NOS Nieuws - Algemeen

Het loopt storm op de website van het grootste oorlogsarchief in Nederland. De site Oorlog voor de Rechter telde vanochtend, een dag na de opening, al 389.000 bezoekers.

Ook in het buitenland wordt de site geraadpleegd, met name door Joodse nabestaanden van Holocaustslachtoffers en -overlevenden. Maar nu de lang aangekondigde openheid van het archief in de praktijk tegenvalt, leidt dat tot frustratie.

"Ik heb gisteren de site bezocht, maar kreeg de melding 'er zijn nog 5500 wachtenden voor u'", zegt de van oorsprong Nederlandse Gideon van der Sluis (48), die in 2006 naar Israël emigreerde. Een groot deel van zijn Joodse familie, aan zowel vaders- als moederskant, is in de Tweede Wereldoorlog in de concentratie- en vernietigingskampen van nazi-Duitsland vermoord.

Van der Sluis weet aardig veel over het lot van zijn familieleden, maar er blijven onbeantwoorde vragen. Met name over twee broers van zijn opa. "De ene broer zou onderduiken in Limburg, maar is verklikt. De avond voordat hij met zijn gezin zou vertrekken, zijn ze allemaal opgepakt. De andere zat al ondergedoken in Den Haag, maar is met zijn vrouw opgepakt. Ook hij is verraden. Ik wil weten door wie."

Zo zijn er waarschijnlijk veel meer naar het buitenland geëmigreerde Joden die in het archief willen zoeken, denkt Van der Sluis. "Er zijn nabestaanden in Canada, de VS en Australië die net als ik het hele verhaal willen weten van hun familie. Ook omdat we dat willen doorvertellen aan onze kinderen."

Beperkte toegang

De zoekmogelijkheden in het archief zijn voor Van der Sluis nog beperkt. Nadat de Autoriteit Persoonsgegevens vorig jaar had gewaarschuwd voor mogelijke privacyschending van mensen die nog in leven zijn, is het oorspronkelijke plan om de dossiers van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging online te zetten aangepast.

Voorlopig kunnen bezoekers online alleen op naam van mogelijke collaborateurs zoeken. Na het vinden van een dossier kunnen ze dan een afspraak maken om persoonlijk in het Nationaal Archief de dossierinhoud te bestuderen. Kopieën maken van documenten mag niet.

Uiteindelijk is het de bedoeling dat het archief volledig online komt. Dan zal het ook veel makkelijker geraadpleegd kunnen worden, al komt dat voor sommige overlevenden van de Jodenvervolging te laat. Misschien ook voor Pinchas Bar-Efrat (93) die oorspronkelijk Paul Manfred heette. Hij was nog een jongen toen hij moest onderduiken in Arnhem. Hij kwam tijdens een Amerikaans bombardement onder het puin terecht, maar overleefde de oorlog en emigreerde naar Israël. Daar werd hij onderzoeker.

Pinchas promoveerde op de vraag hoe Nederlandse burgers zich in de oorlog hebben gedragen tegenover hun Joodse landgenoten. Lange tijd richtte hij zich op die brede wetenschappelijke vraag, maar nu wil hij een kwestie van persoonlijker aard uitzoeken. "Mijn oom en tante zaten ondergedoken. Ze zijn verraden en in Sobibor vermoord. Ik weet wie hen heeft verraden, want die man is veroordeeld en zat 7 jaar in de gevangenis. Wat ik niet weet is waarom hij later strafvermindering kreeg en is vrijgelaten."

Om die vraag te beantwoorden, zal hij zowel in het archief van de Bijzondere Rechtspleging moeten zoeken, als in de dossiers die later zijn aangelegd in een tweede strafzaak. Maar naar Nederland reizen om te spitten in fysieke archieven is voor een man van zijn leeftijd een grote inspanning. De vraag is of uitgebreid digitaal zoeken voor hem op tijd wettelijk wordt geregeld.

Voor nabestaande Van der Sluis is een reis naar Den Haag ook niet zo maar geregeld, en bovendien heeft hij de namen niet van de verraders van de broers van zijn opa. Die namen zoekt hij juist. Daarom wacht hij met smart op meer zoekmogelijkheden in het systeem.

"Het hele archief zou nu online op verschillende manieren doorzoekbaar moeten zijn", zegt hij. "Ik snap de overwegingen om de privacy te bewaken, maar op deze manier worden wij nabestaanden benadeeld. Mijn familie is weggevaagd. Ik ben opgegroeid met die verhalen. Nu wil ik closure. Ik heb recht op die informatie."

De politierechter in Den Haag heeft de 19-jarige Bourak M. veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf. De Hagenaar gooide op oudjaarsavond vuurwerk naar twee voorbijfietsende politieagenten.

Het vuurwerk, een nitraat, ontplofte op een paar meter afstand van de agenten. Ze raakten niet gewond, maar waren wel geschrokken van het incident. "'Het is weer een kras op je ziel", citeert Omroep West een van hen.

"Geweld tegen hulpverleners en dit soort incidenten zorgen voor veel stress, ook bij het thuisfront. Ik blijf me vol inzetten, maar door dit soort gebeurtenissen wordt het steeds moeilijker. Je leven kan in een paar seconden verwoest zijn", aldus de agent.

Onder invloed

Na het incident rende M., die een blanco strafblad had, weg. Hij werd niet veel later aangehouden. M. verklaarde die avond onder invloed van alcohol te zijn geweest en gaf toe het vuurwerk te hebben gegooid. Hij ontkent echter dat hij dit in de richting van de agenten deed.

Ook zei hij niet te weten dat het om illegaal vuurwerk ging, maar de rechter ging daar niet in mee. "U had er al mee op straat gegooid, dus u wist wat het kon aanrichten", stelde de rechter tijdens de supersnelrechtzitting. "Het had ook de dood kunnen zijn als u goed gemikt had. Daar zijn genoeg voorbeelden van. Ik reken u dat zwaar aan."

De celstraf is gelijk aan de eis van het Openbaar Ministerie.

Of de Europese Unie de sancties tegen Syrië gaat opheffen, zal afhangen van het politieke proces in het land. Dat heeft de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock gezegd na een ontmoeting met de leider van de Syrische rebellengroep HTS.

Het bezoek van Baerbock en haar Franse ambtgenoot Barrot is het eerste Europese bezoek sinds de val van het Assad-regime. "Het is een sterk signaal dat een nieuw politiek begin nu mogelijk is", zei Baerbock. Toch is het opheffen van sancties niet direct aan de orde, liet de minister doorschemeren.

De EU heeft benadrukt dat iedereen betrokken moet worden bij het constitutionele proces en het vormen van een nieuwe regering, ongeacht geslacht of etnische of religieuze groep, zei Baerbock. Ze legde de nadruk hierbij op het vrouwelijke deel van de bevolking. "We weten dat vrouwenrechten de maatstaf zijn van een samenleving. Ze geven aan hoe vrij het leven is voor iedereen."

Het was belangrijk om te horen dat de huidige machtshebbers dit begrijpen, zei Baerbock hierover. "Europa zal ondersteuning bieden, maar Europa zal geen nieuwe islamitische structuren sponsoren."

De afgelopen week zijn er veel positieve signalen geweest, zei Baerbock. Ook is er veel hoop dat de toekomst van Syrië vrij zal zijn voor iedereen. "Maar het is allerminst zeker dat dit zal gebeuren." Daarom wil de EU benadrukken dat het opheffen van de sancties afhangt van het politieke proces in Syrië, "want sancties hebben een doel".

In de video hieronder deelt de Syrische kunstenaar Nathalie Bahade haar hoop en zorgen over de toekomst voor Syrische vrouwen in het land:

Veel westerse landen stelden de afgelopen jaren sancties in vanwege de onderdrukking van de Syrische bevolking door het Assad-regime. Afgelopen voorjaar werden de sancties tegen het Syrische regime en aanhangers van het regime verlengd tot 1 juni 2025.

Rebellengroep HTS wordt door de VN en de EU daarnaast als terroristische organisatie bestempeld. De Verenigde Staten hebben eind vorige maand de premie van 10 miljoen dollar op het hoofd van de HTS-rebellenleider opgeheven.

Barrot zei tijdens een ontmoeting met lokale leiders in de Syrische hoofdstad Damascus dat er in een soeverein en veilig Syrië "geen plaats is voor islamitisch terrorisme". Hij memoreerde daarbij hoe Frankrijk de Koerden in het noordwesten van Syrië de afgelopen jaren heeft ondersteund. "Een paar dagen geleden vielen we opnieuw een IS-doel aan, omdat we niet accepteren dat een heropleving van het islamitisch terrorisme het herstel van Syrië in gevaar kan brengen en de veiligheid van Frankrijk en Europa kan bedreigen."

'Proefballonnetjes'

De Syrische rebellenleider Sharaa zei onlangs in een interview met de Saudische staatszender Al Arabiya dat het tot vier jaar kan duren voordat er in het land nieuwe verkiezingen worden gehouden. Tot die tijd is de macht in handen van een overgangsregering.

Eerder deze week werd Maysaa Sabrine aangesteld als de voorlopige voorzitter van de centrale bank in Syrië. Ze is de eerste vrouw in het bestaan van de bank die die functie bekleedt. Dit kan worden gezien als een signaal dat de rebellengroep zich gematigd willen opstellen, al wordt dat beeld door sommigen ook met scepsis ontvangen.

Daaraan refereerde ook Baerbock. "Er werd ook de vraag gesteld of de positieve signalen slechts proefballonnetjes waren." Dat is de reden waarom de EU-ministers vandaag een bezoek brachten aan Syrië, zei Baerbock. Om uit eerste hand te vernemen of een politiek inclusief proces mogelijk is. "De kwestie van het opheffen van sancties is daar ook aan gelinkt."