NOS Nieuws - Algemeen

Nederland heeft een Mexicaanse wetenschapper opgepakt. Het Amerikaanse Openbaar Ministerie verdenkt hem van hulp aan Noord-Koreaanse 'laptop farms'. Dat blijkt uit gerechtelijke documenten uit de Verenigde Staten.

Tegen Noord-Korea lopen al jaren strenge Amerikaanse sancties. Op die manier proberen de Verenigde Staten het regime van Kim Jong-un af te snijden van inkomsten. Om toch geld te verdienen, gebruiken de Koreanen onder meer zogenoemde laptopboerderijen. Dat zijn bedrijven met laptops die fysiek in de VS staan, maar die op afstand worden bestuurd door Noord-Koreaanse ict'ers. Het regime zou zo honderden miljoenen dollars per jaar verdienen.

New York

In dit concrete geval ging het om in ieder geval twee Noord-Koreanen die apps voor smartphones maakten. Zij werkten voor Amerikaanse bedrijven. Die bedrijven dachten dat de Koreanen werkten vanuit New York en North Carolina, waar hun laptops zich bevonden. Maar ze bestuurden de laptops met software vanuit het buitenland.

De Koreanen hadden gedurende zes jaar tientallen Amerikaanse klanten, waaronder multinationals. Het leverde minstens 866.000 dollar op. De inkomsten gingen via twee Amerikaanse medeverdachten naar een Chinese bankrekening. De Amerikaanse autoriteiten zeggen dat dat geld uiteindelijk ten goede kwam aan het Noord-Koreaanse regime.

Om niet door de mand te vallen, gebruikten de Koreanen verschillende valse identiteiten. De meeste daarvan lijken niet te bestaan. Maar een van de twee Koreaanse verdachten gebruikte ook de identiteit van de nu aangehouden Mexicaanse wetenschapper. De Amerikanen zien de wetenschapper, die in Zweden promoveert, als een medeverdachte.

'Zelf slachtoffer'

"Het is een groot misverstand", zegt een kennis van de Mexicaan tegen de NOS. Haar naam is bekend bij de redactie. "In het verleden heeft hij gewerkt voor die man. Hij bouwde toen apps, ze kennen elkaar via internet. Hij wist niet dat het een Noord-Koreaan was, hij dacht de man uit China kwam." Als oud-werkgever beschikte de Noord-Koreaan over het identiteitsbewijs van de Mexicaanse promovendus.

"Mijn vriend wist helemaal niet dat zijn identiteit werd gebruikt", zegt de vriendin. "Hij is zelf ook slachtoffer." De wetenschapper werd eerder deze maand opgepakt en zou op dit moment nog niet uitgeleverd zijn aan de Amerikanen. "Hij zit nog vast in Nederland."

Het Nederlandse OM is vanavond niet in de gelegenheid om een en ander na te gaan, zegt een woordvoerder.

In de Servische hoofdstad Belgrado zijn opnieuw duizenden mensen de straat op gegaan om te demonstreren tegen de regering van president Vucic. Studenten riepen op tot de staking, maar ook scholen, theaters, cafés en andere bedrijven sloten vandaag hun deuren zodat mensen zich konden aansluiten bij de protesten.

De demonstranten eisen dat de president verantwoordelijkheid neemt voor het instorten van het dak van een treinstation in de noordelijke stad Novi Sad. Daarbij kwamen begin november vijftien mensen om het leven.

Al maandenlang vinden in het land antiregeringsdemonstraties plaats. Het instorten van het dak zou mede te wijten zijn aan corruptie bij de overheid. Zowel bij de aanbesteding van openbare projecten als bij toezicht op de uitvoering gaat het volgens de betogers mis.

Auto rijdt in op demonstranten

In Belgrado reed een vrouw vandaag in een auto in op een groep demonstranten. Daarbij raakte iemand gewond. Vorige week gebeurde in Belgrado al iets soortgelijks. Een vrouw van 20 liep toen ernstige verwondingen op.

Er was ook een tegendemonstratie van aanhangers van president Vucic in Jagodina, een industriestad 135 kilometer ten zuiden van Belgrado.

Stijl van Poetin

De protesten zijn de grootste sinds Vucic in 2017 aan de macht kwam. Hij wordt ervan beschuldigd de democratische vrijheden aan banden te willen leggen, hoewel Servië kandidaat-lidstaat is van de Europese Unie.

Ook heeft Vucic plannen om een landelijke politieke beweging op poten te zetten in de stijl van Verenigd Rusland, de partij gelieerd aan de Russische president Poetin. Hiermee hoopt hij de positie van zijn eigen populistische Servische Progressieve Partij te verstevigen.

De grote bigtechbazen op een rijtje bij de inauguratie van de Amerikaanse president, beleidsaanpassingen van Meta en politieke zoektermen die ineens geblokkeerd leken. De reeks gebeurtenissen roept bij veel gebruikers zorgen op over de invloed van de politiek op onze online leefwereld.

Maar onderzoekers wijzen erop dat die invloed er al jaren is, net als de zorgen die erover leven. "Het gaat al twee decennia in golven", zegt Rudy van Belkom, directeur van onderzoeksplatform Stichting Toekomstbeeld der Techniek.

Verbod op TikTok en maatregelen Meta

De meest recente ophef is mede ingegeven door het verbod op TikTok in de Verenigde Staten, na een jarenlange juridische strijd over mogelijke dataverzameling door China. De app ging zondag voor Amerikaanse gebruikers op zwart, maar kwam snel weer online toen Donald Trump net voor zijn inauguratie de belofte deed om de zaak op te lossen. Gebruikers kregen een bericht te zien waarin Trump werd bedankt "voor het redden van TikTok".

Een ander groot techbedrijf, Meta, had twee weken eerder een reeks maatregelen aangekondigd die bij menigeen ook vragen opriep. Zo worden onafhankelijke feitencheckers ontslagen en verdwijnen bepaalde restricties die haatzaaiende uitlatingen op Facebook en Instagram verbieden. Dat betekent bijvoorbeeld dat gebruikers weer ongestraft vrouwen huishoudelijke objecten kunnen noemen, schreef CNN.

Meta zegt met het terugdraaien van het beleid de vrijheid van meningsuiting te beschermen en censuur tegen te gaan. "Dat recht is een groot goed in de Verenigde Staten", zegt onderzoeker Michael Klos van de Universiteit Leiden.

Het gevaar van de maatregel is volgens Klos wel dat bepaalde groepen zich mogelijk terugtrekken van platforms. Zo zal een vrouw met een publieke functie die op sociale media eerst werd beschermd door beleid, nu belaagd kunnen worden met aanvallen op bijvoorbeeld het uiterlijk of geslacht. "Ik kan me goed voorstellen dat zij dan afscheid neemt van een platform."

Ommezwaai

In 2016 was het beleid van Facebook nog heel anders, zegt Lotje Beek, tech-beleidsadviseur bij Bits of Freedom. In dat jaar, toen er ook presidentsverkiezingen waren, kreeg Facebook veel kritiek vanwege het grote aantal Russische bots dat de verkiezingen probeerde te beïnvloeden. Het leidde tot het besluit om factcheckers aan te nemen, die nu dus het veld moeten ruimen.

Beek benadrukt dat Meta een commercieel bedrijf is. De ommezwaai na de laatste verkiezingen is dus ook een politieke en economische keuze, aldus Beek.

Dat techmachten en politieke machten direct verbonden met elkaar raken, vindt ze reden tot zorg. Wereldwijd reageerden mensen geschokt op het beeld tijdens de inauguratie van Trump, waar meerdere bazen van grote internetbedrijven, op een rij, in het publiek zaten.

Sinds de inauguratie lijkt de online gemeenschap erg scherp te zijn op de bedrijven. Zo viel het veel gebruikers op dat politieke zoektermen vlak na de inauguratie ineens niet vindbaar waren op Instagram. Moederbedrijf Meta ontkent dat ging om een doelbewuste actie en spreekt van een fout. "Maar het is niet iets nieuws", zegt Beek. "Eerder zou content over bijvoorbeeld vrouwengezondheid, pro-Palestina-uitingen en lhbti+-berichten zijn onderdrukt."

Grootste gevaar

Beek vreest dat Trump de online gebruiker mogelijk kan beïnvloeden op politiek vlak, via Facebook en Instagram. Deze week kwam naar buiten dat Joe Biden niet meer bij de zoekresultaten op Google tevoorschijn kwam als mensen zochten naar de 46ste president van Amerika. Google sprak van een fout en het werd teruggedraaid.

Maar de aanpassingen door sociale media stoppen daar niet. The New York Times onthulde dat Meta bepaalde accounts die de abortuspil aanbieden, op non-actief had gezet en plaatjes van de abortuspil censureerde. Na navraag van de Amerikaanse krant werd een aantal accounts weer actief en waren de plaatjes weer zichtbaar.

Ironisch is het ook wel, zegt Beek. Waar het eerst zou gaan om het bewaken van de vrijheid van meningsuiting, lijken de bedrijven soms juist wel als vanouds aan contentmoderatie te doen. Bigtechbazen passen hun beleid volgens Beek schaamteloos aan de huidige president aan.

Commercieel bedrijf of maatschappelijke functie?

Techexpert Van Belkom vindt de grote kritiekgolf van nu terecht, maar hij zag de ophef tegelijkertijd ook aankomen. In 2012 schreef hij al in een artikel dat Facebook privacyregels aan zijn laars zou lappen. "We kennen een commercieel bedrijf een maatschappelijke functie toe."

Hij vergelijkt het met het verschil tussen een bibliotheek en een commerciële boekenwinkel. Commerciële socialemediabedrijven zullen volgens hem altijd beleid maken dat de meeste inkomsten genereert. Online zijn alle gebruikers niets meer dan producten.

Dat Meta met de politieke en economische winden meewaait, is dan ook te verwachten. "Online hebben we geen bibliotheken, alleen boekenwinkels."

Wat de oplossing volgens Van Belkom zou zijn, is als mensen overstappen naar kleinere platforms die hun wel de mogelijkheid geven om baas te zijn over hun eigen data. "Dat breekt de monopolie van big tech op." Maar die kleinere platforms zijn voor nu volgens hem niet gebruiksvriendelijk genoeg. "Daarin moeten overheden en wij samen investeren."

De Israëlische regering zegt dat het leger zich niet volledig zal terugtrekken uit Libanon voor de afgesproken deadline aankomende zondag. Naar verluidt heeft Israël de Verenigde Staten om dertig dagen uitstel gevraagd om de terugtrekking te voltooien.

Na veertien maanden maakte het bestand tussen Israël en Hezbollah afgelopen november een voorlopig einde aan de strijd. Afgesproken werd dat Israëlische troepen binnen zestig dagen zouden vertrekken uit Libanon en dat Hezbollah zich zou terugtrekken tot het gebied ten noorden van de rivier Litani. Militairen van het Libanese leger zouden hun plek deels innemen. De deadline is 26 januari, zondag dus.

Maar de Israëlische regering zegt nu dat het leger tot na de deadline aanwezig blijft in het gebied. Israël stelt dat dat nodig is omdat de Libanese regering zich niet aan het akkoord heeft gehouden. Israëlische media schreven gisteren al op basis van anonieme bronnen dat Netanyahu de nieuwe regering van Trump om dertig dagen uitstel had gevraagd.

Libanon zou nog niet voldoende troepen naar het gebied hebben verplaatst. Bovendien zou het Israëlische leger nog altijd nieuwe wapenopslagplaatsen van Hezbollah aantreffen in gebieden die onder het bestand vallen.

'Niet nagekomen'

"De terugtrekking van het Israëlische leger is afhankelijk van de inzet van het Libanese leger in Zuid-Libanon", zegt het kantoor van de Israëlische premier Netanyahu in een verklaring. "Aangezien de wapenstilstandsovereenkomst nog niet volledig is nagekomen door Libanon, zal het geleidelijke terugtrekkingsproces worden voortgezet, in volledige coördinatie met de Verenigde Staten."

Netanyahu stelt dat toen het akkoord eind november werd gesloten al rekening werd gehouden met de mogelijkheid dat het terugtrekkingsproces langer zou kunnen duren. Het is niet duidelijk waar dat op gebaseerd is: in de tekst van het bestand staat dat de terugtrekking "niet langer dan zestig dagen" zou duren.

De Libanese regering stelt op haar beurt dat ze haar troepen nog niet naar sommige gebieden kan sturen zolang het Israëlische leger zich nog niet volledig heeft teruggetrokken. Hezbollah waarschuwde eerder dat het overschrijden van de deadline beschouwd zou worden als schending van het bestand.

VS: 'Uitstel hard nodig'

De VS, deels verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van het bestand, staat positief tegenover een uitstel van de terugtrekking van de Israëlische troepen. "Alle partijen delen het doel om ervoor te zorgen dat Hezbollah niet de mogelijkheid heeft om het Libanese volk of hun buren te bedreigen", zegt een woordvoerder van de Nationale Veiligheidsraad van het Witte Huis. "Om deze doelen te bereiken, is een korte, tijdelijke verlenging van het staakt-het-vuren dringend nodig."

Hezbollah begon op 8 oktober 2023, een dag na de terreuraanslag van Hamas, met het uitvoeren van luchtaanvallen op Israël. Dat deed de gewapende groepering naar eigen zeggen om Hamas te steunen.

In de maanden die volgden escaleerden de luchtaanvallen over en weer. Israëlische troepen trokken op 1 oktober 2024 Zuid-Libanon binnen.

Sinds het door de Verenigde Staten en Frankrijk bemiddelde staakt-het-vuren in november van kracht werd, heeft Israël het bestand honderden keren geschonden.

Israël heeft Hezbollah ook herhaaldelijk beschuldigd van het schenden van het staakt-het-vuren. Hezbollah vuurde begin december twee projectielen af op een Israëlische militaire basis op de bezette Golanhoogten. Volgens de gewapende groepering was dat een reactie op de Israëlische luchtaanvallen.

De automobilist die woensdagmiddag twee keer inreed op een groep mensen in Eindhoven heeft zich gisteren gemeld bij de politie. Het gaat om een man van 25 jaar uit België. Hij zit voorlopig vast, meldt de politie.

De aanrijding vond plaats aan de Willemstraat. Volgens Omroep Brabant gebeurde het bij een coffeeshop. Er zou een conflict aan vooraf zijn gegaan. Twee mensen raakten gewond: een meisje van 16 uit Teteringen en een 41-jarige man uit Tilburg. Het is niet duidelijk hoe zij eraan toe zijn.

Vlak na de aanrijding hield de politie al twee andere verdachten aan. Eén van hen wordt verdacht van bedreiging, de ander bemoeide zich volgens de politie "dusdanig" met de aanhouding van de ander dat diegene ook werd opgepakt. De bestuurder van de auto ging er vandoor.

De politie onderzoekt nog wat precies de aanleiding voor de aanrijding was.

Een 16-jarige middelbare scholier uit Nieuwegein is overleden na deelname aan de choking game, een gevaarlijke maar populaire internet challenge. Wat is dit voor spel en is het te voorkomen dat kinderen eraan meedoen?

Bij de choking game, ook wel stikspel of wurgspel genoemd, dagen jongeren elkaar uit om bij elkaar of bij zichzelf de halsslagader dicht te knijpen. Omdat daardoor de bloedtoevoer naar de hersens wordt afgeknepen, dreigen ze het bewustzijn te verliezen.

Als net op tijd wordt losgelaten, stroomt het bloed weer naar de hersens en ontstaat er een kortstondige roes. Vaak maken jongeren filmpjes van de challenge, die ze online zetten.

Volgens de Hersenstichting raken hersenen beschadigd als ze langer dan drie minuten geen zuurstof krijgen. "De zichtbare en (vaak) onzichtbare gevolgen hiervan kunnen een langdurig negatief effect hebben", aldus de organisatie. Als hersenen zes minuten geen zuurstof krijgen, leidt dat vrijwel altijd tot blijvende schade.

Als iemand deze challenge in zijn eentje doet, kan het gebeuren dat de verstikking niet op tijd kan worden gestopt en de choking game dodelijk afloopt. Geert Reynders van de stichting Tegen Internet Misstanden (TIM) verloor in 2017 op die manier zijn 16-jarige zoon Tim.

"We dachten eerst dat het zelfmoord was, maar hij had het gefilmd met zijn smartphone. Dus later heeft de recherche gezien dat het een ongeluk was. Dat hij geëxperimenteerd had met met de choking game, maar dat dat helaas fataal was afgelopen. Dat is natuurlijk verschrikkelijk om te ontdekken."

Reynders had daarvoor nog nooit van de choking game gehoord. "Ook in onze omgeving kende niemand het, zelfs de huisarts niet." Maar hij was er graag voor gewaarschuwd.

Meer aandacht nodig op scholen

Daarom richtte hij met zijn vrouw en de zus van Tim de stichting TIM op. Met als doel structureel te gaan waarschuwen voor dit soort online challenges en daarmee te voorkomen dat er nieuwe slachtoffers vallen onder jongeren.

Op YouTube heeft de stichting een korte film geplaatst waarin jongeren over het onderwerp 'challenges' spreken.

Ook vindt Reynders dat er op scholen meer aandacht voor zou moeten zijn. "Het is de enige structurele plek waar jongeren samenkomen. Dus al is het maar een of twee uurtjes per jaar. Besteed er wat aandacht aan, wijs op de gevaren van internet challenges, zodat jongeren beter geïnformeerd op internet kunnen acteren."

'Niet op ideeën brengen'

Justine Pardoen van Bureau Jeugd en Media heeft scholen begeleid waar de choking game uit de hand liep, maar is wat huiveriger voor preventie. Want daardoor worden kinderen soms ook op ideeën gebracht.

"Het is altijd heel voorzichtig balanceren", zegt ze. "Ga je ze hiervan op de hoogte brengen of niet? Eigenlijk moet je dat als school proberen in te schatten. Het past niet bij elke leeftijd of bij elke groep. Maar als je maar een beetje het gevoel hebt dat ze dit soort spelletjes spelen in bijvoorbeeld de kleedkamers, dan is het wel goed om met kinderen hierover te praten. Dat je ze in ieder geval duidelijk maakt hoe vreselijk gevaarlijk het is."

Hoe vaak er in Nederland iemand overlijdt door de choking game is niet bekend. "Het gebeurt vaker dan het in het nieuws komt", zegt Pardoen daarover. "Dus niet tientallen keren per jaar, maar wel af en toe. Niet alle ouders willen hiermee naar buiten treden."

Ouders die meer over de choking game willen weten of tips zoeken over hoe ze het over internet challenges kunnen hebben met hun kinderen, kunnen terecht op de site van Bureau Jeugd en Media.

Gestolen inloggegevens van zeker één medewerker en één student zijn gebruikt bij de aanval op de Technische Universiteit Eindhoven die twee weken geleden werd ontdekt, meldde de Volkskrant vanochtend. De gegevens zouden zijn buitgemaakt via software die 'infostealer' wordt genoemd.

"Het doel van een infostealer is heel eenvoudig. De naam zegt het al: het steelt informatie", zegt Pieter Philippaerts, onderzoeker cybersecurity aan de KU Leuven in België. "Dat kan van alles zijn: persoonlijke gegevens, maar bijvoorbeeld ook informatie waarmee aanvallers kunnen inloggen op websites."

"Als een computer of telefoon is besmet met een infostealer, stuurt het apparaat gewoon heel veel informatie naar de aanvaller", zegt Harm Griffioen van de TU Delft, ook deskundige op het gebied van cybersecurity. "Dat kan van alles zijn: wat je op WhatsApp typt bijvoorbeeld, of bankgegevens. Maar meestal zijn wachtwoorden voor criminelen het interessantst."

Onderzoek naar aanval

De TU Eindhoven merkte bijna twee weken geleden "verdachte activiteiten" op zijn netwerk, waarna de universiteit dat direct offline haalde. Daardoor konden studenten niet bij hun e-mail en studiemateriaal, en moesten tentamens worden uitgesteld. Sinds deze week is het onderwijs hervat.

De accounts waarbij de universiteit die verdachte activiteit zag, zijn later door onderzoekers gelinkt aan zo'n infostealer, schrijft de Volkskrant op basis van anonieme bronnen. Hoe de aanvallers aan die gegevens zouden zijn gekomen, is onduidelijk.

De TU Eindhoven doet momenteel nog onderzoek naar de cyberaanval. De resultaten worden op zijn vroegst in april gepubliceerd. Een woordvoerder van de universiteit laat weten niet daarop niet vooruit te willen lopen en daarom niet reageert op de berichtgeving van de Volkskrant.

Motief onduidelijk

Het verrast Philippaerts en Griffioen niet dat de hackers met hulp van een infostealer bij de TU Eindhoven zijn binnengedrongen. "Infostealers zijn gewoon een heel simpele manier om gegevens te verzamelen", zegt Griffioen.

Het is nog onduidelijk wie er achter de aanval zat en ook wat het motief zou zijn geweest. "Het is realistisch dat deze aanval een opstapje was naar een ransomware-aanval", zegt Philippaerts. Daarbij 'gijzelen' hackers een computernetwerk en vragen zij losgeld om het weer vrij te geven.

Een andere mogelijkheid is dat de aanval was bedoeld om onderzoeksresultaten te verzamelen, zegt cybersecurityonderzoeker Michele Campobasso van beveiligingsbedrijf Forescout Technologies, die ook jarenlang onderzoek deed aan de TU Eindhoven. "Het is nu nog speculeren: was het een groep tieners of een meer hoogstaande aanval?"

Omdat infostealers zoveel verschillende gegevens kunnen verzamelen, is het volgens Campobosso lastig om er nu de vinger op te leggen. "Met bepaalde gegevens kun je bijvoorbeeld een bankrekening plunderen, maar ook een computernetwerk binnendringen. Vaak kijken criminelen pas achteraf wat ze met de gestolen gegevens kunnen. Het is vrij opportunistisch."

Hamas heeft de namen vrijgegeven van de gijzelaars die de Palestijnse organisatie morgen wil vrijlaten. Het gaat om vier Israëlische vrouwelijke militairen, die bij de terreuraanval van Hamas van bijna anderhalf jaar geleden werden ontvoerd naar Gaza.

Israël gaat volgens Israëlische media akkoord, maar tekent wel aan dat Hamas hiermee de bestandsafspraken schendt. De afspraak was dat Hamas eerst alle vrouwelijke burgers zou vrijlaten en daarna pas de vrouwelijke militairen. Hamas beroept zich op "technische" problemen. Een van de complicaties is mogelijk dat de gijzelaar Arbel Yehud, een vrouw die uit de kibboets Nir Oz werd ontvoerd, vastgehouden wordt door de terreurgroep Islamitische Jihad en niet door Hamas.

Volgens Israëlische media heeft de regering besloten om desondanks door te gaan met de afgesproken regeling. De schending van het bestandsakkoord zou niet ernstig genoeg zijn om de deal op te blazen. De regering zal de lijst vrijgeven met namen van Palestijnen die zij dit weekend op haar beurt zal vrijlaten. Dat zijn er naar verluidt vijftig voor elke Israëlische militair die vrijkomt, wat dus dit weekend zou neerkomen op 200.

De Israëlische regering heeft de families van de vier vrouwen laten weten dat ze waarschijnlijk morgen worden vrijgelaten. Karina Ariev (20), Daniella Gilboa (20), Naama Levy (20) en Liri Albag (19) hebben dan 477 dagen in Gaza gevangengezeten.

Tweede keer

Het wordt de tweede keer na het ingaan van het bestand dat er een uitruil komt van gijzelaars en gevangenen. Zondag kwamen de eerste drie gijzelaars vrij. Dat waren ook vrouwen en alle drie burgers.

Nog diezelfde dag liet Israël negentig Palestijnen vrij, voornamelijk vrouwen en ook minderjarigen. Israël moet in de eerste fase van het staakt-het-vuren 1904 Palestijnen die het gevangen heeft gezet laten gaan.

De eerste fase van het bestand duurt zes weken. In die periode moet Hamas 33 gijzelaars vrijlaten. In totaal hoopt Israël 98 gijzelaars vrij te krijgen. Daar zitten ook de lichamen bij van gijzelaars die in gevangenschap zijn overleden.

Nu de zware storm Éowyn over is getrokken, neemt Ierland de schade op die de harde windstoten hebben veroorzaakt. De verwachting is dat het herstel nog dagen gaat duren. Voor zover bekend kostte de storm aan één persoon het leven. Een man overleed nadat een boom vanochtend op zijn auto was gevallen in de Ierse plaats Raphoe.

Éowyn is voor Ierland de zwaarste storm in decennia. Langs de westkust werden vandaag windstoten gemeten van 183 kilometer per uur. Dat is sinds 1945 niet meer voorgekomen.

De Ierse meteorologische dienst gaf code rood af voor de nacht en de ochtend. In de middag werd die waarschuwing weer ingetrokken. Er geldt nog wel voor een aantal delen van het land code oranje.

Thuisblijven

De premier van Ierland riep iedereen op om thuis te blijven. Veel mensen gaven daar gehoor aan: de straten in onder meer Dublin waren uitgestorven en winkels waren dicht. Ook scholen bleven dicht en het openbaar vervoer reed niet. Op de luchthavens werden in de ochtend vluchten geschrapt.

Éowyn richtte veel schade aan, vooral aan het elektriciteitsnetwerk. In Ierland lopen de elektriciteitskabels grotendeels boven de grond.

Bijna een miljoen panden in Ierland, vooral woonhuizen, zitten zonder stroom. Dat geldt ook voor nog eens 283.000 huishoudens en bedrijven in Noord-Ierland. Het kan op sommige plekken tot een week duren voordat de schade weer is hersteld.

"Storm Darragh zorgde ervoor dat ongeveer 395.000 klanten zonder stroom kwamen te zitten, en dat duurde zeven dagen om te herstellen", zegt het Ierse elektriciteitsbedrijf tegen de Ierse omroep RTÉ. "Dus daarom denken we met enige mate van vertrouwen dat het nu meer dan een week wordt, maar dat zal in de zwaarst getroffen gebieden zijn."

Ook zitten rond de 160.000 huizen en bedrijven in Ierland door de storm en elektriciteitsproblemen zonder vast internet op hun adres. De Ierse provider Eir zegt bezig te zijn om de service voor deze adressen te herstellen, onder meer door generatoren in te zetten.

Schotland

Storm Éowyn trok na Ierland richting Schotland. Daar werd daarom ook gewaarschuwd voor hoge windsnelheden, maar naarmate de dag vorderde nam de wind in kracht af. De autoriteiten riepen mensen op om waakzaam te zijn, vooral in de kustgebieden. Aan het begin van de avond werd ook daar code rood weer ingetrokken.

Ook in Nederland waaide het door Éowyn hard, maar tot een echte storm kwam het hier niet.

Het kabinet wil over twee maanden klaar zijn met een omvangrijk plan om de stikstofcrisis aan te pakken. Een speciale ministeriële commissie met twaalf bewindslieden van verschillende departementen is vrijdag officieel aan de slag gegaan, onder leiding van premier Schoof.

Vanwege twee recente rechtelijke uitspraken heeft de premier extra haast met zijn plan, dat hij eind maart of begin april af wil hebben. Afgelopen week gaf de rechtbank milieuorganisatie Greenpeace gelijk dat het kabinet haast moet maken met de door de stikstof aangetaste kwetsbare natuur.

En in december zette de Raad van State een streep door het zogenoemde 'intern salderen', een geitenpaadje om tóch te kunnen bouwen zonder de juiste stikstofvergunning. "Het probleem is alleen maar groter geworden", aldus Schoof vandaag op zijn wekelijkse persconferentie.

Bouwmachines

Schoof spreekt over een "urgent" probleem, waar de twaalf bewindslieden "met man en macht" mee aan de slag gaan. Nederland dreigt volgens hem "op slot" te gaan. Want niet alleen boeren, maar ook bedrijven, verkeer en bouwmachines voor wegen, woningen, defensieterreinen en de luchthaven stoten stikstof uit.

Bedrijven, boeren en bouwmaatschappijen moeten stikstofvergunningen aanvragen, maar die zijn - vanwege de grote hoeveelheid uitstoot - nauwelijks meer te krijgen. Dit kan betekenen dat er al snel veel minder gebouwd kan worden, met grote gevolgen voor de Nederlandse economie. Bedrijven en ondernemers raken daardoor, zegt het kabinet, ook onzeker over hun toekomst.

De ministeriële commissie heet niet voor niets Economie en Natuurherstel. "De economie moet wel blijven functioneren", aldus Schoof. "Het gaat niet alleen om natuurdoelen. Nederland kan niet op slot gaan."

Maatschappelijk verzet

Al meer dan zes jaar worstelen uiteenlopende kabinetten met het verminderen van stikstof. Stevige maatregelen, zoals de inkrimping van de veestapel, minder vliegen, langzamer rijden of minder industrie, hebben grote gevolgen en leiden tot maatschappelijk verzet.

Politieke partijen, afhankelijk van hun achterban, denken heel uiteenlopend over de beste en meest effectieve aanpak. D66 pleit al jaren voor gedwongen uitkoop van boeren, iets wat voor BBB onacceptabel is.

Dit kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB heeft gedacht dat met vrijwillige uitkoop van boeren, beter natuurbeheer en de inzet van innovatieve methoden de stikstofuitstoot afdoende naar beneden gebracht kan worden. Dat blijkt dus niet het geval, zegt de rechtbank deze week.

Premier Schoof heeft nu het voortouw genomen om het "complexe probleem" aan te pakken. Hij wil nog niet vooruitlopen op mogelijke oplossingen, bijvoorbeeld gedwongen uitkoop van boeren.

Koers

Wel zal er naar van alles worden gekeken, ook naar de bestaande wetten. PVV en BBB vinden de huidige natuurwetten veel te streng, maar het is de vraag of Nederland hier zomaar een andere richting kan inslaan. De bescherming van Natura 2000-gebieden is vastgelegd in Europese wetten, waar alle Europese landen zich aan moeten houden.

Toch gaat de ministeriële werkgroep ook weer naar Brussel, blijkt uit het persbericht van de ingestelde commissie. Het vorige kabinet heeft ook al meerdere vergeefse pogingen gedaan tot enige souplesse ten aanzien van het dichtbevolkte Nederland met relatief veel veehouderij.

BBB-minister Wiersma van Landbouw wil nog niet vooruitlopen op mogelijke oplossingen. Wel maakte ze duidelijk dat er niet alleen gekeken moet worden naar de boeren. "Alle sectoren moeten leveren", aldus Wiersma. Aanstaande dinsdag komt de commissie voor het eerst bijeen.

Hoe zit het ook al weer met de stikstofcrisis? Via de onderstaande link leggen we het je uit in 4, 7, 12 of 15 minuten:

Drie verdachten van de verwoestende explosie aan de Tarwekamp in Den Haag zouden in totaal 1500 euro krijgen voor de aanslag. Dat zegt Dirk Stoof, de advocaat van verdachte Adil A., tegen de NOS. Of dat geld daadwerkelijk is uitgekeerd, is niet bekend.

Na de aanslag in december hield de politie vier verdachten aan: twee mannen uit Roosendaal, de 33-jarige Adil A. uit Oosterhout en de 33-jarige Moshtag B. uit Rotterdam. Laatstgenoemde is de ex van de eigenares van de bruidsmodewinkel die vermoedelijk het doelwit was. Volgens het Openbaar Ministerie was B. ook de vermoedelijke opdrachtgever.

Brandstichting

Volgens de advocaat van Adil A. zijn de verdachten in november in de bruidsmodezaak geweest om de aanslag te bespreken. Stoof zegt dat Moshtag B. de sleutel had. Aanvankelijk zou het idee zijn geweest om vernielingen aan te richten, maar dat veranderde in brandstichting. De verdachten wijzen naar elkaar als het gaat over wie met dat idee kwam.

Moshtag B. ontkent dat hij het brein is achter de explosie. "Mijn cliënt heeft zich niet van het geheel gedistantieerd, maar hij is niet de 'auctor intellectualis' (geestelijk vader, red.) ervan", zegt zijn advocaat Gerard Spong tegen persbureau ANP. "De rolverdeling ligt anders."

Volgens het AD zat Moshtag B. ten tijde van de explosie in Londen, in hetzelfde hotel als zijn ex. Hij zou haar hebben opgezocht zodat hij een alibi had. Na de aanslag bij haar bruidswinkel troostte hij haar, zo schrijft de krant.

Zwaar vuurwerk

Volgens Stoof is de aanslag gepleegd met zwaar vuurwerk en een grote hoeveelheid benzine. Moshtag B. zou hebben verklaard dat het zware vuurwerk werd gebruikt om de buurt te waarschuwen zodat ze konden ingrijpen voor de brand uitbrak. Stoof, de advocaat van Adil A., noemt dat "ongeloofwaardig".

Zijn cliënt zou zich na de voorverkenning hebben teruggetrokken. Adil A. was het niet eens met het plan voor de aanslag en vond de beloning te laag, zegt Stoof. "Er wordt gesproken over 1500 euro, gedeeld door 3. Dat is het risico niet waard. Daarvan zei mijn cliënt: dan blijf ik liever in de kroeg zitten."

Het Openbaar Ministerie maakte vandaag bekend dat de daders de aanslag in Den Haag vermoedelijk zes dagen eerder hadden willen plegen, op 1 december. De twee mannen uit Roosendaal werden die nacht door de politie gecontroleerd omdat zij zich opvallend gedroegen in een busje op een parkeerterrein in Oosterhout.

In de laadbak van het busje vond de politie zwaar vuurwerk en jerrycans met benzine. De spullen werden in beslag genomen. De mannen werden opgepakt op verdenking van voorbereidingshandelingen voor brandstichting en na verhoor vrijgelaten.

De mannen van 23 en 29 worden gezien als de vermoedelijke uitvoerders van de aanslag op 7 december. "Met de kennis van nu hadden we natuurlijk allemaal gewild dat de verdachten toen nog steeds vastzaten", zegt persofficier Susanne van Dongen van het OM. "Maar op 1 december waren er geen concrete aanwijzingen voor wat ze van plan waren en is besloten dat het niet nodig was om ze langer vast te houden."

Tot nu toe 37 aangiftes

Bij de explosie in Den Haag kwamen zes mensen om het leven, vier mensen raakten gewond en een aantal woningen stortte volledig in. Het OM heeft tot nu toe 37 aangiften ontvangen na de explosie. Het gaat onder meer om getroffen bewoners, nabestaanden en omwonenden.

Op 14 maart moeten de verdachten in de rechtbank verschijnen voor een voorbereidende zitting.

Het internationaal Holocaust-onderzoekscentrum EHRI zal definitief vanuit Nederland gaan opereren. Minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap woont dit weekend de oprichtingsceremonie van het centrum bij in Polen. De onderzoeksfaciliteit moet bijdragen aan het centraal verzamelen en beschikbaar stellen van alle beschikbare bronnen over de Holocaust.

Tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog zijn er talrijke bronnen over de Holocaust beschikbaar. Dat die foto's, video's en andere documenten verspreid over de hele wereld worden bewaard, belemmert wetenschappers en andere geïnteresseerden echter in hun onderzoek naar de Holocaust. Om de versplintering van bronnen tegen te gaan wil een aantal landen het materiaal zoveel mogelijk bundelen.

Eind juli vorig jaar schreven minister Bruins en staatssecretaris Karremans in een Kamerbrief dat het kabinet een verzoek had ingediend bij de Europese Commissie om de onderzoeksfaciliteit op te richten. De instelling wordt ondergebracht bij het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) in Amsterdam.

Goedkeuring Europese Commissie

Vanuit het NIOD werd het EHRI in 2010 als een internationaal project opgericht. Mede namens Duitsland, Israël, Kroatië, Oostenrijk, Polen, Roemenië, Slowakije, Tsjechië en het Verenigd Koninkrijk vroeg Nederland vorig jaar aan de Europese Commissie toestemming om het centrum om te vormen tot een officiële EU-onderzoeksfaciliteit.

Begin deze week keurde de Commissie de aanvraag goed, waarmee de onderzoeksinstelling van start kan gaan. Het is het 30ste EU-onderzoekscentrum dat de Commissie heeft ingesteld.

De komende tien jaar trekt Nederland jaarlijks 300.000 euro uit voor de instelling. Dat geld wordt betaald vanuit de begrotingen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Ook andere lidstaten dragen financieel bij aan de oprichting van het centrum en de personeelskosten.

Leerlingen van een basisschool in Oost-Souburg (Zeeland) konden vanmorgen eindelijk plaatsnemen in de schoolbanken van hun nieuwe schoolgebouw. De school werd in eerste instantie verkeerd om gebouwd, waardoor de bouw jaren vertraging opliep.

"Ze hebben er lang op moeten wachten", zegt schooldirecteur Raymond Naerebout tegen Omroep Zeeland. Over een rode loper en langs een ballonnenboog konden de 240 kinderen van basisschool Tweemaster-Kameleon door de juiste ingang naar binnen. Want die ingang zat in 2022 nog aan de verkeerde kant. De fundering en het skelet van het gebouw waren toen al af, maar bleken 180 graden gedraaid ten opzichte van de bouwtekeningen.

Te dicht op straat

Het personeel ontdekte zelf de fout. Ze merkten op dat bepaalde elementen zoals de trap niet overeenkwamen met wat er op de tekeningen stond. "Simpel gezegd zit de voorkant aan de achterkant en de achterkant aan de voorkant", legde wethouder Rens Reijnierse van de gemeente Vlissingen toentertijd uit.

De school werd gedemonteerd en volledig opnieuw opgebouwd. Maar toen ging het opnieuw mis: de school bleek te dicht bij de straat te staan. Door de vertraging en extra werkzaamheden viel de bouw volgens Omroep Zeeland uiteindelijk 215.000 euro duurder uit. De leerlingen kregen de laatste jaren les in een noodgebouw.

Het nieuwe gebouw:

Al met al heeft de nieuwbouw van de school meer dan twintig jaar geduurd. Voor de bouwfouten was er in de gemeenteraad al jarenlang discussie over de locatie van de school. Uiteindelijk is besloten om de oude school af te breken en op dezelfde locatie nieuwbouw te plaatsen.

Een 80-jarige man uit Breda is door de rechtbank in Den Haag veroordeeld tot 12 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf voor het aanzetten tot zelfdoding. De man krijgt daarbij een taakstraf van 240 uur.

Het is volgens het Openbaar Ministerie voor het eerst dat er in Nederland iemand is veroordeeld voor het aanzetten tot zelfdoding. "Daarmee heeft de verdachte de grenzen van toelaatbare hulp overschreden", zegt de rechter.

Een onvoorwaardelijke gevangenisstraf vindt de rechter niet passend "gezien de leeftijd van de verdachte" en de duur van de zaak. De verdachte overweegt om in hoger beroep te gaan.

Aanmoedigingen

Hans D. heeft een 32-jarige vrouw uit Bodegraven aangespoord om met het dodelijke zelfdodingspoeder 'X' een einde aan haar leven te maken. Het OM had een gevangenisstraf van 14 maanden geëist, waarvan 7 maanden voorwaardelijk.

D. en de vrouw kenden elkaar van de Coöperatie Laatste Wil (CLW), waarvan ze beiden lid waren. Die organisatie wil dat mensen meer mogelijkheden krijgen om zelf hun leven te beëindigen.

De 32-jarige vrouw kocht het zelfdodingsmiddel, waarna D. haar instructies gaf en haar via WhatsApp aanmoedigde om door te zetten. In november 2021, bijna drie weken na hun eerste contact, maakte de vrouw een einde aan haar leven. Uit een verklaring van de zus van de vrouw blijkt dat de vrouw onder meer kampte met een bipolaire stoornis.

De familie van de vrouw vindt het vonnis rechtvaardig, zegt hun advocaat Sébas Diekstra. "Ze onderschrijven de woorden van de rechtbank dat het handelen van de verdachte 'kwalijk en buitengewoon onzorgvuldig' was."

Het is niet de eerste keer dat iemand wordt bestraft voor betrokkenheid bij middel X. Vorig jaar juli werden twee mensen veroordeeld voor het handelen in het zelfdodingsmiddel.

Twee leden van CLW werden door de rechtbank verantwoordelijk gehouden voor het leveren van X en het verstrekken van informatie daarover. Beiden kregen een voorwaardelijke gevangenisstraf.

Een jaar eerder, in 2023, werd Alex S. uit Eindhoven veroordeeld tot 3,5 jaar gevangenisstraf, waarvan 1,5 jaar voorwaardelijk. De man verkocht drie jaar lang middel X, inclusief een handleiding voor het gebruik daarvan.

172 mensen

Stichting 113 Zelfmoordpreventie en GGD Amsterdam onderzochten in 2023 het gebruik van het middel. Daaruit bleek dat er sinds 2015 in ieder geval 172 mensen zijn overleden na gebruik ervan. De gemiddelde leeftijd van de gestorven mensen was 59 jaar, zo bleek uit het onderzoek.

Frankrijk gaat een ter doodveroordeelde man repatriëren uit Indonesië. De twee landen hebben vandaag een overeenkomst daarover ondertekend.

De Indonesische minister van Justitie Mahendra zei dat Serge Atlaoui om "humanitaire" redenen mag terugkeren. De Fransman heeft kanker.

De 61-jarige Atlaoui werd in 2005 gearresteerd in Indonesië op verdenking van betrokkenheid bij de productie van MDMA. Hij werd opgepakt in een fabriek bij de hoofdstad Jakarta waar elke week 100 kilo aan xtc-pillen werd gemaakt.

Volgens de Indonesische autoriteiten werkte hij daar als scheikundige, maar hij hield vol dat hij er alleen machines installeerde. Hij dacht dat er kunststof werd gemaakt. Twee jaar later kreeg hij de doodstraf.

Zwaarste drugswetten ter wereld

In 2015 zou hij geëxecuteerd worden, maar dat werd op het allerlaatste moment onder druk van de Franse regering uitgesteld. Atlaoui verzocht de Indonesische regering om hem de rest van zijn straf te laten uitzitten in zijn thuisland. In Frankrijk staat voor een zelfde soort misdrijf een celstraf van 30 jaar.

Het is volgens Mahendra aan de Franse autoriteiten om te beslissen of Atlaoui zijn straf in Frankrijk moet uitzitten. De Franse regering bedankte Indonesië voor het inwilligen van Atlaoui's verzoek. Hij zal op 4 februari terugkeren.

Indonesië heeft een van de strengste drugswetten ter wereld. Op dit moment zitten ongeveer 530 mensen in een dodencel voor voornamelijk druggerelateerde zaken. Van hen komen er honderd uit het buitenland, volgens gegevens van het Indonesische ministerie van Immigratie.

De laatste keer dat de doodstraf werd uitgevoerd was in 2016. Een Indonesiër en drie buitenlanders werden toen geëxecuteerd.

De man die verdacht wordt van de mesaanval in het Duitse Aschaffenburg had in de gevangenis moeten zitten wegens een ander misdrijf. Door procedurele problemen liep de man nog vrij rond, melden Duitse media. De 28-jarige had eigenlijk van 23 december 2024 tot 1 februari dit jaar opgesloten moeten zijn.

Enamullah O. zit nu vast omdat hij woensdag in de stad in Beieren een 41-jarige man en een 2-jarig kind zou hebben doodgestoken. In totaal zou hij vijf mensen hebben aangevallen, van wie er twee zwaargewond raakten. De Duitse bondskanselier Scholz sprak woensdag van "een ongelofelijke terreurdaad".

De Afghaan wordt verdacht van twee moorden, twee pogingen tot moord en het toedienen van zwaar lichamelijk letsel. O. is tijdelijk naar een psychiatrische instelling overgebracht om daar onderzocht te worden.

De man kreeg in het voorjaar van 2024 een boete voor een geweldsdelict, die hij niet betaalde. Vervolgens kreeg hij opnieuw een straf. Omdat er in Duitsland dan een nieuwe zaak voor de rechter moet komen om de twee zaken samen te voegen, was O. nog niet vastgezet.

O. was sinds 2022 in Duitsland en was bekend bij de autoriteiten vanwege zeker drie geweldsincidenten. Vorige maand zou hij zelf hebben aangekondigd om Duitsland te verlaten.

Omdat hij via Bulgarije in de Europese Unie kwam, moest hij volgens de EU-asielregels naar dat land worden teruggestuurd. Over wie er verantwoordelijk is voor het terugsturen van de Afghaan, is in Duitsland veel discussie.

Het Beierse ministerie van Binnenlandse Zaken legt de schuld bij de Duitse federale migratiedienst, maar die vindt dat Beieren verantwoordelijk is.

Voor een tientje naar het theater, het kan vanaf vandaag tot en met zondag. Tachtig van de bijna 600 Nederlandse theaters doen mee aan het Nationaal Theaterweekend, dat voor de negende keer wordt gehouden.

Met dit weekend willen de theaters nieuwe bezoekers verleiden naar voorstellingen te komen, maar ook vaste bezoekers aansporen naar iets te gaan kijken waar ze anders niet voor zouden kiezen.

"Van vorige edities weten we dat de helft van alle mensen die in dit weekend het theater bezoekt nog nooit in dat theater is geweest", zegt Bram Verhaak van het Theaterfonds. "Of de theaters deze bezoekers vasthouden is moeilijk te meten, maar we zien wel dat het steeds beter gaat met het theaterbezoek."

Na de coronapandemie duurde het lang voordat de mensen weer kwamen, maar nu zijn de bezoekersaantallen weer op het niveau van voor corona en sommige theaters zitten daar zelfs boven. Zo heeft theater De Leest in Waalwijk nog nooit zo'n goede voorverkoop gehad als dit jaar.

Pay what you can

Ook Theater Agnietenhof in Tiel heeft goede cijfers. "We hebben het afgelopen jaar een recordaantal bezoekers gehad, van de 56 jaar dat we bestaan", zegt directeur Nico Baars. Het Tielse theater doet dit jaar overigens niet mee met het theaterweekend: zij bieden het hele jaar al elke zaterdagavond zogenoemde 'pay what you can'-voorstellingen aan, bedoeld voor mensen die krap bij kas zitten en ook om mensen voor het eerst binnen te halen.

De bezoeker bepaalt zelf hoeveel die betaalt voor de voorstelling, met een minimum van 2,50 euro. Het biedt ook de mogelijkheid om voor diverse doelgroepen te programmeren en jonge makers en kunstenaars met een andere culturele achtergrond een podium te bieden, overigens wel tegen een volwaardige vergoeding. Dus het gaat twee kanten op.

Voor het project krijgt Agnietenhof steun van de provincie en acht gemeenten die meedoen. "Tiel heeft heel bewust voor cultuur gekozen als instrument om het welzijn van de bewoners te vergroten", zegt Baars. "Dat werkt. En dat jongeren het theater niet vinden is onzin. Gisteren nog zaten hier heel veel jongeren in de zaal bij een dansvoorstelling."

Theaters weten jongeren steeds beter te bereiken, onder andere via de socialemediakanalen. Daar weten ook nieuwe artiesten hun vaak jonge publiek te vinden. Zo heeft cabaretier Kor Hoebe met zijn TikTokfilmpjes gezorgd voor volle zalen in de theaters.

Experimenteel en commercieel

Tijdens het theaterweekend is er een speciale programmering. Daar hoort het bestaande aanbod bij, maar dit weekend streven de theaters naar een mix van verschillende voorstellingen: experimenteel, commercieel, voor kinderen, jongeren, dans, toneel en cabaret. De hoop is dat het publiek daardoor ook eens iets gaat bekijken buiten de eigen bubbel.

Van alle theaters doet 13 procent mee, een grote meerderheid niet. "Klopt, maar daar zitten ook veel heel kleine theaters bij met bijvoorbeeld maar dertig stoelen", zegt Verhaak van het Theaterfonds. "En Groningen doet niet mee omdat ze Noorderslag net achter de rug hebben. Maar er is zeker nog een wereld te winnen."

Zo blijft het een uitdaging om meer publiek te krijgen voor de gesubsidieerde gezelschappen, die meer experimentele voorstellingen maken en risicovoller zijn om te programmeren. "Die bieden we ook juist in dit weekend aan. We willen de drempel verlagen voor dit soort voorstellingen."

In Theater Amphion in Doetinchem is het komende theaterweekend nu al uitverkocht. Ook zij zien sinds 2022 een stijgende lijn in de bezoekersaantallen. Programmeur Marijt Helmink constateert dat subsidieverstrekkers een terugtrekkende beweging maken. "Maar wij zijn zo stevig ingebed in de gemeenschap hier dat ik geen grote vrees heb voor een verschraling van het aanbod."

Kaalslag

Er zijn vanuit gemeenten wel veel zorgen over het zogenoemde 'ravijnjaar' 2026, waarin ze vrezen voor financiële problemen vanwege opgelegde bezuinigingen vanuit Den Haag.

Theaters verwachten daar ook wat van te gaan merken, maar Baars van het Agnietenhof in Tiel is niet bang voor een herhaling van de kaalslag van ruim tien jaar geleden onder VVD-staatssecretaris van Cultuur Halbe Zijlstra. "Ik verwacht niet dat het nu zo ingrijpend zal zijn. En als iedereen moet inleveren vind ik het niet meer dan normaal dat wij ook bijdragen."

De vier verdachten van de verwoestende explosie aan de Tarwekamp in Den Haag wilden volgens het Openbaar Ministerie al een week eerder brandstichten of een explosie veroorzaken.

Twee van de vier verdachten werden op 1 december, zes dagen voor de explosie, door de politie gecontroleerd omdat ze zich die nacht opvallend gedroegen in een busje op een parkeerterrein in Oosterhout. In de laadbak van het busje vond de politie zwaar vuurwerk en jerrycans met benzine.

Na de aanslag hield de politie vier verdachten aan: een 29-jarige man en 23-jarige man uit Roosendaal, een 33-jarige man uit Oosterhout en een 33-jarige man uit Rotterdam. Laatstgenoemde verdachte, Moshtag B., is de ex van de eigenares van de bruidsmodewinkel die vermoedelijk het doelwit was. B. is ook de vermoedelijke opdrachtgever van de aanslag.

Aangiften

Bij de explosie aan de Tarwekamp kwamen zes mensen om het leven: drie leden van een gezin, een man die op bezoek was bij een vriendin, een bewoner wiens gezin in Griekenland woont en een man die met zijn vrouw in een van de appartementen woonde. Vier mensen raakten gewond.

Het OM heeft tot nu toe 37 aangiften ontvangen na de explosie. Het gaat onder meer om getroffen bewoners, nabestaanden en omwonenden.

Eind december bepaalde de rechtbank dat de verdachten nog in ieder geval 90 dagen in voorarrest moeten blijven. Op 14 maart moeten de verdachten in de rechtbank verschijnen voor een voorbereidende zitting.

Dit zijn beelden van net na de explosie:

Een man van 37 is veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor de moord op de vader van zijn vriendin. Volgens justitie beraamde hij de moord samen met zijn toenmalige vriendin via meer dan duizend berichten op Snapchat.

Het 58-jarige slachtoffer werd op 24 maart 2023 met bruut geweld om het leven gebracht in het buitengebied van Wouwse Plantage, in West-Brabant. Zijn schedel werd ingeslagen en er werd meermaals op hem ingestoken. Hij verloor liters bloed en hulpdiensten konden niets meer voor hem betekenen.

Een getuige zag de auto van Jeroen L., de schoonzoon van het slachtoffer, wegrijden bij de plek van de moord. De volgende ochtend werd hij door agenten aangehouden terwijl hij een vuilniszak weggooide. In die vuilniszak zat kleding met bloed van het slachtoffer erop.

L. heeft altijd verklaard dat hij niets te maken heeft met de moord. Volgens L. heeft zijn ex-vriendin haar vader vermoord en zou hij het slachtoffer dood hebben gevonden. Hij zou bloed op zijn kleding hebben gekregen door het mes uit de borst van zijn schoonvader te trekken. De rechtbank noemt die verklaring "volstrekt onaannemelijk", citeert Omroep Brabant.

Plannen

De man en zijn vriendin wisselden via Snapchat berichten uit waarin ze plannen smeedden om de man om het leven te brengen. De vriendin schreef onder meer dat ze van haar vader af wilde en dat daarvoor maar één optie was. L. reageerde dat hij wilde helpen. Een maand later kocht hij onder een valse naam een mes op internet.

De dochter zou ruzie hebben gehad met haar vader over het leeftijdsverschil van 15 jaar tussen haar en Jeroen L. De rechtbank oordeelt dat de berichten niet anders geïnterpreteerd kunnen worden dan dat de man en de dochter van hun (schoon)vader af wilden.

De 22-jarige dochter zit vast op verdenking van het beramen van de moord, maar wordt pas in mei berecht.

Een apparaatje van Philips waarmee hartpatiënten thuis hun hartritme kunnen laten monitoren, heeft niet goed gewerkt. De FDA, de Amerikaanse medische waakhond, brengt 2 doden en 109 gevallen van gezondheidsschade in verband met het falen van de kastjes. De toezichthouder zegt er in die laatste gevallen niet bij wat er precies is gebeurd.

Volgens Philips gaat het om Amerikaanse patiënten en wordt dit model niet in Nederland gebruikt. Het gaat om Mobile Cardiac Outpatient Telemetry (MCOT), een soort pleister met een monitor. Met dit plakkastje kunnen hartpatiënten thuis hun hartritme bijhouden. Medische specialisten houden de hartfilmpjes op afstand in de gaten. Het apparaat is van Braemar Manufacturing, een dochteronderneming van Philips.

De meldingen zijn gedaan tussen juli 2022 en juli 2024. Hartfilmpjes die thuis gemaakt werden, zijn in sommige gevallen niet goed doorgestuurd naar de cardioloog. Daardoor zijn ook bepaalde belangrijke meldingen over afwijkende hartritmes niet goed doorgekomen.

Update software

De FDA neemt het uitvallen van de kastjes uiterst serieus en heeft het over een terugroepactie. Volgens Philips betekent dat niet dat patiënten de kastjes moeten terugbrengen. Het gaat erom dat de software op de apparaten wordt geüpdatet.

Het is aan de medisch specialisten om in actie te komen. Via een database kunnen de artsen kijken of er patiënten zijn die het betreffende apparaat hebben gekregen. Afhankelijk van de gezondheid van de patiënt, moet een arts inschatten of het nodig is om contact op te nemen met deze persoon.

In een reactie aan de NOS laat Philips weten dat er "snel en proactief" is gehandeld. Na de sterfgevallen heeft het zorgtechnologiebedrijf zelf melding gemaakt bij de Amerikaanse waakhond. Philips zegt dat het apparaat op dit moment weer normaal werkt.

Apneu

Het is niet voor het eerst dat de FDA ingrijpt bij een medisch apparaat van Philips. In 2021 moest het bedrijf miljoenen exemplaren van apneu-apparaten terugroepen. Het schuim in de toestellen liet in sommige gevallen los. Duizenden meldingen volgden van patiënten die het loslaten van het schuim in verband brachten met luchtwegklachten. Ook werden er sterfgevallen in verband gebracht met het falen van de apparaten.

Ook in dit geval ging het om een dochteronderneming van Philips, het Amerikaanse bedrijf Respironics. Philips heeft altijd gezegd dat er geen sluitend bewijs is geleverd voor een verband tussen de klachten en het gebruik van de apneu-apparaten. De kosten voor het apparaat zelf werden vergoed, maar over de gezondheidsschade loopt nog een rechtszaak.