NOS Nieuws - Algemeen

In Oekraïne zijn zeker vier doden gevallen bij Russische aanvallen. In Kyiv werd een flatgebouw getroffen door een drone. In de zuidelijk gelegen stad Dnipro werden meerdere flats en een medische instelling geraakt.

Gisteravond rond 20.00 uur (Nederlandse tijd) ging in Kyiv het luchtalarm af vanwege de aanval. Een half uur later waren in de Oekraïense hoofdstad explosies te horen. Een meisje van 15 is om het leven gekomen, meldt de burgemeester van Kyiv.

Volgens de nooddienst zijn door de aanval verschillende appartementen beschadigd. Ook brak er brand uit op de twintigste verdieping. Zo'n honderd inwoners konden op tijd uit het gebouw gehaald worden. Vijf mensen zijn gewond geraakt, van wie er één in het ziekenhuis werd opgenomen.

In Dnipro vielen drie doden, onder hen is een kind, meldt de gouverneur van de regio. Bij de aanval werd een woonhuis met twee verdiepingen gedeeltelijk verwoest. Ook raakten meerdere appartementen beschadigd. Negentien mensen raakten gewond.

Op foto's is te zien hoe reddingswerkers zoeken naar overlevenden in het puin:

Het Openbaar Ministerie in Vlaanderen breidt het onderzoek naar mogelijke fraude bij de lokale verkiezingen uit naar ten minste tien gemeenten. Dat blijkt uit een rondgang van VRT, de Vlaamse publieke omroep.

Kort na de verkiezingen twee weken geleden kondigde het parket al aan onderzoek te doen naar het mogelijk 'ronselen' van volmachten in Ninove, ten westen van Brussel. Nu komen daar onder meer de gemeenten Brakel, Turnhout, Veurne, Alken, Dilbeek, Koekelare en twee gemeenten in de regio Leuven bij. Welke gemeenten in Leuven dat zijn heeft het OM niet gezegd.

Bij stemmen per volmacht gaat iemand in jouw woonplaats namens jou naar het stembureau, omdat je zelf bent verhinderd door bijvoorbeeld werk of ziekte. Volgens de wet moeten mensen zelf het initiatief nemen om een vervanger te zoeken.

Het ronselen van volmachten, waarbij mensen actief en stelselmatig worden benaderd, is niet toegestaan. Maar volgens politicologen zijn de regels niet helder. Mensen informeren over de mogelijkheid om met volmacht te stemmen wordt juist aangemoedigd.

Brief van de burgemeester

In Turnhout en Veurne klaagden oppositiepartijen over acties van de burgemeesters. Zo voegde de Turnhoutse burgemeester Van Miert volmachten toe aan brochures van zijn partij, en bood daarbij een gratis shuttledienst naar het stembureau aan.

In Veurne stuurde burgemeester Roose persoonlijke brieven rond met volmachtformulieren. In de brief werd uitgelegd hoe mensen door middel van een medische verklaring konden stemmen met het bijgevoegde formulier. "Geef gerust een seintje wanneer we dit samen met uw oproepingskaart moeten komen ophalen", stond in de brief.

In Koekelare viel het oppositiepartij Team8680 op dat er opvallend vaak gestemd was per volmacht: 7 procent van de stemmen zou niet door de stemgerechtigden zelf zijn uitgebracht. Toch dienden die oppositiepartijen geen formele klacht in.

Het parket onderzoekt nu of er sprake is van ronselen. Bij de Raad voor Verkiezingsbetwistingen liggen klachten uit de gemeenten Hasselt en Gavere. Of dit nog invloed heeft op de verkiezingsuitslagen is maar de vraag. De rechter kan een geldboete of andere straf opleggen. Alleen in extreme gevallen van fraude kan de verkiezingsuitslag nietig worden verklaard door de Raad voor Verkiezingsbetwistingen.

Drie mannen zijn omgekomen bij een botsing tussen twee kleine vliegtuigen ten zuidwesten van de Australische stad Sydney. Boven een bosrijk gebied botsten de vliegtuigjes, waarna ze neerstortten. Een van de vliegtuigen vloog bij de crash in brand.

Volgens een lokale politiechef was een propellervliegtuigje van het type Cessna 182 met twee personen onderweg van Cessnock naar Wollongong. Het andere ultralichtgewichtvliegtuigje was met alleen de piloot vertrokken vanaf een nabijgelegen vliegveld. De politiechef zegt dat de botsing gebeurde in ongecontroleerd luchtruim.

'Niet te overleven'

Ooggetuigen zagen na het ongeluk brokstukken uit de lucht vallen en haastten zich naar de plek waar de brokstukken van de vliegtuigen neerstortten. Daar zagen ze al snel dat alle passagiers waren omgekomen. Hun identiteit is nog niet bekend.

De politie stelt dat ondanks de inzet van ruim tien ambulances en een helikopter een dergelijk ongeluk "niet te overleven is". Het Australische verkeersveiligheidsbureau doet nog onderzoek naar de oorzaak van de botsing.

De mannelijke zon en de vrouwelijke maan boven een lege vlakte. Dat was het Chinese karakter dat Wu Zetian voor zichzelf uitkoos toen ze in de zevende eeuw na Christus tegen alle verwachtingen en tradities in de troon besteeg. Het was het perfecte symbool voor de almacht en het unieke verhaal van de enige keizerin die China ooit heeft gekend. Vanaf vandaag is er in Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden een tentoonstelling te zien over haar uitzonderlijke leven.

Alleen al het feit dat we haar naam kennen bewijst hoe uitzonderlijk haar leven was. Vrouwen moesten het zonder eigen voornaam stellen in haar tijd, 1400 jaar geleden. In teksten worden ze slechts aangeduid met de familienaam en een beschrijving ontleend aan hun functie, status of schoonheid. 'Betoverende juffrouw' dus, of 'Dame van stralend gezag'. Een vrouwelijke benaming voor de functie van keizer bestond al helemaal niet.

Op de tentoonstelling komt naar voren hoe doortastend en geraffineerd Wu moet zijn geweest om als burgermeisje op te klimmen in het wespennest van het keizerlijke hof tot de hoogste positie. Shakespeares koningsdrama's of Game of Thrones zijn er niets bij.

"Ze is eerst echt als een moordlustige tiran en een vreselijk persoon afgeschilderd, maar er wordt nu genuanceerder over haar gedacht", zegt conservator Denise Campbell. "Ze is over lijken gegaan, maar dat was niet ongebruikelijk."

Wu (624-705) kwam als 14-jarige als concubine aan het hof. In de harem van 122 vrouwen lijkt ze maar weinig indruk te hebben gemaakt in het wedijveren om de gunst van de keizer: ze bleef kinderloos steken op een lage rang. Wel raakte ze op goede voet met de kroonprins toen de keizer hulpbehoevend werd en zij beiden onder de weinigen waren die nog in de slaapvertrekken kwamen.

Dat voordeel leek te verdampen toen de keizer overleed en Wu volgens gebruik naar een klooster werd gestuurd. Hofintriges leidden er echter toe dat ze werd teruggehaald: de echtgenote van de nieuwe keizer wilde zijn affectie voor Wu gebruiken om een wig te drijven tussen hem en zijn favoriete concubine. Juist Wu zou triomferen in die machtsstrijd.

Campbell: "Wu had twaalf jaar ervaring aan het hof en wist hoe het er daar aan toeging. En ze wist hoe ze het hart van de keizer moest veroveren. De zittende keizerin is toen verbannen en Wu trad aan."

Toen ook deze keizer ziek werd, domineerde Wu naast hem zelf twintig jaar het hof. Na zijn dood wist Wu hun kinderen op een zijspoor te manoeuvreren en in 690 greep ze uit eigen naam de macht.

Haar machtsperiode typeert Campbell als een bloeitijd voor het vroege China, vol florerende handel, technologische vernieuwingen, landbouwhervormingen en betere posities aan het hof voor vrouwen en lagere klassen. Wu's afkomst zal daarbij geholpen hebben.

"Als kind van een handelaar had ze op jonge leeftijd al veel van het rijk gezien en had ze dus een heel andere bagage dan tijdgenoten die alleen aan het hof hadden gewoond", redeneert Campbell. "Ze is veertig jaar aan de macht geweest in een gigantisch land als China. Om alle politieke strubbelingen en grensconflicten in goede banen te leiden moet ze wel heel kundig geweest zijn."

Toch werd Wu in het verleden daarbij vaak afgeschilderd als slinks en meedogenloos. Iemand die de keizerin en de geliefde concubine weg wist te krijgen met laster over zwarte magie en er niet voor terugdeinsde haar eigen babydochter te vermoorden om rivalen te kunnen beschuldigen.

Zwartgemaakt

Campbell ziet die verhalen als propaganda van tijdgenoten die haar zwart probeerden te maken. "Er wordt vaak gedaan alsof haar gedrag iets bijzonders was, maar de keizer die haar naar het hof haalde had zijn troonopvolger en twee broers vermoord om zelf keizer te worden. Het was dus niet uitzonderlijk dat machtswisselingen met geweld gepaard gingen, maar bij mannen deed men alsof het erbij hoorde."

Campbell ziet in Wu juist iemand die terughoudend te werk ging. "Om haar positie als vrouwelijk heerser te verzekeren stonden de eerste jaren van haar heerschappij in het teken van het uitschakelen van politieke gevangenen door haar geheime politie. Maar op het moment dat haar positie bestendigd is, houdt ze er mee op. Ze is geen gewelddadig heerser, het is pragmatisch."

Wu zal misschien vermoed hebben dat de geschiedenis milder over haar zou oordelen, want ze gaf opdracht het traditionele grafschrift bij haar tombe leeg te laten. "Ze heeft gezegd: ik wil niet door mijn tijdgenoten beoordeeld worden. Ik wil dat het gebeurt door toekomstige generaties, dus laat die steen maar leeg."

In Emmen zijn gisteravond honderden autoliefhebbers samengekomen voor een zogenoemde carmeeting. Burgemeester Eric van Oosterhout zegt tegen Dagblad van het Noorden dat het ging om een "illegale en onaangekondigde" samenkomst. In overleg met de politie werd de meeting rond middernacht beëindigd.

Zo ging het er vannacht aan toe:

De bezoekers ontmoetten elkaar rond 19.00 uur bij voetbalstadion De Oude Meerdijk van FC Emmen. Op beelden is te zien dat honderden auto's 'driften', waarbij een auto door de bocht slipt, met flink wat geluid tot gevolg.

Ook was er harde muziek te horen, waren er mensen met fakkels aanwezig en werd er vuurwerk afgestoken, waardoor volgens een lokale verslaggever de sfeer grimmig werd. In totaal waren er volgens de politie 600 auto's aanwezig, waarvan een groot deel een Duits kenteken had.

Buurtbewoners schreven op X dat ze door de bijeenkomst de buurt niet konden verlaten. Iets na middernacht werd het samenzijn door de politie beëindigd. De politie Noord-Nederland zegt dat daarbij niemand is aangehouden, maar dat er wel zo'n 25 boetes zijn uitgeschreven voor onder meer rijden zonder geldig kentekenbewijs en het rijden over een fietspad.

Goedemorgen! Zowel in Japan als in Georgië zijn er verkiezingen. In ons land gaat de wintertijd weer in en koploper PSV speelt in de eredivisie tegen PEC Zwolle.

Eerst het weer: op sommige plekken in het land een mistige start, maar daarna schijnt op de meeste plaatsen de zon flink. De zon wisselt af met wat wolken. De wind uit het zuiden voert zeer zachte lucht aan. De maximale temperatuur ligt tussen de 18 en 21 graden. Vanavond meer bewolking en komende nacht valt er ook wat regen. Daarna wordt het weer wat koeler.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Israël heeft luchtaanvallen uitgevoerd op Iran. Het Israëlische leger schrijft op X "militaire doelen" onder vuur te hebben genomen met precisieaanvallen, "als reactie op de voortdurende aanvallen van het Iraanse regime".

Met de aanval is de aangekondigde tegenreactie van Israël op de Iraanse raketaanval van ruim drie weken geleden een feit. Legerwoordvoerder Hagari stelde na de aanval in een video op X dat Israël verplicht is om te reageren als Iran "de fout maakt om te beginnen aan een nieuwe reeks escalaties".

Rond 01.00 uur (Nederlandse tijd) kwamen de eerste berichten binnen over explosies die waren gehoord in onder meer de hoofdstad Teheran. Zo'n vier uur later, na meerdere aanvalsgolven, publiceerde het leger een persbericht waarin werd gemeld dat de aanval ten einde was.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Van Tsjechen tot Australiërs en van Britten tot Finnen: in het Gelderse vestingstadje Groenlo zijn duizenden internationale acteurs neergestreken. Deze 're-enactors' spelen drie dagen lang de Slag om Grolle uit 1627 na. Ook vandaag vindt het historische evenement nog plaats.

Hun kampementen zetten ze gisteren al op, een dag voor de slag:

Fijne zaterdag!

Installateurs van zonnepanelen en warmtepompen en bedrijven die isolatie aanbrengen, merken dat de vraag vanuit consumenten dit jaar sterk is teruggelopen. De vrees is dat hierdoor specialistische banen verloren zullen gaan en dat dit personeel later mogelijk niet meer te vinden is als de vraag weer aantrekt.

Daarvoor waarschuwt branchevereniging Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). De NVDE deed een inventarisatie onder de eigen achterban waar 96 bedrijven op reageerden. Ongeveer één op de tien geeft bij de brancheclub aan mogelijk dit of volgend jaar failliet te gaan. Vier op de tien verwacht volgend jaar personeel te moeten ontslaan, drie op de tien verwacht contracten niet te verlengen en minder zzp'ers in te huren.

Deze week werd bekend dat de kans dat Nederland de klimaatdoelen van 2030 gaat halen, erg klein is. De kans is nu minder dan 5 procent. Terwijl verduurzaming juist heel belangrijk is om die doelen te halen.

Imago sector staat op het spel

Het verlies van vakmensen, die cruciale kennis en ervaring bezitten, kan ervoor zorgen dat de klimaatdoelen verder in gevaar komen. Het imago van de sector speelt een belangrijke rol. ''Vooral jongeren hechten relatief meer waarde aan zingeving in hun werk", ziet hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen.

"Personeel heeft nu een negatieve ervaring met de branche", zegt NVDE-voorzitter Olof van der Gaag. "Dat komt voornamelijk door zigzagbeleid van de overheid. Wij vrezen dat het personeel nu vertrekt naar andere sectoren en niet terugkomt als het werk weer aantrekt."

Dat beaamt Wilthagen: "Wanneer medewerkers de verduurzamingsbranche verlaten en elders vergelijkbare of betere arbeidsvoorwaarden ontvangen, wordt het moeilijk om hen te motiveren om terug te keren. Je wil eigenlijk het tegenovergestelde: want om klimaatdoelen te halen hebben we het personeel hard nodig."

Bij Groenpand, een bedrijf dat zich richt op het verduurzamen van woningen en kantoren, had de wegvallende vraag grote gevolgen. "Een jaar geleden hadden we ongeveer zestig medewerkers, nu zijn dat er nog maar dertig," vertelt directeur Joren Harmanny. "Vorig jaar gingen we met zeven teams per dag op pad, nu zijn dat er soms niet meer dan drie of vier. Het aantal aanvragen is gehalveerd."

Harmanny zit nu met een groot pand met lege werkplekken en stilstaande busjes. "Het personeel dat vertrokken is, werkt inmiddels ergens anders. Als de markt weer aantrekt, wordt het lastig om nieuw personeel te vinden omdat we werken met nieuwe technologie." Ondertussen heeft hij wel flink geïnvesteerd in elektrische busjes - die kosten 70.000 euro per stuk.

Verschillende oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor de teruggelopen vraag. In de zonnepanelenbranche is de belangrijkste reden de aanstaande afschaffing van de salderingsregeling per 2027 en de onzekerheid over de terugleververgoeding. In de eerste drie kwartalen van dit jaar werd de helft minder installaties geplaatst (242.000) ten opzichte van een jaar eerder.

Bedrijven die warmtepompen installeren noemen als oorzaken onder meer uitblijven van een normering voor (hybride) warmtepompen, de verlaging van de gasbelasting (waardoor een cv-ketel aantrekkelijker blijft) en het verlagen van de subsidie op een warmtepomp.

Voor isolatiebedrijven speelt er juist iets anders. Daar is de vleermuis de oorzaak. Door een uitspraak vorig jaar van de Raad van State moet er eerst goed worden gekeken of er in de spouwmuren die worden geïsoleerd geen vleermuizen zitten. Dit met alleen een camera doen is niet voldoende en dat kost veel extra tijd.

In het rapport doet de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie een aantal voorstellen om personeel te behouden voor de energietransitie. Zo zou bijvoorbeeld de algemene verlaging van de energiebelasting - tot 2030 goed voor 1,8 miljard euro - beter gebruikt kunnen worden om de huizen van gezinnen die nu geld krijgen uit het Noodfonds Energie te helpen met gerichte isolatie. De NVDE rekent voor dat dit per gemiddeld huis 15.000 euro oplevert.

Verder zouden lokale initiatieven - om energie te besparen of juist op te wekken - moeten worden versterkt. Ook is er langjarig en stabiel stimuleringsbeleid nodig, zegt de branchevereniging. Het noemt het "zorgwekkend" dat er flink bezuinigd wordt op de subsidies voor isolatie en het overschakelen op een (hybride) warmtepomp, de ISDE.

Ook willen ze dat het eigen verbruik van zonnestroom wordt gestimuleerd. Een nieuwe methode om te zien of er vleermuizen in de spouwmuren zitten, via een DNA-test, zou landelijk ingevoerd moeten worden.

Zelina en Murman Tavkelishvili hebben de Russisch-Georgische Oorlog van 2008 nog vers op het netvlies staan. Het echtpaar van in de zestig woont op een kleine boerderij in Shindisi, een dorp in het grensgebied tussen Zuid-Ossetië en de rest van Georgië. In het dorp waren hevige gevechten tussen Russische en Georgische soldaten.

Ook werden burgers vermoord door Russen. Murman zelf werd gevangengenomen en zat vier dagen vast. "De Russen zijn moordenaars", zegt Zelina. Het mag duidelijk zijn: de Tavkelishvili's zijn absoluut niet pro-Russisch. Toch gaan ze stemmen op een partij die te boek staat als pro-Russisch.

Op de televisie in de woonkamer kijken ze naar het verkiezingsspotje van regeringspartij Georgische Droom. Het filmpje laat twee beelden naast elkaar zien. Aan de linkerkant zwart-witbeelden van vernietigde Oekraïense steden, aan de rechterkant kleurrijke beelden van vreedzame Georgische straten. De tekst eronder: "Nee tegen oorlog. Kies voor vrede. Stem op lijst 41."

Dat is precies wat Zelina gaat doen. "We leven al elke dag in angst. Nog een oorlog kunnen we hier echt niet aan", zegt ze. "We hebben geen keus."

In de video hieronder gaat correspondent Mitra Nazar in gesprek met Georgiërs die voor Georgische Droom gaan stemmen:

Met oorlogsbeelden uit Oekraïne wekt Georgische Droom de indruk dat Rusland elk moment kan binnenvallen als de prowesterse oppositie de verkiezingen wint, zoals dat ook in Oekraïne gebeurde. Alleen met Georgische Droom kan dat doemscenario worden voorkomen, is de boodschap.

Die boodschap komt aan, vooral op het platteland waar de steun voor de regeringspartij groot is. De rechts-conservatieve partij werd in 2012 opgericht door oligarch Bidzina Ivanishvili, die zijn fortuin verdiende in Rusland.

De partij behaalde in 2012 en 2020 een meerderheid in het parlement en was een antwoord op de onvrede over vorige regeringen, die werden geplaagd door corruptieschandalen. In de beginjaren beloofde Georgische Droom Georgiërs een Europese toekomst.

EU-lidmaatschap

In de ogen van veel Georgiërs gaan deze verkiezingen nu toch over de keuze tussen Europa en Rusland. Georgië heeft jarenlang een pro-Europese weg bewandeld en werd eind vorig jaar officieel kandidaat-lid van de Europese Unie.

De regering is ondertussen een steeds meer pro-Russische koers gaan varen en dat baart Brussel en de pro-Europese Georgische oppositie zorgen. De oppositie heeft zich nu georganiseerd in vier verbanden van samenwerkende partijen, waarmee ze hopen Georgische Droom te verslaan en terug te keren naar het EU-proces.

Op papier zegt de regeringspartij nog steeds te willen dat Georgië EU-lid wordt, blijkt uit leuzen in slogans en op verkiezingsposters. Maar hun daden in de afgelopen jaren wijzen op een pro-Russische koers.

De koerswijziging begon na de Russische invasie in Oekraïne. Toen koos de Georgische regering niet de kant van Oekraïne, maar zocht het juist betere betrekkingen met Moskou. De vrees voor een nieuwe oorlog in Georgië speelde daarbij een rol.

De regerende partij voerde het afgelopen jaar daarnaast een aantal antidemocratische wetten in die volgens critici opvallend veel lijken op controversiële Kremlin-wetten.

'Russische' wetten

Afgelopen voorjaar gingen Georgiërs massaal de straat op uit protest tegen de zogenoemde 'buitenlandse agenten-wet'. Rusland gebruikt eenzelfde wet om ngo's en onafhankelijke media monddood te maken. Daarna volgde een op Rusland geïnspireerde anti-lhbti-propagandawet. De EU heeft laten weten dat het lidmaatschapsproces van Georgië is stopgezet, omdat de regering met deze wetten de democratie ondermijnt.

In het grensgebied bij Zuid-Ossetië is de bevolking verdeeld. De 35-jarige boer Paata Devidze vindt dat Georgische Droom een gevaarlijke weg is ingeslagen. Net als veel oppositie-Georgiërs is hij ervan overtuigd dat Rusland de partij onder druk zet, om Georgië in de invloedsfeer te houden. "We hebben hier twee vijanden. De ene is Rusland. De andere is onze eigen regering", zegt hij.

Dreiging

De dreiging is na de oorlog van 2008 niet verdwenen. Geregeld worden Georgiërs gevangengenomen door Russen als ze te dicht bij de demarcatiegrens komen. In de afgelopen jaren doodden Russische militairen drie Georgische burgers. "En onze regering reageert door met ze samen te werken", zegt Devidze. "Georgische Droom is een slaaf van Rusland."

Ook hij is bang voor een nieuwe Russische aanval. "Als Rusland het wil, kunnen ze ons in drie dagen omverwerpen. We zijn een klein landje. Zij zijn groot en wreed." Juist daarom vindt hij dat Georgië zo snel mogelijk EU-lid moet worden. "Niet Rusland, maar Europa is een garantie voor onze vrede."

De Tavkelishvili's zien dat anders. Als een pro-Russische koers ertoe leidt dat er geen oorlog komt, dan moet het maar, zegt Zelina. "We weten niet wanneer ze zullen komen om ons te vermoorden. En wie zal ons dan beschermen?"

Israël heeft luchtaanvallen uitgevoerd op Iran. Het Israëlische leger schrijft op X "militaire doelen" onder vuur te hebben genomen met precisieaanvallen, "als reactie op de voortdurende aanvallen van het Iraanse regime". Daarbij zijn volgens Iran twee militairen om het leven gekomen.

Met de aanval is de aangekondigde tegenreactie van Israël op de Iraanse raketaanval van ruim drie weken geleden een feit. Legerwoordvoerder Hagari zei na de aanval in een video op X dat Israël verplicht is om te reageren als Iran "de fout maakt om te beginnen aan een nieuwe reeks escalaties".

Rond 01.00 uur (Nederlandse tijd) kwamen de eerste berichten binnen over explosies die waren gehoord in onder meer de Iraanse hoofdstad Teheran. Zo'n vier uur later, na meerdere aanvalsgolven, publiceerde het leger een persbericht waarin werd gemeld dat de aanval ten einde was.

Israël zegt onder meer locaties waar raketten worden gemaakt te hebben geraakt en bestempelt de aanval als "een succes". Iran claimt dat er "beperkte schade" is aangericht en dat de aanval grotendeels is afgeweerd dankzij de luchtafweer.

Dit zijn nachtbeelden van de explosies boven Teheran:

Er is nog geen onafhankelijk beeld van slachtoffers, schade of wat er precies is geraakt. Amerikaanse media schrijven dat de olie- en energie-infrastructuur van Iran en nucleaire faciliteiten van het land in ieder geval niet onder vuur zijn genomen.

Iran sloot vanwege de aanval het luchtruim van het land. De VS, de belangrijkste bondgenoot van Israël, zou kort voor de aanval op de hoogte zijn gesteld door Israël.

Begin deze maand vuurde Iran bijna 200 ballistische projectielen af op Israël. De meeste raketten werden onderschept. Kort daarna kondigde Israël al een tegenaanval aan, maar het was onduidelijk wanneer die zou komen.

De aanval van Iran kwam na een reeks dreigementen vanuit Iran na de aanvallen op Hezbollah, het doden van Hezbollah-leider Nasrallah en de liquidatie van Hamas-leider Haniyeh in Teheran.

De Friese verzetsstrijder Annie van Harten is op 102-jarige leeftijd overleden. Van Harten was tijdens de Tweede Wereldoorlog actief als koerier in het Friese verzet. Met haar man was ze onder meer betrokken bij een overval in Dokkum, waarbij het verzet een gevangene bevrijdde. Als vergelding voor die overval executeerden de Duitsers twintig gevangenen.

Van Harten werd geboren in het Overijsselse Raalte. In de eerste jaren van de bezetting werkte ze in het plaatselijke distributiekantoor in Hellendoorn. Als medewerker kreeg ze de mogelijkheid om 'creatief' te boekhouden, waarmee ze volgens Omrop Fryslân voedselbonnen en distributiekaarten kon regelen voor onderduikers.

In de gevangenis

Op het distributiekantoor ontmoette ze ook haar latere partner Cornelis van Veldhuizen. Hij werkte op dat moment bij de beveiliging van het kantoor. Door zijn werk als marechaussee kon Van Veldhuizen zich vriendelijk voordoen richting de Duitsers, maar in de tussentijd raakte hij steeds meer betrokken bij het verzetswerk.

Nadat een vriend in september 1943 werd gearresteerd, dook hij onder. Omdat Van Veldhuizen onvindbaar was, pakten de Duitsers onder anderen de toen 21-jarige Van Harten op. Ze belandde in de gevangenis, maar werd eind 1943 vrijgelaten. Later eindigden zij en Van Veldhuizen in Dantumadiel, waar ze via haar geliefde betrokken raakte bij het Friese verzet.

Eerder dit jaar sprak ze met Omrop Fryslân over die tijd. "Er zouden wapens gedropt worden vanuit Engeland en dan moest je de lampjes precies op de goede plek zetten", vertelde Van Harten. "Dan kwamen de Engelsen eerst overvliegen om te zien of het zou lukken en daarna pas kwamen de droppings."

Bij de droppings werden vaak grote containers gebruikt, tot verrassing van de verzetsmensen. "Wij hadden gerekend op een vierkante meter maar het was een kubieke meter. Zaten we daar dan mee in Friesland", zei Van Harten.

Van Harten nam ook het koerierswerk voor haar rekening om illegale post te vervoeren. "Iemand vraagt je of je dit even wil wegbrengen, en dan doe je dat. Dan vraag je ook niet wat het is." Bang is ze nooit geweest, zei Van Harten toen. Ook heeft ze het nooit spannend gevonden. "Nee, het gebeurde gewoon, het was je werk. Ik had al vastgezeten, dus dat was niet zo bezwaarlijk."

'We moesten door'

Een van de meest ingrijpende gebeurtenissen uit haar verzetsleven was de overval bij Dokkum. Het Friese verzet wilde toen een apotheker bevrijden die door de Duitsers was opgepakt. Haar geliefde was een van de mannen die deel uitmaakten van de bevrijdingsactie.

Het verzet wist dat de apotheker werd overgebracht naar Leeuwarden, en in Dokkum werd het transport opgewacht. De overval verliep chaotisch en eindigde in een schietpartij waarbij twee Duitsers omkwamen. De apotheker wist te ontkomen.

Als vergelding executeerden de Duitsers twintig gevangenen, voornamelijk mannen uit het verzet. Hun lichamen moesten daarna 24 uur blijven liggen, als afschrikking voor de bevolking.

Annie van Harten zijn de beelden altijd bijgebleven. Ze droomde er nog vaak over, zei ze in april tegen de regionale omroep. Na de bevrijding trouwt Van Harten met Van Veldhuizen en gaat haar man aan de slag als inspecteur voor de politie. Volgens Van Harten hebben zij en haar man na de oorlog niet veel gesproken over wat er allemaal is gebeurd. "We moesten door."

Een groep wetenschappers heeft hoog in de bergen van Oezbekistan resten van een middeleeuwse stad ontdekt. Die stad lag ooit aan de Zijderoute, de eeuwenoude handelsroute tussen China en Europa. Het 120 hectare grote Tugunbulak ligt op meer dan 2000 meter hoogte, wat bijzonder is voor een stad van deze omvang.

De wetenschappers stuitten in 2011 tijdens een trektocht door de bergen op een grote begraafplaats, duizenden potscherven en andere aanwijzingen dat het gebied ooit bewoond moet zijn geweest.

"We waren verbijsterd", vertelt archeologieprofessor Michael Frachetti van de Washington University in het Amerikaanse St. Louis aan de BBC. De universiteit maakte in 2021 al melding van de ontdekking van het veel kleinere (12 hectare) Tashbulak. Maar dat was niet het hele verhaal.

In 2015 had een plaatselijke boswachter hen verteld dat hij in zijn achtertuin 5 kilometer verderop hetzelfde aardewerk had gevonden. "Dus gingen we naar zijn huis. En ontdekten dat zijn huis op een middeleeuwse citadel was gebouwd. Dat was de citadel van Tugunbulak." Hoe groot die stad was, bleef onduidelijk.

Opnamen onder de grond

In 2022 keerden de onderzoekers terug met een drone met een laserradar, die driedimensionale opnamen kan maken van wat zich onder het oppervlakte bevindt, zoals muren, wachttorens, wegen en andere versterkingen en bouwwerken. Zo kregen ze een vele malen beter beeld van wat ze hadden ontdekt. Deze week publiceerden ze hun ontdekking in Nature.

Frachetti vermoedt dat de bewoners van Tugunbulak en Tashbulak van de opbrengt van veeteelt en staalproductie leefden. Omdat de plaatsen zo hoog lagen, waaide het er vaak en hard, waardoor het vuur in de ijzerovens hoog kon oplaaien.

De bloeitijd van beide steden lag tussen de 8ste en 11de eeuw. In die tijd stond het gebied onder gezag van een Turkse dynastie. Tugunbulak had mogelijk tienduizenden inwoners.

Mogelijk gingen de steden aan diezelfde ijzerproductie ten onder. Om ruimte te maken werd een bos van jeneverstruiken gekapt, waardoor er modderstromen en lawines konden ontstaan.

Nieuwe ontdekkingen

Frachetti zegt in het Smithsonian Magazine dat hij met dezelfde combinatie van onderzoek op locatie en radarbeeld andere hooggelegen nederzettingen langs de Zijderoute hoopt te vinden.

De ontdekking doet denken aan die in 1866 van Machu Picchu in Peru. Die de voormalige Incastad ligt ongeveer op gelijke hoogte. Dat is nu een toeristische attractie die bezoekers uit de hele wereld trekt. Of Oezbekistan vergelijkbare plannen heeft is niet bekend.

Een 28-jarige man uit Haarlem blijft twee weken langer vastzitten vanwege verdenking van grootschalige internationale oplichting. Dat meldt de politie, die vermoedt dat de man in zeker vier landen minimaal tien mensen heeft gedupeerd met AI-technologie.

De Nederlander is volgens de politie sinds 2019 bezig geweest met onder meer witwassen en oplichting. Hij is eigenaar van een bedrijf met vestigingen in de VS, Italië en Nederland en richt zich op medische professionals en investeerders die interesse hebben in AI-technologie.

Het bedrijf beweert met AI software te hebben ontwikkeld voor het analyseren van röntgenfoto's. Mensen die vervolgens geld overmaken, krijgen volgens de politie nooit een werkend product. Ook wordt het geld doorgesluisd naar een buitenlandse rekening.

Luxe leven

De zaak werd onderzocht na aangifte van een van de slachtoffers. Daarop ging het financieel economisch rechercheteam (FINEC), onderdeel van de Nederlandse politie, de zaak onderzoeken. Het bedrijf van de verdachte stond geregistreerd in Rotterdam.

De politie kwam erachter dat de man actief was in de VS, Italië, Nederland en Zwitserland. Met het geld dat hij ophaalt leidt hij een luxe leven. De politie denkt dat hij zeker tien mensen heeft opgelicht, maar sluit niet uit dat er meer slachtoffers zijn.

De man werd in september al aangehouden in een hotelkamer in Rome, maar nu pas voorgeleid aan de rechter-commissaris. Hij moest eerst worden overgeleverd vanuit Italië.

De rechtbank in Den Haag heeft letselschadejurist Orlando K. veroordeeld tot tien maanden cel, waarvan vier voorwaardelijk. K. heeft volgens de rechter handtekeningen van oud-cliënten vervalst, waardoor hij zelf meer geld kon verdienen.

Dat deed hij bij claims in de zaak naar aanleiding van de schietpartij in Alphen aan den Rijn in 2011. De toen 24-jarige Tristan van der Vlis schoot dat jaar in winkelcentrum Ridderhof zes mensen dood. Ook verwondde hij een tiental mensen. Van der Vlis schoot daarna zichzelf dood.

K. werkte tot 2021 met de nabestaanden van de slachtoffers van die schietpartij. Hij diende met succes schadeclaims in. Ook kreeg hij gelijk van het Hof, dat oordeelde dat de politie aansprakelijk was voor de schade van de schietpartij, omdat zij de wapenvergunning verleenden aan Van der Vlis.

Hoger percentage

De letselschadejurist hield zelf ook een percentage van het schadeclaimbedrag over. Dat is gebruikelijk bij dit soort zaken als het no cure no pay-principe wordt gehanteerd. Volgens de rechtbank probeerde K. dit percentage echter te verhogen, buiten weten van de nabestaanden om. Hij vervalste de handtekeningen op de documenten.

De rechtbank neemt het de jurist kwalijk dat hij de nabestaanden opnieuw "heeft geslachtofferd". Ook heeft K. volgens de rechter de beroepsgroep door deze vervalsing geschaad. K. staat ook slachtoffers van de toeslagenaffaire bij.

De beroepsgroep van letselschade-experts ligt al langer onder vuur. Begin dit jaar kwam het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) van de Rijksoverheid nog met een onderzoek. Daaruit bleek onder andere dat er meer controle nodig is in de letselschadebranche.

Uit onderzoek van de Letselschaderaad bleek dat het aantal malafide bedrijven dat hulp bij letselschade aanbiedt de afgelopen vijf jaar is gestegen met 25 procent.

Het Oekraïense Openbaar Ministerie stelt opnieuw een onderzoek in naar vermoedelijke executies van Oekraïense krijgsgevangenen door Russische militairen.

Deze keer zou het gaan om een groep van vier Oekraïners die eerder deze maand gevangen werden genomen en op camera werden ondervraagd. Toen Oekraïne de positie bij Selydove in de regio Donetsk heroverde, werden de lichamen van de vier geëxecuteerde mannen gevonden, is te lezen in een verklaring.

De Oekraïense justitie deelde geen foto's of video's, maar het zou gaan om de zoveelste vastgelegde executie van een groep gevangenen in korte tijd. Het doden van een militair die de wapens heeft neergelegd is in strijd met de Geneefse Conventies, waarin internationaal het oorlogsrecht is vastgelegd.

Massa-executie

Begin oktober dook een drone-video op van een massa-executie in de buurt van Pokrovsk, ook in de regio Donetsk. Daarop is vanuit de lucht te zien hoe zestien Oekraïense militairen die zich overgeven naast elkaar worden gezet en worden doodgeschoten. Dat lijkt de grootste massa-executie in de oorlog te zijn die tot nu toe is vastgelegd.

Iets meer dan een week later verscheen een andere drone-video, deze keer uit de Russische regio Koersk die Oekraïne eerder dit jaar binnenviel. Op de beelden moest een groep van negen dronepiloten zich uitkleden, waarna ze werden doodgeschoten.

Dronebeelden die eerder deze maand opdoken van executies in Pokrovsk:

De Oekraïense justitie denkt dat de toename van het aantal executies mogelijk hoort bij een doelbewuste tactiek van Rusland. Volgens het Institute for the Study of War (ISW), een denktank medegefinancierd door grote Amerikaanse wapenfabrikanten, worden executies door Russische commandanten "goedgekeurd, aangemoedigd of direct aangestuurd".

Verheerlijking

Verder blijkt uit berichtgeving van Russische militaire bloggers, die vaak honderdduizenden volgers hebben, dat Russische ultranationalisten de executies verheerlijken. Zo geeft de neonazistische Rusich-gevechtseenheid openlijk toe geen militairen krijgsgevangen te nemen.

Volgens de Verenigde Naties zijn minstens 42 Oekraïense militairen geëxecuteerd sinds het begin van de grootschalige Russische invasie. Oekraïne houdt rekening met zeker 102 executies.

Maar het vastleggen van executies is vaak moeilijk zo niet onmogelijk in oorlogssituaties. Het daadwerkelijke aantal ligt daarom vermoedelijk een stuk hoger. Het Russische ministerie van Defensie heeft verzoeken van westerse media om een reactie op de aantijgingen de afgelopen maanden niet beantwoord.

'Aangestuurde praktijk'

Het Russische leger staat er al sinds de Tsjetsjeense oorlogen om bekend krijgsgevangenen te executeren, zegt Volodymyr Javorsky van de Oekraïense mensenrechtenorganisatie Center for Civil Liberties tegen The Kyiv Independent. "Dit is een aangestuurde praktijk."

Volgens Javorsky hebben deze executies vooral als doel om angst te zaaien, zowel bij militairen aan het front in de hoop dat ze zich sneller terugtrekken, als bij mensen die worden gemobiliseerd.

Wat ook meespeelt is dat Rusland als onderdrukkende staat toch al niet de internationale regels en mensenrechten navolgt, zegt Iva Vukusic van de Universiteit Utrecht tegen de NOS. Zij doet onderzoek naar genocide en oorlogsmisdaden en is gespecialiseerd in de Joegoslavische oorlogen.

"Als je als staat regelmatig activisten en journalisten en anderen in de gevangenis gooit of van balkons laat vallen, dan zal je leger ook minder gevoelig zijn voor de regels", zegt Vukusic. Daarbij komt dat Rusland als agressor sowieso niet het internationale recht aan zijn kant heeft, zegt Vukusic. Militairen zullen zich daar dan minder van aantrekken.

Morele gelijk

Hoewel er ook incidenten bekend zijn waarbij Oekraïense militairen zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan executies, ligt dat aantal veel minder hoog. Oekraïne wil juist bewijzen dat het een democratische staat is die wel de internationale regels volgt.

"Ze willen er geen twijfel over laten bestaan dat ze het morele gelijk hebben in deze strijd, en laten zien dat ze beter zijn dan Rusland", zegt Vukusic. Bovendien zou het niet navolgen van de Geneefse Conventies gevolgen kunnen hebben voor de internationale steun aan Oekraïne.

Al is het nog te vroeg om de conclusie te trekken dat er sprake is van toename en een aangestuurde campagne vanuit het Russische leiderschap, benadrukt Vukusic. Wat ook kan meespelen is de "brutalisering" van militairen na ruim 2 jaar oorlog in Oekraïne. "De stress, oorlog, kou, en het feit dat ze veel vrienden zien sneuvelen, beïnvloedt hoe militairen handelen", zegt Vukusic.

Daarbij komt dat executies en andere vormen van geweld voor militairen steeds normaler worden naarmate ze die vaker meemaken, zegt Vukusic op basis van haar onderzoek naar de oorlog in voormalig Joegoslavië. "Uit verklaringen blijkt dat soldaten zich bij de eerste executie niet goed voelden, maar er daarna aan gewend raakten."

Voor het eerst sinds 1988 steunt de Amerikaanse krant The Washington Post niet openlijk een presidentskandidaat. In een opiniestuk zegt uitgever Will Lewis dat de krant daarmee "teruggaat naar zijn wortels".

Maar journalisten van The Washington Post delen anoniem dat het gaat om een besluit van eigenaar Jeff Bezos, die steun voor de Democratische presidentskandidaat Harris zou hebben willen tegenhouden.

De krant hield zich tientallen jaren afzijdig bij verkiezingen, tot het Watergate-schandaal in de jaren 70. Hooggeplaatste leden van de Republikeinse partij waren betrokken bij de inbraak in het hoofdkwartier van de Democratische partij in Washington plaatsten daar afluisterapparatuur, wat uiteindelijk leidde tot het aftreden van president Nixon. De krant betuigde in 1976 openlijk steun aan de Democratische kandidaat en latere president Jimmy Carter.

In de verkiezingen daaropvolgend bleef de krant in opiniestukken openlijk steun betuigen aan verschillende kandidaten, met uitzondering van 1988. Tijdens de strijd tussen de Republikeinse George Bush sr. tegen de Democratische Michael Dukakis sprak de krant zich niet uit voor een van beiden.

'Daad van lafheid'

De krant spreekt doorgaans steun uit aan Democratische kandidaten, zoals in 2020 nog voor Joe Biden. Deze verkiezingen zou dat ook gebeuren, zeggen medewerkers anoniem in een stuk in hun eigen krant. Een artikel over steun voor Harris lag al klaar, maar mocht niet worden gepubliceerd. Dat besluit kwam van de eigenaar van de krant, multimiljardair Jeff Bezos.

Voormalig hoofdredacteur van de krant Martin Baron noemt het een daad van "lafheid". Binnen de redactie leidt het besluit ook tot spanningen. Critici vrezen dat de terughoudendheid komt door eerdere dreigementen van Trump, die gezegd heeft wraak te zullen nemen op kritische media.

Ook zou het te maken hebben met het feit dat Bezos en Lewis banden onderhouden met conservatieve prominenten en de Republikeinse partij.

Los Angeles Times

Volgens uitgever Lewis is er geen sprake van een tactische zet. "Dit past bij de waarden van The Post, en waar de krant altijd voor heeft gestaan."

Eerder deze week wilde The Los Angeles Times in een opiniestuk ook steun betuigen aan kandidaat Harris. Ook bij die krant hield de eigenaar, biotechmagnaat en miljardair Patrick Soon-Shiong, het stuk tegen. Daarop besloot de chef van de opinieredactie op te stappen.

Vandaag kondigden nog twee journalisten van The Los Angeles aan op te stappen. Een van hen, Robert Greene, zegt "diep teleurgesteld" te zijn in het besluit. "Zeker omdat een van de kandidaten, Donald Trump, vijandig staat tegenover journalistieke principes."

De grootste stijger van de dag. Wie vrijdag een blik wierp op de borden van de Amsterdamse effectenbeurs zou denken dat de elektrische bussenbouwer Ebusco de wind in de zeilen heeft. Met een koersstijging van 17 procent is het bedrijf de absolute uitschieter op de slotdag van de beursweek.

Maar in het Brabantse Deurne daalt het stof op dat moment nog neer na een week waarin het bedrijf vocht voor zijn voortbestaan. Dat was nauwelijks voor te stellen toen het bedrijf drie jaar terug naar de beurs ging, bijna 1,5 miljard euro waard was en een nieuwe fabriekshal opende.

Het was voor koning Willem-Alexander reden om Ebusco vervolgens in zijn kersttoespraak aan te stippen als lichtpuntje voor ondernemend Nederland. In 2016 liet het koninklijk paar zich bij een bezoek aan Parijs al eens rondrijden in een elektrische bus van het bedrijf.

'Je bent gek'

"We hebben in het begin alleen maar scepsis moeten overwinnen", zei oprichter en directeur Peter Bijvelds bij de opening van de fabriekshal tegen Omroep Brabant. "Andere producenten zeiden: 'Je bent gek. Je moet geen batterijen rondslepen, maar mensen rondbrengen'. Een dieselbus kostte destijds maar de helft van een elektrische bus."

Maar de voormalig rallycoureur en zoon van een garagehouder voorzag al vroeg dat er in het vervoer veel ging veranderen. "Bussen zijn een van de grootste vervuilers van de binnenstad." Voor de transformatie naar schoner vervoer zou het in 2012 opgerichte Ebusco "de Tesla van de elektrische bussen" gaan leveren.

Ebusco begon voortvarend met de productie van zijn lichtgewicht elektrische bussen, die op een volle batterij 300 kilometer kunnen rijden. In 2020 reden er al 300 rond in zeven Europese landen, waaronder voor vervoerders Qbuzz en Transdev/Connexxion in Nederland.

Productieproblemen

Maar hoe meer orders, hoe meer problemen. Ebusco krijgt niet alle bestelde bussen op tijd af, ook niet met de nieuwe fabrieken in Deurne en het Franse Normandië. Er is te weinig personeel en het bedrijf kampt met gebrek aan onderdelen. Het gemis van één simpel stekkertje of kabeltje kan er al voor zorgen dat een bus van de assemblage af moet en lange tijd stilstaat.

Van grote beloftes komt niets terecht. In 2023 gingen 178 bussen van Ebusco de weg op. Dit jaar staat de teller op 135. De verliezen lopen op omdat de busfabrikant voor te late leveringen boetes aan klanten moet betalen.

60 miljoen erbij

Eind vorig jaar koos Bijvelds de vlucht naar voren. Hij overtuigde aandeelhouders om nog eens 60 miljoen euro bij te leggen om de problemen met de productie voor eens een altijd te verhelpen.

Maar de halfjaarcijfers brachten deze zomer slecht nieuws. Over een omzet van 38 miljoen euro noteerde Ebusco een verlies van bijna 65 miljoen euro. Van de opgehaalde 60 miljoen was weinig meer over; Ebusco heeft nog iets meer dan 8 miljoen euro in kas.

Bijvelds ruimde daarop het veld. De ervaren Duitse bestuurder Christian Schreyer moest aandeelhouders gaan overtuigen van een ommekeer. Om alle leveranciers en boetes te betalen en de productie weer op gang krijgen, moeten extra aandelen worden uitgeven om nog eens 36 miljoen op te halen.

Investeringsfondsen van rijke families als Van der Valk en Van Beuningen hadden toen al praktisch de benen genomen. Maandag volgt het bericht dat Qbuzz een grote order intrekt.

Als klap op de vuurpijl heeft Qbuzz beslag laten leggen op enkele bankrekeningen van Ebusco. De productie ligt stil en de salarissen kunnen niet worden betaald, schetste de busfabrikant tegenover de rechter. Maar die oordeelde woensdag onverbiddelijk: Qbuzz kan niet vertrouwen op de afspraken met Ebusco en mag daarom onder het contract uit.

Toch akkoord

Het is een zware dreun voor Ebusco. Maar toch nog geen mokerslag. Vol goede moed presenteerde topman Schreyer de volgende dag de aandeelhouders een plan om de boel om te draaien. Particuliere beleggers zijn kritisch en soms zelfs boos. Wat als 36 miljoen euro opnieuw niet voldoende is?

Na een bij vlagen emotionele bijeenkomst kwam het op een stemming aan. En toen bleek dat 95 procent van de aandeelhouders, onder wie de cruciale bank en grootaandeelhouder ING, toch voor de uitgifte van nieuwe aandelen stemde. Achter in de zaal haalde oprichter Bijvelds opgelucht adem. Ebusco leeft nog.

Nu moet de directie op zoek naar beleggers die ook daadwerkelijk de portemonnee trekken. En ook dat is nog geen gelopen race. "Ebusco is nog maar 30 miljoen euro waard op de beurs, en u wilt 36 miljoen ophalen? Veel succes", krijgt de directie mee van beleggersclub VEB.

Voor wat het waard is: bij sluiting van de aandelenmarkten op vrijdag was de totale beurswaarde van Ebusco 35 miljoen euro.

De te vroeg geboren Santiago die maandagavond uit een Frans ziekenhuis verdween is gevonden in een hotel in het centrum van Amsterdam. De ouders van de baby zijn aangehouden na een internationaal opsporingsbevel. Santiago verblijft momenteel in het ziekenhuis, meldt de Amsterdamse politie op X.

Een woordvoerder laat aan de NOS weten dat de opname in het ziekenhuis te maken heeft met het feit dat de baby een prematuur is en daardoor speciale zorg nodig heeft.

Zijn ouders worden ervan verdacht hem te hebben ontvoerd uit de kraamkliniek vlak bij Parijs, waar Santiago na zijn geboorte verbleef. Volgens Franse media zijn de ouders en het kindje gevonden in een hotel en verkeert de baby in goede gezondheid. Waarom ze hem hebben meegenomen is onduidelijk.

De baby, die 17 dagen oud was toen hij uit het ziekenhuis verdween, lag in een couveuse. Zorgverleners kregen het signaal dat de baby was ontvoerd toen zijn sensoren werden weggehaald.

Auto gevonden in België

Na de ontvoering uit het Franse ziekenhuis riep de politie mensen op om uit te kijken naar een blauwe Audi met Franse kentekenplaat. De auto werd woensdag aangetroffen in de buurt van Charleroi. In België was die dag een opsporingsbericht te zien op digitale borden boven snelwegen.

In Frankrijk heeft de politie vijf mensen gearresteerd in verband met de zaak. De vijf zijn vrienden van de ouders en worden ervan verdacht geholpen te hebben bij de verdwijning van Santiago.

Drie van de vijf mensen zijn inmiddels aangeklaagd, melden Franse media.

Het kabinet-Schoof was gevallen als de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB geen nieuwe afspraken hadden kunnen maken over extra asielmaatregelen. PVV-leider Wilders heeft niet met een kabinetscrisis gedreigd, maar bij de asielgesprekken van de afgelopen tijd hing een naderende kabinetscrisis wel in de lucht.

Dit vertelt premier Schoof vanavond in een radiogesprek met NOS-verslaggever Wilma Borgman in Met Het Oog op Morgen. "We hebben wel gezegd dat als we er niet uit komen, het tot een val van het kabinet zou leiden", zegt Schoof in een terugblik op de afgelopen weken die in het teken stonden van het oplossen van een politiek probleem rond het asielbeleid.

Twijfels

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen van vorige maand werd het Schoof steeds duidelijker dat NSC zwaarwegende bezwaren had tegen het gebruik van het staatsnoodrecht om strengere asielmaatregelen snel in te voeren. Ambtenaren waarschuwden dat zo'n aanpak juridisch niet houdbaar was en de plaatsvervanger van de zieke partijleider Omtzigt, Nicolien van Vroonhoven, uitte openlijk haar twijfels.

Wilders reageerde geïrriteerd en maakte begin oktober duidelijk dat het zonder "noodknop" een "moeilijk verhaal" zou worden. Het gebruik van het staatsnoodrecht stond in het hoofdlijnenakkoord en afspraak is afspraak, redeneerde de PVV-leider.

Letterlijk dreigde hij niet met een kabinetscrisis, maar in Den Haag ontstond vervolgens wel een crisissfeer met allerlei speculaties over de toekomst van het kabinet-Schoof. Ook de Eerste Kamer maakte alvast duidelijk dat ze noodrecht niet zouden accepteren.

Tegenpolen eerst

De premier is vervolgens begonnen met gesprekken met PVV en NSC, de twee grootste tegenpolen. "Er was een politieke werkelijkheid ontstaan waarin het maar de vraag was of die noodwet tot resultaat zou leiden", vat Schoof in het NOS-radioprogramma de ontstane situatie samen. "Dat was aanleiding om de gesprekken te beginnen."

Maar veel tijd was er niet. Schoof wilde voor de herfstvakantie klaar zijn, vóór 25 oktober. "Ik vond wel dat ik er een klap op moest geven."

Deze week ging het snel. Woensdag lekte de deal uit tussen de coalitiepartijen PVV en NSC. Het omstreden staatsnoodrecht was van tafel, PVV-leider Wilders bleek bereid te zijn om van zijn oorspronkelijke plan af te zien.

Donderdag moesten de andere twee coalitiepartijen VVD en BBB aanhaken. Dat gesprek duurde ruim acht uur. Schoof zegt dat de gesprekken in een "constructieve sfeer" zijn verlopen. Maar het is wel spannend geweest. Schoof zegt dat de vier coalitiepartijen "over hun eigen schaduw heen hebben moeten springen".

Val vermijden

Op de vraag van Wilma Borgman of het kabinet was gevallen als Wilders niet over zijn schaduw heen was gesprongen, zegt Schoof: "Ik sluit niets uit, dat hing wel, maar hij heeft er nooit mee gedreigd. Het speelde een rol voor alle vier de partijen."

De partijen vonden een val "buitengewoon zorgelijk". "Niet omdat we zo graag op onze stoel willen blijven zitten", zegt de premier. "Maar we willen echt wat aan het asielbeleid en andere problemen in Nederland doen."

Belangrijke punten uit de vrijdag gepresenteerde 'Asielnoodmaatregelenwet' zijn het terugsturen van Syriërs naar nog te bepalen veilig geachte gebieden in hun land en de inzet van grenscontroles, vanaf eind november. Ook worden gemeenten niet meer verplicht om vluchtelingen op te vangen en komen er "sobere voorzieningen".

De asielvergunningen die worden uitgegeven zullen verder nog maar drie jaar geldig zijn, in plaats van vijf jaar, staat in de plannen.

Volgens The Wall Street Journal heeft tech- en ruimtevaartondernemer Elon Musk sinds eind 2022 geregeld contact gehad met de Russische president Poetin. Die gesprekken gingen over persoonlijke en zakelijke onderwerpen en ook over politieke spanningen in de wereld, aldus de krant. Meerdere Amerikaanse, Europese en Russische functionarissen zouden dat hebben bevestigd.

De Amerikaanse regering zou zich hier zorgen over maken. De regering Biden beschouwt Rusland als een gevaarlijke vijand en Musk is dankzij zijn zakelijke banden met het Amerikaanse leger en veiligheidsdiensten op de hoogte van Amerikaanse defensiegeheimen, met name op het gebied van ruimtevaart en spionagesatellieten.

Oekraïne

Daar komt bij dat Musk zich achter de kandidatuur van Republikein Donald Trump heeft geschaard voor de aanstaande presidentsverkiezingen. Vandaag werd bekend dat Musk alleen al deze maand 40 miljoen euro in de campagne van Trump heeft gestoken. Tussen juli en september was dat 70 miljoen euro. Trump heeft gezegd dat Musk een rol in zijn regering krijgt als hij de verkiezingen wint.

Voor de regering van Oekraïne zou dat geen goed nieuws zijn. Het lijkt erop dat Musk en Trump op één lijn zitten wat betreft het verbeteren van de relatie met Poetin, ten koste van Oekraïne.

Zonder Amerikaanse militaire en financiële steun wordt het vrijwel onmogelijk voor Oekraïne om de oorlog tegen Rusland vol te houden. Bij eventuele vredesonderhandelingen zou het in dat geval hoogstwaarschijnlijk door Rusland veroverde gebieden als de Krim en Donbas moeten afstaan.

Starlink

Musk is met zijn Starlink-satellietproject vanaf het begin bij de oorlog betrokken. Op verzoek van de Oekraïense regering stelde hij het systeem begin 2022 beschikbaar om alle burgers van Oekraïne internettoegang te geven. Al snel werd Starlink ook voor de oorlogsvoering zelf gebruikt, zoals bij de inzet van drones. Het hielp Oekraïne enorm bij de verdediging tegen de Russische aanvallen.

Later dat jaar wierp Musk zich op als bemiddelaar in het conflict. Hij presenteerde een vredesplan waarin onder meer stond dat de door Rusland veroverde Krim onderdeel van Rusland zou worden. Oekraïne en zijn bondgenoten wezen dat plan af, omdat dit een beloning zou zijn voor Rusland, dat de oorlog was begonnen.

Nieuwsuur maakte in oktober 2022 deze video over het belang van Starlink voor de verdediging in Oekraïne:

Inmiddels zou ook het Russische leger gebruik maken van Starlink. De apparatuur die daarvoor nodig is, zou niet bij het bedrijf van Musk zijn aangeschaft, maar in derde landen.

Geen commentaar

Musk reageerde niet op vragen van de Amerikaanse krant. Eerder dit jaar zei hij dat Rusland deze oorlog onmogelijk kan verliezen en dat de oorlog door de Amerikaanse steun alleen maar langer duurt. Maar de beschuldiging dat hij Poetin verdedigt, was volgens hem absurd.

Bronnen in het Witte Huis zeiden dat ze niet op de hoogte zijn van de contacten tussen Poetin en Musk. Het Amerikaanse ministerie van Defensie zegt dat het niet reageert op vragen over wie er toegang heeft tot geheime informatie.

Het Kremlin zegt in The Wall Street Journal dat Poetin een keer telefonisch met Musk heeft gesproken. Dat zou over "ruimtevaart en moderne en toekomstige technologie" zijn gegaan. Musk zou niet met medewerkers van Poetin hebben gesproken.

Bij de tweejaarlijkse top van de landen van het Gemenebest heeft de Britse koning Charles stilgestaan bij het koloniale slavernijverleden, maar geen officiële excuses aangeboden. De 56 landen, vooral voormalige Britse koloniën, zijn deze week bij elkaar op het eiland Samoa.

Dat excuses uitbleven, is geen verrassing. De Britse regering had al laten weten dat financiële compensatie en officiële excuses niet op de agenda zouden staan. Premier Starmer wilde naar eigen zeggen deze week "vooruitkijken, in plaats van achteruit".

Een deel van de Gemenebest-landen, verzameld in de Caribbean Community Reparations Committee (CRC), had op meer gehoopt. De groep zet zich al jaren in voor herstelbetalingen en excuses. Voorafgaand aan de top zei de CRC dat de Britse staat zich op Samoa officieel zou moeten verontschuldigen en zich zou moeten uitspreken over (financiële) gerechtigdheid voor de voormalige koloniën.

De betrokken Caribische en Afrikaanse landen benadrukten dat de gevolgen van het Britse kolonialisme nog generaties doorwerken. De herstel-commissie CRC legde de Britse regering daarover eerder een tienpuntenplan voor.

De Britse koning zei op Samoa dat er lessen moeten worden getrokken uit het koloniale verleden. "Niemand van ons kan het verleden veranderen, wel kunnen we ervan leren en creatieve manieren vinden om de voortschrijdende ongelijkheden recht te zetten", zei Charles.

Bij de bijeenkomst zal er ook een nieuwe secretaris-generaal worden gekozen van het Gemenebest. Daarnaast is klimaatverandering in het zuiden een van de centrale thema's bij de top.

Premier Starmer zei daar eerder over dat "de echte uitdagingen, zoals klimaatverandering, in het hier en nu" zijn volledige aandacht in het Gemenebest verdienen. "Daar gaat mijn focus naartoe, in plaats van naar eindeloze discussies over reparaties van het verleden", aldus de premier.

Later zette de Britse premier toch de deur open voor andere vormen van herstel, die niet financieel zijn. Dat deed hij na druk van onder ander premier Davis van de Bahama's. "Het gaat niet alleen om excuses. Het gaat niet om geld", zei Davis. "Het gaat om waardering, omarming en begrip voor wat onze voorouders hebben meegemaakt." Volgens Davis heeft het kolonialisme een vlek achtergelaten bij alle slachtoffers, "zowel cultureel, mentaal als fysiek".