NOS Nieuws - Algemeen

Een populair hotel voor jongeren op Ibiza organiseert tijdelijk geen muziekfeesten meer in verband met de dood van twee Schotse toeristen kort na elkaar. Beiden overleden 's nachts na een val van een balkon.

"Gezien de ernst van de situatie en uit respect voor de betrokkenen vinden we het correct voor het moment een pauze in het programma in te lassen. Alle gasten worden geïnformeerd per e-mail", laat het hotel weten.

Evan Thomson uit Aberdeen vierde begin deze maand met vrienden zijn 26e verjaardag in het hotel in San Antonio op het Spaanse eiland. Hij viel van grote hoogte en was op slag dood. Gisteren stierf kort na middernacht de 19-jarige Gary Kelly uit Dundee, eveneens na een val van een balkon.

Derde slachtoffer

De twee kenden elkaar niet. In beide gevallen wordt vooralsnog uitgegaan van een ongeluk. Een lokale nieuwssite schrijft dat in april in hetzelfde hotel een Turkse vrouw overleed. Zij viel toen ze na een bezoek aan de discotheek van het ene naar een ander balkon probeerde te klimmen.

Wanneer Engeland vanavond op het punt staat om te beginnen aan de halve finale van het EK tegen Italië (aftrap 21.00 uur) zullen de speelsters voor de verandering niet knielen. Dit antiracisme-gebaar werkt niet, zo constateert de Engelse sterspeelster Lucy Bronze somber.

Ze is "boos en bedroefd" dat haar teamgenoot Jess Carter het doelwit is geweest van racistische uitlatingen. "We moeten in het voetbal op zoek naar andere manieren om racisme te bestrijden."

De 27-jarige verdediger Carter besloot vorige week van sociale media af te gaan, nadat ze het hele EK doelwit was geweest van racistische scheldpartijen.

EK voetbal bij de NOS

Ook de halve finales en de eindstrijd van het EK voetbal voor vrouwen in Zwitserland is te volgen bij de NOS. Alle wedstrijden zijn live te zien op televisie en via een stream op NOS.nl en in de NOS-app (ook voor je smart-tv). De laatste drie duels van het toernooi worden op NPO 1 Extra voorzien van audiodescriptie voor mensen met een visuele beperking.

De halve finales zijn op dinsdag en woensdag, op zondag is de finale. De uitzendingen doordeweeks beginnen om 20.30 uur, de finale is met voorbeschouwing vanaf 17.22 uur te bekijken.

Anders dan het mannenvoetbal heeft het professionele vrouwenvoetbal nooit echt last gehad van racistische spreekkoren in stadions, maar het is nooit immuun geweest voor racisme en andere haatdragende uitlatingen. Vooral de opkomst van sociale media heeft laten zien hoe taai dat gevecht nog altijd is.

Kick It Out

Arthur Wharton, een geboren Ghanees, wordt gezien als de eerste zwarte profvoetballer in de wereld. Hij speelde eind negentiende eeuw als keeper voor het Engelse Rotherham Town, maar zwarte spelers bleven nog lange tijd een zeldzaamheid op de Engelse voetbalvelden.

Pas vanaf de jaren 70, en vooral in de jaren 80 en 90, speelde een groeiend aantal zwarte voetballers op het hoogste niveau van de Engelse mannencompetitie. Deze generatie zwarte profvoetballers had in die jaren geregeld te maken met racistische spreekoren, apengeluiden vanaf de tribunes en bananen die naar ze werden toegegooid. Anders dan nu bleef racistisch gedrag van voetbalfans grotendeels onbestraft.

In de jaren 90 begon dat te veranderen. De Engelse voetbalbond en de vakbond voor profvoetballers lanceerden de campagne Let's Kick Racism out of Football. Een paar jaren later werd deze campagne omgevormd tot de permanente actiegroep Kick It Out, die nog steeds actief is. Door een combinatie van voorlichting, cursussen en bewustwordingscampagnes probeerde Kick It Out racisme uit het voetbal te verbannen.

Het kreeg daarbij hulp van de autoriteiten en de voetbalclubs die steeds harder optraden tegen racistische fans. Voetbalsupporters die zich schuldig maakten aan racisme, konden rekenen op levenslange stadionverboden, hoge boetes of zelfs gevangenisstraffen. Die gezamenlijke actie heeft de afgelopen decennia zijn vruchten afgeworpen. Racistische spreekkoren en apengeluiden komen steeds minder voor in de Engelse stadions.

Sociale media

Racisme is desondanks niet verdwenen uit het Engelse voetbal. In 2019 zag Kick It Out zich genoodzaakt om de campagne No Room for Racism op te starten, nadat ze een scherpe toename zagen van racistische uitlatingen van voetbalfans, vooral op sociale media.

Dat laatste is een taaier gevecht voor de antiracismecampagnes. Clubs en autoriteiten hebben effectieve middelen ontwikkeld om racisme in de stadions aan te pakken, maar het is een stuk moeilijker op sociale media, waar racistische fans zich kunnen verschuilen achter anonieme accounts.

Berucht is de verloren EK-voetbalfinale van de Engelse voetbalmannen tegen Italië in 2021. De zwarte spelers Marcus Rashford, Jadon Sancho en Bukayo Saka werden het doelwit van racistische uitlatingen op sociale media, nadat ze vanaf elf meter hadden gemist in de strafschoppenserie.

Ook het vrouwenvoetbal krijgt daar in toenemende mate mee te maken. Volgens Bronze is met de groeiende populariteit ook het aantal racistische incidenten toegenomen. Kick It Out kreeg in het seizoen 2023/'24 in totaal 1.332 meldingen, een ruime verdubbeling van twee seizoen daarvoor.

Rumoer

"Het vrouwenvoetbal is groter geworden, het rumoer eromheen is groter geworden en dus krijgen we ook meer fans die kritiek hebben", zegt Bronze. "We staan natuurlijk open voor kritiek. Maar we staan niet open voor discriminatie. Vooral in het vrouwenvoetbal lijkt het racisme op het internet alleen maar erger en erger te worden."

Wat Carter de afgelopen weken over zich heen kreeg, is dan ook niet uniek. Ook andere zwarte speelsters van het Engelse nationale elftal, zoals Lauren James, kregen de afgelopen jaren een stroom racistische uitlatingen over zich heen, zoals bij het WK van 2023. "Het houdt eigenlijk nooit op", zei ze toen.

De 'Lionesses' willen dat er meer gedaan wordt om racisme te bestrijden, een oproep die gesteund wordt door UEFA, FIFA, de National Women's Soccer League en de Britse premier Starmer. Allemaal beloven ze meer energie te steken in de strijd tegen racisme in het vrouwenvoetbal. De Engelse voetbalbond heeft de politie ingeschakeld om op te treden tegen racistische gedrag richting Carter.

Koster: 'Online haat kruipt onder je huid'

Daphne Koster is manager vrouwenvoetbal bij Ajax en lid van commissie Mijnals. Die commissie werd in 2020 opgericht door KNVB en overheid om racisme en discriminatie in het voetbal tegen te gaan. In NOS Met Het Oog Op Morgen reageert ze op racisme in het vrouwenvoetbal.

"Ik keek er eerlijk gezegd niet van op. Het is zichtbaar gemaakt door Carter, maar ik denk dat veel sporters met een donkere huidskleur hiermee te maken hebben. Dat is heel triest. Genderdiscriminatie komt ook vaak voor. Van online haat is al langer bekend dat vrouwen er meer mee te maken hebben dan hun mannelijke collega's."

Een van de redenen dat vrouwen hier meer mee te maken krijgen, komt mede door hun zichtbaarheid op sociale media, denkt Koster. "Sporters zijn afhankelijk van sociale media, omdat dit ze sponsorcontracten oplevert. Als ze dan groot en zichtbaar worden, wekken ze weerstand op en worden ze gepakt worden op datgene dat het meeste pijn doet."

Ze vindt dat iedereen een verantwoordelijkheid heeft om dit probleem aan te pakken. "Ajax heeft een gedragscode op sociale media. Met AI proberen ze dat soort berichten te weren."

Het dodental als gevolg van het ongeluk waarbij gisteren een militair vliegtuig neerstortte op een school in Bangladesh is opgelopen tot 31, onder wie zeker 25 kinderen, een leraar en de piloot. Meer dan 160 mensen raakten gewond, 78 van hen liggen met brandwonden in het ziekenhuis.

"Mijn beste vriend, met wie ik in de examenzaal was, stierf voor mijn ogen", zegt leerling Farhan Hasen tegen de BBC. Volgens hem moeten ook ouders zijn omgekomen. Die stonden buiten op hun kinderen te wachten, want voor de jonge kinderen waren de lessen voorbij.

De leerkracht die omkwam, overleed aan de brandwonden die ze opliep toen ze anderen hielp om te ontsnappen aan het vuur dat na de crash om zich heen greep.

Eerste solovlucht

Het trainingstoestel van de Bengaalse luchtmacht stortte gisteren even na 13.00 uur plaatselijke tijd neer op een basis- en middelbare school in de hoofdstad Dhaka.

Het toestel, een F-7 BGI-gevechtsvliegtuig, was net daarvoor opgestegen. Het was de eerste solovlucht van de piloot die daarmee zijn opleiding zou afronden. Het vliegtuig boorde zich in de zijkant van het schoolgebouw. Dat brandde volledig uit.

De luchtmacht zegt dat het ongeluk een technische oorzaak heeft. De piloot zou alles hebben gedaan om het neerstorten in dichtbevolkt gebied te voorkomen.

Het leger doet zelf onderzoek naar de crash, de burgerlijke luchtvaartautoriteiten zijn er niet bij betrokken.

Op de plaats van het ongeluk verzamelden zich vandaag honderden leerlingen van de school. Ze eisen een zorgvuldige identificatie van de slachtoffers, compensatie voor de getroffen families en het onmiddellijk stopzetten van het gebruik van "verouderde en onveilige" trainingsvliegtuigen door de luchtmacht.

De F-7 BGI is een Chinees gevechtsvliegtuig. De Bengaalse luchtmacht kocht in 2011 zestien van deze toestellen. De laatste zijn in 2013 geleverd.

'Fito', de meest beruchte drugsbaas uit Ecuador, is zondag uitgeleverd aan de VS. Hij was een maand eerder opgepakt in een bunker in een landhuis in de tropische kustprovincie Manabí, waar hij de beschikking had over een fitnessruimte en een gameroom.

De leider van Los Choneros werd al langere tijd gezocht. Zijn ontsnapping uit de gevangenis in 2024 leidde tot een golf van geweld in het Zuid-Amerikaanse land.

Terwijl Fito ondergedoken zat in zijn luxueuze landhuis, werd hij in april, zo'n 4700 kilometer verderop in een rechtbank in New York, aangeklaagd voor drugs- en wapenhandel. Als hij schuldig wordt bevonden, kan hij de rest van zijn leven achter Amerikaanse tralies belanden. Daarmee lijkt het runnen van een drugsbende vanuit de gevangenis of ontsnappen niet meer mogelijk.

Tientallen kopstukken

De Ecuadoraanse drugsbaas is zeker niet de enige crimineel uit Latijns-Amerika die de afgelopen jaren is uitgeleverd aan de VS. Zo leverde Mexico in februari dit jaar, ruim een maand na het aantreden van Donald Trump, maar liefst 29 kopstukken uit de Mexicaanse kartelwereld uit. Onder hen was ook Rafael Caro Quintero, die door de FBI werd gezocht vanwege de moord op de Amerikaanse DEA-agent Kiki Camarena in 1985.

De Amerikaanse minister van Justitie Bondi zei daarbij dat zij niet eerder waren uitgeleverd, omdat de vorige Mexicaanse regering uitleveringsverzoeken van de VS niet wilde honoreren. Volgens Bondi deed de huidige Mexicaanse regering dat nu wel, omdat alle kopstukken lid waren van Mexicaanse organisaties die enkele dagen voor de uitlevering door de Amerikaanse regering als 'buitenlandse terroristische organisatie' bestempeld waren.

Gebaar van goede wil

In Mexico riep de massale uitlevering vragen op. Critici spraken van een "gebaar van goede wil" van de Mexicaanse regering, die op dat moment volop in onderhandeling was met de VS over dreigende importtarieven. Een van de achterliggende motieven achter die tarieven was het feit dat Mexico, volgens de VS, te weinig deed om de kartels aan te pakken. Door massaal Mexicaanse kartelleden uit te leveren, zou Mexico willen laten zien dat ze ook aan hun kant van de grens criminaliteit hard aanpakken.

Diplomatieke druk vanuit de VS en de pogingen van Latijns-Amerikaanse regeringen om te laten zien dat ze de aanpak van criminaliteit serieus nemen, lijken de belangrijkste redenen voor de uitleveringen. En er is de zekerheid dat de criminelen elders hun straf zullen uitzitten en waarschijnlijk niet zullen terugkeren.

Zo wist de beruchte Mexicaanse drugs Joaquín 'El Chapo' Guzmán twee keer uit een Mexicaanse gevangenis te ontsnappen. Nadat hij opnieuw was gearresteerd, werd hij een dag voor de inauguratie van de eerste termijn van Trump uitgeleverd aan de VS en daar zit hij nu een levenslange gevangenisstraf uit.

Veelvoorkomend

Uitlevering tussen landen komt zeer veel voor. De VS heeft uitleveringsverdragen met vrijwel alle Latijns-Amerikaanse landen. De redenen waarom criminelen worden uitgeleverd zijn vaak hetzelfde: ze zijn betrokken bij drugs- of wapenhandel op Amerikaans grondgebied of hebben elders misdaden tegen Amerikaanse staatsburgers gepleegd.

Ook oud-politici ontkomen niet aan de lange arm van de Amerikaanse justitie: in 2022 werd Juan Orlando Hernández, oud-president van Honduras, uitgeleverd aan de VS, waar hij later een gevangenisstraf van 45 jaar kreeg vanwege zijn rol bij grootschalige drugssmokkel.

Naast het berechten van criminelen levert uitlevering Amerikaanse opsporingsdiensten nog iets op: het zijn kopstukken met een enorme hoeveelheid kennis over de drugswereld in hun thuisland. Zo sloot Ovidio Guzmán, de zoon van El Chapo en uitgeleverd in 2023, deze maand een deal met de Amerikaanse autoriteiten. In ruil voor strafvermindering wordt verwacht dat hij de Amerikanen zal voorzien van mogelijk zeer belastende informatie over de criminele wereld in Mexico.

Kennis over corruptie

Het is die informatie waar sommige regeringsleiders bang voor zijn. In Mexico vreest men dat Mexicaanse criminelen in Amerika ook over corrupte politici en zakenmensen in hun thuisland praten.

Die angst lijkt ook te leven bij de Salvadoraanse president Nayib Bukele. Verschillende leiders van MS-13, een beruchte straatbende in El Salvador die door de VS is aangemerkt als 'terroristisch', zijn sinds het aantreden van Trump door de VS juist teruggestuurd naar El Salvador, op uitdrukkelijk verzoek van Bukele.

In de VS zijn de vaak ernstige aanklachten tegen deze MS-13-leiders komen te vervallen, melden Amerikaanse media. Onder hen zijn Salvadoranen die belastende informatie hebben over Bukele en de deals die hij sloot met bendeleiders voor hij president werd. Voor experts in El Salvador is het duidelijk: nu zakenman Donald Trump weer in het Witte Huis zit, is uitlevering een nog prominenter onderdeel geworden van de diplomatieke onderhandelingen.

De Luxemburgse veiligheidsdiensten hebben begin 2020 plannen ontdekt voor een terroristische aanslag op het Eurovisie Songfestival 2020 in Rotterdam. De hoofdproducent van het festival en de Nederlandse justitie wisten van niets. Dat schrijft Het Parool.

Tegen de verdachte, de Zweed Alexander H., werd deze maand in Luxemburg twaalf jaar gevangenisstraf geëist, niet alleen voor het plan voor een aanslag, maar ook voor het aanzetten tot haat en lidmaatschap van een terroristische organisatie. De uitspraak volgt in november.

H. werd op 22 februari 2020 gearresteerd in zijn huis in het Luxemburgse Strassen. Op de laptop van de destijds 18-jarige jongen vonden rechercheurs een document met gedetailleerde plannen voor een aanslag, geschreven door H. en een Nederlandse handlanger, schrijven Luxemburgse media. Verder melden ze niets over deze Nederlander.

Chloor en explosieven

In het document stonden plannen om bezoekers van het Songfestival in Rotterdam te vergiftigen met cyanide of ricine. Ook wilde H. volgens het document paniek veroorzaken met chloor, gas verspreiden via ventilatiesystemen en explosieven maken.

Het Songfestival ging in 2020 uiteindelijk niet door vanwege coronamaatregelen. Een jaar later vond het evenement wel plaats in Rotterdam.

In het huis van H. werden voorbereidingen gevonden voor de productie van chloor en explosieven. Ook schreef H. dat hij wilde infiltreren bij beveiligingsbedrijven in Rotterdam en dat hij nooduitgangen wilde versperren.

Het Openbaar Ministerie in Nederland is niet bekend met de zaak. "Het betreft een zaak in Luxemburg, wij weten hier nog vrij weinig over." En een woordvoerder van de gemeente Rotterdam zegt dat de gemeente niet is ingelicht over de zaak. Ook voor hoofdproducent van het festival Sietse Bakker is dit "nieuwe informatie", zegt hij in Het Parool.

De NPO en omroep AVROTROS zijn geschrokken van het nieuws, zegt een gezamenlijke woordvoerder tegen persbureau ANP. "We kennen deze zaak pas sinds recente mediaberichten. Deze dreiging was indertijd niet bij ons bekend. We wachten de verdere rechtsgang af."

Neonazistische ideeën

H. was volgens Luxemburgse media sinds 2019 lid van de neonazistische paramilitaire organisatie The Base. De organisatie, die bestaat uit kleine terroristische cellen over de hele wereld, wil dat er een blanke etnostaat komt.

De Zweed was ook lid van de ecofascistische groepering De Groene Brigade. In 2019 stichtte H. samen met een vriend brand in een leegstaande nertsenboerderij.

Goedemorgen! In Kopenhagen overleggen de EU-ministers die over migratie gaan en de renners in de Tour de France beklimmen vandaag de legendarische Mont Ventoux.

Eerst het weer: vandaag zijn er opnieuw buien, in het oosten is er kans op onweer. In de loop van de middag wordt het in het westen droger en laat de zon zich zien. Het is een graad of 22.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

In de VS moet een oud-agent 33 maanden de gevangenis in voor het gebruik van excessief geweld. Dat was in 2020 bij de inval van een woning waarbij de zwarte vrouw Breonna Taylor werd doodgeschoten. De agent was met collega's in haar woning op zoek naar haar ex-vriend.

Die ex-vriend was er niet, haar nieuwe vriend wel. Hij dacht dat er inbrekers in huis waren. Er brak een vuurgevecht uit, waarbij Taylor om het leven kwam. De agent die nu veroordeeld is, loste van buiten tien schoten, maar raakte niemand. De agent die het fatale schot loste ging vrijuit, omdat haar vriend eerst op de agenten schoot.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De grootste meteoriet ter wereld wordt eind deze zomer geveild. Sinds gisteren is hij te zien in het ruimtevaartmuseum Space Expo in Noordwijk. Hij is bijzonder en toch mogen bezoekers er gewoon aan zitten.

Fijne dag!

In de Verenigde Staten is een oud-agent veroordeeld tot 33 maanden cel voor het gebruiken van excessief geweld tijdens een huiszoeking in 2020 waarbij Breonna Taylor om het leven kwam. De zwarte vrouw werd door meerdere politiekogels geraakt. Brett Hankison was in november vorig jaar al schuldig bevonden.

Hij is de eerste agent die voor de zaak-Breonna Taylor is veroordeeld. De dood van de 26-jarige Taylor en de dood van George Floyd twee maanden later, leidden tot de grootschalige Black Lives Matter-protesten.

Meer dan dertig schoten

In de nacht van 12 op 13 maart 2020 lagen Taylor en haar vriend te slapen toen agenten zonder waarschuwing haar appartement binnenvielen. De politie was vanwege een drugszaak op zoek naar haar ex-vriend, maar die was niet in de woning aanwezig.

De nieuwe vriend van Taylor, Kenneth Walker, daarentegen wel. Hij verklaarde later dat hij dacht dat er inbrekers waren binnengedrongen en opende het vuur waarna de agenten meer dan dertig schoten losten.

Taylor werd in de gang van haar appartement door meerdere kogels geraakt en overleed.

Agent Hankison loste vanaf buiten tien schoten, maar raakte niemand. Wel kwamen sommige kogels terecht in het appartement van de buurman van Taylor. Vorig jaar november bevond een jury de oud-agent schuldig aan het gebruik van excessief geweld. Een jaar daarvoor kon een jury het niet eens worden over de aanklachten en in 2022 werd Hankison nog vrijgesproken.

De agenten die Taylor raakten, zijn niet aangeklaagd, omdat hun geweld volgens de openbaar aanklager gerechtvaardigd was omdat de vriend van Taylor begon met schieten.

Kritiek

Vorige week riep het ministerie van Justitie op om Hankison slechts één dag cel te geven wat in de praktijk zou betekenen dat hij niet achter de tralies zou belanden.

In een memo van het ministerie staat dat Hankinson "niet op Taylor geschoten heeft" en "niet verantwoordelijk is voor haar dood". Dit terwijl aanklagers Hankison jarenlang vervolgden. Dat gebeurde voordat Donald Trump opnieuw plaatsnam in het Witte Huis.

De federale rechter bekritiseerde de aanklagers voor het maken van een draai van 180 graden in deze zaak. Volgens haar speelden politieke factoren een rol bij het advies om een straf van één dag op te leggen. Het was volgens haar "niet gepast" om Hankison geen celstraf te geven.

De Amerikaanse regering trekt de 700 mariniers terug die op 9 juni naar Los Angeles waren gestuurd. De regering had ze naar Los Angeles gestuurd vanwege demonstraties tegen het optreden van immigratiedienst ICE.

Vorige week trok de regering al 2000 leden van de Nationale Garde terug uit de stad. 2000 gardisten bleven achter. Volgens een woordvoerder van het Pentagon is "de wetteloosheid in Los Angeles afgenomen" en kunnen de mensen daarom worden teruggetrokken.

De burgemeester van Los Angeles, de Democraat Karen Bass, spreekt van een overwinning voor de stad. Opnieuw noemde ze de aanwezigheid van de mariniers onnodig.

Felle protesten

In Los Angeles waren felle protesten tegen de arrestatie en uitzetting van meerdere mensen door ICE. Als reactie daarop stuurde president Trump leden van de Nationale Garde en de mariniers om overheidsgebouwen te bewaken en ICE-agenten te beschermen.

Dat was tegen het zere been van de Democratische gouverneur van Californië Gavin Newsom en burgemeester Bass. Die stelden dat het besluit van Trump juist tot meer geweld leidde.

Newsom hekelde de rellen waarbij ook plunderingen en vernielingen plaatsvonden, maar stond achter de vreedzame protesten. "Als sommigen van ons zonder huiszoekingsbevel van straat geplukt kunnen worden, alleen gebaseerd op een vermoeden of huidskleur, is niemand van ons veilig", zei hij.

De gemeente Utrecht doet aangifte tegen een "klein aantal" betogers die vorige week betrokken waren bij het protest tijdens de raadsvergadering. Daartoe is besloten na overleg met het Openbaar Ministerie, schrijft burgemeester Dijksma aan de gemeenteraad.

Het gaat om mensen die probeerden te voorkomen dat de burgemeester zou terugkeren naar de raadzaal. "Daarbij heeft een enkeling geweld gebruikt", schrijft Dijksma. Tegen hen wordt aangifte gedaan.

De vergadering in de raadzaal werd donderdagavond verstoord door pro-Palestijnse demonstranten. Toen een burgermotie over het boycotten van Israëlische producten en organisaties het niet haalde, riepen de betogers leuzen en weigerden ze te vertrekken.

Klappen

Dijksma wilde niet de politie inschakelen en liep met de betogers naar buiten. Daar probeerde een aantal demonstranten te verhinderen dat de burgemeester terugging naar het stadhuis.

"Toen werd er voor de deur toch ook fysiek strijd gevoerd om mij te belemmeren naar binnen te gaan", zei Dijksma op de avond van de vergadering. "Daar vielen ook klappen en daar stond ik eigenlijk tussen."

De burgemeester zelf bleef ongedeerd en werd door veiligheidspersoneel meegenomen in een auto. Via de achteringang keerde ze terug naar de raadszaal, waar de vergadering na een half uur werd hervat.

Extra maatregelen

Voor de avond waren vanwege de motie extra veiligheidsmaatregelen genomen, schrijft Dijksma in de brief. Dat wordt niet verder toegelicht.

De verstoring heeft volgens de burgemeester veel indruk gemaakt op het college, raadsleden, beveiligers en bodes. Met hen is vanochtend teruggeblikt op de vergadering. "Een goed en open gesprek", aldus Dijksma.

Bekijk hier beelden van de situatie in de raadszaal en de reactie van de burgemeester:

In Zandvoort zijn vanavond door hoosbuien straten ondergelopen. Volgens de regionale omroep NH stond het water op sommige plekken 40 tot 50 centimeter hoog.

Zandvoort heeft een waterbassin aan de rand van het dorp, om de badplaats zo te beschermen tegen wateroverlast. Ook het bassin raakte overvol. Hulpdiensten hebben het water weggepompt.

"Vooral restaurants en particuliere woningen melden overlast", zei een woordvoerder van Veiligheidsregio Kennemerland. Het is nog niet bekend hoeveel schade de hoosbuien hebben veroorzaakt.

Een inwoner zei tegen de omroep dat in het hele dorp een rioollucht hing door de vele overgelopen putten.

Circuit

Een studententeam uit Delft zou vanavond een racewagen op waterstof testen op het circuit van Zandvoort. De rit werd afgelast omdat de toegangswegen naar het circuit onder water stonden.

"Onze auto rijdt op waterstof, maar zo veel water kan hij niet aan", zei student Renzo Bootsma (21). "Wel jammer, want we zouden vanavond voor het eerst een langere testrit doen."

Blikseminslag

Rond 17.30 uur sloeg de bliksem in bij een woning in Nieuwkoop. Volgens Omroep West is er schade aan zowel de binnen- als buitenkant van het huis.

Zo'n dertig kilometer verderop in Hillegom liep één woning onder water door regenval.

Veel paraplu's op Roze Maandag:

Ook op andere plekken viel vandaag veel regen. In Tilburg, waar op de jaarlijkse kermis in de stad Roze Maandag wordt gevierd, vielen de hele dag fikse buien.

De Amerikaanse acteur Malcolm-Jamal Warner is op 54-jarige leeftijd overleden, melden Amerikaanse media.

Warner is gisteren verdronken toen hij aan het zwemmen was op vakantie in Costa Rica, aldus ABC News op basis van de politie daar. Zijn familie heeft zijn overlijden nog niet bevestigd.

Warner maakte al op jonge leeftijd naam als Theo Huxtable, de zoon van de door Bill Cosby gespeelde dokter Cliff Huxtable in The Cosby Show. Warner deed mee in alle acht seizoenen van de sitcom, van 1984 tot 1992. Hij werd uitverkozen voor de serie door Bill Cosby zelf, op de laatste dag van de audities.

Best bekeken sitcom

The Cosby Show, het eerste programma over een Afro-Amerikaans gezin met maatschappelijk succes, was jarenlang de best bekeken sitcom van de VS en werd ook in veel andere landen uitgezonden.

Het onbetwiste gezicht van de serie, Bill Cosby, kwam later ten val toen hij er door tientallen vrouwen van werd beschuldigd dat hij hen had aangerand of verkracht. Hij zat drie jaar vast, maar kwam in 2021 vrij doordat er fouten in de rechtszaak waren gemaakt.

Na zijn vroege doorbraak in The Cosby Show speelde Warner jaren een van de hoofdrollen in een andere populaire serie, Malcolm & Eddie. Daarna was hij onder meer te zien in Reed Between the Lines, Jeremiah en Listen Up. In de animatieserie The Magic School Bus deed hij de stem van het personage The Producer.

Recentelijker speelde hij de rol van dokter AJ Austin in de serie The Resident. Ook was hij te zien in een aantal afleveringen van Suits.

Video over aids

Verder was hij regisseur en muzikant. Hij speelde basgitaar, maakte verschillende albums en won in 2015 een Grammy in de categorie Beste traditionele R&B-uitvoering. Voor zijn rol in The Cosby Show werd Warner genomineerd voor een Emmy.

Als regisseur maakte hij naam met een op tieners gerichte video over hiv en aids, Time Out: The Truth About HIV, AIDS, and You (1992). Daarin bespreken comedian Arsenio Hall en sterbasketballer Magic Johnson de ziekte en manieren om verspreiding daarvan te voorkomen.

Nederland gaat "substantieel" bijdragen aan de levering van Patriot-luchtverdedigingssystemen aan Oekraïne. Dat heeft demissionair minister Brekelmans (Defensie) bekendgemaakt.

De minister sprak vandaag met collega-ministers uit andere landen van de Ukraine Defense Contact Group (UDCG), een coalitie van 56 landen, waaronder alle 32 NAVO-landen. Het is nog onduidelijk wat Nederland precies gaat leveren. Details daarover worden binnenkort uitgewerkt, zegt Brekelmans.

Naast een bijdrage aan de Patriot-systemen gaat Nederland ook meer andere militair materieel leveren, zoals F16-munitie, drones en radars, zei Brekelmans.

"Er is al veel gedaan, maar meer is nodig", stelt de minister. "Alleen door onophoudelijk en massaal Oekraïne te blijven steunen en de druk op Rusland op te voeren, dwingen we Rusland naar de onderhandelingstafel."

Van groot belang

Patriot-raketten zijn van groot belang voor Oekraïne in de oorlog tegen Rusland. De systemen en raketten worden uitsluitend door de Verenigde Staten gemaakt. Dat land besloot vorige week dat het via NAVO-bondgenoten Patriot-systemen aan Oekraïne gaat leveren.

Voorwaarde is wel dat de bondgenoten de VS daarvoor betalen, zei president Trump. Onder meer Duitsland zegt daartoe bereid te zijn en ook Nederland gaat daaraan bijdragen.

Deze uitleg over Patriot-systemen maakten we in maart:

Ook de Noorse premier Jonas Gahr Støre zei vandaag dat dat land bereid is te helpen met het financieren van Patriot-systemen voor Oekraïne.

Nederland heeft op dit moment drie Patriot-systemen, waarvan Defensie zegt die niet te kunnen missen. Wel heeft Nederland eerder al belangrijke Patriot-onderdelen en Patriot-raketten aan Oekraïne geleverd. De Patriot-systemen die Nederland in bezit heeft, werden onder meer ingezet in Turkije en Israël tijdens de Golfoorlog in 1991.

Ondertussen kondigde president Zelensky aan dat woensdag gesprekken in Turkije gepland staan tussen Oekraïne en Rusland. Er wordt waarschijnlijk gesproken over de uitruil van krijgsgevangenen.

Een deel van de zeker 23 kinderen die twee weken geleden ziek werden nadat zij in een speeltuin in Voorburg hadden gespeeld, blijkt te zijn besmet met het norovirus. Dat meldt de gemeente Leidschendam-Voorburg.

De gemeente liet na de meldingen onder meer onderzoek doen naar het watertoestel en de drinkwaterpomp bij de speeltuin. De vrees bestond dat de E-colibacterie in het zand en oppervlaktewater zat. Zowel de drinkwaterpomp als het watertoestel werd uit voorzorg afgesloten.

In het water van de pomp is geen vervuiling aangetroffen. Ook in monsters op andere plekken in de speeltuin is geen vervuiling gevonden.

Ontlasting

In de ontlasting van een aantal kinderen werd wel het norovirus gevonden. De gemeente zegt niet om hoeveel kinderen het gaat. De GGD onderzoekt nu of er een verband is tussen het norovirus en de speeltuin.

De kinderen die ziek werden, zaten op twee basisscholen in Voorburg. De GGD heeft vragenlijsten gestuurd naar de scholen en de ouders van de kinderen. De gemeente verwacht later deze week een compleet beeld te hebben van wat er precies aan de hand is.

Symptomen norovirus

Het norovirus is zeer besmettelijk en veroorzaakt een ontsteking van het maagdarmkanaal. Het wordt ook wel buikgriep genoemd, maar in lang niet alle gevallen van buikgriep is er sprake van besmetting met het norovirus.

Per jaar hebben ongeveer een half miljoen Nederlanders last van buikgriep die wordt veroorzaakt door het norovirus, meldt het RIVM. Symptomen zijn onder meer braken, diarree, misselijkheid, koorts en hoofpijn. Het wordt overgebracht via de ontlasting en het braaksel van besmette mensen.

Volgens de gemeente Leidschendam-Voorburg lijkt het erop dat de ziekteverschijnselen bij de besmette kinderen mild waren.

Het is een term die veel valt deze weken: femicide. Het betekent het opzettelijk doden van een vrouw omdat ze vrouw is. In Nederland worden zo'n veertig vrouwen per jaar vermoord, in de meeste gevallen door hun partner of ex-man. Hoe kan dat cijfer omlaag?

"Nederland kan een voorbeeld nemen aan Schotland", zegt Ellen Gijselaar, universitair docent straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit Leiden. "Daar kunnen mannen eerder worden opgepakt als er signalen zijn die wijzen op femicide. Zo kun je een deel van de femicide-gevallen voorkomen."

De onderzoeker keek "met een brok in haar keel" naar de gebeurtenissen van vorige week. In Gouda werd de 39-jarige Joeweela in het bijzijn van haar kinderen op straat doodgeschoten door haar ex-man Driekus K. Hij kreeg eerder al dertien jaar cel voor poging tot moord op een andere ex-vriendin. Een paar dagen later werd een 38-jarige vrouw gedood in het Brabantse Vlijmen, de verdachte was haar vriend.

Vier femicide-zaken voor de rechter

Deze en volgende week komen vier mannen voor de rechter die ervan verdacht worden hun vrouw of ex-partner te hebben vermoord:

Om dit soort gevallen van femicide te voorkomen, moet zogeheten patroonmatig gedrag strafbaar worden gesteld, zegt Gijselaar. "Dan gaat het bijvoorbeeld om het dreigen met fysiek geweld, psychisch geweld, de vrouw financieel afhankelijk maken of manipuleren. Als politieagenten dat soort signalen zien, moeten ze daarop handelen. In Schotland werkt dit."

Hoe kun je bewijzen dat er daadwerkelijk sprake is van risicogedrag? "Het is lastig, maar niet onmogelijk. Je kunt bijvoorbeeld camerabeelden opslaan, WhatsApp-gesprekken vastleggen, geluidsopnames maken en logboeken bijhouden. Op die manier kun je eerder ingrijpen en een mogelijk geval van femicide voorkomen."

Ook femicide-onderzoeker Marieke Liem wees vorige week bij Nieuwsuur op aanwijzingen dat mannen hun (ex)partner iets willen aandoen. Zo speelt verslavingsproblematiek vaak een rol en wil de man het gedrag van de vrouw sturen "uit angst voor controleverlies of statusverlies".

Grotere plaatje

Een maand voor de moord in Gouda bleek Driekus K. twee weken te hebben vastgezeten op verdenking van verboden wapenbezit en mishandeling. Op 18 juni bepaalde de raadkamer dat er niet genoeg redenen waren om K. langer vast te houden. Hij werd vrijgelaten.

Gijselaar kent dit dossier niet, maar zegt wel dat rechters niet alleen naar incidenten moeten kijken om femicide te voorkomen. "Kijk ook naar het grotere plaatje. Als er sprake is van gendergerelateerd geweld, neem dat dan mee in de afweging om iemand al dan niet langer vast te houden."

Om risicogedrag strafbaar te stellen, moet de wet worden aangepast. "Het is dus aan de politiek in Den Haag om deze stap te zetten", zegt Gijselaar. Kun je daarmee alle zaken van femicide voorkomen? "Dat denk ik niet, maar je kunt wel het risico beperken."

Veilig Thuis

Maak je je zorgen om jezelf of iemand anders? Bel dan Veilig Thuis via 0800-2000, of 112 bij acuut gevaar.

De kiloprijs voor aardappelen is de afgelopen maanden flink gedaald. Waar een aardappelboer eerder op de vrije markt nog 30 tot 60 euro kreeg voor 100 kilo frietaardappelen, is dat nu nog maar enkele euro's. Omgerekend krijgt een boer voor een kilo aardappelen dus nog maar een paar cent.

Doordat de prijs voor aardappelen de afgelopen jaren zo hoog was, zijn boeren veel meer gaan telen, zowel in Europa als in andere delen van de wereld. Als het aanbod groot is, daalt de prijs.

Contracten

De aardappelboeren zijn vertrouwd met wisselende prijzen, zegt Jan de Ruyter, sectoreconoom akkerbouw bij ABN Amro. Voor een groot deel van de oogst wordt de prijs al langere tijd van tevoren vastgelegd in contracten.

Aardappelen die buiten de contracten worden verkocht, kunnen na de oogst bij de boer worden opgeslagen. Zo kan een akkerbouwer wachten tot de prijzen weer iets hoger zijn op de vrije markt.

Een lage aardappelprijs betekent overigens niet dat een familiezak friet in de cafetaria goedkoper wordt, zegt Frans van Rooij, oprichter van de Vereniging Professionele Frituurders. Volgens de vakvereniging voor cafetariahouders zitten er veel meer kosten aan een bakje friet dan alleen de aardappel.

Dat ziet ook Marcel Norder van snacksalon De Schelp. "We hebben te maken met dure apparatuur, met olie, hoge personeelskosten.. en je wil wel dezelfde kwaliteit blijven leveren. Als we veel minder gaan betalen doen we daar natuurlijk wat mee. Misschien zijn ze volgend jaar weer loeiduur. Maar meestal blijft het gelijk, dus de consument blijft hetzelfde betalen."

Ondanks de gedaalde prijzen kunnen de aardappelboeren hun producten nog altijd kwijt op de markt. Want de vraag naar friet stijgt wereldwijd, ziet Barend Bekamp. Hij is specialist agricultuur bij Rabo Research. Daar zitten ook landen bij als China, waar fastfood populairder wordt. "De Europese of Nederlandse friet zal daar wel van profiteren."

Producenten van aardappelproducten zoals Aviko en McCain spelen daarop in door flink te investeren, zegt ABN-bankier De Ruyter. "Ze bouwen nieuwe locaties om de aardappelen te verwerken, in zowel de Aziatische landen als in de Europese."

De akkerbouwers krijgen waarschijnlijk een goed oogstseizoen. Hoe de oogst van aardappelen uitvalt, hangt af van het weer. Als er bijvoorbeeld te lang veel regen valt, kan de oogst tegenvallen. De oogst loopt tot in het najaar.

Veranderende markt

Beide bankeconomen zien nog wel uitdagingen voor de aardappelsector. De markt is al een tijdje aan het veranderen, vooral nu de Aziatische markt aan het groeien is. Bekamp: "Hoe hard zal dat zijn en zullen zij zelf ook gaan exporteren?"

Volgens De Ruyter kan Nederland daar nog wel van profiteren. "Want ook in de markt van pootgoed verkopen, dus de aardappelen die je in de grond stopt om er meer van te maken, zijn we sterk."

In Noord-Frankrijk zijn drie mensen veroordeeld wegens mensenhandel en uitbuiting in de druivenpluk voor champagnehuizen. Tientallen buitenlanders werden onder erbarmelijke omstandigheden te werk gesteld. "We werden behandeld als slaven", zei één van de gedupeerden tijdens de rechtszaak.

De hoofdverdachte, die met haar bedrijf de plukkers contracteerde, kreeg 4 jaar cel opgelegd waarvan 2 voorwaardelijk en een boete van 20.000 euro. Zij zette de werknemers illegaal aan het werk en gaf "geen of onvoldoende beloning".

De tweede verdachte moet 1 jaar de cel in. Een ander kreeg 2 jaar cel, waarvan 1 voorwaardelijk. Eén van hen was verbonden aan het wijnboerencollectief La Gravelle dat naar eigen zeggen al "sinds 1928 de koning van alle wijnen maakt".

Opeengestapeld in bouwval

De zaak kwam aan het licht in september 2023. Omwonenden sloegen alarm nadat ze hadden gezien hoe de druivenplukkers werden gehuisvest in Nesle-le-Repons, niet ver van 'champagnehoofdstad' Reims. De bijna zestig plukkers waren gelokt met de belofte dat ze in een hotel zouden worden ondergebracht. In plaats daarvan belandden ze in een onbewoonbaar, bouwvallig huis en een loods ernaast.

"Ze lagen opeengestapeld met tien tot vijftien mensen in één kamer, op matrassen op een betonnen ondergrond, zonder water en met verstopte toiletten", zei advocaat Maxime Cessieux.

Het huis had geen dak, er hing alleen een dekzeil. De douches hadden nauwelijks warm water. De elektrische installatie bleek onveilig. De Franse arbeidsinspectie constateerde dat "de veiligheid, de gezondheid en de waardigheid van de mensen in het geding was".

Bevroren broodjes

"We zaten in dat verlaten gebouw, zonder eten en zonder drinken", zei één van de slachtoffers tijdens het proces. "Overdag werden we naar de wijngaard gebracht waar we van 06.00 uur 's morgens tot 18.00 uur 's avonds moesten werken." Een medeplukker vertelde hoe er in de middag bevroren broodjes werden uitgedeeld.

"Als ze om een pauze of om water vroegen, werden ze bedreigd met messen of met traangas", zei een advocaat van de gedupeerden.

Toen de zaak inhoudelijk werd behandeld, schoven de drie verdachten elkaar de schuld in de schoenen. De vrouw die de werknemers vanuit Parijs aantrok als arbeidskrachten, zei niet te weten hoe ze werden gehuisvest in de Champagnestreek.

De wijnboer verkondigde dat het moeilijk was om personeel te vinden. "Dus je bent al lang blij als je iemand kunt krijgen." De derde veroordeelde zei juist geholpen te hebben door bijvoorbeeld nog matrassen te halen.

Misbruik van illegaliteit

In totaal waren 57 druivenplukkers het slachtoffer van de malafide praktijken, onder wie negen vrouwen. Ze kwamen uit landen als Mali, Senegal en Mauritanië. De meesten verbleven illegaal in Frankrijk. Vaak werden ze geronseld in tentenkampen van illegalen aan de noordrand van Parijs.

Voor het werk zouden ze 250 euro per week krijgen. "Maar toen ze om hun salaris vroegen, kregen slechts vijf mensen betaald", aldus José Garcia van vakfederatie CGT, de civiele partij in de zaak. De andere plukkers zouden geen recht hebben op geld, omdat ze geen contract zouden hebben of ongevraagd naar het werk waren gekomen. "Er werd misbruik gemaakt van hun situatie. Omdat ze illegaal waren konden ze ook geen aanklacht indienen."

Actieplan champagnehuizen

Het is niet de eerste keer dat de luxebranche van champagnehuizen in opspraak komt wegens de uitbuiting van werknemers. In 2020 was er een soortgelijke zaak. Toen werden er celstraffen tot 3 jaar opgelegd wegens "mensenhandel en onwaardige huisvesting" van druivenplukkers van het beroemde Maison Veuve Clicquot.

Bij de druivenoogst in de Champagnestreek worden elk jaar zo'n 100.000 plukkers ingezet. Voor dat werk zijn steeds minder mensen te vinden. Daarom wordt vaak uitgeweken naar illegale buitenlanders, die noodgedwongen wel lange dagen voor lage salarissen willen werken.

In een reactie op de rechtszaak die nu is afgerond, heeft de branchevereniging van champagnehuizen beterschap beloofd. Er is een actieplan opgesteld om herhaling te voorkomen en er zijn folders gedrukt om uit te delen. Daarin worden onder meer de regels samengevat die gelden voor het aannemen van plukkers en staan ook de regels voor goede huisvesting.

Voor de plukkers zelf zijn via een QR-code en in zeven talen hun rechten opgesomd over onder meer salarissen, beschermende kleding, eten en veiligheid.

Een Tadzjiek die in Nederland woont, is veroordeeld tot een gevangenisstraf van 5,5 jaar voor het ronselen van leden voor de terroristische beweging Islamitische Staat (IS). Voor de rechtbank in Rotterdam staat vast dat hij lid was van de Afghaanse tak van de groepering en hier zoveel mogelijk geld voor IS wilde verdienen en mensen wilde rekruteren.

"De verdachte vertelde ook dat hij bereid is zelf jihad voor IS uit te voeren", staat in de uitspraak. "Hij zei een jaar of twee nodig te hebben en dat hij dan zal gaan vechten. Daarna zou hij er te oud voor zijn."

Rusland

De 31-jarige man reisde in 2012 vanuit zijn thuisland naar Rusland om er te gaan werken. Vijf jaar later werd hij in Turkije aangehouden. Hij werd ervan verdacht naar Syrië te willen reizen om activiteiten uit te voeren voor IS en werd het land uitgezet.

Daarna kwam hij in Oekraïne terecht, waar hij zich aansloot bij een IS-cel. Kort na de Russische inval in Oekraïne reisde hij naar Nederland, waar hij in mei 2022 een verblijfsvergunning kreeg.

Uit gesprekken met undercoveragenten in 2023 bleek dat hij in Nederland zoveel mogelijk geld wilde verdienen voor IS. Hij bleef contact houden met andere IS-leden en hoewel er geen concrete plannen lagen voor een aanslag, was hij volgens de rechter "bezig zich zodanig te positioneren dat hij op enig moment een aanslag zou plegen". Hij werd aangehouden na een onderzoek dat begon met een ambtsbericht van inlichtingendienst AIVD.

Iets lager

De straf valt iets lager uit dan de eis van het Openbaar Ministerie, dat wilde dat de Tadzjiek acht jaar de cel in ging. De rechtbank wilde de man eigenlijk een celstraf van zes jaar opleggen, maar komt op 5,5 jaar uit. Dat komt doordat de man sinds juli 2023 al vastzit, terwijl de zogenoemde redelijke termijn waarop een dergelijke strafzaak moet worden afgerond zestien maanden is.

De vrouw van de man werd tegelijk met hem aangehouden, maar zij is eerder dit jaar vrijgesproken.

Een interieurstylist heeft het grijze jaren 90-interieur van de gevangenis in Middelburg aangepakt. De celdeuren lijken nu op voordeuren van Nederlandse woonhuizen, er is kleur toegevoegd en er staan planten. En dat bevalt: "Naar je zin hebben doe je het hier nooit, maar een beetje vrolijkheid en kleur maakt de sfeer net wat prettiger", zegt een gedetineerde.

Simone Koning heeft inmiddels al ruim vijftien gevangenissen een opknapbeurt gegeven. Uit onderzoek blijkt namelijk dat een kleurrijk interieur positief invloed kan hebben op het gedrag van gedetineerden. "De mensen zijn rustiger, socialer en zuiniger op de spullen", zegt ook gevangenisdirecteur Marieken Linthout.

Alle 150 deuren in de Zeeuwse gevangenis zijn nu groen of blauw in plaats van wit. Koning: "Ik fotografeer voordeuren in heel Nederland en maak daar stickers van. Het is in elke gevangenis weer maatwerk. Soms mag het met wat meer kleur, soms wat minder. Als het maar rust en eenheid uitstraalt. Het moet niet knallen."

Het doel is dat wie zijn cel binnengaat, het gevoel heeft een heel klein beetje 'thuis' te komen. "Dat is misschien wat te veel gezegd, maar je zit hier nu eenmaal, dus het is wel belangrijk dat er wat vrolijkheid is", zegt een gedetineerde tegen Omroep Zeeland.

Tl-licht

Er zijn ook andere veranderingen aangebracht in gevangenis Torentijd. "Het zijn kleine veranderingen die de sfeer prettiger maken. De tl-verlichting is vervangen door warmer licht, er zijn meer planten geplaatst en de meubels hebben een wat minder institutionele uitstraling."

Tijdens de werkzaamheden van de stylist en haar team reageerden de gevangenen niet altijd positief. "Het geeft natuurlijk wat reuring. Er wordt ook weleens schamper gereageerd, van 'moet dat nou', maar achteraf vinden ze het eigenlijk allemaal ontzettend leuk. Iedereen vaart wel bij een fijne omgeving om zich heen. Dat geldt ook voor gedetineerden. Daar geloof ik heel sterk in."

Ook directeur Linthout is positief over de metamorfose. "Sommige gedetineerden zeggen dat ze zich minder opgesloten voelen en minder stress ervaren. Het is win-win: als er minder spanningen zijn, gebeuren er ook minder incidenten.

Toch zijn er zowel gevangenen als buitenstaanders die de interieurverfrissing van een gevangenis overbodig vinden. "Er zijn kritische stemmen die het schijnverfraaiing vinden", zegt Linthout. Daar is de directeur het niet mee eens. "Dat vastzitten een straf moet zijn, staat als een paal boven water. Soberheid hoort daarbij. Maar uiteindelijk werk je ook aan de terugkeer van gedetineerden in de samenleving. En met een meer menselijke sfeer is er meer ruimte om aan gedrag te werken."

Nederland vindt dat er onmiddellijk een eind moet komen aan de oorlog in Gaza. Dat staat in een verklaring van demissionair minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken en collega's uit 24 andere landen. "Het lijden van de burgers van Gaza heeft een nieuw dieptepunt bereikt", staat in de tekst. "Verder bloedvergieten heeft geen zin."

De minister wil met de vandaag gepresenteerde verklaring de druk op Israël houden, schrijft hij op X, "om de catastrofale humanitaire situatie te verbeteren". Veldkamp riep al wel eerder op tot een staakt-het-vuren en zei ook dat "in bredere zin het Palestijnse lijden in de Gazastrook niet te verdragen is". De landen verbinden er in de verklaring geen consequenties aan als Israël de oproep naast zich neerlegt.

Volgens Israël staat de oproep van de 25 landen "los van de realiteit" en geeft de verklaring een verkeerde boodschap aan Hamas.

Menselijke waardigheid

De ondertekenaars hekelen de manier waarop Israël nu hulp verspreidt in de Gazastrook. Het is gevaarlijk en leidt tot instabiliteit, aldus de verklaring. "Het berooft de inwoners van Gaza van hun menselijke waardigheid. Wij veroordelen de druppelsgewijs verstrekte hulp en de onmenselijke moord op burgers, waaronder kinderen, die proberen te voorzien in hun meest basale behoeften aan water en voedsel. Het is afschuwelijk dat er meer dan 800 Palestijnen zijn gedood terwijl ze probeerden hulp te krijgen."

Israël blokkeerde dit voorjaar maandenlang humanitaire hulp richting de Gazastrook. De VN-mensenrechtencommissaris zei daarover dat het lijkt dat het beleid "erop is gericht om de bevolking levensomstandigheden op te leggen die onverenigbaar zijn met hun voortbestaan als groep in Gaza." In combinatie met rechtstreekse aanvallen op de burgerbevolking en ziekenhuizen, dehumaniserende uitspraken van Israëlische politici en de systematische aanpak komt dat neer op genocidaal geweld.

Sinds eind mei mag alleen de omstreden Amerikaans-Israëlische organisatie GHF voedselhulp verstrekken in het gebied. De EU en de VN zien de GHF niet als hulporganisatie.

Te weinig distributiepunten

Die GHF heeft vier distributiepunten in de Gazastrook, waarvan drie in het zuiden. Volgens internationale hulporganisaties is dat veel te weinig en wordt het verstrekken van hulp gebruikt om Palestijnen naar het zuiden te drijven.

Het mensenrechtenkantoor van de VN meldde anderhalve week geleden dat 615 mensen waren gedood bij de distributiepunten. Daarnaast werden 183 mensen gedood die daarnaar op weg waren. GHF noemde die cijfers "onjuist en misleidend".

Wie hebben de verklaring ondertekend?

De verklaring is verspreid door het Verenigd Koninkrijk en ondertekend door de volgende Europese landen: België, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Ierland, IJsland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Slovenië, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. Onder meer Duitsland staat er niet bij.

Australië, Canada, Japan en Nieuw-Zeeland scharen zich eveneens achter het initiatief. Ook de Belgische Eurocommissaris Hadja Lahbib van onder meer Paraatheid, Crisisbeheer en Gelijkheid heeft haar handtekening gezet.

De landen achter de verklaring spreken zich ook uit tegen het gedwongen verplaatsen van de Palestijnse bevolking. Ze noemen dat "volstrekt onaanvaardbaar".

Israël heeft plannen om een groep van zo'n 600.000 Palestijnen binnen de Gazastrook te verplaatsen naar een tijdelijke stad. Die zou in korte tijd moeten worden neergezet op de restanten van Rafah, in het zuiden van het gebied. De Israëlische regering noemt het een "humanitaire stad", critici spreken van een "concentratiekamp" en een "getto".

Hamas moet volgens de verklaring "onmiddellijk en onvoorwaardelijk" de gijzelaars vrijlaten. Ze lijden nog steeds vreselijk, staat in de tekst. Van de gijzelaars die op 7 oktober werden meegenomen zijn er naar schatting nog twintig in leven. Ook zou Hamas nog dertig lichamen van omgekomen gijzelaars vasthouden in de Gazastrook.

Staakt-het-vuren

Veldkamp en de andere ondertekenaars willen dat de partijen en de internationale gemeenschap direct werk maken van een staakt-het-vuren. Ze spreken hun steun uit aan de VS, Qatar en Egypte, die optreden als bemiddelaars tussen Israël en Hamas.

Veldkamp schrijft daarover op X: "Dat is noodzakelijk voor de vrijlating van alle gijzelaars, grootschalige toename en effectieve distributie van humanitaire hulp en om zicht te brengen op een einde aan deze verschrikkelijke oorlog."

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken vindt dat de ondertekenaars zich tot Hamas moeten richten, omdat die volgens Israël de oorlog laat voortduren. "In plaats van in te stemmen met een staakt-het-vuren voert Hamas een campagne om leugens over Israël te verspreiden. Hamas is de enige partij die verantwoordelijk is voor de voortzetting van de oorlog en het lijden aan beide kanten."

Handelsverdrag met Israël

Vorige maand concludeerde de Europese Unie dat het optreden van Israël in Gaza strijdig is met het handelsverdrag tussen de EU en Israël. Het onderzoek werd ingesteld op verzoek van minister Veldkamp, die daarmee de druk op Israël wilde opvoeren om meer noodhulp toe te laten. Hij sprak van een "streep in het zand".

Na het rapport sloten de EU en Israël een overeenkomst, waarin werd afgesproken dat er meer hulp zou worden toegelaten tot Gaza. EU-buitenlandchef Kallas zegt een aantal maatregelen achter de hand te houden die kunnen worden ingezet als Israël zich niet aan de afspraken houdt.

Een deel van de Palestijnen wil weg uit Gaza, maar veel mogelijkheden zijn er niet, want Israël blokkeert alle land-, lucht- en zeegrenzen. Een 33-jarige inwoner van de Gazastrook besloot daarom een WhatsApp-groep te maken voor Palestijnen in Gaza om elkaar te helpen.

De groep #Survival_Attempt bestaat nu ruim een week en heeft al honderden leden. Het initiatief is niet verbonden aan een ngo (niet-gouvernementele organisatie) of een politieke groep. "Op dit moment zijn we vooral bezig met informatie verzamelen", zegt oprichter Khaled Abu Sultan tegen de Israëlische krant Haaretz.

"We creëren een ruimte waar mensen openlijk kunnen praten over hoe ze uit Gaza weg kunnen. Het gaat om alle aspecten: juridisch, logistiek, emotioneel. We delen updates over grenzen, reisregels en elk contact met internationale instanties."

Ook hulporganisaties horen dat Palestijnen weg willen uit Gaza. "Het niveau van verwoesting is enorm", zegt Caroline Willemen van Artsen zonder Grenzen vanuit Gaza-Stad tegen de NOS. "Het lijkt op een tsunami, maar dit is geen natuurramp, dit is een keuze", waarmee ze doelt op de aanvallen van Israël.

"Ik heb ook collega's die zeggen: ik wil weg, ik wil mijn kinderen hieruit halen. En er zijn zo goed als geen manieren om dat te doen."

Smokkel via Rafahgrens

Leden van #Survival_Attempt hopen tips te halen uit de verhalen van Palestijnen die het wél is gelukt Gaza te verlaten. Dat gebeurde met name aan het begin van de oorlog.

Die Palestijnen konden bijvoorbeeld dankzij hun dubbele nationaliteit of dankzij visa van buitenlandse werkgevers Gaza verlaten via de grens bij Rafah. Deze grens met Egypte stond toen nog niet geheel onder controle van Israël.

De eerste maanden van de oorlog was die grens nog open, maar in mei 2024 kwam de overgang in handen van Israël en ging die op slot. In februari was de grens tijdelijk open tijdens de wapenstilstand. Sinds maart is hij weer dicht.

Aan het begin van de oorlog was er een Egyptisch privébedrijf actief dat Palestijnen de Rafahgrens over 'hielp', voor zo'n 5000 tot 10.000 euro per persoon.

Nu de grens dicht is, lijkt mensensmokkel niet meer mogelijk. En zelfs als mensensmokkel mogelijk is, hebben de meeste Palestijnen er het geld niet voor. Velen hebben nauwelijks geld voor eten.

Sommige inwoners starten daarom crowdfunding-acties, onder wie Ammar Murtuja in Gaza-Stad. "Ik heb gisteren niet gegeten", vertelt hij aan de NOS. "We hadden één aardappel en die heb ik aan mijn kinderen gegeven."

Abu Sultan van de WhatsAppgroep denkt dat geld niet de oplossing is. "We kunnen niets met geld", zegt hij tegen Haaretz. "We hebben waardigheid nodig, en een uitweg."

Medische evacuaties

Murtaja hoopt op medische evacuatie voor zijn dertienjarige dochter Hind. Ze heeft diabetes type 1. "Het gebrek aan insuline, behandeling en eten is in wezen een doodvonnis voor haar", zegt haar vader.

Tot nu toe zijn ruim 7000 mensen geëvacueerd uit Gaza sinds het begin van de oorlog. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie hebben nog tussen de 11.000 en 13.000 Palestijnen medische evacuatie nodig, onder wie 4500 kinderen.

De medische evacuaties zijn bedoeld voor mensen die een behandeling nodig hebben die in Gaza niet meer te krijgen is. Zo'n evacuatie is een lang proces en kan maanden duren.

Eerst moet een arts de patiënt doorverwijzen, het Israëlische gezondheidsministerie moet dan toestemming geven voor de evacuatie en de patiënt doorverwijzen naar de Wereldgezondheidsorganisatie. Die regelt de behandeling in een ander land - dat daar ook toestemming voor moet geven.

"Medische evacuatie is extreem moeilijk. Wij hebben nog niet meer dan een twintigtal mensen kunnen evacueren. Veel meer Palestijnen hebben het nodig", zegt Willemen van Artsen zonder Grenzen.

Omstreden deportatieplan

De Amerikaanse president Trump en de Israëlische premier Netanyahu willen dat Palestijnen zich kunnen aanmelden voor deportatie uit Gaza, maar geen enkel land heeft ingestemd met het opvangen van de Palestijnse vluchtelingen.

Rechtsdeskundigen benadrukken dat het niet om een vrijwillig vertrek gaat als de leefomgeving is verwoest en het leven zo gevaarlijk is als in Gaza. Het omstreden plan kreeg internationaal veel kritiek.

Abu Sultan benadrukt dat ze mensen niet ertoe oproepen hun vaderland te verlaten. "We roepen mensen op te overleven."

Voor Murtaja is elke manier om te vertrekken een optie. "Dit is geen makkelijke keuze. Het gaat om de veiligheid en het overleven van mijn familie. Ik kan niet blijven toekijken hoe mijn kinderen lijden."