ze.

Imamoglu zit vast. Er werd een brief van hem voorgelezen, waarin hij schrijft dat de stappen die president Erdogan neemt "bewijzen dat hij wegrent van verkiezingen en bang is voor zijn tegenstander".

Op luchtbeelden van de bijeenkomst is goed te zien hoe groot de mensenmassa was:

Ekrem Imamoglu werd vorige week opgepakt. Hij wordt verdacht van corruptie en zit vast in afwachting van zijn proces. Zijn aanhangers zijn ervan overtuigd dat de aanklachten politiek gemotiveerd zijn en dat justitie van hogerhand de opdracht heeft gekregen om iets te vinden waarmee Imamoglu politiek kan worden uitgeschakeld.

Sinds de arrestatie zijn er in het hele land protesten uitgebroken. De afgelopen week gingen honderdduizenden mensen de straat op na oproepen van de oppositie. Daarbij zijn bijna 2000 mensen gearresteerd. Het gaat om de grootste protesten in Turkije in de afgelopen ruim tien jaar.

Presidentskandidaat

Vorige week zondag hield de CHP een voorverkiezing waarin Imamoglu werd aangewezen als de partijkandidaat voor de volgende presidentsverkiezingen. De burgemeester wordt gezien als de belangrijkste tegenstander van president Erdogan.

De verkiezingen staan gepland voor 2028. De CHP pleit echter voor vervroegde verkiezingen en stelt dat de regering haar legitimiteit heeft verloren.

Op het Malieveld in Den Haag was een demonstratie van Turkse Nederlanders. Naar schatting deden er een paar honderd mensen aan mee. Er liepen betogers met borden met teksten als: "Waarom doet onze dictator zulke slechte dingen?"

Een demonstrant vertelde dat de situatie in Turkije haar pijn doet. "Al die jongeren die niet vrij hun mening kunnen uiten en ook vrouwen die door dit regime worden onderdrukt. Daarom zijn we hier gekomen om te demonstreren. Het is nog steeds mijn land."

De politie in Amsterdam heeft de identiteit vastgesteld van de man die donderdag in de buurt van de Dam vijf mensen zou hebben neergestoken. Hij is een 30-jarige Oekraïner uit de regio Donetsk. Dat is een regio in het oosten van Oekraïne die voor een groot deel door Rusland is bezet. Het is onduidelijk of hij uit het bezette deel van Donetsk komt.

De man wordt dinsdag voorgeleid bij de rechter-commissaris. Die bepaalt of hij langer blijft vastzitten. Over het motief kan de politie nog niets zeggen.

Bij het onderzoek zijn een zware-criminaliteitsofficier en een terrorismeofficier betrokken. "Er is aanleiding om meteen alle scenario's te onderzoeken", zei hoofdofficier van justitie De Beukelaer gisteren tegen stadszender AT5.

Verschillende identiteiten

Het kostte de politie moeite om de identiteit van de verdachte vast te stellen, omdat hij bij zijn aanhouding identiteitspapieren met meerdere namen bij zich had. Hij raakte zelf ook gewond en is daarvoor behandeld in het penitentiair ziekenhuis in Scheveningen.

De steker viel donderdag aan het einde van de middag meerdere mensen aan, zonder dat duidelijk was waarom. Vier slachtoffers lagen gisteren nog in het ziekenhuis. Twee van hen zijn zwaargewond.

Een Britse toerist werkte hem tegen de grond, waarna de politie hem aanhield:

Het dodental van de aardbeving in Myanmar blijft oplopen. Volgens de militaire leiding van het land zijn zeker 1002 mensen omgekomen. De junta maakte ook bekend dat 2376 gewonden zijn geteld. Tientallen mensen worden nog vermist.

De meeste doden vielen in Mandalay, de op een na grootste stad van Myanmar, en de stad die het dichtst bij het epicentrum van de aardbeving ligt. Vrijwel alle gebouwen in Mandalay zijn beschadigd en ziekenhuizen worden overspoeld met gewonden.

In de hoofdstad Naypyidaw wordt gewerkt aan het herstel van beschadigde wegen. In het grootste deel van de stad hebben mensen nog geen toegang tot elektriciteit en internet- en telefoondiensten. Veel gebouwen zijn ingestort, waaronder meerdere overheidscomplexen.

Generaal Min Aung Hlaing en andere leden van het militair bewind van Myanmar bezochten een noodopvang in de hoofdstad Naypyidaw. Ook gingen ze kijken in het verwoeste presidentieel paleis:

Vandaag hebben de landen van het Zuidoost-Aziatische samenwerkingsverband Asean in een gezamenlijke verklaring de dringende behoefte aan humanitaire hulp voor Myanmar nog eens benadrukt.

De ministers van Buitenlandse Zaken zeggen in de verklaring gezamenlijk op te trekken in de coördinatie van de humanitaire hulp die wordt geboden aan het getroffen gebied.

Dat de impact groot is, bleek gisteren al toen het geïsoleerde militaire regime de internationale gemeenschap vroeg om hulp. Die hulp wordt ook geboden. Die komt onder meer van China en Rusland. Die landen hebben een nauwe band met het regime en leveren al wapens aan het leger van Myanmar.

Persbureau AP meldt dat China een team van 37 mensen heeft gestuurd met aardbevingsdetectoren en drones en Rusland heeft volgens het Russische staatspersbureau Tass twee vliegtuigen gestuurd met 120 reddingswerkers en hulpgoederen.

India stuurde een zoek- en reddingsteam, een medisch team en levensmiddelen, Maleisië heeft 50 mensen gestuurd om hulp te verlenen aan de zwaarst getroffen gebieden. Zuid-Korea heeft 2 miljoen dollar aan humanitaire hulp toegezegd. De Verenigde Naties hebben 5 miljoen dollar toegewezen om hulpacties te starten.

Ingestort flatgebouw

De aardbeving heeft ook buurland Thailand getroffen, vooral het gebied rond de hoofdstad Bangkok. Volgens de Thaise autoriteiten zijn er tot nu toe zes doden gevonden. Daarnaast zijn er 26 gewonden en worden nog tientallen mensen vermist.

De meeste vermisten zijn mensen die zich in de buurt bevonden van het flatgebouw in aanbouw dat gisteren instortte. Vandaag wordt zwaarder materieel ingezet om de tonnen puin te verplaatsen.

Beelden van vandaag:

Aardbevingen treffen Bangkok niet vaak. In Myanmar, dat op een grote aardplatenbreuklijn ligt, zijn aardbevingen minder zeldzaam.

Het Amerikaanse aardbevingsbureau United States Geological Survey (USGS) schat dat het dodental van de aardbeving in Myanmar kan oplopen tot boven de 10.000. Dat doet het op basis van onder meer de hevigheid van de beving, de bebouwing, de bevolkingsdichtheid en eerdere aardbevingen in het getroffen gebied.

Een man die in Amsterdam een corporatiewoning huurt maar intussen ook zelf meerdere koophuizen heeft en die verhuurt, raakt zijn sociale huurwoning kwijt. Dat heeft de rechter geoordeeld, meldt woningcorporatie Ymere.

Ymere was naar de rechter gestapt omdat de man zijn sociale huurwoning niet uit wil, terwijl hij zelf huiseigenaar is. Hij had drie koophuizen die hij volgens Ymere vermoedelijk voor duizenden euro's per maand verhuurde. Onlangs verkocht hij een van de huizen met overwaarde.

De rechter stelt dat het maatschappelijk belang zwaarder weegt dan het belang van de man om goedkoop te kunnen huren. "Hij heeft namelijk nog twee alternatieven." Het Parool schreef eerder dat de man in de rechtszaal had aangevoerd dat hij niet zelf in de huizen kon wonen vanwege de hoge kosten en omdat er al huurders wonen die hij er niet uit kan zetten. Hij sprak van een hetze.

Uniek vonnis

Volgens de woningcorporatie is het voor het eerst dat de rechter zich hierover uitspreekt. "In de uitspraak wordt uitgebreid stilgestaan bij de situatie van al die woningzoekenden die geen betaalbare woning kunnen vinden. Voor hen hebben we deze zaak ook aangespannen", zegt topman Erik Gerritsen.

Hij zegt dat Ymere gaat onderzoeken of er meer huurders zijn met koopwoningen. "Als het niet anders kan, zullen we ook die sociale woningen terugvragen via de rechter."

De man die gisteren zwaargewond raakte bij de dodelijke schietpartij in Oosterhout vecht in een ziekenhuis voor zijn leven. Dat zegt een woordvoerder van de politie.

Het schietincident was gistermiddag rond 16.00 uur en eiste al twee levens. De slachtoffers werden gevonden in twee auto's. In een daarvan lag ook het derde slachtoffer. Hij werd met schotwonden naar een ziekenhuis gebracht.

De politie rukte gistermiddag uit na meerdere meldingen over een schietpartij aan de Loevensteinlaan. Ter plekke vonden agenten twee zwaargewonde mannen in een auto, van wie er een bezweek aan zijn verwondingen. Op een andere plek in de straat troffen de agenten "een tiental kogelhulzen" aan.

Enkele minuten later was er een aanrijding tussen twee andere auto's in de Sint Antioniusstraat, iets verderop. In een van deze auto's zat een zwaargewonde man met schotwonden, die later op straat aan zijn verwondingen overleed.

Meer betrokkenen

De politie houdt er ernstig rekening mee dat er meer betrokkenen waren bij de schietpartij. Er zouden mensen zijn gevlucht nadat de schoten waren gelost. In Teteringen werd 's avonds een auto aangetroffen die mogelijk iets met de schietpartij had te maken. Die auto is door de politie in beslag genomen.

"Door te horen van getuigen, het horen van familieleden proberen we te kijken of we zo snel mogelijk in de richting van een dader kunnen komen", zegt de woordvoerder. Eerder hield de politie rekening met het scenario dat de twee dodelijke slachtoffers op elkaar hadden geschoten.

Op het moment van de schietpartij waren er veel ooggetuigen, omdat er wat winkels in de straat zitten. Zij worden opgeroepen zich te melden. Dat geldt ook voor mensen die beschikken over relevante beelden.

Over de toedracht en het motief is nog weinig bekend. Buurtbewoners denken dat het mogelijk gaat om een drugsconflict, maar daar zegt de politie niets over. Ook de identiteit van de slachtoffers is niet bekendgemaakt.

Zo reageerden getuigen gisteren:

Ook vannacht ging de politie door met het onderzoek. Na de schietpartij was de sfeer in de wijk een tijd lang onrustig en emotioneel. De families van de slachtoffers wonen in dezelfde buurt, bevestigt de politie. Er zijn politiehonden ingezet om de mensen uit elkaar te drijven. Er waren veel agenten in kogelwerende vesten aanwezig.

Beelden slachtoffers gedeeld

Op sociale media worden beelden gedeeld van de slachtoffers in de auto. De politie is daar niet over te spreken. "Van de slachtoffers zijn er voordat wij arriveerden filmpjes opgenomen, die vervolgens op het internet zijn verspreid. Ik heb ze zelf niet gezien, maar ik heb me laten vertellen dat ze er zijn en ik hoef ze ook niet te zien", zegt de woordvoerder.

De Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA is een onderzoek begonnen naar een incident in het luchtruim bij de hoofdstad Washington D.C. Een Airbus die net was opgestegen van Reagan National Airport kwam daar bijna in botsing met een militair toestel. Door ingrijpen van de gezagvoerder en de luchtverkeersleiding werd een ramp voorkomen.

Bij dezelfde luchthaven botsten eind januari een passagiersvliegtuig en een legerhelikopter op elkaar. Daarbij kwamen toen 67 mensen om het leven. Daarvoor waren er al vaker incidenten in het drukke luchtruim bij Washington.

Alarmsignalen in cockpit

De Airbus A319 van Delta Airlines had gisteren groen licht gekregen voor de start. In de buurt vloog ook een straaljager. Die zou een zogeheten fly-over doen boven Arlington National Cemetery, een begraafplaats op enkele kilometers van de luchthaven.

In de cockpit van het Delta-toestel gingen alarmsignalen af, melden Amerikaanse media. De FAA zegt dat beide piloten van de verkeerstoren instructies hebben gekregen. Zo werd een ongeluk afgewend.

De Delta-piloot vroeg later aan de verkeerstoren of er inderdaad een vliegtuig 150 meter onder hem had gevlogen. Dat werd toen bevestigd. De standaard ligt in de VS bij ruim 300 meter (1000 voet) verticale afstand.

Goedemorgen! Vanwege werkzaamheden rijden er de hele dag geen treinen van en naar Amsterdam Centraal. Ook gaan er in Turkije weer mensen de straat op in protest tegen de arrestatie van de inmiddels geschorste burgemeester van Istanbul.

Eerst het weer: het blijft droog, met een mix van zon en stapelwolken. Daarbij waait een matige noordwestenwind. De maxima liggen tussen 11 graden in de Kop van Noord-Holland en 13 graden in Limburg.

Ga je vandaag op pad? Dit is het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kan je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In Turkije is een Zweedse journalist opgepakt. De verslaggever kwam aan in het land om daar verslag te doen van de grote protesten tegen de regering die al ruim een week bezig zijn. Volgens Turkse media wordt de journalist ervan beschuldigd president Erdogan te hebben beledigd en lid te zijn van een terroristische organisatie.

De verslaggever stuurde meteen nadat hij was meegenomen een bericht aan de redactie van zijn krant. Daarna heeft de redactie geen contact meer met hem gehad. De Zweedse minister Stenergard van Buitenlandse Zaken zegt de zaak serieus te nemen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Het einde van de ramadan is in zicht en vastende moslims bereiden zich voor op Eid al-Fitr, waarbij ze het vasten breken. Uit onderzoek blijkt dat moslims het idee hebben dat er steeds meer acceptatie komt voor de ramadan en het Suikerfeest.

Het gaat om een kwalitatief onderzoek van onderzoeksbureau Ipsos I&O in opdracht van de NTR. Het onderzoeksbureau interviewde begin maart uitgebreid twintig moslims met verschillende achtergronden. Ook werd een representatieve peiling onder 1052 Nederlanders gehouden.

Met honderden miljarden aan investeringen in defensie willen EU-landen zich 'herbewapenen'. Rusland wordt expliciet genoemd als grootste dreiging. Russische cyberaanvallen en sabotageacties in Europa laten zien dat er al een schaduwoorlog woedt. Toch zijn experts verdeeld over de vraag hoe groot de Russische dreiging nu precies is voor Europese NAVO-landen.

Ruslandkenner Mark Galeotti, verbonden aan diverse internationale denktanks, benadrukt dat we niet in het hoofd van president Poetin kunnen kijken. "Sommige mensen zeggen vol overtuiging dat hij de NAVO wil aanvallen en de Sovjet-Unie wil herstellen, maar dat weten we simpelweg niet."

Galeotti heeft het idee dat er vanuit de NAVO en de EU te alarmistisch wordt gesproken over de militaire dreiging van Rusland. "Het Russische gevaar zit hem vooral in de sabotage, inmenging en aanslagen. Daar gaan meer tanks niet tegen helpen." Wel vindt hij, net als de andere deskundigen die voor dit artikel zijn benaderd, dat Europa zijn veiligheid beter moet organiseren, zonder te leunen op de VS.

Los van de verwoesting en het leed in Oekraïne heeft Poetins invasie ook het Russische leger zwaar aangetast. Honderdduizenden doden en gewonden, en duizenden verwoeste tanks zijn niet zomaar te vervangen. Ook niet met enorm verhoogde defensiebudgetten en een oorlogsindustrie die op volle toeren draait.

Galeotti: "Ik denk dat het zeker acht jaar duurt voordat het leger weer op kracht is en in die tijd zal de NAVO ook zichzelf versterken. Zelfs als je teruggaat tot de Russische capaciteit van voor de invasie van 2022: zou Poetin echt de sterkste militaire alliantie ter wereld aanvallen?" Hij acht dat onwaarschijnlijk, omdat Rusland meer te verliezen dan te winnen heeft.

In deze special kun je zelf vergelijken hoe het Russische leger en NAVO-strijdmachten zich op papier tot elkaar verhouden:

Daarentegen ziet oud-luchtmachtofficier en defensie-expert Patrick Bolder wel degelijk een groot militair risico voor de NAVO binnen enkele jaren. Hij verwijst naar waarschuwingen van onder meer Deense en Duitse inlichtingendiensten dat Rusland binnen vijf jaar klaar kan zijn om een NAVO-lidstaat binnen te vallen.

"Het is maar de vraag hoe sterk artikel 5 van de NAVO nog is", refereert Bolder aan de komst van president Trump naar het Witte Huis. Europese bondgenoten vrezen dat de VS zijn militairen zal weghalen uit Europa en dat er niet meer gerekend kan worden op nucleaire rugdekking vanuit Washington.

Afschrikking valt weg

"Als dat wegvalt, dan is een heel belangrijk stuk afschrikking weg. Het risico is dan groot dat Poetin zijn invloed in Europa verder uitbreidt, zoals hij al deed met de invallen in Georgië en Oekraïne." Een Russische aanval op de Baltische staten om de eenheid van Europa te testen, is volgens Bolder op termijn een realistisch scenario.

We kunnen het ons niet veroorloven zo'n risico te nemen, meent Bolder. "Afschrikking heeft NAVO-landen al bijna tachtig jaar veilig gehouden."

Emotie

Hoogleraar internationale politiek Tom Sauer (Universiteit Antwerpen) kijkt er anders naar. De retoriek vanuit de EU over Rusland is "te emotioneel en te weinig rationeel", vindt hij. "Veel mensen in Nederland en België schrikken ervan en kunnen denken dat de Derde Wereldoorlog aanstaande is."

Sauer stelt dat Rusland de intentie noch de capaciteit heeft EU-landen aan te vallen. "Kijk naar de defensiebudgetten. Zelfs zonder de VS geven NAVO-landen vier keer zo veel uit als Rusland." Al die miljarden moeten volgens hem efficiënter worden gebruikt en EU-landen moeten nauwer samenwerken.

"Ik ben het ermee eens dat wij onze veiligheid en defensie als Europa in eigen hand moeten nemen. Los van de Russen of Amerikanen", zegt Sauer, ook verbonden aan vredesorganisatie Pax Christi Vlaanderen. Maar hij stelt dat Europa niets doet om de onderliggende oorzaak van de oorlog in Oekraïne op te lossen.

Sauer vindt, net als bijvoorbeeld de Amerikaanse politicoloog John Mearsheimer en andere experts, dat de Russische vrees voor uitbreiding van de NAVO serieus moet worden genomen. "Het is geen vredesorganisatie maar een militair bondgenootschap, gericht tegen een externe vijand."

Hoe moreel verwerpelijk het ook is na de bloedige inval in Oekraïne, met Rusland als kernmacht en regionale grootmacht, moeten er volgens Sauer uiteindelijk wel afspraken gemaakt worden over deze veiligheidszorgen. Dit standpunt is zeer omstreden voor Kyiv en zijn bondgenoten.

Ook Bolder vindt de redenering kwalijk en onzinnig. Volgens hem heeft Rusland het NAVO-uitbreidingsargument slechts als excuus gebruikt om Oekraïne binnen te vallen. "En laten we niet vergeten dat de NAVO een verdedigend bondgenootschap is."

Tientallen aanslagen

Feit is dat Rusland nu al een campagne van desinformatie en sabotage voert in Europese landen. Denktank CSIS registreerde bijvoorbeeld 34 aanslagen op kritieke infrastructuur, zeekabels en transportdoelwitten in 2024 die worden toegeschreven aan Rusland.

"Poetin wil dat Europa pijn voelt voor de steun aan Oekraïne", zegt Galeotti. "Wat hem betreft zijn Europeanen en Rusland al met elkaar in oorlog." Toch lijkt Moskou volgens de Ruslandkenner de aanslagen en sabotageacties enigszins beperkt te houden. "We zien niets dat een artikel-5-reactie zou rechtvaardigen, maar er is altijd risico op een al dan niet bedoelde escalatie."

Dit weekend wordt vanaf een basis in Noorwegen een raket in een baan om de aarde gelanceerd. De Duitse Spectrum-raket begint zijn reis vanaf Andøya, een basis in het noorden van het land.

De lancering was gepland voor vandaag, maar de weersomstandigheden gooiden roet in het eten. Morgen, om 12.30 uur, wordt een nieuwe poging gewaagd.

Het is voor het eerst dat een raket in een baan om de aarde wordt gestuurd vanuit West- of Noord-Europa. Wel werden in de Tweede Wereldoorlog door de nazi's V2-raketten de ruimte in gestuurd om hun bereik te testen. Dat waren echter sub-orbitale vluchten: ze vielen meteen terug naar de aarde.

Vanaf de Sovjet-basis Plesetsk, geografisch ook in Europa, zijn sinds de jaren 60 satellieten in een baan om de aarde gelanceerd, maar West-Europa moest wachten tot 2023 voordat Virgin Orbit de eerste poging waagde vanuit het Britse Newquay. Die mislukte en vier maanden later ging het bedrijf ter ziele.

Harde wind

Vandaag gaat het Duitse Isar Aerospace het dus opnieuw proberen met de 28 meter hoge Spectrum-raket. De vlucht staat al sinds maandag gepland, maar de afgelopen dagen gooide harde wind roet in het eten.

Tijdens deze eerste poging neemt de raket nog geen satellieten mee. Het doel voor Isar Aerospace is zo veel mogelijk vluchtgegevens te verzamelen. Voor latere vluchten heeft het bedrijf al een aantal klanten.

Het vernieuwde deel van de Andøya-ruimtebasis werd in 2023 geopend door de Noorse kroonprins Haakon. Normaal gesproken is een ligging ver van de evenaar niet voordelig voor een ruimtebasis, omdat raketten dan minder kunnen profiteren van de draaiing van de aarde.

De ligging in het hoge noorden is echter wel geschikt voor satellieten die in een baan rond de polen moeten draaien. Zo'n baan heeft als voordeel dat een satelliet gedurende zijn omwentelingen iedere plek op aarde in beeld kan brengen.

De lancering van de Spectrum-raket is, als hij doorgaat, vanmiddag hier te volgen.

In Urk is vannacht een grote brand uitgebroken in een brandweerkazerne die niet meer werd gebruikt.

Het vuur ontstond rond 01.00 uur. Voor zover bekend was er niemand in het pand aanwezig. Bij de brand kwam veel rook vrij. Omwonenden kregen het advies ramen en deuren gesloten te houden. Rond 03.00 uur was de brand geblust, meldde de brandweer op X.

Volgens lokale persfotografen waren er sloopwerkzaamheden aan de gang bij het pand aan de Noord:

De lokale krant Het Urkerland meldde eind vorig jaar dat de gemeente zo snel mogelijk wilde beginnen met de sloop van de oude kazerne vanwege brandgevaar.

Op de plek van de oude kazerne moet een wooncomplex komen met 24 appartementen.

In Turkije is een Zweedse journalist opgepakt die daar verslag wilde doen van de protesten tegen de regering. Joakim Medin, werkzaam voor de krant Dagens ETC, werd meteen na de landing donderdagmiddag meegenomen voor verhoor.

De verslaggever stuurde meteen nadat hij was meegenomen een bericht aan de redactie van zijn krant. Daarna heeft de redactie geen contact meer met hem gehad. Hij wordt verdacht van belediging van de Turkse president Erdogan, meldt de openbaar aanklager in Ankara. Ook wordt hij ervan beschuldigd lid te zijn van een "terroristische organisatie".

Hoofdredacteur Andreas Gustavsson van Dagens ETC meldde op X dat Joakim Medin naar een Turkse gevangenis is gebracht, maar dat er nog geen formele verdenking is. "Het gaat hier dus niet om een snelle uitzettingszaak. Dit is heel ernstig", aldus Gustavsson.

BBC-journalist

De Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Maria Malmer Stenergard zegt de zaak serieus te nemen. "We hebben contact gehad met de Turkse ambassadeur in Zweden om de beschuldigingen tegen Joakim Medin op te helderen en om dringend consulaire toegang te eisen", heeft Stenergard aan de Zweedse omroep SVT laten weten.

Tien jaar geleden werd Medin ook al eens in Syrië opgepakt en gevangengezet, nadat hij in de Koerdische gebieden van het land was geweest. Hij bracht toen een week in eenzame opsluiting door voordat hij werd vrijgelaten.

De protesten in Turkije braken ruim een week geleden uit na de arrestatie van de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoglu. Sindsdien zijn er bijna 1900 mensen opgepakt. Onder hen waren twee Turkse journalisten.

Afgelopen woensdag werd een BBC-verslaggever het land uit gezet, nadat hij zeventien uur lang was vastgehouden. Volgens de BBC werd Mark Lowen door de Turkse autoriteiten meegedeeld dat hij "een "bedreiging voor de openbare orde" was.

De Turkse autoriteiten hebben zelf over de zaak bekendgemaakt dat de Brit geen persvisum had, terwijl dit verplicht is, en dat hij daarom het land uit is gezet.

Elon Musk voegt het online platform X samen met zijn AI-bedrijf xAI. Om de fusie te realiseren is X overgenomen door xAI. De deal is volledig in aandelen afgehandeld. Musk bracht het nieuws vrijdagavond naar buiten op X.

Musk heeft beide bedrijven voor het grootste deel in bezit. xAI heeft onder meer een chatbot ontwikkeld, die Grok heet. Grok maakt nu al gebruik van data die door X worden aangeleverd. De fusie moet dat nog makkelijker maken.

Hoe het samengevoegde bedrijf er precies uit gaat zien, wordt nog niet duidelijk uit het bericht van Musk. Omdat geen van beide bedrijven beursgenoteerd is, zijn ze zelf niet verplicht mededelingen te doen over de overname.

Met xAI wil de techmiljardair de concurrentie aangaan met andere AI-bedrijven zoals ChatGPT-ontwikkelaar OpenAI.

Hij heeft laten weten dat de bedrijven na de overname data, computerinfrastructuur en werknemers zullen combineren. X heeft volgens hem op dit moment 600 miljoen actieve gebruikers.

'Zoeken naar waarheid'

"Het gecombineerde bedrijf zal slimmere, betekenisvollere ervaringen bieden aan miljarden mensen terwijl we trouw blijven aan onze kernmissie van het zoeken naar waarheid en het bevorderen van kennis", schrijft Musk op X. "Dit zal ons in staat stellen een platform te bouwen dat niet alleen de wereld weerspiegelt, maar actief de menselijke vooruitgang versnelt."

Bij de transactie is xAI volgens Musk gewaardeerd op 80 miljard dollar en X op 33 miljard dollar. In het najaar van 2022 betaalde hij ongeveer 44 miljard dollar voor Twitter, wat hij tot X heeft omgevormd. In ruil daarvoor sloot hij leningen af ter waarde van ongeveer twaalf miljard dollar.

Na het dodelijke schietincident in Oosterhout is de politie vannacht doorgegaan met forensisch onderzoek. In de Noord-Brabantse plaats vielen vrijdagmiddag twee doden; een derde persoon raakte zwaargewond.

De slachtoffers werden op twee locaties gevonden. Eerst trof de politie in een auto op de Loevensteinlaan twee zwaargewonde mannen aan, van wie er een bezweek aan zijn verwondingen. Agenten waren erheen gegaan vanwege meerdere meldingen over een schietpartij.

In de Sint Antioniusstraat, iets verderop, was enkele minuten later een aanrijding tussen twee andere auto's. In een van de auto's zat een zwaargewonde man, die op straat aan zijn verwondingen overleed.

De politie dacht aanvankelijk dat ook op de Sint Antoniusstraat was geschoten, maar onderzoek heeft uitgewezen alleen op de Loevensteinlaan is geschoten. Onderzocht wordt of het tweede slachtoffer betrokken was bij de schietpartij. De politie houdt onder meer rekening met het scenario dat de twee op elkaar hebben geschoten.

Het motief van de schietpartij is niet duidelijk. De identiteit van de slachtoffers is nog niet bekendgemaakt.

Een buurtbewoner zegt dat ze schoten hoorde toen ze haar auto geparkeerd had:

De politie houdt er rekening mee dat er nog verdachten voortvluchtig zijn. In het onderzoek heeft de politie de afgelopen avond een voertuig aangetroffen dat mogelijk te maken heeft met de gebeurtenissen. De auto, gevonden in het nabij gelegen Teteringen, is in beslag genomen. De achterruit was kapot.

Beelden op sociale media

Van de gebeurtenissen in Oosterhout zijn volgens de politie "nare beelden" gemaakt, die rondgestuurd worden. "We willen benadrukken dat het verspreiden van deze beelden niet alleen respectloos is, maar ook enorm pijnlijk voor de nabestaanden", aldus de politie, die oproept de privacy van betrokkenen te respecteren.

De sfeer in de wijk was na de schietpartij een tijdje onrustig en emotioneel. Volgens ooggetuigen zijn er politiehonden ingezet om mensen uit elkaar te drijven. Agenten met kogelwerende vesten waren in groten getale aanwezig.

Er rijden vandaag geen treinen van en naar Amsterdam Centraal. Spoorbeheerder ProRail voert daar werkzaamheden uit. Reizigers kunnen in de regio Amsterdam de metro nemen en moeten rekening houden met een langere reistijd.

Het grootste station van de hoofdstad wordt verbouwd omdat in de toekomst meer reizigers worden verwacht. Volgens de gemeente Amsterdam maken nu dagelijks zo'n 200.000 mensen gebruik van het station. In 2030 zullen dat er 275.000 zijn.

Om zulke aantallen aan te kunnen, worden de perrons door ProRail breder en langer gemaakt. Ook krijgt het station een ondergrondse fietsenstalling en worden de versleten spoorbruggen vervangen.

Vermijd de spits

Morgen en maandag is het station weer open, maar is het treinverkeer vanwege de werkzaamheden zeer beperkt. De dienstregeling is aangepast en de NS zet bussen in. De NS adviseert reizigers om maandag in de spits niet te reizen tussen Amsterdam Centraal en Haarlem.

Van 1 tot en met 23 april is de dienstregeling van Amsterdam Centraal richting Amsterdam Muiderpoort en Weesp aangepast vanwege de werkzaamheden. De dienstregeling voor de internationale treinen wordt dan ook aangepast.

De steekpartij van gistermiddag vlak bij de Dam heeft veel indruk gemaakt op buurtbewoners. Er is een bewonersbijeenkomst georganiseerd en politie, gemeente en Slachtofferhulp waren vanmiddag op de Dam om daar te praten met ondernemers, bewoners, toeristen en anderen die dat wilden.

"Ik heb zelf heel slecht geslapen, moet ik zeggen. Het voelt heel erg als een katterig gevoel en het is ook een gek idee dat dat gewoon hier in ons leuke straatje is gebeurd", zegt een buurtbewoner tegen stadsomroep AT5. "Voor mijn deur zag ik allemaal zand liggen, waar waarschijnlijk bloed heeft gelegen."

Ook burgemeester Halsema was vanmiddag op de Dam om met mensen te praten. Zij zag dat bewoners en ondernemers erg geschrokken zijn. "Ze zijn weliswaar drukte en overlast gewend, maar dit is toch echt van een andere orde", zei ze.

'Je ziet die beelden voor je'

Het incident gebeurde gisteren aan het einde van de middag in het centrum van de hoofdstad. Daar stak een man vijf mensen neer met verschillende messen. Vier van hen liggen nog in het ziekenhuis, zegt de politie. Twee slachtoffers raakten zwaargewond. Kort na het incident werd een verdachte aangehouden.

Buurtbewoners zeggen tegen AT5 dat meerdere omwonenden de nasleep van de steekpartij van dichtbij hebben meegemaakt. "Er waren natuurlijk mensen die veel hadden gezien, gewonde mensen hadden geholpen, de politie hadden geholpen, dus de emoties zaten hier hoog", zegt een bewoner.

Een andere buurtbewoner zegt: "Je ziet die beelden voor je. Gewoon onschuldige mensen, toeristen, die van onze mooie stad willen genieten. Die zijn getraumatiseerd voor het leven. Dus daar moet ik dan even over nadenken, ja."

Veel onduidelijk

Over de identiteit van de verdachte is weinig bekend. Eerder vandaag liet de politie weten aanknopingspunten te hebben bij het vaststellen van de identiteit van de verdachte.

Ook over het motief achter de steekpartij is nog veel onduidelijkheid. Hoofdofficier van justitie René de Beukelaer zei eerder tegen AT5 dat het onderzoek geleid wordt door zowel een zware criminaliteitsofficier als een terreurofficier. "Er is aanleiding om meteen alle scenario's te onderzoeken", aldus De Beukelaer.