NOS Nieuws - Algemeen

Erika Kirk, de vrouw van de vermoorde conservatieve activist Charlie Kirk, wil het werk van haar echtgenoot voortzetten. "Je hebt geen idee wat je hebt losgemaakt", zei ze in haar eerste toespraak sinds haar man afgelopen woensdag werd doodgeschoten op een universiteit in Utah. Kirks podcast en zijn 'campustour' - een tour langs verschillende universiteiten om in debat te gaan met studenten - zullen doorgaan, maakte ze bekend.

Via een livestream op het YouTube-kanaal van haar man, dat ruim 4,4 miljoen abonnees heeft, sprak ze het land toe. Ze richtte zich een aantal keer direct tot de schutter. "De roep van deze weduwe zal over de wereld echoën als een strijdkreet."

Ze noemde het haar missie om ervoor te zorgen dat niemand ooit de naam van haar echtgenoot zal vergeten. "De beweging die mijn man heeft opgebouwd zal niet sterven." Ook moedigde ze jongeren aan om zich aan te sluiten bij Turning Point USA, de organisatie van haar man, om zijn boodschap te verspreiden.

Trump bedankt

Erika Kirk, zelf podcastpresentatrice en voormalig Miss Arizona, bedankte de politiediensten "die onophoudelijk hebben gewerkt om de moordenaar van mijn man te arresteren". Ook bedankte ze de Amerikaanse president Trump en vicepresident Vance voor hun steun. Tijdens de toespraak vocht ze zichtbaar tegen tranen.

Erika Kirk was vaak aanwezig bij lezingen van haar man. Samen zijn de Kirks ouders van twee kinderen.

'Verdachte radicaliseerde snel'

Charlie Kirk propageerde conservatieve waarden op internet en campussen van hogescholen en universiteiten onder de vlag van zijn Turning Point USA-beweging. Hij was een belangrijke bondgenoot en vertrouweling van president Trump.

Het was Trump die Kirks overlijden als eerste meldde. Ook maakte de Amerikaanse president gistermiddag live op televisie bekend dat de vermoedelijke dader was opgepakt.

De verdachte is de 22-jarige Tyler Robinson uit Utah. Volgens de gouverneur van die staat, Spencer Cox, is de dader "in een vrij korte tijd geradicaliseerd". Verder gaf hij geen details. Amerikaanse media schrijven op basis van anonieme bronnen dat Robinson tot dusver weigert te spreken tegenover rechercheurs.

Politieke moord

Over het motief is nog veel onduidelijk, al spreken de Amerikaanse autoriteiten van een politieke moord. Familieleden van de verdachte hebben tegen de politie gezegd dat hij de laatste jaren meer belangstelling toonde voor politiek. Ook had hij zich meermaals zeer negatief uitgelaten over de denkbeelden van Charlie Kirk.

De verdachte had teksten geschreven op zijn kogelhulzen, werd gisteren bekendgemaakt. "Hé fascist, vangen", was onder meer te lezen. Op een andere huls stonden woorden van het bekende antifascistische lied Bella Ciao gegraveerd.

In het zuidwesten van Frankrijk is een 53-jarige oud-militair opgepakt die thuis 180 zelfgemaakte explosieven had liggen. Volgens de officier van justitie heeft hij bekend dat hij de explosieven zelf heeft geknutseld en is hij vaag over zijn motief.

De politie deed eerder deze week een inval in het huis van de man in Barsac, een dorpje ten zuidoosten van Bordeaux. De explosievenopruimingsdienst vond explosieven "in verschillende soorten en maten", 11.000 euro aan cash en meerdere vuurwapens.

Ook lag er in de woning zo'n twintig kilo kaliumnitraat. Dat kan worden gebruikt om explosieven mee te maken.

Eerder veroordeeld

De man is de afgelopen dagen verhoord, maar wil weinig zeggen over waarom hij de explosieven heeft gemaakt. Aan het onderzoek werken onder meer agenten mee die zich bezighouden met de bestrijding van terrorisme.

De verdachte is twee keer eerder veroordeeld. Een keer voor het weigeren mee te werken met de politie en een keer voor mishandeling.

In Schotland heeft een echtpaar eindelijk antwoord op de vraag wie toch die mysterieuze man op hun bruiloft was. Michelle en John Wylie trouwden vier jaar geleden, omringd door vrienden en familie, in een hotel aan de Schotse kust. Maar toen ze de trouwfoto's kregen, zagen ze een onbekende lange man in een donker pak die verbaasd om zich heen keek.

Ze vroegen het familieleden, vrienden en personeel van de trouwlocatie, maar niemand kon hen vertellen wie de mysterieuze man was. Tot een presentator van de BBC zich met de zaak ging bemoeien.

Die plaatste een oproep en wist de man uiteindelijk te vinden. Het bleek te gaan om Andrew Hillhouse. Hij zou die dag te gast zijn op een bruiloft een aantal kilometer verderop. Toen hij Michelle naar het altaar zag lopen, besefte hij pas dat hij bij het verkeerde koppel naar binnen was gegaan.

"Iedereen draaide zich om naar de bruid en zodra ik haar zag, dacht ik: oh nee!", zegt Hillhouse tegen de BBC. Omdat hij tijdens de dienst niet weg wilde lopen, besloot hij maar te blijven zitten. "Ik zat daar maar en dacht: alsjeblieft, laat dit afgelopen zijn."

Facebook-vrienden

Toen de dienst was afgelopen en de trouwfoto's waren genomen, belde Hillhouse zijn partner. Die bleek de verkeerde locatie te hebben doorgestuurd.

Het getrouwde koppel is blij dat het raadsel eindelijk is opgelost. "We vroegen ons af of hij een gestoorde stalker was", zegt Michelle Wylie. "We kunnen niet geloven dat we na bijna vier jaar eindelijk weten wie hij is." Michelle is nu Facebook-vrienden met Hillhouse. De twee hebben elkaar in het echt ontmoet "om de toevallige band te versterken".

In de Amerikaanse staat Montana is de vernietiging van een kleine kilo meth uitgelopen op een fiasco. De FBI probeerde de drugs te vernietigen in de verbrandingsoven van een dierenasiel in de stad Billings, maar door een fout waaide de rookwolk het gebouw binnen.

Veertien mensen werden in het ziekenhuis gecontroleerd. Sommigen voelden zich misselijk. De honden en katten werden geëvacueerd naar andere dierenasiels of een tijdelijk gezin.

Omdat de luchtdruk in het dierenasiel lager was dan buiten, werd de rook het gebouw ingezogen. Meestal is er een ventilator beschikbaar om de rook vervolgens weg te blazen, maar die was volgens de autoriteiten niet voorhanden.

Asiel dicht

De verbrandingsoven in het asiel wordt normaliter gebruikt om dode dieren te cremeren. Eens in de zoveel maanden gebruikt de politie of FBI de oven om in beslag genomen drugs te vernietigen.

Het asiel blijft dicht tot duidelijk is of er binnen nog schadelijke stoffen aanwezig zijn.

De kredietstatus van Frankrijk wordt verlaagd van AA- naar A+. Dat is het oordeel van een van de grootste kredietbeoordelaars, Fitch. Dat is een trede lager. Fitch is het eerste ratingbureau dat zijn oordeel over de kredietwaardigheid van de Franse staat publiceert sinds de politieke crisis in het land.

Door de lagere beoordeling kan het lenen van geld voor de Franse overheid duurder worden. Overheden kunnen staatsobligaties uitgeven om zo geld te lenen voor grote investeringen of andere uitgaven. Dit worden ook wel schuldpapieren genoemd. Landen met een hoge staatsschuld en een lage kredietwaardigheid betalen een hogere rente. Zij zijn dus duurder uit als ze geld lenen.

De rentelasten voor de Franse overheid zijn de afgelopen vijf jaar verdubbeld. Het Franse begrotingstekort is met 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) het hoogste binnen de eurozone en ruim boven de EU-norm van 3 procent. Ook de staatsschuld van Frankrijk is hoog; alleen Italië en Griekenland hebben een hogere schuld.

Hoge risico's, hoge rente

Ratingbureaus zoals Fitch beoordelen hoe groot het risico is dat kredietverstrekkers hun geld dat zij hebben uitgeleend aan landen of bedrijven terugkrijgen en ook op tijd. Zij baseren deze voorspelling op onder andere de hoogte van de schulden en op de manier waarop de schuldenlast wordt verminderd.

Hoe groter de kans dat er wordt terugbetaald, hoe lager de rente. Daarvoor geven de bureaus een rapportcijfer. Een triple AAA-status is de hoogste beoordeling. Dan is het risico voor investeerders om geld te verliezen het kleinst. Voor landen die hun financiën dus goed op orde hebben is het makkelijker om geld te lenen. Zij hebben op de geldmarkten een hogere kredietwaardigheid.

Maar Frankrijk kampt al een hele poos met een begrotingstekort en sinds enkele dagen verkeert het land ook nog eens in een diepe politieke crisis. Zo werd dinsdag de vijfde premier in minder dan twee jaar tijd benoemd.

Dit gebeurde nadat de vorige premier werd afgezet. Die wilde een miljardenbezuiniging doorvoeren om het hoge begrotingstekort terug te dringen. Maar toen hij daar geen steun voor kreeg, verloor hij een vertrouwensstemming.

Op Belgische terrassen mag vanaf 1 januari 2027 niet meer worden gerookt. Dat heeft de Belgische regering besloten. Ook vapen en speciale rookruimtes zijn dan niet langer toegestaan.

Minister Vandenbroucke van Volksgezondheid wil het aantal rokers verder terugdringen en ook het vapen aanpakken, laat hij weten. Wie wordt betrapt op roken op of rond een terras kan vanaf 2027 een boete krijgen.

Ook horecaondernemers lopen risico. Als die niet duidelijk aangeven dat roken op het terras niet meer mag of het zelfs oogluikend toestaan, kunnen ook zij een boete krijgen. Dat kan al gebeuren bij het neerzetten van asbakken, zegt de minister.

Het verbod betekent ook het einde voor shishabars bij de zuiderburen. Daar mag nu in een speciale rookruimte nog worden gerookt. Bij tijdelijke evenementen zoals kermissen, festivals, kerstmarkten en braderieën krijgen gemeentes wel de mogelijkheid af te wijken van het verbod, omdat, zegt Vandenbroucke, "de handhaving en controle dan niet vanzelfsprekend zijn".

België is niet het eerste land in Europa met strenge regels voor roken op terrassen. In Zweden geldt al een verbod, en ook in sommige Italiaanse steden als Milaan mag het niet. Andere landen zoals Spanje hebben wetgeving in voorbereiding en ook zijn er verschillen: soms geldt het verbod alleen voor overdekte terrassen. In Nederland geldt geen rookverbod op buitenterrassen.

'Donkere dag'

Het aantal rokers in België daalt al jaren en steeds minder mensen beginnen eraan. Uit cijfers van gezondheidsinstituut Sciensano blijkt dat 12,8 procent van de Belgen iedere dag rookt. In 2018 was dat 15,4 procent, en in 2004 nog 24 procent. Het gebruik van de e-sigaret is juist gestegen van 4 procent in 2018 tot 6 procent nu. Vooral onder jongeren neemt het vapen toe.

"Elk uur sterven in ons land bijna twee mensen aan de gevolgen van roken", benadrukt Vandenbroucke. "Met deze maatregelen voorkomen we dat kinderen en volwassenen ongewild schadelijke sigarettenrook moeten inademen en zorgen we ervoor dat mensen niet in de verleiding worden gebracht om een sigaret op te steken. Zien roken, doet roken."

Opstap naar tabak

Vapen is volgens hem geen onschuldig alternatief. "Het is vaak een opstap naar of aanvulling op tabaksgebruik, zeker bij jongeren", aldus de minister.

Brancheorganisatie Horeca Vlaanderen is het niet eens met het nieuwe verbod, meldt omroep VRT. De organisatie spreekt van "een donkere dag voor keuzevrijheid" en vindt dat ondernemers zelf moeten kunnen kiezen of er mag worden gerookt op hun terras.

Voorman Matthias De Caluwe van de brancheorganisatie wil steun zoeken in het parlement tegen de maatregelen en "sluit geen stappen uit". Aan welke stappen hij denkt, zegt hij niet.

In een seniorencomplex in Millingen aan de Rijn is vanochtend de door de bewoners geliefde biljarttafel weggehaald. Volgens de woningcorporatie vanwege aangescherpte veiligheidsregels. Bewoners reageren zeer teleurgesteld. "Als het biljart weg is, is alles weg."

De biljarttafel zorgt iedere dinsdag- en donderdagmiddag voor veel vermaak en vreugde, vindt bewoner Jan van Lier. Hij kocht de tafel jaren geleden zodat de mannelijke bewoners ook iets te doen zouden hebben, terwijl de vrouwen aan tafel koffiedrinken.

Dit voorjaar kregen de bewoners een brief van woningcorporatie Waardwonen, waarin werd aangekondigd dat het biljart weg moet. De tafel zou de vluchtroute blokkeren. Ook de koffietafel moet het veld ruimen, schrijft Omroep Gelderland.

Bewoner Van Lier begrijpt daar niets van. Hij wijst op de meters ruimte rondom de biljarttafels. Zijn vrouw Riki valt hem bij: "Wij kunnen hier omheen dansen. Die tafels staan niemand in de weg, ook niet als er brand zou zijn."

Brandwerende coating

Wethouder Ten Westeneind van de gemeente Berg en Dal is het niet eens met het besluit van de woningcorporatie. Zijn moeder woont ook in seniorencomplex De Symphonie. Hij zocht contact met hoogleraar Ira Helsloot van de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Volgens Helsloot, gespecialiseerd in veiligheidsbeleid, zouden alternatieve veiligheidsmaatregelen ook afdoende moeten zijn. Zo zou er een brandwerende coating op de biljarttafels kunnen worden aangebracht.

De woningcorporatie wil daar niets van weten. "De gemeente heeft een oplossing aangedragen, maar die is nooit juridisch of door de brandweer getoetst", zegt woordvoerder Pauline Grol. "Wij hebben dat wel laten doen en daaruit blijkt dat een vluchtroute volgens de wet vrij moet blijven."

Omdat de bestuurder van de corporatie persoonlijk aansprakelijk kan worden gesteld bij brand, blijft de woningcorporatie bij haar besluit dat de tafels weg moeten.

Aangekaart in Den Haag

Wethouder Ten Westeneind laat het er voorlopig niet bij zitten. Hij heeft de kwestie inmiddels aangekaart in Den Haag, waar hij in contact staat met de Adviescommissie Toepassing en Gelijkwaardigheid Bouwvoorschriften. Met behulp van de adviescommissie hoopt hij alternatieve maatregelen te vinden die de brandveiligheid in het gebouw kunnen garanderen. Met behoud van biljart- en koffietafel.

Het Konzerthaus in Berlijn heeft de Israëlisch dirigent Lahav Shani uitgenodigd om aanstaande maandag met zijn orkest te komen optreden. Shani zou dit weekend met het Münchner Philharmoniker op een festival in Gent staan, maar de organisatie van het festival heeft dat concert geannuleerd vanwege de oorlog in Gaza.

Shani is ook chef-dirigent is van het Israëlisch Filharmonisch Orkest. In een verklaring zei de festivalorganisatie dat het vanwege die functie van Shani "onvoldoende duidelijkheid kan verschaffen over zijn houding ten opzichte van het genocidale regime in Tel Aviv".

Het festival stelde geen samenwerkingen aan te gaan "met partners die daarvan niet ondubbelzinnig afstand nemen", al schreef het in de verklaring ook dat de dirigent "zich in het verleden diverse malen heeft uitgesproken voor vrede en verzoening".

Vanavond liet de organisatie van het Gent Festival van Vlaanderen weten dat het concert misschien toch kan doorgaan, maar alleen als Shani met een statement komt over het geweld in Gaza. De festivaldirecteur noemt de kans daarop "heel klein". Morgen heeft hij een gesprek met de manager van het orkest.

Banden verbroken

Op het oorspronkelijke besluit van het Gent Festival om het concert te annuleren kwamen meteen al kritische reacties uit Duitsland. Minister Wadephul van Buitenlandse Zaken noemde het intrekken van de uitnodiging aan Shani onacceptabel. "Joden die hier wonen mogen nooit gebruikt worden om de Israëlisch regering te bekritiseren." Cultuurminister Weimer sprak van antisemitisme. Volgens hem wordt er "onder het mom van vermeende kritiek op Israël een culturele boycot uitgevoerd".

De Duitse autoriteiten hebben de banden met het festival verbroken. Aanvankelijk stond het logo van de Duitse ambassade op de website van het festival, maar dat is nu verwijderd.

Ook in België zelf is verontwaardigd gereageerd. "Iemand louter omwille van zijn afkomst een beroepsverbod opleggen is op zijn zachtst gezegd onbezonnen en onverantwoord", schreef de Belgische premier De Wever.

"Het is ook redelijk ongezien dat artiesten hun gedachten schriftelijk zouden moeten staven. Dat lijkt me het tegenovergestelde van artistieke vrijheid. De reputatie van Vlaanderen en het land wordt hierdoor besmeurd."

Ook dirigent in Rotterdam

De 36-jarige Shani werkt sinds 2016 ook als chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Die functie geeft hij volgend jaar op, om chef-dirigent in München te worden.

Het Münchner Philharmoniker zegt diep geschokt te zijn door de beslissing van het Vlaamse festival.

Bij een brand op een boot in de Democratische Republiek Congo zijn zeker 107 mensen omgekomen. Dat meldt persbureau Reuters op basis van een interne memo van de regering in het Centraal-Afrikaanse land, die het heeft ingezien.

De brand op de open boot ontstond donderdagavond door onbekende oorzaak op de Congo-rivier, bij het dorp Malange. Ook goederen aan boord vatten vlam, evenals vijftien huizen die aan de oever stonden.

Reddingsteams wisten 209 opvarenden te redden; 146 mensen zijn nog vermist volgens de verklaring van het Congolese ministerie van Sociale Zaken. Meerdere overlevenden hebben verwondingen opgelopen. Vandaag werd verder gezocht naar de vermisten.

Tweede ongeluk

Het is het tweede bootongeluk in Congo in een paar dagen tijd. Woensdagnacht zonk een andere motorboot op de Maringa, een vertakking van de enorme Congo-rivier. Bij dat ongeluk kwamen zeker 86 mensen om het leven. Acht mensen zouden zijn gered. Het merendeel van de slachtoffers daar zou student zijn geweest.

Congolese staatsmedia melden dat de boot in de Maringa was gekapseisd. Volgens een woordvoerder van een lokaal platform dat toeziet op het riviervervoer was de boot te zwaar beladen en was de navigatie bij nacht moeilijk.

Ongelukken met boten komen vaker voor in Congo, vooral in de Congo-rivier. Veel mensen gebruiken goedkope houten vaartuigen die makkelijk kunnen bezwijken onder het gewicht van passagiers en goederen, zeker als ze te zwaar zijn beladen. Passagiers dragen daarnaast vaak geen reddingsvest.

In juni dit jaar kwamen minstens 48 mensen om het leven en raakten 107 mensen vermist toen enkele boten kapseisden op het Tumba-meer, dat gelegen is in hetzelfde gebied waar het deze week twee keer misging.

Na een aantal aanpassingen stuurt het kabinet het wetsvoorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) voor zzp'ers naar de Raad van State voor advies. Organisaties en zelfstandigen zijn gematigd positief.

De Belastingdienst en uitkeringsinstantie UWV uitten eerder kritiek. In het nieuwe voorstel ontvangen verzekerden niet na één, maar na twee jaar arbeidsongeschiktheid een uitkering, waardoor de kosten lager liggen. Een zelfstandige betaalt daardoor straks maximaal 171 euro bruto per maand aan de AOV.

Acceptabel

"We waren eerst tegen, nu vinden we het voorstel acceptabel", zegt voorzitter Cristel van de Ven van Vereniging Zelfstandigen Nederland. Ze noemt het goed dat de wachttijd van twee jaar de verzekering fors goedkoper maakt, maar ze staat ook niet te juichen.

"Het is een beetje kiezen tussen twee kwaden", zegt Van de Ven. "Verzekeren is nooit leuk, zeker als het verplicht is. De meerderheid van de leden is nog altijd niet blij, maar een deel zit hier weer enorm op te wachten omdat ze nu geen verzekering kunnen krijgen."

Het UWV verzette zich vorige zomer fel tegen het wetsvoorstel. Nu zijn veel van de bezwaren volgens een woordvoerder weggenomen. Vooral omdat er door een langere wachttijd minder keuringsartsen nodig zijn. "Technisch gezien denken we dat de wet zo uitvoerbaar is, maar er moet wel genoeg capaciteit bij de artsen zijn. We hopen dat een nieuw kabinet daarmee aan de slag kan."

'Leven kan anders lopen'

Volgens het huidige demissionaire kabinet is driekwart van de zelfstandigen nu niet verzekerd omdat zij de kosten vaak te hoog vinden. Een verplichte AOV zou er volgens demissionair minister Paul van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor zorgen dat zzp'ers meer zekerheid krijgen bij ziekte.

Daar is Henk van der Schaft, bestuurder bij FNV Zelfstandigen, het mee eens. "Deze verzekering is er niet voor niks. Juist omdat je ziekte niet in de hand hebt is het goed. Het is geen vetpot, maar wel goed dat het zo betaalbaarder wordt."

Een paar jaar geleden vertelde zelfstandige Paul Schimmel wat er gebeurde toen hij onverzekerd een ongeluk kreeg:

Die zekerheid voor alle zelfstandigen vindt ook zzp'er Willemijn (achternaam bekend bij de redactie) een goed idee. Ze werkt al ruim twintig jaar als zelfstandige en verzekerde zich toen ze daarmee begon. Ze was ontzettend blij met die keuze toen ze hoorde dat ze borstkanker had. "Je hoopt dat je het nooit nodig hebt, maar het leven kan anders lopen."

Risico's van ondernemerschap

Dat verhaal herkent Linda Rosink. Zij werd in 2015 ziek en bleef dat anderhalf jaar. Ze kon destijds terugvallen op haar broodfonds, een collectieve voorziening van zelfstandigen voor arbeidsongeschiktheid. "Het ondernemerschap brengt altijd risico's met zich mee en je ziek melden is ingewikkeld."

Toch staat ze dubbel tegenover een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering. "Toen ik zag hoe duur het zou worden, vond ik het helemaal niet ideaal. Maar ik vind het zeker verstandig dat er iets geregeld wordt voor zzp'ers."

Ook Willemijn begrijpt dat veel zzp'ers zich niet verzekeren door die hoge kosten. "Het is wel een diepte-investering. Ik ben blij dat ik een verzekering had, maar ik zat ook vrijwel nooit zonder werk dus had er de financiële ruimte voor. Het zijn namelijk aanzienlijke bedragen."

'Focus op beter worden'

Volgens Willemijn is het beter om verzekerd te zijn, om te veel stress bij ziekte te voorkomen. "Ik heb geleerd dat stress een heel bepalende factor is bij het beter worden. Heel veel dingen moeten worden aangepast als je niet bent verzekerd en die stress wil je dan niet hebben."

Van der Schaft van FNV denkt dat zzp'ers zich gesteund kunnen voelen door een verzekering. "Ziekte overkomt je en dit vormt enige bescherming tegen bijvoorbeeld het 'opeten' van je eigen huis."

Broodfonds

Tegelijkertijd denkt Van de Ven van Vereniging Zelfstandigen Nederland dat een broodfonds nodig blijft. "Je moet goed kijken of je goed uitkomt met die basisverzekering. Dit soort initiatieven voor de eerste twee jaar zijn al goed, en kunnen nu blijven bestaan."

Willemijn combineerde een broodfonds met haar arbeidsongeschiktheidsverzekering om de eerste twee jaar te overbruggen. Ze denkt dat dat het beste werkt om je in te dekken tegen risico's. "Ik kan niet in andermans portemonnee kijken. Voor mij bracht het broodfonds een fantastische oplossing."

Daar is Rosink het ook mee eens. Ze vindt het belangrijk dat er ruimte blijft voor keuzes. "Het voorstel geeft gelukkig ruimte voor ondernemers om nog hun eigen oplossing te verzinnen. Ik denk dat het goed is niet naïef te zijn over arbeidsongeschiktheid."

De polarisatie in Nederland is een zorg van het demissionaire kabinet. De ministerraad heeft daar vandaag over gesproken, zei premier Schoof op zijn persconferentie. "Je kunt niet tolerant zijn tegenover intolerantie", zegt hij over de conclusies uit dat gesprek. "De intolerantie neemt alleen maar toe. We moeten de dialoog blijven voeren, maar ook zeggen dat geweld nooit vergoelijkt kan worden."

Op de vraag wat hij ervan vindt dat ook mensen in Nederland de moord op de invloedrijke politieke activist Charlie Kirk zelfs toejuichen, zegt Schoof: "Niemand verdient het om vermoord te worden, en zeker niet om politieke opvattingen. Het is bijna overbodig om dit te moeten zeggen. De democratie in Nederland, in het Westen, in Amerika, staat en leeft bij de vrijheid van meningsuiting."

Ook in Nederland worden politici ernstig bedreigd om wat zij vinden. De bedreigingen komen van diverse kanten: dierenactivisten, jihadisten, radicale groepen met extreemlinkse of -rechtse denkbeelden, de georganiseerde misdaad en geradicaliseerde of verwarde individuen.

Te triest voor woorden

In de verkiezingscampagne richting 29 oktober neemt de spanning extra toe. De beveiliging van politici, en die van journalisten, advocaten, kunstenaars en anderen is een verantwoordelijkheid van de overheid, zegt Schoof. "We zetten daar zwaar op in. Het is te triest voor woorden, maar het moet."

Politici gaan allemaal anders om met het openbaar maken van de bedreigingen aan hun adres. BBB-lijsttrekker Van der Plas is er deels open over. "Het wordt wel wat spannender de laatste tijd", zei zij bij omroep WNL. Een dierenrechtenactivist dreigde onlangs het partijkantoor in brand te steken. De man werd opgepakt.

Voor Van der Plas is dit niet het enige voorval. "Vorige week heb ik weer een ernstige doodsbedreiging gehad. Niet even via de mail of via Twitter, maar een handgeschreven brief. Daar wordt echt moeite voor gedaan. In een envelop gestopt, postzegel erop. Dan moet je wel goed gaan opletten waar je wel en niet bent."

"Het geeft iets aan", aldus Schoof. "Dat we elkaar eens goed in de ogen moeten kijken, en dan bedoel ik iedereen in dit land: kan dit zo verder? We polariseren zo in dit land, we zitten zo in de lijnen van goed en kwaad in plaats van de dialoog. Maar nee, we grijpen naar geweld, naar polarisatie, naar uitsluiting."

Met een alarmknop rondlopen

Ook van politici die er geen ruchtbaarheid aan willen geven, "omdat dat alleen maar tot meer last leidt", is bekend dat zij op de een of andere manier beveiligd door het leven gaan. Zo zijn er politici die met een soort alarmknop rondlopen, te vergelijken met wat ouderen in bepaalde gevallen krijgen. Drukken ze op de knop, dan komt er zo snel mogelijk hulp van de politie. Bij openbare gelegenheden gaan standaard politiemensen mee.

Schoof heeft daar in zijn vorige carrière bij de veiligheidsdienst AIVD en als Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) veel mee te maken gehad. Zijn advies was en is om nooit specifiek mededelingen te doen over de beveiliging. "Dan wordt het gevaarlijk." Maar hij kan zich voorstellen dat politici wel af en toe zeggen waar ze mee te maken hebben. "Zodat het besproken wordt. Omdat het een signaalfunctie heeft."

Het geldt voor politici van alle partijen, van GroenLinks-PvdA tot VVD tot PVV. Beveiliging is een vast onderdeel van hun politieke bestaan geworden. Zelfs op het verkiezingscongres van de VVD werden lijsttrekker Yesilgöz en andere kandidaten op de kieslijst bijgestaan door beveiligers. Zoals Kamerlid Ellian, van wie bekend is dat hij vanwege zijn strijd tegen de georganiseerde criminaliteit wordt bedreigd.

Oud-minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp kreeg onder meer te maken met posters van Oxfam Novib waarop hij met een foto van zijn gezicht persoonlijk verantwoordelijk werd gehouden voor het kabinetsbeleid over Gaza. Naast deze openbare kritiek op zijn beleid kreeg Veldkamp te maken met stelselmatige, persoonlijke bedreigingen, vertellen bronnen aan de NOS.

Hij liet in debatten en daarbuiten blijken zich deze beschuldiging aan te trekken. De bezorgdheid hierover is ook in de ministerraad besproken, nog vlak voordat Veldkamp opstapte.

Het hoort er helemaal niet bij

Het aantal bedreigingen richting politici is groter dan tien jaar geleden. PVV-leider Wilders ontvangt er veel uit de islamistische hoek. Hij doet daar in de meeste gevallen aangifte van, maar het zijn er veel.

"Je hebt de neiging om te zeggen 'het hoort erbij', maar het hoort er helemaal niet bij", zegt Van der Plas. "Die bedreigingen komen van mensen die het niet met mij eens zijn. Voor een enkeling, we zien dat bij Charlie Kirk, betekent het gewoon dat je doodgeschoten wordt."

Schoof benadrukt dat tussen openbare uitingen van kritiek op politiek beleid en serieuze bedreigingen geen direct verband kan worden gelegd. De vrijheid van meningsuiting moet ondanks dreigementen juist overeind blijven. "De samenleving en de Tweede Kamer zijn een spiegel van elkaar. Ik denk dat we allemaal moeten luisteren naar elkaar en moeten bedenken hoe we het debat moeten voeren."

De schrik zit er goed in. Voor de deur van het Castor College in Beverwijk staat sinds vanochtend vroeg een politiebusje. Ook rijden er verschillende politieauto's voorbij.

Burgemeester Smit besloot gisteravond het Castor College en vier andere middelbare scholen vandaag dicht te houden vanwege bedreigingen op sociale media. Ook de trainingen van een voetbal- en hockeyclub zijn afgelast.

De aanleiding: een ruzie tussen twee rivaliserende groepen jongeren. Die escaleerde afgelopen week, op de jaarlijkse feestweek van Heemskerk. Daar raakten de groepen jongeren uit Beverwijk, Heemskerk en Haarlem slaags met elkaar.

Vernederingen

Er gaan schokkende beelden rond van mishandelingen en vernederingen. In video's wordt gedreigd met geweld, ook wordt er met een vuurwapen geschoten. Een naakte jongen met dichtgetapete mond wordt geschopt en vernederd.

Dit zijn door de NOS geverifieerde beelden van mishandelingen in en rond Beverwijk. Het zijn heftige beelden. We publiceren ze, omdat ze belangrijk zijn om een oordeel te kunnen vormen over het nieuws. Slachtoffers zijn onherkenbaar gemaakt.

In het Oosterwijkpark, tussen Beverwijk en Heemskerk, staan twee jongens te vissen. Ze zijn onverwacht vrij en geschrokken van de gebeurtenissen.

"Er gaan heel veel filmpjes rond en daar schrik je wel van. Daarom snap ik wel dat ze de scholen dichtdoen. Ik voel me er zelf ook wel een beetje bedreigd door."

Onbezorgd de straat op gaan lukt ze niet. "Als ik iemand zie lopen denk ik meteen: zou hij mij iets kunnen aandoen? Ik let nu veel meer op", vertelt hij aan een verslaggever van NOS Stories.

Achtervolgd

Na een tijdje vertelt een van hen dat hij zelf ook is achtervolgd. "Iemand met zwarte kleren en een capuchon fietste achter me aan. Ik ben zo snel mogelijk naar huis gegaan, want ik had filmpjes gezien waarop kinderen werden geslagen. Ik zag ook een video met een pistool. Daar ben ik erg van geschrokken."

Eerst wilde hij vandaag niet naar buiten, maar uiteindelijk ging hij toch. "Ik wilde alleen hier vissen omdat hier een politiebureau staat, daarom voel ik me nu veilig. Maar 's avonds ga ik liever niet meer naar buiten."

De jongen is niet de enige die 's avonds liever niet naar buiten gaat. Bij een snackbar zijn vier bezorgers, allemaal in de leeftijd van 16 en 17 jaar, vandaag niet komen opdagen.

Ze zijn bang om beroofd te worden, vertellen andere medewerkers. Een van de bezorgers werd afgelopen week, buiten werktijd, beroofd van zijn scooterhelm en AirPods.

De oudere medewerkers van de snackbar, van rond de dertig jaar, zijn wel aan het werk. Ze verwachten een drukke avond, omdat naar verwachting veel mensen vanavond thuisblijven zodra het donker wordt.

Veel vragen

Rond het middaguur is presentator Frank Koning van streekomroep IJmond360 druk bezig met de voorbereidingen van zijn radioshow. Luisteraars bellen massaal in en ook collega's vragen wat ze kunnen doen.

"De hoofdredacteur is nog bezig met gasten regelen voor onze nieuwsuitzending, die kunnen vertellen wat er speelt."

Want dat is ook voor de lokale journalisten nog onduidelijk. In de middaguitzending Eindeloos IJmond proberen ze daar meer grip op te krijgen. "Wat ik tot nu toe weet, zijn voornamelijk geruchten over rivaliserende jongeren", zegt Koning. "Zij komen op plekken samen waar ze redelijk onbespied zijn en narigheid uithalen."

Een mogelijke oorzaak van de escalerende rivaliteit is een ruzie van vorige week, vertelt hoofdredacteur Ron Toekook. "Ik heb de burgemeester van Heemskerk gesproken en die maakt de link met geweld op de kermis daar."

Ook sporthal De Walvis en omgeving worden genoemd. "Daar is 's avonds en 's nachts niets te doen", vertelt Koning. "In de directe omgeving wonen geen mensen, je kunt er dus ongezien samenkomen."

Later op de middag geeft burgemeester Smit een aantal interviews op het stadhuis van Beverwijk. Daarin bevestigt hij dat er twee groepen zijn die elkaar rondom De Walvis te lijf zijn gegaan.

"Dat was één avond. Toen heb ik al een veiligheidsrisicogebied afgekondigd. Daar is ook met succes ingegrepen door de politie. Maar daarna is het geweld doorgegaan. Dat komt vooral op sociale media stevig naar voren."

Hoewel door de scholensluiting nu duizenden kinderen zijn getroffen die niets met het geweld te maken hebben, vindt de burgemeester de maatregel toch proportioneel. "Het was natuurlijk een dilemma. Er waren filmpjes dat een wraakneming zou plaatsvinden op de school. Dat gaf gevoelens van onveiligheid. Er waren ouders die ook mij benaderden en tegen de school zeiden dat ze hun kinderen thuis zouden houden. Na overleg besloten we: we creëren rust door de scholen tijdelijk te sluiten."

Scholen maandag weer open

De burgemeester hoopt dat na het weekend de rust weer terugkeert in zijn gemeente. De scholen zullen weer opengaan.

"We nemen stevige maatregelen in de stad om te kunnen optreden. Er geldt een noodbevel en de politie kan preventief fouilleren. Gezichtsbedekkende kleding is nu tijdelijk verboden. Dus daarom raad ik op dit moment iedereen aan om zijn gezond verstand te gebruiken. Houd elkaar op de hoogte, maar pak ook het leven weer op. Ga dit weekend sporten en ga maandag weer naar school."

Om sluitingen te voorkomen krijgen spoedeisende hulp-afdelingen vanaf 2027 structureel geld, in plaats van per behandeling. "Een spoedeisende hulp-afdeling is dan niet meer afhankelijk van hoeveel patiënten er komen", zegt demissionair minister Bruijn van Volksgezondheid. "Dus als er soms wat minder mensen komen, blijft de afdeling toch klaarstaan voor iedereen."

Veel onvrede in Heerlen

Vorig jaar werd bekend dat de spoedeisende hulp uit Heerlen vertrekt, een besluit dat tot veel onvrede leidde. Ook in onder meer Haarlem en Terneuzen staat de acute zorg ter discussie. Dat is niet alleen een geldkwestie, want er is ook een tekort aan personeel om al die afdelingen te bemannen.

Bruijn hoopt dat de nieuwe financiering ook daarvoor enige verbetering zal geven. "Als de financiën stabieler worden, is het de verwachting dat het aantrekkelijker wordt om er te werken", zegt hij. "Het elke keer opheffen en verplaatsen van de spoedeisende hulp geeft ook heel veel onrust en zorgen bij mensen."

Het plan voor de structurele financiering is in de steigers gezet door Bruijns voorganger Agema. Zij kreeg eerder fikse kritiek van de Tweede Kamer, omdat haar plan er niet toe leidt dat ziekenhuizen op korte termijn stoppen met hun verhuisplannen. De sluiting van de afdeling in Heerlen kon zij dan ook niet voorkomen.

Ziekenhuizen en zorgverzekeraars zijn ook kritisch op het plan. Zij vinden dat de nieuwe financiering de komende jaren meer administratie met zich meebrengt, wat ook weer leidt tot extra kosten.

"We hebben hem", was de boodschap op de persconferentie waar de arrestatie werd gemeld van de verdachte van de moord op Charlie Kirk. En hem, dat is de 22-jarige Tyler Robinson. Wat weten we over hem?

Robinson woonde bij zijn ouders in St. George in Washington County, in het zuidwesten van de Amerikaanse staat Utah. Dat is ongeveer drie uur rijden van de Utah Valley University, waar Kirk woensdag werd doodgeschoten. Tyler studeerde zelf niet aan die universiteit.

Technische studie

Op de Facebookpagina van zijn moeder staat een filmpje waarin hij een acceptatiebrief voorleest van de Utah State University in de plaats Logan. Hij kreeg een beurs van 32.000 dollar om daar een technische studie te volgen. Op die universiteit zou de conservatieve influencer Charlie Kirk eind deze maand komen spreken en debatteren.

De universiteit laat weten dat Robinson er in 2021 "een semester lang" colleges heeft gevolgd. Fox News heeft een foto uit die tijd gepubliceerd.

Eerder stelden Amerikaanse media dat de vader van Tyler Robinson een sheriff bij de lokale politie is en zijn zoon zou hebben herkend op opsporingsfoto's. Die lokale politie stelde later echter in een persbericht dat de sheriff helemaal geen relatie tot Tyler Robinson heeft en dat hij toevallig dezelfde achternaam heeft.

De moeder van Tyler Robinson werkt voor een organisatie die mensen met een beperking in Utah helpt. Op de socialemediaprofielen van de familie staan talloze foto's van familiefeesten, uitjes en gezamenlijke vakanties. Het gezin telt drie zoons; Tyler Robinson is de oudste.

Vaardig met wapens

De man die woensdag van grote afstand met één schot de politiek activist en invloedrijke mediapersoonlijkheid Charlie Kirk om het leven bracht, moet een geoefend schutter zijn. Op foto's op sociale media is een jonge Tyler Robinson te zien met verschillende wapens.

Zo houdt hij, zittend op de grond, een machinegeweer vast en zijn hij en zijn broers op andere foto's met jachtgeweren te zien, melden verschillende media die toegang hadden verkregen tot bijvoorbeeld het Facebookprofiel van de moeder van Tyler Robinson. Op X worden ook massaal foto's verspreid waarvan niet altijd duidelijk is of ze echt zijn.

Op een foto uit 2017 staat een lachende 14-jarige Tyler die op de schouders van Donald Trump lijkt te zitten, gemaakt op een Halloweenfeestje. Deze foto komt van een inmiddels afgesloten Facebookaccount van een familielid. Wat de boodschap was van Robinsons outfit, is niet duidelijk.

De krant USA Today sprak met een vrouw die al zestien jaar in dezelfde straat als de Robinsons woont. Ze omschrijft Tyler Robinson als een erg slimme en stille jongen, die weinig vrienden had. Ze vermoedt dat hij door sociale media is geradicaliseerd. "Er is daar gewoon te veel haat."

Geen geregistreerde partijvoorkeur

Robinson heeft bij de laatste twee landelijke verkiezingen niet gestemd op een presidentskandidaat, hebben Amerikaanse media ontdekt in kiezerregistratiegegevens. Daar staat hij als partijloze stemmer geregistreerd, wat betekent dat hij zichzelf niet als Democratische of Republikeinse kiezer heeft laten vastleggen.

Familieleden van Robinson hebben tegen de politie gezegd dat hij de laatste jaren meer belangstelling toonde voor politiek en hij het er thuis vaker over had. Hij had zich tijdens die gesprekken vaker zeer negatief uitgelaten over de conservatieve Charlie Kirk. "Kirk zit vol haat, hij verspreidt haat", is een citaat dat werd voorgelezen op de persconferentie.

Teksten op kogelhulzen

Op de belangrijkste vraag, het motief voor de moord, is nog weinig met zekerheid te zeggen. Op de persconferentie waar het nieuws van de arrestatie werd bekendgemaakt, werd gezegd dat Robinson teksten schreef op zijn kogelhulzen. "Hé fascist, vangen", stond daar onder meer op geschreven.

Op een andere huls stonden woorden van het bekende antifascistische lied Bella Ciao gegraveerd. Met dat lied worden de Italiaanse partizanen geëerd die tijdens de Tweede Wereldoorlog vochten tegen de nazi's.

Het demissionaire kabinet heeft een aangepast wetsvoorstel over de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers naar de Raad van State gestuurd voor advies. Driekwart van de zelfstandigen is nu niet verzekerd omdat zij de kosten te hoog vinden. Een verplichte verzekering voor vrijwel alle zzp'ers drukt de kosten, zegt het kabinet.

In een eerder voorstel van het kabinet keerde de verzekering uit na een jaar arbeidsongeschiktheid. Dat wordt nu twee jaar. Daardoor kan de premie omlaag naar 5,4 procent van winst van de ondernemer. Eerder was dit
nog 6,5 procent. Het premiebedrag voor de verplichte verzekering komt dan uit op maximaal 171 euro bruto per maand. Ondernemers die al een goede verzekering hebben, hoeven niet mee te doen.

"Zorg dat je een goede buffer hebt", is het advies van demissionair minister Paul van Sociale Zaken. Zelfstandigen doen er volgens haar goed aan extra geld opzij te zetten voor het geval ze volledig arbeidsongeschikt raken en twee jaar zonder zelfstandigeninkomen zitten.

De uitkering is gelijk aan het minimumloon en ligt daarmee hoger dan een bijstandsuitkering. Bij die uitkering moet meestal ook eerst het eigen vermogen, spaargeld of de eigen woning worden opgebruikt voordat iemand een uitkering krijgt.

Kritiek

In het nieuwe voorstel is rekening gehouden met de kritiek van ondernemers, zegt het kabinet. Die konden hun bezwaren tegen het eerdere voorstel kenbaar maken. Maar nog steeds vindt het kabinet een verplichte verzekering nodig, omdat anders te veel mensen onverzekerd rondlopen en in financiële problemen kunnen komen.

Ook voor zelfstandigen die zich vanwege hun leeftijd, een medische aandoening of medische geschiedenis nu niet kunnen verzekeren is dit een oplossing, zegt het kabinet.

Bij een pizzeriaketen in Amsterdam is vannacht opnieuw een explosief afgegaan. Deze keer ging het om een filiaal op de Overtoom in Amsterdam-West.

Het explosief ontplofte rond 02.00 uur. Op camerabeelden is te zien dat na de explosie een man wegloopt in de richting van het Vondelpark.

De politie heeft sporenonderzoek gedaan bij het filiaal. De politie roept getuigen die informatie en beeldmateriaal hebben op zich te melden, schrijft regionale omroep NH.

Drie explosies in vijf dagen

Eind augustus werd een ander filiaal van dezelfde pizzaketen op de Plantage Kerklaan doelwit van een explosie. Kort daarna was er een tweede explosie bij een afhaallocatie van de keten, drie panden verderop.

Vanwege een derde explosie in vijf dagen tijd bij een broodjeszaak in dezelfde straat, besloot burgemeester Halsema om camera's in de Plantage Kerklaan te plaatsen.

Een nacht later werd een 14-jarige jongen uit Amsterdam aangehouden die in de straat een explosief probeerde te plaatsen. De jongen was gezien op de camera's.

De NAVO gaat de oostflank van de NAVO-alliantie verder versterken. Dat gebeurt op de grond en in de lucht. De operatie, Eastern Sentry genoemd, heeft speciale aandacht voor het onderscheppen van drones.

Dat hebben secretaris-generaal van de NAVO Rutte en de hoogste bevelhebber van de NAVO in Europa, de Amerikaanse generaal Alexus Grynkewich, bekendgemaakt op een persconferentie op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel.

Meerdere bondgenoten zijn betrokken bij de operatie, waaronder Denemarken, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. De operatie is bedoeld om de NAVO-aanwezigheid in het oosten meer te stroomlijnen.

"Dit werd eerder gedaan door de individuele lidstaten, maar nu wordt het meer gezamenlijk opgepakt. Op die manier kunnen we eventuele gaten in de verdediging sneller dichten", zei Grynkewich in een toelichting.

Reactie op spanningen

De operatie, waarvan de details nog niet bekend zijn gemaakt, is een reactie op de toegenomen spanningen met Rusland nadat woensdag Russische drones het luchtruim van Polen waren binnengedrongen. De Poolse luchtmacht wist de drones onder meer met hulp van Nederlandse F-35-straaljagers neer te halen.

Bekijk deze video over de inzet van Nederlandse F-35's:

Op Pools grondgebied werden vervolgens vijftien drones gevonden. De Poolse premier Tusk zei na het binnendringen van de drones dat Polen het "dichtst bij een gewapend conflict sinds de Tweede Wereldoorlog" is.

Rutte zei op de persconferentie dat het binnendringen van de Russische drones nog verder wordt onderzocht. Hij zei daarbij dat de vraag of het opzet was dat Rusische drones het luchtruim van Polen schonden, niet zo veel ter zake doet.

"Of het nou opzettelijk was of niet, het was in ieder geval roekeloos en onacceptabel. Het gaat om Russen die risico's nemen, wat we ook al gezien hebben in de Baltische Staten en Roemenië. En daarom is het zo belangrijk dat we die oostflank beter verdedigen met meer flexibiliteit."

De operatie begint meteen en heeft vooralsnog geen einddatum.

Gisteren maakten Frankrijk en Duitsland bekend extra gevechtsvliegtuigen naar Polen te sturen om te helpen bij het beschermen van het Poolse luchtruim en de oostgrens van de NAVO.

NAVO-correspondent Kysia Hekster:

"De NAVO-operatie Eastern Sentry, Oostelijke Schildwacht, is razendsnel opgetuigd. Het is een nieuwe manier om de oostflank van de alliantie te beschermen. Tot nu toe gebeurde dat op basis van regionale plannen, nu moet het een geïntegreerd geheel worden, van noord tot zuid. Er wordt dus veel breder gekeken naar wat er nodig is om de kwetsbare oostgrens te versterken. De missie gaat ook extra aandacht besteden aan het tegengaan van drones.

Dat is ook nodig, want reken maar dat ze bij de alliantie woensdag geschrokken zijn over de Russische drones. Publiekelijk zeggen ze dat het een heel succesvolle militaire NAVO-operatie was, maar achter de schermen hoor je dat iedereen begrijpt dat je niet de hele tijd peperdure F35's kan inzetten tegen relatief goedkope Russische drones."

De koopkracht stijgt volgend jaar iets meer dan eerder door het Centraal Planbureau was berekend. Dat blijkt uit de Prinsjesdagstukken die de NOS heeft ingezien. Het kabinet verwacht dat de gemiddelde koopkracht volgend jaar toeneemt met ongeveer 1,3 procent. Begin juli werd nog gerekend op een koopkrachtstijging van 1 procent.

Werkenden gaan er 1,2 procent op vooruit, uitkeringsgerechtigden 1,3 procent en gepensioneerden het meeste: 1,5 procent.

Het kabinet trekt onder meer extra geld om de huidige lagere benzineaccijns te betalen, voor een stikstoffonds, voor gevangenissen en om enkele bezuinigingen terug te draaien. Uit de Miljoenennota-stukken blijkt dat er een gat zit van 35 miljard euro.

Het kabinet leent hiervoor geld en daardoor loopt ook de staatsschuld op. Dit jaar is dat 44,9 procent van het bruto binnenlands product (bbp) (nu zo'n 540 miljard euro) en dat gaat naar 48,7 procent in 2028, verwacht het demissionaire kabinet. Verder wordt ook de rode diesel voor boeren niet goedkoper.

Minister Heinen van Financiën schrijft in het voorwoord van de stukken voor Prinsjesdag dat "Nederland er goed voorstaat". "Nederlanders zijn tevreden met hun leven. Er waren nog nooit zoveel mensen aan het werk. De koopkracht stijgt, de armoede daalt en de staatsschuld is laag."

Desondanks vreest Heinen dat Nederland zijn koppositie, bijvoorbeeld voor topbedrijven, zal verliezen. "Ook in Nederland lopen de overheidsuitgaven in de toekomst op door stijgende kosten voor zorg en sociale zekerheid." Hij zegt dat Nederland op een keerpunt staat en meer moet investeren in veiligheid en dat het "Nederlandse verdienvermogen" moet worden versterkt.

Geheime informatie

Het koopkrachtcijfer dat nu is uitgelekt kan nog afwijken van de cijfers die volgende week dinsdag op Prinsjesdag worden gepresenteerd. Al sinds jaar en dag lekken de Miljoenennota en de begrotingsplannen voor volgend jaar een paar dagen van tevoren uit. Doorgaans gebeurt dat op vrijdag als de nog geheime informatie naar de fractievoorzitters in de Tweede Kamer wordt gestuurd. De exacte koopkrachtcijfers van het Centraal Planbureau (CBP) zitten daar niet bij, wegens de vrees voor lekken.

De begroting van dit demissionaire kabinet-Schoof bevat overigens weinig grote plannen voor 2026. Het kabinet viel in juni nadat de PVV de steun introk en 22 augustus stapte ook nog NSC op uit onvrede over het uitblijven van strengere maatregelen tegen Israël.

Nu zitten alleen nog VVD en BBB in het demissionaire kabinet dat nog steunt op 32 van de 150 zetels. Dat betekent dat er voor ieder voorstel bij allerlei oppositiepartijen steun gevonden moet worden. Met de Tweede Kamerverkiezingen in zicht, willen partijen daar graag iets voor terug.

Er zijn de afgelopen tijd wel voorstellen uitgelekt, zoals:

Wat is al eerder uitgelekt?

Uit de Prinsjesdagstukken blijkt onder meer dat de bezuinigingen op de onderwijskansenregeling worden teruggedraaid. Dat is een regeling om scholen te ondersteunen met de begeleiding van kinderen uit kansarme gezinnen.

Er wordt verder geïnvesteerd in het gevangeniswezen, schrijft minister Heinen in het voorwoord. Vanaf 2028 gaat er 35 miljoen euro extra naar gevangeniswezen, vanaf 2031 wordt dat 50 miljoen euro structureel.

De zorgpremie stijgt beperkt, met ongeveer 3 euro per maand. Het begrotingstekort is volgend jaar 2,9 procent, net onder de Brusselse norm van 3 procent. De jaren daarna gaat het naar 2,4 procent, verwacht het kabinet.

De voormalige opperrechter Sushila Karki is benoemd tot interim-premier van Nepal. Dat heeft de woordvoerder van de Nepalese president Paudel bekendgemaakt.

Daarmee heeft Nepal voor het eerst een vrouwelijke premier. Karki is een populaire persoonlijkheid. In 2016 en 2017 was ze de enige vrouwelijke opperrechter in het land.

Met de benoeming hoopt president Paudel de jongerenprotesten een halt toe te roepen. Het dodental van die gewelddadige protesten is opgelopen naar 51, onder de doden zijn zeker 21 betogers.

De jongerenprotesten in het Zuid-Aziatische land braken begin deze week uit. De directe aanleiding was een verbod op sociale media, maar wat ook meespeelt is woede over de aanhoudende corruptie.

In de Nepalese hoofdstad Kathmandu kwam het tot heftige confrontaties tussen betogers en de oproerpolitie. Demonstranten van het Gen-Z-protest kwamen om het leven toen ze door de politie onder vuur werden genomen.

Parlementsgebouw bestormd

Betogers staken begin deze week gebouwen in de brand, waaronder het parlementsgebouw in Kathmandu. In het westen van Nepal ontsnapten honderden gedetineerden uit de gevangenis.

De dodelijke protesten leidden dinsdag tot het vertrek van premier Oli die vervolgens op de vlucht sloeg. Zijn woning werd door deelnemers aan de protesten in brand gestoken. Het is nog steeds niet duidelijk waar de ex-premier nu is.

De regering heeft het verbod op sociale media als Instagram en Facebook is inmiddels ingetrokken.

Zuid-Azië-correspondent Devi Boerema:

"Als de premier aftreedt gaat de macht officieel naar de president, maar in dit geval heeft het leger heel duidelijk de controle op straat. De Gen-Z-protestbeweging wil voor een deel ook helemaal niet dat de macht nog bij de president ligt. Zij wilden voormalig opperrechter Sushila Karki als interim-premier, en dat is nu gebeurd.

Karki is fel gekant tegen corruptie en ging als opperrechter al niet mee met de politieke machthebbers. De jongeren uit de protestbeweging hebben haar hoogtijdagen eigenlijk niet meegemaakt. Toch wordt ze breed gedragen, ook omdat ze maandag een van de eersten was die de straat op gingen.

Haar benoeming duurde even, want er moest onderhandeld worden. Het leger praatte mee. Maar in het machtsvacuüm dat ontstaan was kon haar aanstelling eigenlijk niet snel genoeg plaatsvinden. Het is de hoop dat er nu rust komt."

Het jongerengeweld in Beverwijk en Heemskerk is een conflict tussen twee groepen en is "geen brede dreiging voor onze hele gemeenschap". Dat zegt burgemeester Martijn Smit van Beverwijk in een verklaring.

Smit vaardigde gisteravond een noodbevel uit vanwege geweldsincidenten tussen twee rivaliserende groepen in Beverwijk en Heemskerk. Enkele wijken zijn aangemerkt als veiligheidsrisicogebied. Dat betekent dat de politie er preventief mag fouilleren, er geen groepsvorming mag zijn en dat gezichtsbedekkende kleding in het openbaar verboden is. Het noodbevel geldt drie dagen, het veiligheidsrisicogebied tot 9 oktober. Ook in Heemskerk werd een noodbevel afgekondigd.

Gewelddadige beelden

Online gaan beelden rond van mishandelingen en vernederingen van jongeren. "Bij mensen wordt de broek uitgetrokken, geslachtsdelen worden gefilmd", zei burgemeester Smit. In een andere video wordt een jongen door twee mannen in zijn gezicht geschopt terwijl zijn mond is dichtgeplakt met tape. In weer een andere clip wordt een pistool in iemands mond gestopt.

Er worden daarnaast met AI bewerkte video's gedeeld op sociale media waarin een bom valt op een school en een school wordt beschoten. Door de beelden is veel onrust ontstaan bij inwoners, zegt Smit. "Het is dreigend, mensen zijn gewoon bang." De recherche doet momenteel onderzoek naar de toedracht van het geweld.

Dit zijn door de NOS geverifieerde beelden van recente intimidaties en mishandelingen in en rond Beverwijk. Het zijn heftige beelden. We publiceren ze, omdat ze belangrijk zijn om een oordeel te kunnen vormen over het nieuws. Slachtoffers zijn onherkenbaar gemaakt:

Middelbare scholen in Beverwijk en Heemskerk bleven vandaag uit voorzorg gesloten vanwege geweld tussen jongeren. Het gaat om het Castor College, het Dalí College, SKILLS, Forta en Fourteens. Ook enkele sportverenigingen schrappen trainingen en blijven dicht.

"Er zou wraak worden genomen op jongeren van een school in Beverwijk", zegt burgemeester Smit. "Dat geeft natuurlijk gevoelens van onveiligheid. Er waren ouders die de school en ook mij benaderden die zeiden: we houden onze kinderen thuis. Daarom hebben we gisteravond overleg gehad met de scholen en gezegd: laten we enige rust creëren en de scholen sluiten."

Het Nova College in Haarlem legde later vanochtend de lessen stil vanwege de dreiging van geweld onder jongeren. Eerder werd de locatie van de mbo-school in Beverwijk al preventief gesloten. "We merkten later in de ochtend dat studenten onrustig werden en zich onveilig voelden", zegt een woordvoerder over de locatie in Haarlem. Ook het Mendelcollege in Haarlem heeft de lessen stilgelegd, meldt NH Nieuws.

De gemeente Haarlem zei "alert" te zijn omdat er ook Haarlemmers betrokken zijn bij incidenten tussen rivaliserende groepen in Beverwijk en Heemskerk. "Politie en gemeente doen er alles aan om hun identiteit te achterhalen", zegt burgemeester Jos Wienen. "De ongeregeldheden vinden nu vooral plaats in Beverwijk en Heemskerk. Vooralsnog zijn er geen signalen dat dit geweld zich naar Haarlem verplaatst, maar we kunnen het niet uitsluiten. Maar we zijn erop voorbereid als het nodig is."

Maandag gaan de scholen in Beverwijk en Heemskerk weer open, maakten de gemeenten bekend, "tenzij er signalen zijn dat dat onverstandig is". Burgemeester Smit benadrukt dat "wat hier speelt. helemaal losstaat van het onderwijs, maar dat geldt bijvoorbeeld ook voor de sportverenigingen".

Schoof: te schandalig voor woorden

Op zijn wekelijkse persconferentie noemt demissionair premier Schoof het gedrag van de jongeren "te schandalig voor woorden". Hij vindt het besluit van de scholen om hun deuren te sluiten een "dramatische beslissing".

Ook doet hij een appèl op de ouders van de jongeren. "Ik denk dat behalve die jongeren ook de ouders van deze jongeren zich toch nog eens achter de oren zouden moeten krabben. Weten ze eigenlijk wel wat hun kinderen op sociale media doen? Weten ze überhaupt wel wat hun kinderen doen?"