Het openstellen van de online gokmarkt heeft mensen kwetsbaarder gemaakt voor gokverslaving en vooral problemen bij jongvolwassenen veroorzaakt. Dat staat in een evaluatie van de drie jaar geleden ingevoerde gokwet in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC).
De bedoeling van die wet was dat gokbedrijven zouden helpen met het tegengaan van verslavingsproblemen, maar daar is weinig van terechtgekomen, constateert het onafhankelijke kennisinstituut dat valt onder het ministerie van Justitie en Veiligheid.
Om te kijken hoe de wet in de praktijk uitpakt, maakten de onderzoekers onder andere gebruik van mysteryshoppers. Ze maakten accounts aan bij online casino's vroegen vervolgens via de chat om hulp. Volgens de regels zouden gokbedrijven in zo'n bericht moeten herkennen dat het om iemand met gokproblemen gaat.
Toch verwezen 17 van de 23 gokbedrijven naar hun pagina met bonusaanbiedingen in plaats van naar verslavingshulp. Zes aanbieders boden wel hulp, twee daarvan blokkeerden het account. Eén gokbedrijf belde tot drie keer toe om te helpen, ook in het weekend.
'Perverse prikkels'
De onderzoekers zien die beperkte hulpverlening als symbool voor wat er mis is met de gokwet. Bedrijven zijn te lang vrijgelaten om de zorgplicht zelf in te vullen, terwijl ze ook de druk voelen om spelers niet aan concurrenten te verliezen. Dat heeft tot "perverse prikkels" geleid, concluderen de onderzoekers. "Hier is op voorhand op gewezen en dit had ook verwacht kunnen worden."
Het kennisinstituut wijst de beleidsmakers op hun naïviteit. "Het in handen leggen van de zorg voor online kansspelspelers bij partijen die een verslavend product aanbieden en met elkaar moeten concurreren om marktaandeel, waardoor ze een financiële prikkel hebben om spelers zo lang mogelijk aan zich te binden, is naïef geweest", schrijven de onderzoekers.
De Kansspelautoriteit, die toezicht houdt op de gokmarkt, kan bij overtredingen onder meer boetes opleggen en waarschuwingen geven, maar de waakhond heeft volgens de onderzoekers meer invloed nodig om verbeteringen af te dwingen. Een optie zou kunnen zijn om vergunningen te schorsen zodat casino's tijdelijk moeten sluiten.
Aanhoudende kritiek
In opdracht van het WODC bogen de onderzoekers zich na drie jaar over de Wet op de kansspelen die in 2021 van kracht werd. Gokbedrijven mochten vanaf toen legaal online gokken aanbieden, als ze aan een aantal verplichtingen voldeden.
In de evaluatie nemen de onderzoekers vijftien maatregelen binnen de wet onder de loep. Zes maatregelen krijgen het label 'onvoldoende', vijf het label 'goed'. De maatregelen die verslaving moeten voorkomen, krijgen vooral een slechte beoordeling. Over het tegengaan van fraude en criminaliteit is het onderzoek positiever.
Dat er veel op de wet valt aan te merken, komt niet bepaald als een verrassing. Al snel na invoering kwam er kritiek op de hoeveelheid gokreclames met bekende Nederlanders, werd gewaarschuwd dat onnodig veel mensen in de problemen kwamen en waren er zorgen de Kansspelautoriteit, die toezicht houdt op de gokmarkt, dat bedrijven hun zorgplicht niet serieus namen.
Doorgokken
Over de gokwet is meer dan twintig jaar gedebatteerd voordat die van kracht werd. Na de invoering zijn er allerlei veranderingen aangebracht om de grootste problemen weg te nemen. Regels voor reclames zijn aangescherpt, de zorgplicht is verduidelijkt en er zijn limieten voor spelers ingevoerd. Ze moeten aantonen dat ze genoeg verdienen als ze hun limiet willen ophogen.
De onderzoekers zijn sceptisch of die laatste aanpassing werkt. Spelers kunnen bij inmiddels 26 gokbedrijven terecht en kunnen als ze bij de een geweigerd worden bij een ander doorgokken. Ook wijzen ze erop dat via sites van derden alsnog reclame voor gokken wordt gemaakt.
Eerder dit jaar dook NOS op 3 in de gokwet: heeft de politiek spijt?
SP-Kamerlid Van Nispen zegt niet verbaasd te zijn over de uitkomsten, maar wel verontrust. "Het is een onverantwoordelijke invoering geweest die tot grote maatschappelijke schade leidt." Hij wijst daarbij op de problemen waarin spelers terecht kunnen komen, zoals verslaving en financiële problemen.
Ook ChristenUnie-Kamerlid Bikker is niet verbaasd. "Gokken heeft slechte gevolgen voor alle jongeren in Nederland. Eigenlijk is de gokindustrie hetzelfde als de tabaksindustrie: gevaarlijk en verslavend."
Beide Kamerleden willen striktere regels bij online gokken, zoals het verbieden van reclames voor gokbedrijven.
Werk aan de winkel
Staatssecretaris Struycken (Rechtsbescherming) bevestigt tegenover de NOS dat de bescherming van spelers niet zo werkt als hij had verwacht. "Bescherming van kwetsbare mensen staat voorop en ik kan alvast stellen dat er werk aan de winkel is." Voor het einde van het jaar komt hij met een inhoudelijke reactie.