NOS Nieuws - Algemeen

NASA vindt sterkste aanwijzingen tot nu toe voor mogelijk leven op Mars, kopte de NOS deze week. Is dan eindelijk aangetoond dat er ook buiten de aarde leven voorkomt? Nee, zegt astrobioloog Inge Loes ten Kate meteen. Nog niet. Maar hoe dichtbij zijn we dan?

Marsrover Perseverance onderzocht luipaardvlekjes op een steen met de naam Cheyava Falls. Die vlekken bevatten ijzerrijke mineralen die op aarde meestal ontstaan door microben. Zeker een combinatie van die twee, meldde NASA, is een 'potentiële vingerafdruk' voor microscopisch leven, miljarden jaren geleden toen er nog rivieren en zeeën waren op de rode planeet.

"Je kunt ernaartoe redeneren", zegt Ten Kate. "Dat is met deze ontdekking makkelijker geworden. Maar je kunt er ook nog steeds vanaf redeneren en zolang dat zo is, hebben we geen smoking gun."

Ten Kate, hoogleraar aan de UvA en de UU, zag al vaker aanwijzingen voor leven op Mars voorbijkomen. In de VS werkte ze mee aan een instrument voor Marsrover Curiosity die bewijs vond dat in de krater Gale de omstandigheden ooit in ieder geval geschikt waren voor het ontstaan van leven.

Curiosity vond ook een methaanpiek en organische moleculen. De conclusie was ook toen dat die zowel een biologische als een niet-biologische (abiotische) oorsprong kunnen hebben.

Maar nu is het anders, vinden de onderzoekers die de Cheyava Falls-steen onderzochten. Ook Ten Kate denkt dat. "We kijken naar zo'n Marssteen vanaf een afstand, verzamelen gegevens en proberen die zo goed mogelijk te interpreteren. Er is altijd ook wel een abiotische uitleg mogelijk, maar deze keer is die voor het eerst echt lastig. We weten niet precies hoe dat dan zou moeten zijn gegaan."

Debacle van 1996

Bewijs voor buitenaards leven, de heilige graal, lijkt dus dichterbij te komen. Toch is voorzichtigheid geboden, weten ook de onderzoekers. Ze wachtten een jaar voordat ze het aandurfden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature te publiceren.

De behoedzaamheid is begrijpelijk. Iedere planeetwetenschapper zal even slikken als 'rock 84001' ter sprake komt, het debacle van 1996. In een meteoriet, gevonden op de Zuidpool maar zeker afkomstig van Mars, waren door NASA-wetenschappers sporen van mogelijk leven gevonden.

"De implicaties ervan zijn zo verstrekkend en ontzagwekkend als men zich maar kan voorstellen", hield de Amerikaanse president Clinton de verzamelde pers voor, tenminste, zei hij erbij, als de ontdekking werd bevestigd. Maar dat gebeurde niet.

Twijfels over de vondst stapelden zich op en in 2022 werd in een nieuwe studie vastgesteld dat de gevonden organische moleculen door chemische processen waren ontstaan, niet door iets levends.

Met dat fiasco in het achterhoofd zijn de meeste wetenschappers supervoorzichtig. Geochemicus Paul Mason van de Universiteit Utrecht is eveneens terughoudend, maar denkt net als Ten Kate wel dat de ontdekking van leven op Mars door Cheyava Falls een stap dichterbij is gekomen. "Op dit moment is het niet mogelijk te zeggen of de mineralen die in deze rotsen zijn gevonden een teken van leven zijn of niet. Onderzoekers zijn echter nog niet eerder zo dichtbij gekomen als het gaat om het vinden van biosignaturen op Mars", zegt hij.

Zeker weten of er sprake is van een biologische oorsprong, kan volgens Mason niet op afstand. "Dat kan alleen in een laboratorium terug op aarde. Als we dat zouden kunnen doen, komt mogelijk een van de sterkste aanwijzingen tevoorschijn dat microben in staat waren om te groeien op het oude oppervlak van Mars."

Er moet dus Marsgruis naar de aarde. Rover Perseverance heeft al een monster van de Cheyava Falls-steen in een buisje gestopt, maar om dat hierheen te krijgen is een complexe operatie nodig met meerdere ruimtevaartuigen: de Mars Sample Return-missie. Die staat al jaren in de steigers, maar president Trump maakt er geen geheim van dat hij juist van die dure missie af wil.

Ten Kate hoopt dat de terughaalmissie op een of andere manier toch doorgaat. "Omdat we dan deze specifieke monsters nog beter kunnen analyseren. Als andere partijen gaan, zoals China, gaan die weer andere dingen vinden, misschien wel spectaculairder, maar misschien ook niet. Dan blijft dit een gemiste kans."

In de Spaanse hoofdstad Madrid zijn zeker 25 mensen gewond geraakt bij een ontploffing in een pand. Drie mensen zijn er slecht aan toe. Volgens de brandweer was het een gasexplosie.

Een ooggetuige zegt tegen de Spaanse krant El País dat een bar in het pand op het moment van de explosie afgeladen vol zat. Het café ligt in een pand waarin ook meerdere woningen zijn. De explosie was ergens in dat pand.

Brandweerlieden zijn bezig om met de hand het puin op te ruimen. Volgens de autoriteiten is het gebouw te instabiel om met machines naar binnen te gaan. Ook de hondeneenheid is opgeroepen en de politie assisteert met behulp van drones.

De explosie was rond 15.00 uur. Het pand ligt in de wijk Puente de Vallecas, in het zuidoosten van Madrid. Op beelden is te zien dat de vloer en de muren van het pand zwaar beschadigd zijn. Ook de woningen boven de bar hebben flinke schade, net als een naastgelegen winkelpand. Een deur die werd weggeblazen, beschadigde een gebouw aan de overkant van de straat.

Net verbouwd

Het gebouw heeft drie verdiepingen. Volgens buurtbewoners woonden er elf gezinnen in het pand, onder wie de eigenaren van het café, een echtpaar. Zij wonen op de begane grond, waar ze onlangs hadden verbouwd.

De oorzaak van de explosie wordt nog onderzocht.

In de Nepalese hoofdstad Kathmandu is het leger niet meer op straat te zien, het samenscholingsverbod is opgeheven en het leven gaat door. Inwoners komen naar buiten om met eigen ogen de schade te zien na dagen van protesten.

De 18-jarige Misan Rai kijkt verslagen naar het uitgebrande parlementsgebouw. "Ik was hier de eerste dag toen er mensen doodgingen. Ik moest terugkomen om met eigen ogen de ravage te zien."

Deze week gingen jonge Nepalezen de straat op uit frustratie over de corruptie in het land. Nadat zij wekenlang op sociale media filmpjes hadden gedeeld waarin te zien was hoe Nepalese politici pronkten met extreme rijkdom, kwam er een verbod op platformen waarop deze video's werden verspreid. 26 online netwerken, waaronder YouTube, Instagram en WhatsApp, werden geblokkeerd door de regering.

Bij de daaropvolgende protesten kwamen meer dan 50 mensen om het leven en vervolgens trad de premier af.

Politieke hervormingen

Nepal is het derde land in Zuid-Azië waar de afgelopen tijd een politiek leider opstapte na protesten geleid door jonge (protest)leiders. Sri Lanka kreeg in 2022 te maken met een politieke crisis toen het land economisch instortte en burgers daarop in opstand kwamen. Studenten in Bangladesh joegen hun autoritaire premier vorig jaar weg nadat 1400 mensen waren omgekomen bij betogingen.

Nepalese jongeren zagen iets vergelijkbaars aankomen, maar dachten niet meteen dat zoiets in hun land mogelijk was. "We hadden nooit gedacht dat het zover zou komen, maar toen de overheid demonstranten begon neer te schieten, werd het onvermijdelijk dat de premier zou opstappen", zegt rechtenstudent Prashansa Subedi.

Subedi stelde samen met de leiders van de protestbeweging een eisenlijst op. "We wilden meer transparantie over waar overheidsgeld heen gaat en hoe politieke aanstellingen verlopen", zegt Subedi. "De waakhond die toeziet op machtsmisbruik moet echt politiek onafhankelijk zijn", gaat zij verder.

56 procent van de Nepalezen is jonger dan 30 jaar. De jonge democratie in Nepal kent een turbulente politieke geschiedenis waarin machthebbers rouleren.

"In 2008 was het groot feest in mijn dorp. De monarchie werd opgeheven, we verbrandden een pop van de koning en ik herinner mij hoe blij ik was als 11-jarige dat Nepal nu echt zou veranderen", zegt sociaal wetenschapper Samikshya Bhattarai. Van de hoop die de nu 28-jarige Bhattarai toen voelde, is weinig meer over.

Na het gedwongen vertrek van de koning duurde het zeven jaar voordat Nepal in 2015 een definitieve grondwet kreeg. In de daaropvolgende tien jaar is er twaalf keer een nieuwe regering gevormd. Aan het hoofd daarvan stonden afwisselend drie premiers, allen boven de 70 jaar oud.

"Het is een soort stoelendans tussen deze leiders die de macht afwisselen. Nieuwe gezichten krijgen zo geen kans", zegt Birat Ojha. Hij is journalist en een generatiegenoot van Bhattarai.

Opgroeien met deze politieke instabiliteit heeft er bij beiden voor gezorgd dat ze vanaf jonge leeftijd naar het buitenland wilden verhuizen. "We zien op onze telefoons hoe de rest van de wereld leeft en dat willen we ook. Goede wegen, grote huizen, mooie spullen", zegt Bhattarai.

Volgens cijfers van de overheid verlaten dagelijks 1500 mensen Nepal om in het buitenland te gaan werken of studeren. Emigratie heeft ook impact op het traditionele, hechte familieleven in het land.

"Mijn nichtjes groeien op in Australië, ik heb ze nooit gezien en ik heb geen idee wanneer ik mijn zus weer zal zien", zegt Ojha. Hij wilde studeren in de Verenigde Staten, maar zijn studentenvisum werd afgewezen. Vrienden vertrokken naar Bangladesh om medicijnen te studeren en via hen zag Ojha hoe studenten daar succesvol een autoritair regime omverwierpen.

'Nepobaby's'

En toen kwam daar de zogenoemde 'nepobaby'-trend op TikTok, die overwaaide vanuit de Filipijnen en Indonesië.

"Ik was een van de eersten die een TikTok-bericht plaatsten in hetzelfde format dat ze in Indonesië gebruikten", zegt Subedi trots. Op het filmpje is te zien hoe jonge vrouwen met luxeproducten poseren. De suggestie wordt gewekt dat die zijn betaald door hun ouders, die op hun beurt de aankopen met belastinggeld zouden hebben gefinancierd.

Subedi vraagt zich in de video hardop af wat er zou gebeuren als deze 'nepobaby's' uit Nepal in de spotlights zouden worden gezet. Er werd zo massaal gehoor gegeven aan het verzoek van onder anderen Subedi dat het uiteindelijk tot een protestbeweging leidde.

Inspraak jongeren

Het verbod op sociale media werd ingetrokken en met de aanstelling van de 73-jarige Sushila Karki als interim-premier heeft de jongerenbeweging voorlopig de vertegenwoordiger gekregen die ze wilde.

Hoe het opzetten van een nieuwe regering de komende maanden ook zal verlopen, sinds deze week is duidelijk dat ook in dit Zuid-Aziatische land jongeren daar wat over te zeggen hebben.

Kees Bakels, het hoofdpersonage uit het boek Kees de jongen van Theo Thijssen, is vanaf nu te zien op een muurschildering in de Jordaan in Amsterdam. Kees is de hoofdpersoon in het boek, dat in 1923 verscheen. Hij woonde in de Amsterdamse wijk en droomde van een leven als 'jongen van stand'.

De muurschildering is een initiatief van het Theo Thijssen Museum, dat Kees wilde terugbrengen naar de plek waar hij opgroeide. Striptekenaar Dick Matena maakte het ontwerp, Ellen Bouman en Ed Simons schilderden het op de hoek van Tuinstraat 61.

Kees de jongen gaat over Kees Bakels, een twaalfjarige schoenmakerszoon die aan het einde van de negentiende eeuw opgroeit in de Jordaan. Kees is een jongen vol dromen, vertelt historicus Peter-Paul de Baar van het Theo Thijssen Museum tegen AT5. "Hij fantaseerde voortdurend over hoe hij eindelijk een keer ontdekt zou worden als de bijzondere jongen die hij toch eigenlijk wel is."

Zwembadpas

Op de onthulling van de muurschildering kwamen veel geïnteresseerden af, schrijft de Amsterdamse stadszender. Onder hen waren leerlingen van de nabijgelegen Theo Thijssenschool, die een zelfgeschreven lied zongen over Kees de jongen.

Op de schildering staat Kees in de karakteristieke 'zwembadpas', de manier van lopen die Thijssen beschrijft in het boek. Iets voorovergebogen, met armen zwiepend voor het lichaam langs. In het boek introduceerde Kees die pas aan zijn schoolklas om sneller naar het zwembad te kunnen lopen. Op de achtergrond van het kunstwerk zijn de Jordaan en de Westertoren te zien.

Kees is "een icoon, een jongen van de Jordaan", zegt Nienke van Renssen van de gemeente Amsterdam. "Dit laat zien hoe de Jordaan met Kees verbonden is. Hij is een dromer en dat brengt Amsterdammers samen."

In België sprak Horeca Vlaanderen gisteren van "een donkere dag voor de keuzevrijheid van de horecasector". Vanaf 2027 zal het daar verboden zijn om te roken en te vapen op het terras.

In Nederland verdwenen vijf jaar geleden de laatste rookruimtes, maar op terrassen is het nog toegestaan om te roken. Toch nam het aantal rookvrije terrassen de afgelopen jaren toe. Hoe wordt er in Nederland op het Belgische rookverbod gereageerd?

Koninklijke Horeca Nederland ziet dat roken maatschappelijk onder druk staat, maar vindt het belangrijk dat ondernemers zelf kunnen kiezen of ze hun terras rookvrij maken of niet. "Iedereen moet welkom blijven in de horeca", laat de branchevereniging weten. "De wet moet ondernemers daarom voldoende ruimte geven om roken op het terras te kunnen blijven faciliteren."

'Het is een hellend vlak'

Volgens anti-rookorganisatie Clean Air Nederland groeit het aantal initiatieven voor meer rookvrije terrassen. Deze zomer startte Utrecht bijvoorbeeld een alliantie met lokale horecaondernemers. De gemeente geeft advies en deelt promotiemateriaal uit, zoals stickers en bordjes.

Ook in Tilburg zijn rookvrije terrassen te vinden, zoals bij Brasserie Anvers aan de Oude Markt. Eigenaar Rob Michielsen vindt het een goede stap van België. "Het moet ook in Nederland bij wet geregeld worden. Het zal er vanzelf een keer van komen. Het is een hellend vlak."

Hij vindt het vooral belangrijk dat iemand zelf moet kunnen beslissen om wel of niet in de rook te zitten. "Ik wil zelf ook niet ergens zitten waar gerookt wordt", zegt Michielsen. "Ik zat laatst met mijn kleindochters ergens te eten en toen zijn we naar binnen gevlucht, omdat om ons heen mensen zaten te roken."

450 rookvrije terrassen

Een jaar geleden stond de teller op zo'n 450 rookvrije terrassen van in de totaal ongeveer 25.000 terrassen. Dat blijkt uit de meest recente cijfers van anti-rookorganisatie Clean Air Nederland. Zes jaar geleden waren het er nog 113, zeven jaar geleden 39.

Bij Café de Postillon, een bruin café in Utrecht, mag roken op het terras nog wel. "Wij denken er helemaal niet over na", zegt Rutger, een van de eigenaren. "Zolang het niet wettelijk bepaald wordt, stoppen we er niet mee."

In Nederland ligt de keuze voor een rookvrij terras bij de horecaondernemers zelf. Rutger is het daarmee eens. "Daar ben je ondernemer voor."

Commerciële keuze

Michielsen stelt dat de zaken waar nog wel gerookt mag worden, die keuze vanuit commercieel oogpunt maken. Bij zijn brasserie is de omzet van de keuken hoger dan die van de drank. "Wij zijn niet echt een uitgesproken uitgaansgelegenheid", legt hij uit. Het rookvrije terras heeft zijn zaak dan ook geen omzet gekost. "Ik snap dat het bij de zogenoemde natte horeca en het nachtleven een ander verhaal is."

Toen hij een jaar geleden zijn terras volledig rookvrij maakte, kreeg hij zowel blije als boze reacties. Inmiddels zijn er geen problemen meer. "We hoeven bijna niet te handhaven, want we geven het duidelijk aan met bordjes. Soms is er alleen nog een verdwaalde toerist die het niet snapt."

'We stoppen er niet mee'

Mocht er toch een verbod komen in Nederland, denkt Rutger dan het misschien wel voor overlast zal zorgen. "Mensen blijven toch wel roken naast hun biertje. Dan krijg je dat groepen naast het terras gaan staan roken. Dat levert rotzooi en overlast op."

Michielsen ziet dat anders. Hij heeft liever dat mensen op de hoek van de straat gaan staan in plaats van op het terras roken. "Het gaat erom dat gasten niet zonder dat ze dat willen in de rook van een ander zitten. Ook moeten mijn medewerkers rookvrij kunnen werken."

Ook gemeente Utrecht hoopt snel meer van dit soort terrassen te zien:

Een noodbevel, gesloten scholen en sportverenigingen die alle trainingen afbliezen: in en rond Beverwijk was de onrust groot vanwege geweld door twee groepen jongeren. Vandaag probeert Beverwijk de rust weer te laten terugkeren. "Er wordt gewoon weer lekker gevoetbald."

Veel ouders en ook kinderen hebben de heftige beelden van mishandelingen en vernederingen gezien, of zijn geschrokken van het nieuws. Ook bij voetbalclub DEM in Beverwijk gingen de trainingen vrijdag niet door vanwege de onrust. Maar vanochtend vroeg stroomden de velden weer vol. Bijna net als normaal.

"We hebben vandaag een paar beveiligers rondlopen", vertelt Elly Bouwens, wedstrijdsecretaris bij DEM. Zelf zag ze ook wat van de beelden. Ze herkende niemand van de club, waar ze al dertig jaar rondloopt. "De beveiligers zijn er niet omdat we iets verwachten, maar om de zorg weg te nemen. Volgens mij vinden de ouders het wel prettig."

De beveiligers kennen de club goed en zijn de ontspannenheid zelve: "Wij dachten, weet je wat we doen? We doen onze kleding aan, we doen daar een bakkie en we laten zien dat we er zijn." Ook enkele handhavers van de gemeente lopen rond op het terrein.

Tegenstanders zeggen af

Hoewel er 'gewoon' koffie wordt gedronken, gelachen en aangemoedigd, hangt er volgens Bouwens wel een bepaalde sfeer. "Iedereen heeft het erover." Een vader vertelt dat een groep ouders heeft besloten voortaan altijd met hun kinderen mee te fietsen van en naar het veld. Drie tegenstanders die vandaag bij DEM moesten spelen, hebben afgezegd vanwege de onrust.

De politie benadrukt ondertussen dat er geen nieuwe incidenten meer zijn geweest. Allerlei online berichten over nieuwe escalaties zijn vrijdag nagelopen, en nergens was iets aan de hand. "Het was veilig op straat", concludeert de politie.

Een 20-jarige man uit Heemskerk is aangehouden voor het verspreiden van valse informatie en opruiing. Meer aanhoudingen op korte termijn worden niet uitgesloten.

'Onrust is vooral online'

De scholen die vrijdag sloten, gaan maandag weer open, en daarvoor staat volgens de politie ook niets in de weg. "De onrust is vooral online", zegt een politiewoordvoerder. "Op plekken waar wij komen is het rustig en treffen we niks aan." De politie roept dan ook op om te stoppen met het delen van berichten die de onrust kunnen aanwakkeren.

Een oma langs de lijn noemt het een wijs besluit dat de scholen en de sportclubs dichtgingen, maar vindt het ook goed dat alles nu weer doorgaat. "Even wat rust, ook voor die kinderen. En ook goed dat we nu gewoon weer lekker voetballen."

Ook wedstrijdsecretaris Bouwens vindt het belangrijk dat de wedstrijden doorgaan. "Die kinderen kunnen hier allemaal niks aan doen, die willen gewoon een sportieve dag beleven." Tegen een beveiliger zegt ze: "Ik ben blij dat je voor niks hier bent."

De locoburgemeester van Amsterdam Marjolein Moorman heeft vier panden van pizzaketen De Pizzabakkers voor een half jaar gesloten. Dat doet ze naar aanleiding van verschillende explosies in de afgelopen weken.

Het gaat om de filialen op de Overtoom, de Haarlemmerdijk en twee aan de Plantage Kerklaan. Het filiaal op de Haarlemmerdijk is niet getroffen door een explosie, maar wel uit voorzorg gesloten omdat er volgens Moorman "wordt gevreesd" voor een aanslag in dat pand.

De gemeente hoopt met de sluiting een einde te maken aan de "met de openbare orde strijdige situatie", is te lezen in een persbericht. "Aangezien de politie herhaling van de incidenten voorstelbaar acht, is er een risico voor de openbare orde."

Ontploffingen

De onrust rond de pizzaketen begon eind vorige maand, schrijft AT5. In enkele dagen tijd vonden ontploffingen plaats bij twee panden van De Pizzabakkers op de Plantage Kerklaan, vlak bij Artis.

Kort daarna was er nog een explosie in dezelfde straat. Ditmaal bij een broodjeszaak, die een andere eigenaar heeft dan de pizzaketen. Alle getroffen panden liepen flinke schade op.

14-jarige aangehouden

Drie explosies in vijf dagen tijd in dezelfde straat waren voor burgemeester Halsema aanleiding voor het plaatsen van camera's in de Plantage Kerklaan. Dat gebeurde op 2 september en diezelfde nacht werd een 14-jarige jongen uit Amsterdam aangehouden. De jongen was gezien op camera's terwijl hij een explosief probeerde te plaatsen.

Deze week ging in de nacht van donderdag op vrijdag opnieuw een explosief af bij een pand van De Pizzabakkers - ditmaal op de Overtoom in Amsterdam-West. Op camerabeelden is te zien dat na de explosie een man wegloopt in de richting van het Vondelpark.

Niet betreden

Zes maanden lang mag niemand de panden betreden. Op een briefje dat is opgehangen bij de vestiging op de Haarlemmerdijk is te lezen dat de eigenaren niet weten waarom de explosies plaatsvinden.

De Pizzabakkers heeft 36 vestigingen in Nederland, waarvan negen in Amsterdam.

De Amerikaanse president Trump wil dat alle NAVO-landen stoppen met het kopen van olie uit Rusland. Ook wil hij dat de NAVO-landen als blok importheffingen van 50 tot 100 procent instellen op producten uit China. Als ze dat niet doen, zal hij geen zware sancties opleggen aan Rusland, schrijft Trump in een bericht op zijn eigen platform Truth Social.

De president zegt dat hij zijn eisen in een brief heeft neergelegd bij de NAVO-landen. In de praktijk verhoogt Trumps oproep de druk vooral op Hongarije, Turkije en Slowakije. Die landen onderhouden nauwe banden met Rusland en zijn grotendeels afhankelijk van de import van Russische olie.

Trump schrijft in zijn bericht verder dat de NAVO in zijn ogen "veel minder dan 100 procent" is toegewijd "aan winnen". Volgens hem verzwakt het blijven kopen van olie uit Rusland de onderhandelingspositie ten opzichte van de Russische president Poetin, in de pogingen een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

De heffingen aan het adres van China zullen volgens hem ook helpen om een einde te maken aan de oorlog. "China heeft een stevige controle over, en zelfs grip op, Rusland. Deze krachtige heffingen zullen daar een einde aan maken."

Sanctie-overleg

Begin deze week overlegde EU-gezant David O'Sullivan in Washington om eventuele nieuwe sancties tegen Rusland af te stemmen. Trump zei toen dat hij klaar was om naar "de tweede fase" van sancties over te gaan. Wat dat concreet betekende, zei hij niet.

Trumps minister van Financiën Bessent liet bij NBC News doorschemeren dat de VS ook extra heffingen wil opleggen aan landen die olie uit Rusland importeren. Bessent: "Als de VS en de EU meer sancties opleggen en met heffingen komen voor landen die olie uit Rusland kopen, zal de Russische economie instorten en zal dat Poetin naar de onderhandelingstafel brengen."

Vorige maand legde de VS al zo'n indirecte sanctie van 25 procent op aan India, dat veel Russische olie importeert. Daarmee steunt India de Russische oorlogseconomie, aldus Trump.

Geen vooruitgang in onderhandelingen

Krap een maand geleden sprak Trump met Poetin in Alaska over onder meer de oorlog in Oekraïne. Een paar dagen later ontmoette Trump de Oekraïense president Zelensky en Europese leiders in het Witte Huis. Maar die gesprekken hebben vooralsnog niet iets concreets opgeleverd.

Ook spraken Oekraïense en Russische delegaties dit jaar drie keer met elkaar in de Turkse stad Istanbul. Behalve deals over krijgsgevangenen leidden die gesprekken tot niets.

De landen staan ver uit elkaar als het gaat om bijvoorbeeld de toekomst van het Oekraïense grondgebied dat door Rusland is bezet en veiligheidsgaranties voor Oekraïne na de oorlog.

Het Kremlin liet gisteren nog weten dat de onderhandelingen over een einde aan de oorlog, die in 2022 begon met de Russische invasie, op dit moment op "pauze" staan.

In een huis in het oude dorpscentrum van Urk is een bijzondere vondst gedaan. Onder de vloer, op de plek waar vroeger een open haard stond, is een onderdeel van een oude walvisharpoen gevonden.

Jelle Kapitein vond het stuk ijzer. Dat het een uniek voorwerp is, was eerst nog niet duidelijk, vertelt hij bij Omroep Flevoland. "Ik dacht eerst dat het een pookstaaf was voor de haard."

Bewegende voorkant

Na onderzoek bleek het te gaan om een harpoen. En niet zomaar een: het stuk ijzer was onderdeel van een zogeheten 'Temple toggle harpoon', in de negentiende eeuw bedacht door de Amerikaanse smid en uitvinder Lewis Temple.

Zijn harpoen was uniek door de bewegende voorkant. Dat ontwerp werd snel opgepikt door walvisjagers en het verbeterde het succes van de jacht op de dieren.

"Als de prooi in zicht was, werd de harpoen in het prooidier geworpen", vertelt Leen Visser van Stichting Erfgoed Urk. Door aan de houten stok te trekken, klapt het bewegende deel open en komt het dier klem te zitten. "Heel effectief, want het kwam nooit los."

In tegenstelling tot andere harpoenen. "Het was wel een wrede manier om dieren zo te vangen. Maar ja, zo ging dat vroeger."

In de woning waar het voorwerp is gevonden, woonde vroeger waarschijnlijk een zeehondenjager die de harpoen gebruikte om die dieren te doden. Vroeger waren er veel zeehonden in de Zuiderzee. De vissers hadden daar last van, want ze beten netten kapot en gingen er met de visvangst vandoor. Daarom werd er ook op zeehonden gejaagd. "We hadden nooit tastbaar bewijs gevonden van die jacht", zegt Kapitein. Tot nu dus.

Hoe het Amerikaanse ontwerp in Urk terecht is gekomen, is nog niet helemaal duidelijk. Mogelijk kwam het via Gerrit Westerneng binnen, die bijna zestig jaar in Urk woonde en poolexpedities maakte naar Nova Zembla en Spitsbergen. Mogelijk kwam de harpoen door zijn reizen in Urk terecht.

De gevonden harpoen moet ooit kapot zijn gegaan, want er is slechts een onderdeel van over. Daarom heeft een Rotterdamse smid een werkende replica gemaakt. Die is te zien in een expositieruimte van Stichting Conservering Archeologische Vondsten Flevoland, in de voormalige timmerschuur van Hagedoorn. Daar is ook het originele onderdeel te bekijken.

Bij een anti-immigratieprotest in Londen zijn vandaag zo'n 110.000 mensen aanwezig geweest. Op sommige plaatsen kwam het tot confrontaties tussen de politie en betogers. Zeker 25 demonstranten zijn aangehouden.

In de hoofdstad had anti-islamactivist Stephen Yaxley-Lennon, beter bekend als Tommy Robinson, een demonstratie georganiseerd onder de noemer 'verenig het koninkrijk' ('unite the kingdom'). Het was een van de grootste radicaal-rechtse demonstraties die de laatste decennia in de hoofdstad zijn gehouden, meldt The Guardian.

Dit zijn beelden van de demonstratie en de veel kleinere tegendemonstratie:

In de stad werd ook een tegendemonstratie gehouden onder de naam 'sta op tegen racisme' ('stand up to racism'). Die demonstratie was kleiner met ongeveer 5000 betogers. De politie had meer dan duizend agenten ingezet om de grote anti-immigratiedemonstratie en de tegendemonstratie in goede banen te leiden.

Op verschillende plaatsen in de stad waren er confrontaties tussen de politie en demonstranten van 'unite the kingdom'. De demonstranten wilden gebieden binnendringen die hen en tegendemonstranten uit elkaar moesten houden. Volgens de politie moest er geweld worden gebruikt om een confrontatie tussen de groepen te voorkomen.

De politie werd ook door 'unite the kingdom'-demonstraten bekogeld. 26 agenten liepen verwondingen op.

Correspondent Verenigd Koninkrijk Fleur Launspach

"De demonstratie van vandaag is veel groter dan verwacht. De afgelopen tijd zijn er wel vaker anti-immigratieprotesten geweest bij asielopvanglocaties, maar op deze schaal is het al lange tijd niet meer voorgekomen.

Tommy Robinson haakt in op verschillende spanningen: de commotie in de VS rond Charlie Kirk, de onrust in Groot-Brittannië over hoe snel de regering ingrijpt bij opruiende rechtse uitspraken, en het bredere sentiment van onvrede over immigratie. Samen heeft dat geleid tot een grote opkomst.

Robinson was vorig jaar ook de extreemrechtse stem die de landelijke rellen in de zomer verder aanwakkerde. Hij wordt regelmatig gearresteerd en zat vorig jaar nog een tijd vast. Nu riep hij op tot vreedzaam protest.

Op X schreef hij: 'Neem je glimlach, je vlaggen en je luide stem mee. Geen maskers, geen alcohol of geweld. De politiek en de media staan te popelen om ons te laten mislukken. Geef ze niets waarmee ze ons kunnen tegenhouden.'"

"Vandaag ontbrandt een vonk van een culturele revolutie", sprak Robinson de menigte toe vanaf een podium. Hij richtte zich in zijn toespraak tot de regering en in het bijzonder tot Labour. "Zij hebben ons 20 jaar de mond gesnoerd met labels. Racisten, islamofoben, extreemrechts. Deze labels werken niet meer", zei Robinson.

"We zijn er klaar mee om onze gemeenschappen te zien afbrokkelen door open grenzen en ongecontroleerde massa-immigratie. Onze vrouwen en dochters zijn bang om op straat te lopen", aldus Robinson.

Musk: 'Regeringswisseling nodig in VK'

Ook techmiljardair Elon Musk sprak de demonstranten via een videoverbinding toe. Musk richtte zich in het bijzonder tot "mensen die zich normaal gesproken niet met politiek bezighouden". Hij zei onder andere dat een "regeringswisseling" nodig is in het Verenigd Koninkrijk. "Het parlement moet worden ontbonden en nieuwe verkiezingen moeten worden gehouden."

In relatie tot de dood van de Amerikaanse politiek activist Charlie Kirk zei Musk dat "links de partij van de dood is". Robinson bedankte Musk voor "zijn strijd voor de vrijheid van meningsuiting".

'Racistische demonstraties'

Bij de tegendemonstranten sloten zich onder anderen enkele parlementsleden aan, onder wie Zarah Sultana en Diane Abbott van Labour. "Het is een gevaarlijke leugen om te verkondigen dat mannen van kleur een bedreiging zijn voor vrouwen", zei Abbott tegen SkyNews. De regering moet de mensen veilig houden, ging Abbott verder. "Deze demonstraties zijn racistische demonstraties. Laat dat duidelijk zijn."

De politie heeft iemand aangehouden in verband met de onrust in Beverwijk en omstreken. Het is een 20-jarige man uit Heemskerk. Hij wordt verdacht van het verspreiden van valse informatie en opruiing.

De man is gisteravond aangehouden. De politie wil niet zeggen wat voor berichten de man heeft geplaatst omdat het onderzoek nog gaande is. Meer aanhoudingen "op korte termijn" worden niet uitgesloten, staat in een politieverklaring.

Ook laat de politie weten dat er gisteren geen nieuwe incidenten meer zijn geweest. Berichten over mogelijke escalaties die rondgingen op sociale media zijn nagelopen, en nergens was iets aan de hand. "Het was veilig op straat", benadrukt de politie.

Er is extra gesurveilleerd. De politie heeft een aantal mensen gefouilleerd in het gebied dat als veiligheidsrisicogebied was aangewezen, en enkele voertuigen zijn gecontroleerd. Ook bij die controles is niets gevonden.

Stop verspreiden van berichten

Veel berichten die rondgaan op sociale media zijn nep, concludeert de politie, die oproept om te stoppen met het verspreiden ervan. "Het opzettelijk verspreiden van valse informatie die kan leiden tot onrust is strafbaar."

Daarnaast doet de politie een beroep op ouders, omdat ze merkten dat er mensen naar Beverwijk of Heemskerk kwamen om te kijken of er wat te beleven was. Ouders wordt gevraagd om hun kind zich niet te laten bemoeien met de onrust, op straat of online.

Bart van Kampen, de grondlegger van koopjesmarkt Beverwijkse Bazaar, is overleden. Hij was 81 jaar.

Van Kampen werd in 1944 geboren in Noordwijkerhout. Hij richtte een makelaarskantoor op in Schagen, dat in korte tijd uitgroeide tot marktleider in de regio. Toch trok Van Kampen op 37-jarige leeftijd de stekker eruit. Hij was in Amerika op een vlooienmarkt geweest en vond dat zo leuk dat hij dat er een wilde beginnen in Nederland.

Zo geschiedde: de Zwarte Markt in Beverwijk trok op de openingsdag op 13 september 1980, precies 45 jaar geleden, zo'n 14.000 bezoekers. De koopjesmarkt werd later bekend onder de naam Beverwijkse Bazaar. De eerste vier jaar mocht de markt alleen op zaterdag open, daarna ook op zondag.

Inmiddels is de Bazaar een van de grootste overdekte markten van Europa. Er zijn zo'n 700 winkels, 300 kramen en bijna 70 eetgelegenheden. De markt is nog steeds elk weekend geopend. Wekelijks komen er nog zo'n 40.000 koopjesjagers naar Beverwijk, schrijft NH.

Bevlogen grondlegger

De laatste jaren ging de gezondheid van Van Kampen achteruit. Het Bazaar-team is aangeslagen door zijn overlijden, schrijft NH. "Als visionair ondernemer en bevlogen grondlegger van de Bazaar heeft Bart een onuitwisbare indruk achtergelaten."

Het team roemt zijn ondernemerschap, doorzettingsvermogen en creativiteit. Daarmee heeft hij een "unieke ontmoetingsplaats" gecreëerd, waar "generaties bezoekers, ondernemers en medewerkers elkaar vinden".

Oppositiepartij SP wil na de Tweede Kamerverkiezingen meeregeren in een kabinet met in ieder geval GroenLinks-PvdA en het CDA. SP-leider Dijk pleit op het verkiezingscongres in Utrecht voor een "sociale coalitie", een "kabinet van gemeenschapsdenkers". "En dat is een kabinet van de SP tot en met het CDA." Ook denkt Dijk aan partijen als D66.

De SP, die nu met vijf zetels in de oppositie zit, denkt in de kabinetsformatie een cruciale rol te kunnen spelen. De socialisten zien een lichte stijging in de peilingen en hopen op tien zetels. "Dan worden wij dé sleutelpartij", aldus Dijk op het congres, dat is omgedoopt tot het "Festival voor Gelijkheid" en plaatsvindt in een tent in het Utrechtse Griftpark.

In de laatste Peilingwijzer staat de SP tussen de vijf en zeven zetels. De Peilingwijzer wordt berekend op basis van zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag.

SP'ers op het congres vinden het tijd dat hun partij gaat meeregeren en leggen uit waarom:

De SP heeft in haar 52-jarige bestaan wel in verschillende gemeente- en provinciebesturen gezeten en heeft daar nog steeds bestuursverantwoordelijkheid. Maar van regeringsverantwoordelijkheid in Den Haag is het nooit gekomen. De partij is van oudsher een socialistische actiepartij, die zich met vrijwilligers in wijken inzet voor bijvoorbeeld armoedebestrijding, betere woonomstandigheden en het behoud van buurtvoorzieningen.

Daarnaast pleit de partij voor meer overheidsingrijpen om de zorg, het openbaar vervoer en energie betaalbaarder te maken, en is zij tegen marktwerking. De SP pleit al sinds jaar en dag voor een andere verdeling van de welvaart, waarbij welvarende Nederlanders meer belasting moeten betalen. De partij is, in tegenstelling tot veel andere partijen in de Tweede Kamer, tegen de verhoging van de defensie-uitgaven naar 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp).

Neergaande lijn

Ook de nieuwe 39-jarige SP-leider Dijk, afkomstig uit Groningen, draagt dit traditionele SP-DNA. Nog geen twee jaar geleden volgde hij Lilian Marijnissen op, die er in haar bijna zes jaar durende leiderschap niet in slaagde de neergaande lijn van de SP te keren.

Onder Dijks leiding blijft de nadruk liggen op de genoemde kenmerkende SP-standpunten. Het verkiezingsprogramma heet ook "Supersociaal!", en in de speech van de partijleider kwam het woord "sociaal" zeker twintig keer voor. Dijk noemt het "niet normaal" dat "kinderen in auto's en garageboxen slapen", "1 op de 5 gezinnen last heeft van kou, tocht en schimmel" en "20.000 ouderen op een wachtlijst voor het verpleeghuis staan." Het levert hem in het Utrechtse park luid applaus op.

Samen

Voor Dijk zijn het zijn eerste Tweede Kamerverkiezingen. Ondanks zijn uitgesproken SP-profiel denkt hij dat de partij klaar is voor regeringsdeelname. In zijn speech vraagt hij nadrukkelijk aan GL-PvdA-leider Timmermans en CDA-leider Bontenbal om samen een kabinet te vormen, zeker zonder de PVV en de "knetterrechtse" VVD.

Dijk zegt dat regeren noodzakelijk is om zijn "supersociale" plannen ook uit te kunnen voeren. Hij vreest voor de komst van een middenkabinet, met zijn verfoeide VVD.

Hij ziet overeenkomsten met partijen als GroenLinks-PvdA en het CDA op het gebied van wonen, migratie, het versterken van de economie, de zorg en een andere inkomensverdeling. "Laten we samen om tafel gaan voor dit sociale alternatief."

In een interview na zijn speech erkent Dijk dat er nog grote verschillen zijn met de twee genoemde partijen. Timmermans en Bontenbal willen wél miljarden euro's extra aan defensie uitgeven. Over defensie zullen we, zegt Dijk, inderdaad nog een "robbertje moeten vechten". Op de vraag of de SP bereid is om te bezuinigen op de zorg, zoals het CDA wil, geeft Dijk nog geen antwoord. "Eerst de verkiezingsuitslag afwachten en hoe groter we worden, hoe meer we van ons verkiezingsprogramma mogelijk kunnen maken."

Dijk hoopt met Timmermans en Bontenbal op korte termijn een kopje koffie te kunnen drinken om te praten over hun overeenkomsten en zijn gedroomde "sociale coalitie".

Rusland zegt opnieuw terreinwinst te hebben geboekt in de regio Dnipropetrovsk, maar van een doorbraak lijkt geen sprake.

Volgens staatspersbureau Tass hebben militairen het dorp Novomykolajivka in handen. Eind vorige maand gaf het Oekraïense leger voor het eerst toe dat Rusland was doorgedrongen tot in de regio Dnipropetrovsk.

Zelensky ontkent dat de Russen veel terrein winnen, hoewel hij vandaag niet specifiek sprak over Novomykolajivka. Hij stelt alleen dat Oekraïne "actief Russische activiteiten in het gebied afslaat".

Tunnels

Ondertussen gaan de aanvallen van Rusland op andere plekken ook door. In de regio Charkiv, in het oosten van Oekraïne, verhevigen de gevechten bij de stad Koepjansk. Volgens Deepstate zijn Russische soldaten erin geslaagd door middel van tunnels in kleine groepjes de stad binnen te komen.

Daarnaast meldt Rusland lanceer- en opslaglocaties voor langeafstandsdrones vernietigd te hebben en de afgelopen dag 340 drones uit de lucht te hebben geschoten. Deze claims kunnen niet onafhankelijk bevestigd worden, ook omdat Oekraïne zelden reageert op deze berichten.

Olieopslagplaats

Aan de andere kant meldt de Oekraïense geheime dienst aan de Kyiv Independent gisteren een grote olieopslagplaats te hebben geraakt in de stad Primorsk, in het westen van Rusland. De stad is een van de belangrijkste havens om olie in te laten voor de zogenoemde Russische schaduwvloot.

Dat zijn verouderde tankers die onder valse vlag olie exporteren om de westerse handelsboycot te omzeilen. Volgens de Oekraïense geheime dienst is de haven tijdelijk niet meer in gebruik, maar ook dat is lastig te verifiëren.

Ook zegt Zelensky dat het Russische offenief in de buurt van de stad Soemy, in het noordoosten van Oekraïne volledig is afgeslagen.

Appelpop, het grootste gratis festival van Nederland bestaat al meer dan dertig jaar. Maar dat er nog dertig volgen is zeker geen vanzelfsprekendheid. "Appelpop hangt aan een zijden draadje", zegt voorzitter Kees van Keulen, die voor komende editie een list heeft bedacht.

Het festival, dat plaatsvindt in Tiel, hoopt door een extra steuntje in de rug van het publiek te kunnen blijven bestaan. "We hebben veel jaren met een goede buffer kunnen draaien, maar de kosten sinds covid zijn enorm gestegen en het geld moet ergens vandaan komen", legt Van Keulen uit. Zijn oproep aan bezoekers: koop méér bier, fris en friet.

Uitbreiding

Opmerkelijk genoeg breidt Appelpop dit jaar wel uit. Er zijn extra podia, meer artiesten, en het terrein heeft een make-over gekregen. Dat lijkt tegenstrijdig, maar is volgens Van Keulen niet zonder reden. "Op die manier proberen we mensen langer op het terrein te houden", legt de organisator uit. En als het publiek langer blijft hangen zal er ook meer geconsumeerd worden, is de hoop van het festival.

Dat Appelpop überhaupt nog in deze vorm georganiseerd kan worden, is volgens voorzitter Kees van Keulen te danken aan drie belangrijke steunpilaren. De eerste is een leger aan vrijwilligers, zo'n 750 man dit jaar, die zich belangeloos inzetten om het festival tot leven te brengen. Ook sponsoren zijn een belangrijke steunpilaar voor Appelpop, die door samenwerkingen een hoop financiële dekking geven.

Het publiek is dit jaar misschien wel de belangrijkste steunpilaar: met hun aanwezigheid en portemonnee houden zij het festival draaiende. Appelpop moedigt het publiek dan ook aan volop eten en drinken op het festivalterrein aan te schaffen. Op social media valt te lezen: "Let op! Jouw bestedingen aan de bar zorgen ervoor dat we volgend jaar ook weer een knallend festival kunnen organiseren. Zonder jou geen festival!".

De financiële moeilijkheden van Appelpop staan niet op zichzelf: festivals in heel Nederland hebben moeite de losse eindjes aan elkaar te knopen. "Dat heeft allemaal te maken met hogere kosten", legt directeur Berend Schans van Branchevereniging Nederlandse Poppodia en Festivals uit.

"Over de hele linie geldt dat de financiële druk heel hoog is. En als je niet zeker weet dat je uitkomt, zijn er heel veel organisatoren die wel tien keer nadenken voordat ze het risico aangaan". Het staat volgens Schans als een paal boven water: zeker gratis festivals hebben het niet makkelijk.

Bierprijs

Kostenstijging is niets nieuws voor de sector, maar het valt Schans op dat nu op alle fronten de prijzen stijgen. "Vergunningen, toeristenbelasting, de inkoop van bier. Alles wordt duurder".

Ook op Appelpop is de bierprijs gestegen: waar je vorig jaar 3,99 euro betaalde voor een biertje, tel je dit jaar 4,20 euro neer. Toch hoopt Kees van Keulen dat men bereid is wat extra uit te geven op het terrein. "Van 8 jaar tot 88 jaar, iedereen kan naar binnen. Je hoeft geen geld te hebben om te komen kijken, maar we hopen dat mensen een tientje of het liefst twintig euro extra hebben om uit te geven."

De toekomst van Appelpop ligt dit jaar dus in de handen van het publiek. Al heeft Berend Schans van de branchevereniging nog wel een tip met een knipoog voor de organisatie: "Veel zoute pinda's uitdelen!"

IJsstadion Thialf heeft het afgelopen jaar geen verlies gedraaid. Dat komt mede door de zogeheten energiehub, die de energierekening van het stadion wat drukt.

Op het terrein van Thialf staan sinds begin 2024 twee grote batterijen. Die zijn gekoppeld aan de 5000 zonnepanelen op het dak van het stadion. Met speciale software kan het systeem stroom inkopen en opslaan in de batterij wanneer de prijs laag is. De zonnepanelen op het dak kunnen worden gebruikt om de batterij op te laden.

Omdat bij een hoge prijs voor stroom het systeem juist energie teruglevert aan het net, zorgt dat voor een lagere energierekening voor Thialf. Mede daardoor maakte het ijsstadion het afgelopen jaar geen verlies. "Als we die batterijen niet hadden gehad, was het ons sowieso niet gelukt", zegt directeur Minne Dolstra tegen Omrop Fryslân.

De energierekening van het ijsstadion is een van de grootste kostenposten, zegt Dolstra. Dat zorgt al jaren voor financiële problemen, zeker vanwege de stijgende elektriciteitsprijzen. In totaal verbruikt Thialf jaarlijks zo'n zeven miljoen kilowattuur. Ter vergelijking: een gemiddeld huishouden verbruikt jaarlijks zo'n 2400 kilowattuur elektriciteit.

In 2016 legde het stadion duizenden zonnepanelen op het dak, om de hoge energiekosten wat te drukken. Na vier jaar moesten die uit, omdat het pand niet meer verzekerd kon worden tegen brand. Het materiaal dat was gebruikt werd gezien als ontstekingsbron in de hoogste risicoklasse. Thialf paste de installatie aan naar alle voorwaarden en de panelen mochten in 2023 weer aan.

Investering

Dat kon dankzij een geldsom van het kabinet. In 2022 kreeg het ijsstadion ruim twee miljoen euro om te investeren in een duurzame oplossing om energiekosten te verlagen. Dat bedrag kwam toen bovenop een eerder toegezegde 1 miljoen.

En nu zijn de stroomkosten "beheersbaar", aldus Dolstra. "Daardoor staan we er weer redelijk voor. Anders was de continuïteit van Thialf in gevaar gekomen."

Toch is Thialf er nog "niet helemaal", zegt hij. "De kosten voor energiebelasting, netbeheer en transportkosten lopen op. We moeten inventief blijven om dat voor te blijven."

Grootuitstoters van broeikasgassen hoeven in de VS waarschijnlijk niet langer te rapporteren over hun uitstoot. Nu moeten de ongeveer 8000 grote bedrijven, waaronder energiecentrales en staal- en kunstmestfabrieken, nog bijhouden en melden hoeveel CO2 zij uitstoten. De Amerikaanse milieudienst EPA stelt voor om een streep te zetten door die regels.

De duizenden bedrijven zijn samen goed voor zo'n 85 tot 90 procent van de uitstoot van broeikasgassen door Amerika, en hebben daarmee dus een flinke hand in de wereldwijde uitstoot. Sinds de invoering van de rapportageverplichtingen in 2009 is de uitstoot van Amerikaanse industrie met zo'n 20 procent afgenomen, met name doordat kolencentrales zijn gesloten.

Deskundigen wijzen erop dat de Amerikaanse overheid de zware industrie verantwoordelijk houdt voor zijn uitstoot door de data bij te houden. Met het schrappen van de verplichtingen gaat een belangrijk instrument om dat te doen verloren, vrezen ze. Als mensen niet weten hoeveel broeikasgassen bedrijven uitstoten, kunnen ze ook niet teruggefloten worden, is het idee.

'Bureaucratische rompslomp'

Het door president Trump aangestelde hoofd van de milieudienst, Lee Zeldin, is het daar bepaald niet mee eens. Hij noemt de regelgeving belastend en spreekt van "bureaucratische rompslomp die niets doet om de luchtkwaliteit te verbeteren".

"Het kost Amerikaanse bedrijven en de industrie miljarden dollars, waardoor de kosten van levensonderhoud stijgen, de welvaart van ons land in gevaar komt en Amerikaanse gemeenschappen worden geschaad", zegt Zeldin. Door nu een einde te maken aan het rapportageprogramma zegt hij "de energiedominantie te ontketenen die de Amerikaanse droom mogelijk maakt".

Hoe zat het ook alweer met CO2 en de opwarming van de aarde?

Het schrappen van de rapportageregels, dat naar verwachting in de loop van volgend jaar definitief is, komt niet als een verrassing. Het is volledig in lijn met de koers van de huidige Amerikaanse regering. Klimaatbeleid is president Trump een doorn in het oog en beloofde vergaande versoepelingen van dat beleid waren een belangrijk deel van zijn verkiezingscampagne.

Satellieten uitzetten of vernietigen

Zeldin zelf beloofde eerder "een dolk door het hart te drijven" van wat hij noemt "de klimaatreligie". Hij stelde toen ter discussie dat broeikasgassenuitstoot de volksgezondheid en welvaart bedreigen. Die vaststelling, die in de wetenschap breed wordt onderschreven, ligt aan de basis van vrijwel al het Amerikaanse klimaatbeleid.

De rapportageverplichtingen voor de uitstoot van methaan, dat zo'n 80 keer meer opwarming veroorzaakt dan CO2, vervallen overigens niet met het voorstel van de EPA. Wetgeving die in 2022 onder oud-president Biden werd opgesteld houdt die verplichting in stand.

Met de zogenoemde 'Big Beautiful Bill' hebben de Republikeinen die rapportageplicht voor methaan wel op de lange baan geschoven. Pas vanaf 2034 moeten olie- en gasbedrijven verplicht bijhouden hoeveel methaan ze uitstoten.

Ook andere instrumenten om de broeikasgassenuitstoot te monitoren staan onder druk in de VS. De Amerikaanse regering wil dat ruimtevaartorganisatie NASA twee satellieten uitschakelt, of zelfs vernietigt, die vanuit de ruimte meten hoeveel broeikasgassen er in de atmosfeer zitten. Een Europees alternatief heeft nog jaren nodig om vergelijkbare data te kunnen leveren.

De schedel die dinsdag bij Epe is gevonden, blijkt van een das te zijn en niet van een hond die wordt vermist na een aanval door een wolf. Dat meldt de Schaapskudde Epe-Heerde, van wie de vermiste bordercollie is.

Vorige week woensdag raakte de hond, Daisy, vermist na de aanval. De bordercollie wist zich los te maken en vluchtte, schrijft Omroep Gelderland. Sindsdien is ze vermist. En werd een grote zoekactie gestart.

Dinsdag bracht een hobbyfotograaf een schedel naar de kudde. Na een eerste analyse werd aangenomen dat het om een hond ging. De eigenaren reageerden aangeslagen. Het vermoeden was toen dat Daisy dood was, maar nu blijkt uit verder onderzoek dat de schedel van een das is.

'Hoop en rouw'

Onder meer een dierenarts uit Vaassen en ecologen van de provincie Gelderland stelden vast dat de schedel niet van een hond, maar van een das afkomstig is. "We worden heen en weer geslingerd tussen hoop en rouw", schrijft Schaapskudde Epe-Heerde.

Zoekacties door Hondenzoekgroep 't Harde hebben tot nu toe geen enkel spoor van Daisy opgeleverd, ondanks inzet van speurhonden, drones en warmtecamera's. Toch wordt er nog dagelijks gezocht. Bewoners wordt gevraagd hun schuurtjes, tuinen en bosjes te controleren. Wie Daisy ziet, wordt verzocht haar niet zelf te benaderen, maar de zoekgroep te bellen.

Protest

Eerder deze week was er nog een protest bij het gemeentehuis in Epe. Daar voerden hondenbaasjes actie. Ze willen dat de gemeente meer doet tegen de wolf.

"Honden kunnen niet los in de tuin lopen", zegt een van de aanwezigen. "Het is levensgevaarlijk." Mensen hadden onder andere bordjes bij zich met daarop 'Rust zacht Daisy'.

Martha Hoogland, bedrijfsleider bij een industriële spuiterij in Zaandam, was naarstig op zoek naar personeel. "Het belangrijkste is motivatie. De rest leren we ze hier wel." Sinds kort heeft ze twee asielzoekers in dienst.

"Nederlands is de voertaal op de werkvloer en ik was eerst wel bang voor een taalbarrière", zegt Hoogland. Maar hoewel de twee nieuwe werknemers pas ongeveer een jaar in Nederland zijn, spreken ze al een aardig woordje Nederlands. Als een van hen iets niet begrijpt, vinden ze wel een weg met Engels en Arabisch. "Het gaat heel erg goed eigenlijk."

Het verhaal van het poedercoatingbedrijf staat niet op zichzelf. Steeds vaker vinden asielzoekers werk. In het eerste half jaar van 2023 werden er ruim 700 werkvergunningen verstrekt; in diezelfde periode dit jaar zijn dat er zo'n 9500, blijkt uit cijfers van uitkeringsinstantie UWV.

Deel van de verklaring is dat werkgevers en asielzoekers elkaar steeds beter weten te vinden. Het UWV, het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn eerder dit jaar een proef begonnen om bewoners van asielzoekerscentra aan werkgevers te koppelen. Om personeelstekorten aan te pakken, maar ook om de integratie te versnellen.

Naast taalbarrières hebben asielzoekers en werkgevers te maken met onzekerheid over de lengte van een asielprocedure en eventuele overplaatsing naar een andere opvanglocatie. Het idee van de proef is dat de gevolgen van die onzekerheid verkleind kunnen worden of zelfs worden weggenomen.

Een van de belemmeringen is eind 2023 al weggenomen. Tot die tijd mochten asielzoekers zes maanden na het indienen van een asielaanvraag bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aan het werk, voor maximaal 24 weken per jaar. Maar de Raad van State zette daar een streep door, omdat die regel in strijd is met de Europese Opvangrichtlijn. Sindsdien mogen asielzoekers het hele jaar door werken.

Dit kan met een zogenoemde tewerkstellingsvergunning. Een werkgever vraagt een dergelijke vergunning aan voor een werknemer die van buiten de Europees Economische Ruimte komt. Sinds de uitspraak van de hoogste bestuursrechter is de vergunning veel vaker verleend.

In plaats van een arbeidsmigrant

Met name in Amsterdam en omgeving komen asielzoekers vaker aan een baan. Zij gaan doorgaans aan de slag in de horeca, de schoonmaak of via een uitzendbureau, bijvoorbeeld in de landbouw of in een distributiecentrum.

Een goede ontwikkeling, vindt Jaco Dagevos, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). "Doordat asielzoekers het hele jaar door mogen werken is het voor werkgevers aantrekkelijker om hen aan te nemen. In plaats van arbeidsmigranten naar Nederland halen, kiezen werkgevers nu misschien makkelijker voor een asielzoeker."

Dit sluit aan op de aanbevelingen van een onderzoek over arbeidsmigratie, dat in juli verscheen. Hierin adviseren verschillende ministeries om het talent van asielzoekers die al in Nederland zijn beter te benutten om zo het aantal arbeidsmigranten terug te dringen. De opstellers waarschuwen dat het toenemende aantal arbeidsmigranten de druk op de toch al krappe woningmarkt en andere sociale voorzieningen verhoogt.

Onzekerheid en werkgeluk

De grootste winst vormt wat Dagevos betreft de mentale gezondheid van asielzoekers. "Jarenlang in een asielzoekerscentrum wachten is uitzichtloos. Door te werken leer je ook alvast de Nederlandse taal en cultuur kennen. Dat helpt bij het integreren als je eenmaal statushouder bent."

Asielzoeker Mohamad Mowakket vindt afleiding in het coatingwerk. Hij maakt zich geregeld zorgen over zijn familie die nog steeds in Syrië is. "Als ik aan hen denk dan drukken de angst en onzekerheid zwaar op mijn borst." Voordat hij hierheen vluchtte, had hij zijn eigen verffabriek. "Ik voel me thuis in de spuiterij."

Zijn collega Adeel Haider studeerde computerwetenschappen en werkte als bruidsfotograaf in Pakistan. Maar tien maanden geleden vluchtte hij naar Nederland. Hij stapte naar het UWV, omdat hij wilde werken. Zo werd hij gekoppeld aan het poedercoatingbedrijf. "Van mijn collega's leer ik coatingvaardigheden en de Nederlandse taal."

Beide mannen aan het werk bij de spuiterij:

De toekomst van Haider en Mowakket is onzeker. Ze zijn nog in afwachting van de beoordeling van hun asielaanvraag. Maar dat is voor Hoogland geen reden om geen asielzoekers aan te nemen. "Zekerheden heb je nooit. Ieder personeelslid kan een andere baan zoeken en vertrekken."

Arbeidsmigrant en asielzoeker: wat is het verschil?

Migratie is een brede term die wordt gebruikt wanneer een persoon naar een andere plek verhuist. Iemand die in het buitenland gaat werken, wordt een arbeidsmigrant genoemd. Buitenlandse werknemers met hogere inkomens worden ook wel expats of kennismigrant genoemd.

Een asielzoeker is iemand die een land ontvlucht omdat die persoon het daar niet meer als veilig ervaart. Dit kan bijvoorbeeld om een politieke reden zijn, door natuurgeweld of vanwege een oorlog die woedt. Een asielzoeker kan in Nederland bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) asiel aanvragen. Wanneer die persoon wordt erkend als vluchteling krijgt diegene een verblijfsvergunning. Dan spreken we van een statushouder.

Goedemorgen! Vandaag komt de Amerikaanse minister Rubio aan in Israël en zijn op Open Monumentendag duizenden monumenten in heel Nederland gratis te bezoeken.

Eerst het weer: vanochtend kan het aan de kust regenen. Op andere plekken is het droog met een mix van wolken en zon. Het wordt maximaal rond de 17 graden. Vanmiddag trekken ook in het binnenland buien over, soms met onweer, hagel en windstoten. Voorlopig blijft het wisselvallig met dagelijks buien.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Erika Kirk, de vrouw van de vermoorde conservatieve activist Charlie Kirk, wil het werk van haar echtgenoot voortzetten. "Je hebt geen idee wat je hebt losgemaakt", zei ze in haar eerste toespraak sinds haar man afgelopen woensdag werd doodgeschoten op een universiteit in Utah. Kirks podcast en zijn 'campustour' - een tour langs verschillende universiteiten om in debat te gaan met studenten - zullen doorgaan, maakte ze bekend.

Via een livestream op het YouTube-kanaal van haar man, dat ruim 4,4 miljoen abonnees heeft, sprak ze het land toe. Ze richtte zich een aantal keer direct tot de schutter. "De roep van deze weduwe zal over de wereld echoën als een strijdkreet."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Vitesse heeft het eerste duel sinds het terugkrijgen van de proflicentie verloren van Jong AZ. In Wijdewormer was de ploeg kansloos en verloor met 4-0.

Ondanks de nederlaag straalt de interim-directeur: 'Dit is goud':

Fijne zaterdag!