NOS Nieuws - Algemeen

Rusland en de Verenigde Staten hebben afgesproken dat ze verder praten over mogelijke onderhandelingen om een eind te maken aan de oorlog in Oekraïne. Daarvoor zullen beide landen een team van onderhandelaars samenstellen.

Delegaties van beide landen hadden een 4,5 uur durende ontmoeting in de Saudische hoofdstad Riyad. Het was voor het eerst sinds de Russische inval in Oekraïne dat Rusland en de Verenigde Staten met elkaar om de tafel zaten. De bijeenkomst stond verder in het teken van het aanhalen van de contacten.

Zondag is het drie jaar geleden dat Rusland buurland Oekraïne binnenviel en de contacten tussen de VS en Rusland werden bevroren. De westerse wereld probeerde president Poetin zoveel mogelijk te isoleren. Maar sinds Trump het weer voor het zeggen heeft in de Verenigde Staten zijn de verhoudingen ook op het wereldtoneel snel aan het schuiven.

Er was veel rumoer rond de ontmoeting, onder meer omdat Rusland en de Verenigde Staten zouden praten over de oorlog in Oekraïne, zonder dat Oekraïne zelf of andere Europese landen erbij waren.

Goed gesprek

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio sprak na de ontmoeting in Riyad van "een goed en constructief gesprek". Zijn Russische collega Lavrov hield het op "een nuttig gesprek" waarin de landen naar elkaar geluisterd hebben.

Bekijk hier de reacties van de twee ministers:

Afgesproken is dat beide landen voorbereidingen gaan treffen om de ambassades in Washington en Moskou te heropenen. De aanwezigheid van diplomaten is volgens Rubio nodig om verder te kunnen op de ingeslagen weg.

Het doel is volgens de Amerikaanse minister om blijvend een einde te maken aan het conflict in Oekraïne, met een regeling waarover alle betrokken partijen het eens zijn. Rubio noemde behalve Rusland en Oekraïne ook nadrukkelijk Europa.

De gesprekspartners van vandaag zullen betrokken blijven bij de onderhandelingen en toezien op een constructief verloop, zeggen ze.

Aan tafel zaten naast Rubio ook de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz en Midden-Oostengezant Steve Witkoff. Voor Rusland was naast Lavrov de buitenlandadviseur van president Poetin, Joeri Oesjakov, aanwezig.

Lavrov liet er na afloop geen misverstand over bestaan dat toetreding van Oekraïne tot de NAVO voor Rusland onacceptabel is. En dat geldt ook voor het stationeren van NAVO-troepen. Dat zal wat Rusland betreft beslist niet gebeuren, ook niet onder de vlag van de afzonderlijke landen of de Europese Unie.

Ook president Zelensky heeft gereageerd op de bijeenkomst. Hij vindt dat onderhandelingen over de toekomst van zijn land niet achter zijn rug om moeten worden gevoerd. Aan de gesprekken moeten wat hem betreft ook Turkije en de Europese Unie deelnemen.

Zelensky was in Ankara, waar hij een "constructief gesprek" had met president Erdogan. Die bood aan gastheer te zijn van de toekomstige vredesbesprekingen.

De volgende stap in de hernieuwde contacten tussen Washington en Moskou is waarschijnlijk een ontmoeting tussen Trump en Poetin. Een datum daarvoor is nog niet geprikt.

Na meerdere ernstige en dodelijke incidenten waarbij mensen met verward gedrag betrokken waren, beginnen meerdere inspecties een gezamenlijk onderzoek. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), Toezicht Sociaal Domein (TSD) en de Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV) zeggen zich zorgen te maken over de incidenten.

In het onderzoek wordt gekeken hoe verschillende zorgorganisaties, gemeenten, politie en justitie beter kunnen samenwerken om nieuwe incidenten te voorkomen. Bij mensen met verward gedrag gaat het om mensen die ten tijde van een incident onder behandeling waren of bekend waren bij justitie.

Steekpartij Nieuwegein

De inspecties doen ook onderzoek naar het dodelijke steekincident in Nieuwegein. Een 11-jarig meisje werd begin deze maand door een man van 29 jaar op klaarlichte dag op straat doodgestoken.

De verdachte zou onder behandeling staan bij een zorginstelling. Ook zou de verdachte ernstige psychische problemen hebben en verslavingen. Bij het onderzoek naar de gebeurtenissen in Nieuwegein zijn meerdere organisaties betrokken, waaronder een ggz-aanbieder.

Volgens de politie komen er jaarlijks zo'n 150.000 meldingen binnen over verward gedrag. Vaak gaat het om niet-acute situaties die de politie veel tijd kosten. De politie riep het kabinet vorige maand op om te investeren in de geestelijke gezondheidszorg.

Centraal meldpunt voor verward gedrag

Begin deze maand opende de gemeente Amsterdam een centraal meldpunt voor mensen met verward gedrag. Bezorgde inwoners kunnen daarheen bellen als ze merken dat iemand lastig te beoordelen gedrag vertoont.

Het meldpunt is opgezet na meerdere ernstige incidenten met verwarde mensen. Zoals de dodelijke steekpartij in 2023, waarbij een Amsterdammer die bekend was bij justitie zijn onderbuurman ombracht. Er werden meerdere meldingen gedaan over het gedrag van de dader, maar hulpinstanties hadden daar geen zicht op.

De Utrechtse serieverkrachter heeft vandaag voor het eerst gesproken over de verkrachtingen waarvoor hij is veroordeeld. Tot nog toe had hij altijd gezwegen over zijn daden. Gerard T. komt volgende maand in aanmerking voor vervroegde vrijlating, maar volgens het Openbaar Ministerie is T. daar nog niet klaar voor.

De Utrechtse serieverkrachter was actief in de jaren 90 en in 2001. Hij sloeg telkens toe in het gebied tussen Utrecht en De Bilt. Op zijn mountainbike achtervolgde hij jonge vrouwen, waarna hij hen bedreigde met een mes. Hij verkrachtte meerdere vrouwen en deed nog meer pogingen daartoe. De politie ging undercover, trok duizenden tips na en vroeg bijna 300 mannen om vrijwillig DNA af te staan. Desondanks wist T. jarenlang uit handen van justitie te blijven.

Pas toen T. uit Nieuwegein in 2014 werd veroordeeld voor het stelen van een lokfiets, kwam er een match met het DNA-profiel van de Utrechtse serieverkrachter. Hij was in de jaren 90 al in beeld bij de politie, maar weigerde toen DNA af te staan.

T. heeft altijd gezwegen over zijn daden, tot vandaag. Hij kan zich naar eigen zeggen niets herinneren van de vier gewelddadige verkrachtingen, maar zei vandaag in de rechtszaal dat hij er verantwoordelijkheid voor neemt. Hij was in die periode naar eigen zeggen zwaar cocaïneverslaafd.

"Ik weet echt niet wat er gebeurd is", zei hij. "Ik heb in die tijd ontiegelijk veel gebruikt." Deskundigen hebben geoordeeld dat T. vanwege zijn psychische problemen, zijn verslaving en problemen met spanning nog niet op eigen benen kan staan, schrijft RTV Utrecht.

T. gaat naar bijeenkomsten van de AA (Anonieme Alcoholisten) vanwege zijn verslaving en volgde in de gevangenis langdurig therapie. "Ik sta ermee op en ik ga er mee naar bed. Ik weet zeker dat ik goed fout ben geweest en dat dit niet meer moet gebeuren", zei de man.

Slachtoffers

Volgens de regionale omroep hebben vandaag meerdere slachtoffers van de man de zitting gevolgd via een videoverbinding in een andere zaal. De officier van justitie benadrukte dat het belangrijk is dat de slachtoffers weten waar ze aan toe zijn.

"Het is voor hen belangrijk om te weten hoe die vervroegde vrijlating wordt vormgegeven. We moeten zekerheid creëren, zodat T. uiteindelijk toch stapsgewijs terug kan naar de maatschappij, want de straf is nou eenmaal eindig", aldus de officier.

De zanger van de Britse alternatieve band Placebo wordt aangeklaagd wegens smaad omdat hij de Italiaanse premier Meloni in 2023 tijdens een optreden op een festival in Turijn, in het Italiaans, een "stuk stront, fascist, racist" noemde.

Meloni deed daarop aangifte tegen zanger Brian Molko (52), waarna justitie een onderzoek begon. Molko moet voor de rechter komen wegens "minachting van instituties". Gisteren gaf het Italiaanse ministerie van Justitie de aanklagers in Turijn toestemming om door te gaan met de rechtszaak. Molko kan een boete krijgen van maximaal 5000 euro.

Voor het zwartmaken van de Italiaanse regering, het parlement, de rechtbanken of het leger kan iemand een gevangenisstraf van maximaal drie jaar krijgen. Maar een woordvoerder van de Italiaanse minister van Justitie Nordio heeft al gezegd dat het onwaarschijnlijk is dat Molko een gevangenisstraf krijgt.

De band heeft zelf geen commentaar gegeven op de aanklacht. Meloni is partijleider van het radicaal-rechtse Fratelli d'Italia, die Italië sinds 2022 met een rechtse coalitie leidt en een hard beleid voert ten opzichte van immigratie, abortus en ouderschap voor partners van hetzelfde geslacht.

Seksualiteit en depressie

Onlangs verbood haar partij draagmoederschap, ook in het buitenland, dat nu in Italië wordt beschouwd als een 'universeel misdrijf'. Een nieuwe wet zet op draagmoederschap boetes tot een miljoen euro en celstraffen tot twee jaar.

Placebo werd in 1994 door Molko opgericht. Veelvoorkomende thema's in nummers van de band zijn seksualiteit, drugs en depressie. De groep scoorde hitnoteringen met nummers als Nancy Boy, Every You Every Me en Pure Morning.

Een man uit Breda heeft bij toeval een grote hoeveelheid vertrouwelijke, medische informatie gevonden. De gegevens stonden op harde schijven, die hij had gekocht op een rommelmarkt net over de grens in België. De harde schijven bevatten medische gegevens van honderden Nederlanders met geboortedata, huisarts- en apotheekgegevens, uitgeschreven medicatie en burgerservicenummers.

Volgens Robert Polet (62) was het puur toeval dat hij de harde schijven op de kop tikte. "Enkele weken geleden kwam ik terug uit het Belgische Turnhout. Ik was op weg naar huis, maar stopte bij vliegveld Weelde, want ik moest hoognodig naar de wc", vertelt hij aan Omroep Brabant. "Naast het vliegveld was een rommelmarkt. Ik ging even kijken en kocht bij iemand vijf harde schijven van elk 500 gigabyte voor 5 euro per stuk."

Toen hij thuis de schijven ging controleren bleken die vol te staan met medische gegevens uit de periode 2011 tot 2019. Op de schijven stonden onder meer geboortedata, huisarts- en apotheekgegevens, uitgeschreven recepten en burgerservicenummers van honderden mensen.

"Dat was wel even schrikken. Ik dacht: hoe kan zoiets gebeuren?", zegt Polet, computerliefhebber en in het dagelijks leven werkzaam als chauffeur voor een zorgverlener. Ook ging hij op zoek naar gewiste bestanden door middel van een zogeheten 'deep scan'. Daarbij trof hij nog meer data aan. Na zijn ontdekking besloot hij terug te gaan naar de rommelmarkt om de andere tien harde schijven te kopen. "Gelukkig waren ze er nog."

Adressen uit regio Utrecht

Polet ging op onderzoek uit en trok aan de bel bij een getroffen zorgorganisatie uit Utrecht. Volgens de organisatie waren de gegevens afkomstig van een softwarebedrijf uit Breda dat actief was in de zorgsector. Dat bedrijf lijkt inmiddels niet meer te bestaan. De website is niet meer online en in het handelsregister van de Kamer van Koophandel is er volgens Omroep Brabant niets meer over het bedrijf te vinden.

Volgens Polet komen de adressen in de gegevens die hij tot nu toe heeft uitgezocht vooral uit de omgeving van Utrecht, Houten en Delft. Maar dit is lang niet alles; hij heeft pas twee schijven uitgelezen. "Ik heb er nog dertien te gaan", zegt hij. Hoe de harde schijven op de rommelmarkt terecht zijn gekomen, is niet duidelijk. "Het is een schande. Normaal gesproken horen deze schijven officieel gewist te worden en krijg je daar een certificaat van", weet Polet.

Data wissen

Het klopt dat schijven officieel gewist moeten worden, zegt Stefan Kasbergen. Hij is directeur van ASK Mobiele Archief- en Datavernietiging en gespecialiseerd in het vernietigen van data. "Wij hebben klanten die daar echt werk van maken", legt hij uit. "Zo'n certificaat heeft geen juridische waarde. Wij vernietigen daarom op locatie, zodat onze klant ziet dat het gebeurt."

Kasbergen heeft wel een verklaring voor de gedumpte harde schijven. "Je kunt als bedrijf kiezen om het netjes te laten vernietigen en dan betaal je daar geld voor, of je verkoopt ze aan een 'refurbisher' en dan krijg je er geld voor", legt hij uit. "Je kunt, in het kader van het kostenplaatje, wel nagaan waar vaak voor wordt gekozen."

In het geval van de vondst van Polet denkt hij dat de harde schijven uit een faillissementsverkoop komen en op die manier op de rommelmarkt terecht zijn gekomen. "Zo krijgt een curator toch nog wat geld."

Polet heeft een aantal huisartsen, apotheken en zorginstellingen benaderd om ze te informeren over het datalek. Ook heeft hij contact gezocht met de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Een woordvoerder van AP laat aan Omroep Brabant weten geen commentaar te kunnen geven op de vondst van Polet. "Als een bedrijf of organisatie een melding heeft gemaakt van een lek, dan kunnen we daar mogelijk wel meer over zeggen."

In Saudi-Arabië beginnen de gesprekken tussen de VS en Rusland over een mogelijk bestand in de Oekraïne-oorlog. Vooralsnog niet aan tafel: president Zelensky. Een troef heeft hij nog wel, namelijk een grote hoeveelheid kritieke grondstoffen die in de Oekraïense bodem zitten. Zowel de VS, Rusland als de EU willen aanspraak maken op deze grondstoffen.

Amrish Ritoe is onafhankelijk adviseur kritieke grondstoffen, onder meer verbonden aan het The Hague Centre for Strategic Studies. Hij buigt zich in deze podcast minutieus over de grondstoffenkaart van Oekraïne en legt uit wat er waar ligt en wat ervoor nodig is om het uit de grond te halen.

Dit is, zegt Ritoe, een enorme kans voor Oekraïne én voor Europa, want Oekraïne heeft veel kennis, kunde en ervaring in huis die we elders in Europa niet meer hebben. "Maar het begint bij vrede en veiligheid."

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Judith van de Hulsbeek

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Een Brits koppel is in Iran aangeklaagd op verdenking van spionage, melden Iraanse media. Vorige week bracht het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken naar buiten dat twee Britten, Craig en Lindsay Foreman, in januari waren aangehouden in de stad Kerman, maar de omstandigheden en de aanklacht waren nog onduidelijk.

De hoogste rechter van de provincie Kerman, in het zuidoosten van het land, zegt dat de Iraanse inlichtingendiensten hebben vastgesteld dat het koppel in contact staat met instanties die weer banden hebben met inlichtingendiensten. Die banden worden volgens de rechter nader onderzocht, meldt de BBC.

Het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken raadt Britten af om naar Iran te reizen en benadrukt dat het hebben van een Brits paspoort voor de Iraanse autoriteiten genoeg reden kan zijn om iemand op te pakken.

Riskant

Het echtpaar, beiden 52 jaar, maakte volgens Britse media per motor een wereldreis en was van plan om vijf dagen in Iran te blijven. Volgens berichtgeving van het Britse Sky News zijn zij door een inwoner van de Pakistaanse hoofdstad Islamabad gewaarschuwd om niet naar onveilige gedeeltes te gaan in het zuiden van Iran en het westen van Pakistan.

Voordat ze werd opgepakt, plaatste de vrouw nog een bericht op Instagram waarin ze meldde dat het riskant en eng was om naar Iran te reizen tegen de adviezen in. "Het ontmoeten van ongelooflijke mensen en het zien van de adembenemende landschappen zullen de angst ruimschoots overtreffen", schreef ze.

De familie van het echtpaar heeft geschrokken gereageerd. "De hele familie is enorm bezorgd, we werken actief samen met de Britse overheid en de relevante autoriteiten", aldus de familie in een verklaring verspreid door het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Het stel was onderweg naar Australië om in juli te spreken op een conferentie. Onderweg vroegen ze aan mensen wat het voor hen betekende om mens te zijn en wat een goed leven in hun ogen inhoudt.

Eerdere aanhoudingen

De afgelopen jaren heeft Iran tientallen buitenlanders en Iraniërs met een dubbele nationaliteit aangehouden. Minstens vijftien van hen hadden de Britse nationaliteit. Vaak werden ze van spionage beschuldigd.

Iran houdt buitenlanders vaak vast als ruilmiddel en laat hen vrij als het land er iets voor terugkrijgt. Zo liet Iran in september 2023 vijf Amerikanen gaan nadat de VS 6 miljard dollar aan bevroren Iraanse tegoeden vrijgaf en vijf Iraniërs vrijliet. Twee jaar geleden executeerde Iran de Brits-Iraanse oud-politicus Alireza Akbari vanwege spionage.

Bij een regionaal bevolkingsonderzoek zijn 55 mensen in beeld gekomen die kampen met chronische Q-koorts-klachten, ongeveer vijftien jaar nadat ze besmet zijn geraakt met die infectieziekte. Die verspreidde zich van 2007 tot 2010 via besmette schapen- en geitenboerderijen. Meer dan 100 mensen stierven en tussen de 50.000 en 100.000 mensen werden ziek.

Sindsdien is bij ongeveer 600 mensen vastgesteld dat ze chronische Q-koorts hebben. Naar schatting lopen nog 400 tot 1600 mensen rond bij wie die diagnose nog niet is gesteld.

Meer dan de helft van de mensen met de infectieziekte heeft geen klachten. Als ze die wel krijgen zijn de symptomen vergelijkbaar met die van de griep. In zwaardere gevallen kampen mensen met hoge koorts, heftige hoofdpijn of een longontsteking.

Ongeveer 2 procent van de mensen die ooit besmet is geraakt ontwikkelt chronische Q-koorts. Daarbij is er vaak sprake van een ontsteking aan de hartkleppen of een bloedvat.

Nog lang niet alle patiënten opgespoord

Het nieuwe onderzoek is de afgelopen jaren uitgevoerd met hulp van huisartsenpraktijken in de buurt van geitenboerderijen die tijdens de Q-koortsepidemie besmet waren geraakt, in opdracht van het RIVM.

De kans is groot dat er nog meer mensen zijn die kampen met chronische Q-koorts-klachten, omdat maar de helft van de geselecteerde huisartsen meewerkte aan het bevolkingsonderzoek. De huisartsen die wel meededen hebben bijna 10.000 patiënten uitgenodigd om mee te doen aan het bevolkingsonderzoek; bijna 50 procent gaf gehoor aan de oproep.

De onderzoekers denken daarom dat er nog tussen de 400 en 1600 mensen zonder chronische Q-koorts-diagnose rondlopen. De ziekte wordt vaak niet of pas heel laat ontdekt.

De onderzoekers vinden dat er bij huisartsen en inwoners onvoldoende kennis is over chronische Q-koorts. Ze hebben daarom voorlichtingsmateriaal ontwikkeld over de ziekte en geld vrijgemaakt voor bloedonderzoek om Q-koorts op te sporen.

De 55 patiënten die met behulp van het onderzoek zijn gevonden worden verder behandeld door gespecialiseerde artsen.

Een tekening van 150 jaar oud, die vijf jaar geleden was gestolen uit de kerk van het Friese Menaldum, is weer terecht. Kunstdetective Arthur Brand heeft de tekening teruggebracht.

Het gaat om een tekening uit 1860 van het orgel in de kerk. De tekening hing lange tijd in een van de kerkzalen, tot hij in 2020 verdween. Hoe Brand precies aan de tekening is gekomen, houdt hij in het midden. Hij vertelt dat hij onlangs werd benaderd door een onbekend iemand die zei een tekening te bezitten van een kerkorgel.

"Een tekening die kwijt was. Dat is natuurlijk een eufemisme voor iets anders", zegt Brand tegen de lokale omroep Zilt. Volgens Brand wilde de persoon "schoon schip maken" en werd hij gevraagd of hij ervoor kon zorgen dat het werk weer bij de kerk terecht zou komen. "Dan zeg je uiteraard: ja."

Onverwachts cadeau

De kerk van Menaldum is blij dat de tekening weer terug is. Johannes Vogel van de kerk zegt dat de kunstdetective afgelopen zaterdag ineens in de kerk stond met een onverwachts cadeau. "Hij vroeg: 'Heeft u een idee?' Nou, ik wist het meteen. Het was de tekening van het orgel, die enkele jaren terug is verdwenen. Daar moest hij om lachen, want zo was het ook."

Wie de tekening in eerste instantie heeft gestolen, blijft onduidelijk. Daar wil Vogel ook niet over speculeren. "Wie het ook gedaan heeft, wat ons betreft is het vergeten en vergeven."

Een plezier doen

Volgens Brand komt het vaker voor dat hij wordt benaderd door mensen met spijt. Zo werd in 2022 een reliekschrijn bij hem afgeleverd waarin twee buisjes met het bloed van Jezus Christus zouden zitten. De gouden kist was een maand eerder uit een kathedraal in Frankrijk gestolen.

"Of het nou zo'n groot relikwie is met het bloed van Christus, of een orgeltekening uit de kerk van Menaldum, je weet dat je mensen een plezier doet", aldus Brand.

Het Vaticaan heeft de werkafspraken van paus Franciscus voor komend weekend afgezegd. Onder meer een audiëntie op zaterdag gaat daardoor niet door en op zondag neemt een aartsbisschop een mis over van de paus.

De 88-jarige paus ligt sinds vrijdag in het ziekenhuis in Rome met een luchtweginfectie. Gisteren werd duidelijk dat de infectie "complex" was, waardoor hij langer in het ziekenhuis moest blijven.

Een woordvoerder van het Vaticaan heeft laten weten dat de paus "een rustige nacht" had. "Hij is wakker geworden, heeft ontbeten en ging daarna over tot het lezen van enkele kranten, zoals hij geregeld doet", zei de woordvoerder.

Hoe het verder precies met hem gaat vandaag is niet bekend. Het Vaticaan komt later vandaag met een update over de gezondheidssituatie van de leider van de Rooms-Katholieke Kerk.

De paus heeft in ieder geval geen koorts en zijn toestand is "stabiel", liet het Vaticaan gisteravond weten.

Bronchitis

De paus kampt al jaren met een broze gezondheid. Zo onderging hij in 2023 een buikoperatie en werd hij datzelfde jaar ook opgenomen vanwege ademhalingsproblemen door bronchitis. Ook zit hij vaak in een rolstoel vanwege knie- en rugproblemen en vorige maand viel hij voor de tweede keer in korte tijd. Daarbij bezeerde hij zijn arm.

Gisteren stonden bezorgde bezoekers bij het Vaticaan te wachten op een update over de gezondheid van de paus:

Dit weekend werd de paus verwacht bij evenementen ter gelegenheid van het Jubeljaar dat eens in de 25 jaar wordt georganiseerd. Katholieken worden aangemoedigd om een pelgrimstocht naar Rome te maken en deel te nemen aan speciale activiteiten. Naar schatting komen dit jaar 30 miljoen mensen naar de Italiaanse hoofdstad.

Politici en oud-politici reageren verslagen op het nieuws dat Frits Bolkestein is overleden. De oud-VVD-leider overleed gisteren op 91-jarige leeftijd na een lang ziekbed.

Dilan Yesilgöz noemt het "heel verdrietig" dat haar voorganger is overleden. Ze roemt de grote invloed die Bolkestein heeft gehad op haar en veel andere VVD'ers, vooral wat betreft zijn standpunten over immigratie.

"Ik heb hem altijd gezien als een inspirator en mentor", zegt Yesilgöz tegen de NOS. "Ik weet dat hij ook heel veel ellende over zich heen heeft gekregen in de tijd dat hij met onderwerpen voorop liep. Maar hij had gelijk."

Bolkestein bezocht tot op zeer hoge leeftijd bijeenkomsten van de VVD. Daar kwam Yesilgöz hem dan ook vaak tegen. "Op een gegeven moment liep ik na afloop met hem mee en gaf hem een arm", herinnert de politica zich. "Toen zei hij: 'Je mag meelopen, maar ik ga niet aan je arm hangen. Ik ben niet oud.'"

'Onafhankelijke geest'

Ook voor oud-VVD-leider Mark Rutte was Bolkestein tot op het laatst een inspiratie. "Een erudiet denker met een onafhankelijke en liberale geest. En bovenal, een warme man met humor", zegt hij. "Tot het einde toe bleven we elkaar zien en spreken en tot op hoge leeftijd kon ik rekenen op zijn betrokkenheid. Het zijn nu dierbare herinneringen."

Geert Wilders schrijft op X: "Frits Bolkestein was een politieke grootheid van jewelste, een van de beste ooit van dit land en een zeer aimabele man. Ik heb zoveel van hem geleerd."

De PVV-leider was in de jaren 90 nog lid van de VVD, werkte voor de fractie en werd in 1998 Kamerlid. Frits Bolkestein stond toen aan het roer van de partij. Hij wordt dan ook wel gezien als een van de leermeesters van Wilders.

Ook andere partijleiders condoleren de naasten van Bolkestein met hun verlies. "Een politiek icoon die grote voetsporen achterlaat", schrijft BBB-leider Caroline van der Plas. "Een messcherpe intellectueel die zijn stempel drukte op de Nederlandse politiek", laat Rob Jetten van D66 weten.

"Hij heeft grote invloed gehad op de politiek van ons land", concludeert ook Frans Timmermans, partijleider van GroenLinks-PvdA. "Ik was het vaak met hem oneens, maar vond onze gesprekken altijd boeiend."

Heer in de politiek

Minister-president Dick Schoof werkte in de tijd dat Bolkestein minister en partijleider was als ambtenaar op diverse ministeries. "Ik herinner me Frits Bolkestein als een heer in de politiek", schrijft hij.

"Hij was een intellectueel die als geen ander scherp en begrijpelijk problemen onder woorden kon brengen. Dat deed hij met lef, beschaving en een vooruitziende blik. Nederland neemt afscheid van een gezaghebbend liberaal."

Partijgenoot Neelie Kroes werkte met Frits Bolkestein samen in het kabinet Lubbers-II, in de jaren 80. "Een inspirerend mens, niet alleen voor de Nederlandse politiek en de Europese politiek", laat ze in een reactie aan de NOS weten.

Bolkestein steunde Rita Verdonk toen zij in 2006 met Mark Rutte in een hevige strijd om het partijleiderschap was verwikkeld, die ze uiteindelijk verloor. Zij laat weten geraakt te zijn door zijn overlijden.

"Hij was een van de eersten die de consequenties van massa-immigratie durfde te benoemen en concrete maatregelen voorstelde om die tegen te gaan", zegt ze tegen de NOS. "Ik heb veel van Frits geleerd en heb heel vaak zijn steun mogen ervaren. Rust in vrede, Frits."

Vakbond FNV stelt de verkiezing voor een nieuwe voorzitter uit. Personeel van de vakbond voerde gisteren actie, onder meer om dat voor elkaar te krijgen.

Het was de bedoeling dat leden van de vakbond vanaf deze week een keuze konden maken voor een nieuwe voorzitter. De strijd ging tussen Tuur Elzinga en Zakaria Boufangacha.

Tussen beide kandidaten is er een conflict over het afhandelen van een gerucht over grensoverschrijdend gedrag van Boufangacha. Volgens hem is het gerucht aantoonbaar vals en heeft Elzinga, de huidige voorzitter, te weinig gedaan om het gerucht te ontzenuwen.

De verkiezingscommissie van FNV heeft een verzoek tot uitstel van het FNV-bestuur ingewilligd. Het bestuur hoopt hiermee voldoende tijd krijgen om met alle betrokkenen te praten over de situatie die is ontstaan.

Bestuur blijft aan

De verkiezing is nu voor onbepaalde tijd uitgesteld. Het bestuur overlegt binnenkort met onder meer het Ledenparlement en het vakbondspersoneel over hoe het nu verder moet met de verkiezing.

De actievoerders vroegen gisteren ook om het vertrek van het huidige bestuur. Op die eis is het bestuur niet ingegaan.

De verkiezing binnen de FNV is niet helemaal van de baan; leden kunnen de komende weken wel kiezen voor een nieuw Ledenparlement.

(Oud-)medewerkers van een jeugdzorginstelling in Limburg slaan bij de regionale omroep L1 alarm over de omstandigheden binnen de organisatie. Ze zeggen dat cliënten onder andere te maken kregen met geweld, drugscriminaliteit en gedwongen prostitutie.

Bij Zorggroep Hilzijn worden jongeren en jongvolwassenen met gedrags- en psychiatrische problemen opgevangen. De organisatie heeft woongroepen in Weert, Panningen, Horn en Neer waar cliënten begeleid wonen.

'Jongeren geronseld door criminelen'

L1 sprak met meerdere (oud-)medewerkers en andere betrokkenen, die anoniem willen blijven. Ze vertellen over de problemen die zich tussen 2022 en 2024 op de locaties afspeelden. Volgens de medewerkers waren ze niet altijd in staat om de jongeren passende zorg te bieden, omdat hun problematiek te ernstig was of omdat het personeel niet geschoold was.

Zo bestonden de groepen uit jongeren met ernstige psychische problemen, drugsproblematiek of hadden ze contacten uit het criminele milieu. Ook waren veel cliënten volgens de medewerkers door een rechter in de woongroep geplaatst.

"We hadden geen idee wat we aan het doen waren", zegt een oud-medewerker. "De casussen werden steeds heftiger. Dagelijks belden we de politie omdat een cliënt een hulpverlener wilde slaan."

Tijdens behandelingen werd volgens medewerkers duidelijk dat cliënten werden geronseld door criminelen. "Meiden vertelden dat ze naar hotels in de regio moesten om betaalde seks te hebben met mannen. Jongens moesten pakketjes bezorgen en kregen pinpassen op hun naam."

Meldingen inspectie

Volgens L1 blijkt uit verschillende bronnen dat er verschillen zijn tussen het aantal incidenten dat de zorginstelling heeft gemeld bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de verhalen van de (oud-)medewerkers. Terwijl de officiële data slechts een beperkt aantal incidenten laat zien, spreken betrokkenen over een veelvoud van ernstige misstanden.

Het is niet duidelijk waarom deze verschillen er zijn. Volgens de IGJ zijn jeugdzorgorganisaties wettelijk verplicht om calamiteiten en lichamelijk, seksueel en psychisch geweld te melden. De inspectie laat aan de omroep weten dat ook medewerkers of (ex-)cliënten zich altijd bij de IGJ kunnen melden. "Dan kunnen wij deze informatie gebruiken voor ons toezicht."

De directie van de zorggroep wilde geen vragen beantwoorden van L1, maar laat in een schriftelijke reactie weten dat de zorggroep de zorg levert die contractueel moet worden geleverd. "Over de wijze waarop wij hieraan opvolging geven wordt periodiek verantwoording afgelegd aan de daartoe bevoegde instanties en opdrachtgevers."

Reacties gemeenten

De gemeenten Venlo en Peel en Maas, waar Hilzijn een contract mee heeft, zijn bekend met de samenstellingen van de groepen bij zorggroep. Venlo laat weten dat "de samenstelling mede het gevolg is van het afbouwen van de gesloten jeugdzorg", maar zegt dit geen zorgwekkende ontwikkeling te vinden. "We zien dat het afbouwen soms sneller gaat dan het organiseren van een passend aanbod voor deze doelgroep."

De gemeente Leudal, waar de zorggroep ook een contract mee heeft, laat in een reactie weten de signalen uiterst zorgwekkend te vinden. De gemeente roept iedereen die zich in de signalen herkent op zich te melden bij de IGJ.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd laat aan L1 weten de signalen over de situatie bij Hilzijn te hebben geregistreerd. Wat daarmee gaat gebeuren, is nog niet duidelijk. "Er wordt nog beoordeeld hoe we hieraan opvolging geven."

Struinen tussen de kledingrekken, kijken of je maat er tussen zit en dan met een kledingstuk naar buiten zonder je portemonnee te trekken: waar dat in de meeste winkels diefstal is, is het in weggeefwinkels juist de bedoeling. De animo voor zulke weggeefinitiatieven neemt toe, blijkt uit een rondgang.

Ook online is het weggeven en ophalen van gratis spullen een groeiend fenomeen. Marktplaats ziet al jaren een stijging van het aantal mensen dat zoekt op 'gratis'. Volgens de website was 2024 een recordjaar: er werd ruim 83 miljoen keer naar gratis spullen gezocht.

"De liefde van Nederlanders voor gratis is onmiskenbaar", zegt woordvoerder Maaike Veeling van Marktplaats. Het aantal producten dat gebruikers gratis op het platform aanbieden, steeg in 2024 met 200.000 naar 1,8 miljoen. Afgenomen koopkracht speelt daarin volgens Veeling een "overduidelijke rol", net als de wens spullen een tweede leven te geven.

Ook sokken en shampoo

Volgens Maranke Spoor, eigenaar van informatiewebsite Weggeefwinkels.nl, neemt ook het aantal fysieke weggeefwinkels toe, met de toenemende armoede als belangrijkste oorzaak. Dat beaamt Gea Topelen-Wilkens, eigenaar van Gea's Weggeefwinkel in de Groningse wijk Vinkhuizen. "Elke middag dat ik open ben, schrijven meer mensen zich in", zegt zij.

Zes jaar geleden begon zij het initiatief met haar echtgenoot. Toen kwamen er nog maar een paar gezinnen op af. Inmiddels kloppen 3800 huishoudens bij haar aan voor gratis kleding, beddengoed en elektronica. "Niet alleen gezinnen met kinderen, maar ook vluchtelingen en studenten."

Haar klanten hoeven niet te bewijzen dat ze een laag inkomen hebben. "De winkel is voor iedereen, ik weiger niemand", zegt Topelen-Wilkens.

In Groningen ziet Gea Topelen-Wilkens de belangstelling voor haar weggeefwinkel toenemen:

Zo gaat het ook in de tijdelijke carnavalswinkel met kinderkleding in het Limburgse Nuth. De winkel hangt vol met ingezamelde kindercarnavalskleren - in de regio ook pekskes genoemd - die bezoekers gratis kunnen meenemen. Het initiatief komt van de stichting Feestbende, die kinderen uit financieel kwetsbare gezinnen wil ondersteunen. "De vraag is enorm", zegt bestuurslid Marleen Peters.

Dat de stichting het inkomen van de ontvangers niet controleert, ziet Peters als voorwaarde. "Vorige week was er nog een vrouwelijke klant die met schaamte binnenkwam. Zij durfde amper rond te kijken of iets aan te raken. Dan is het aan ons dat ze zich vrij voelt om mee te nemen wat ze wil, en met een goed gevoel vertrekt."

Kunstproject

Gratis winkelen kan vanaf vandaag ook op Utrecht Centraal. Op het station opent tijdelijk de winkel Free Fashion, waar iedereen gratis kledingstukken mag uitkiezen. Het doel is hier niet armoedebestrijding, maar bewustwording. "We zijn niet zomaar een weggeefwinkel", zegt initiatiefnemer Dieuwertje Vorstenbosch.

De winkel ziet eruit als iedere andere fast fashion-winkel in de binnenstad, maar de intentie is heel anders. "Gemiddeld dragen we onze kledingstukken maar zeven keer", zegt Vorstenbosch. "Dat verhaal willen we hier vertellen. We bespreken met mensen hoeveel kleding ze kopen en waar ze die kleding moeten laten als ze die niet meer dragen."

"Zo'n winkel op een prominente plek als Utrecht Centraal heeft een signaaleffect", zegt omgevingspsycholoog Ellen van der Werff van de Rijksuniversiteit Groningen. "Het werkt aanstekelijk en laat zien: dit is belangrijk, veel mensen winkelen hier of doneren kleding. Wie het ziet, kan denken: ik ga ook vaker tweedehandskleding kopen. Of: ik open zelf een weggeefpunt."

Aan spullen geen gebrek

De pop-upwinkel krijgt hulp van vrijwilligers en ontvangt subsidie van het ondernemersfonds in Utrecht. Aan aanbod van kleding geen gebrek; wat in de winkel hangt komt uit kasten van consumenten of is vanwege productiefouten gedoneerd door modemerken.

Ook in Gea's Weggeefwinkel in Groningen komen meer dan genoeg spullen binnen. "Het gebouw is tot de nok toe gevuld", aldus Topelen-Wilkens. "Ja", er is te veel aanbod", zegt Vorstenbosch. "Geef spullen een tweede leven, maar koop vooral minder. Dat is precies ons punt."

Vier basisscholen die dit jaar geen doorstroomtoets hebben afgenomen bij hun groep 8-leerlingen, hebben een ultimatum opgelegd gekregen. Dat bevestigt hun woordvoerder na berichtgeving in de Volkskrant.

De scholen in Haarlem en Bergen moeten hun leerlingen de toets vóór 7 maart alsnog laten maken, anders geeft staatssecretaris Paul van Onderwijs een 'aanwijzing'. Dat is een vergaande maatregel, die kan betekenen dat het ministerie de geldkraan (deels) dichtdraait.

De vier scholen hebben een brief van de staatssecretaris gekregen, zegt woordvoerder Remco Prast van de organisatie Leve het Onderwijs, die zich afzet tegen de huidige toetscultuur. Daarin zou staan dat er "een vermoeden van wanbeheer" bestaat.

De staatssecretaris wil dat niet met zoveel woorden bevestigen, maar laat wel weten dat zij met de bestuurders van de scholen heeft gesproken en dat ze er nadrukkelijk op heeft gewezen "dat zij handelen in strijd met wet- en regelgeving". Inmiddels heeft de Inspectie van het Onderwijs onderzoek gedaan. Die brengt binnenkort verslag uit.

"Over de inhoud van dat onderzoek en de mogelijke handhaving in het kader daarvan kan ik niks zeggen", stelt Paul. "Maar als daar aanleiding toe is, dan zal ik niet aarzelen de wet te handhaven. Het kan niet zo zijn dat besturen zelf kunnen bepalen aan welke wettelijke eisen zij zich wel en niet houden."

Principiële bezwaren

De vier Noord-Hollandse scholen zijn niet van plan de doorstroomtoets alsnog bij hun groep 8-leerlingen af te nemen. Zij hebben daar principiële bezwaren tegen.

De toets, die vorig jaar werd ingevoerd, is volgens hen te veel gericht op taal en rekenen. Ook hebben ze bezwaar tegen de verplichte bijstelling van hun schooladvies naar boven, als de toetsuitslag daar aanleiding toe geeft. Zij vinden dat de leerkrachten het beste kunnen inschatten welk niveau hun leerlingen aankunnen.

Woordvoerder Prast zegt dat de schoolbesturen in gesprek zijn met hun advocaten, maar dat zij vooralsnog geen aanwijzingen hebben dat het onderwijs onder het schrappen van de doorstroomtoets te lijden heeft. Zij hebben het concept-rapport van de onderwijsinspectie al ingezien en ook daaruit zou blijken dat de scholen kwalitatief goed zijn. "Als dit wanbestuur is, dan weet ik het niet meer", zegt Prast.

'Leerlingen de dupe'

Staatssecretaris Paul is het pertinent oneens met de scholen. Zij vindt dat leerlingen hoe dan ook "de dupe" zijn als hun school de doorstroomtoets niet aanbiedt. "Leerlingen kunnen dan namelijk geen bijstelling van hun schooladvies krijgen en lopen zo een eerlijke kans mis bij de overgang naar de middelbare school."

Volgens haar is zo'n eventuele bijstelling naar een hoger niveau belangrijk voor leerlingen die door hun leerkrachten kunnen worden onderschat, "zoals meisjes, leerlingen afkomstig van het platteland, uit gezinnen die het financieel moeilijk hebben en leerlingen met een migratieachtergrond".

Ze wijst erop dat leerlingen die de doorstroomtoets niet hebben gemaakt ook in de problemen komen bij de aanmelding voor de middelbare school "omdat hun aanmelddossier zonder doorstroomtoets niet compleet is".

Het Amsterdam-Rijnkanaal is vandaag en morgen ter hoogte van Diemen tussen 10.00 uur en 14.00 uur dicht. Er zijn dan werkzaamheden aan de hoogspanningslijnen, die gisteren beschadigd raakten bij een aanvaring.

Gisterochtend bleef de hijskraan van een langsvarend schip hangen achter enkele hoogspanningskabels. Door de aanvaring belandden de kabels in het water. Om gevaarlijke situaties te voorkomen en de schade te repareren, werd het vaarverkeer op het kanaal een groot deel van de dag stilgelegd. Kort voor 16.00 uur werd het verkeer weer hervat. Eerder meldde Rijkswaterstaat al dat er tijdens de aanvaring geen elektrische spanning op de lijnen stond.

Volgens Rijkswaterstaat zijn twee hoogspanningslijnen gebroken en minstens één beschadigd geraakt. Die moeten nog wel hersteld worden. Dat gaat vandaag en morgen voor een deel gebeuren, meldt AT5. Op beide dagen legt netbeheerder Tennet midden op het water een ponton, waarop technici de geknapte kabels met een nieuw tussenstuk weer aan elkaar maken.

Meer werkzaamheden nodig

Morgen verwijdert de netbeheerder de andere kapotte geleider, daarna kan een van de twee defecte circuits weer aangezet worden. Volgens Rijkswaterstaat moeten de herstelwerkzaamheden wel zo snel mogelijk worden uitgevoerd om de levering van elektriciteit in het gebied te kunnen blijven garanderen.

Om de schade helemaal te herstellen moet Tennet op een later moment opnieuw werkzaamheden uitvoeren, aldus Rijkswaterstaat. Er is daarvoor nog geen geschikt moment uitgekozen.

De 4 meivoordracht in De Nieuwe Kerk in Amsterdam wordt dit jaar gehouden door presentator, schrijver en journalist Philip Freriks. Dat heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei bekendgemaakt. Freriks is onder meer bekend als presentator van het NOS Journaal en Het Groot Dictee der Nederlandse Taal.

Eind vorige maand zwaaide hij af als presentator van de kennisquiz De slimste mens, die hij 25 seizoenen presenteerde. Dat programma was jarenlang een van de best bekeken programma's op de Nederlandse televisie.

Aansluitend aan de 4 meivoordracht is de Dodenherdenking op de Dam. Premier Schoof zal dan een toespraak houden. Het gebeurt eens in de vijf jaar dat de minister-president spreekt bij de Dodenherdenking.

In 2025 is het tachtig jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam. In heel het land wordt op 4 mei stilgestaan bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en wordt op 5 mei gevierd dat het land bevrijd werd.

Tusk houdt 5 meilezing

Op Bevrijdingsdag houdt de Poolse premier Donald Tusk de 5 mei-lezing in Wageningen. Hij spreekt in het kader van het programma 'De Herdenking van de Capitulatie en het Vrijheidsdefilé' dat jaarlijks in de stad wordt georganiseerd.

Na de toespraak van Tusk ontsteekt premier Schoof in Wageningen het Vrijheidsvuur. Dat is het officiële startschot voor de overige feestelijkheden in het land.

Francesco Rivella, mede-uitvinder van de hazelnootchocoladepasta Nutella, is op 97-jarige leeftijd overleden. In een bericht op Facebook meldt de Rotary Club Alba, waarvan Rivella 55 jaar lid was, dat de Italiaanse chemicus vrijdag is gestorven. Hij laat vier kinderen na.

In 1952 begon Rivella te werken bij chocoladeproducent Ferrero. Samen met bedrijfsleider Michele Ferrero verbeterde hij het recept van de eerste versie van het broodbeleg, destijds genaamd Supercrema.

In 1964 rolde het eerste potje van het nieuwe product, nu onder de naam Nutella, van de band. Wereldwijd werd het een groot succes.

Goedkoper

Nutella werd opgezet als een goedkoper alternatief voor chocoladepasta. De import van cacao was duur, maar in Noord-Italië groeien volop hazelnoten. Daarom werd ervoor gekozen om in Nutella minder cacao en meer hazelnoten te stoppen.

Als technisch directeur bij Ferrero stond Rivella ook aan de wieg van andere bekende chocoladeproducten, zoals Kinder-chocolade. Rivella werkte nooit voor een ander bedrijf. In 1993 ging hij met pensioen.

Vanwege de temperaturen onder het vriespunt van afgelopen nacht zoeken schaatsers vandaag op verschillende plekken nog het ijs op. Maar aan het einde van deze week slaat het weer om en ziet alles er opeens heel anders uit.

"Afgelopen nacht was vergelijkbaar koud als de nacht ervoor en op sommige plaatsen nog net iets kouder", zegt Alfred Snoek, weerman van Weerplaza. Het koudst was het in het noordoosten en oosten. In KNMI-weerstation Twente werd de laagste temperatuur gemeten met -8,8 graden.

De gemeten temperatuur op tien centimeter hoogte kwam op zo'n -10 tot -12, zegt Snoek. "Dat is voor de tijd van het jaar niet vreemd, maar het was daarmee wel een van de koudste nachten van deze winter."

Hoelang nog schaatsen?

Hierdoor kan er lokaal ook geschaatst worden. Zo meldt de regionale omroep NH dat mensen in Kudelstaart het ijs op gingen. En ook in Friesland, Drenthe en Utrecht maakten schaatsers gebruik van de weersomstandigheden.

Het is volgens Snoek nog onduidelijk hoelang ze dit nog kunnen doen. "Wordt er in de volle zon geschaatst, dan kan het in de loop van vandaag op sommige plekken al lastig worden. In Friesland kunnen mensen met een beetje geluk vandaag de hele dag en ook morgen nog even het ijs op."

In meerdere provincies konden mensen het ijs op:

Vandaag laat de zon zich veel zien en stijgt de temperatuur naar zo'n 5 graden in het zuiden. In de provincies Groningen en Friesland is er wat sluierbewolking en wordt het maximaal 1 graden.

Donderdag wordt het al een stuk warmer. "Het wordt een beetje herfstachtig, met miezerregen en een graad of 10 à 11", zegt Snoek. Vrijdag stijgt de temperatuur opnieuw: "Dat wordt een droge dag, en heel mild, met 14 tot 17 graden. Op momenten dat de zon doorbreekt zal het echt lenteachtig ogen, met mensen die terrasjes gaan opzoeken. De kou van nu is dan snel vergeten."

Winterbeelden van vandaag:

Veel mensen krijgen hem binnenkort, of hij ligt er al: de aanslag gemeentelijke belasting. In veel gemeenten gaan huizenbezitters dit jaar fors meer betalen door de verhoging van de onroerendezaakbelasting (ozb), zegt de Vereniging Eigen Huis op basis van eigen onderzoek.

Gemiddeld betalen huiseigenaren 6,2 procent meer ozb dan vorig jaar, zo'n 25 euro. Bijna een vijfde van de gemeenten verhoogt de ozb met meer dan 10 procent.

Grote verschillen

Eigen Huis wijst op de grote verschillen tussen gemeenten. Renkum, Edam-Volendam en Loon op Zand zien een forse stijging, terwijl Gorinchem en Venlo er juist in slagen de ozb iets te verlagen. "De verschillen zijn enorm, maar de zorgen over de gemeentelijke tekorten in 2026 zijn nog groter", zegt woordvoerder Hans André de la Porte. Deze lastenstijging lijkt volgens hem een voorschot op de tekorten die gemeenten verwachten door de bezuinigingen volgend jaar.

Naast de ozb stijgen ook de kosten voor afvalinzameling en rioolonderhoud in veel gemeenten. De afvalstoffenheffing gaat gemiddeld met 5,3 procent omhoog. De toename is het grootst in Nederweert, namelijk 71 procent (108 euro). In andere gemeenten, zoals Rheden en Oosterhout, daalt de afvalstoffenheffing juist met 10 procent.

De rioolheffing stijgt gemiddeld met 4,3 procent (10 euro). In Valkenburg aan de Geul gaat de rioolheffing met 86 procent omhoog (158 euro), terwijl inwoners van Renkum juist een kwart minder betalen (-110 euro).

De totale gemeentelijke woonlasten, bestaande uit ozb, rioolheffing en afvalstoffenheffing, zijn gemiddeld met 5,5 procent toegenomen. Huiseigenaren betalen gemiddeld iets meer dan 1000 euro per jaar. Vorig jaar was dat ongeveer 950 euro.

Gemeenten met de hoogste huizenprijzen hebben vaak ook de hoogste woonlasten. Wassenaar (1633 euro), Bloemendaal (1631 euro) en Laren (1597 euro) voeren de lijst aan. De laagste lasten hebben inwoners van Capelle aan den IJssel (733 euro), Rijssen-Holten (705 euro) en Ameland (660 euro).

Bezuinigingen

Volgens Eigen Huis verhogen gemeenten de ozb omdat ze volgend jaar veel minder geld uit de landelijke schatkist krijgen. Hierdoor draaien huiseigenaren op voor de kosten van gemeentelijke voorzieningen, zoals jeugdzorg, zegt de belangenvereniging.

Het kabinet bezuinigt in 2026 ruim 2,4 miljard euro op het gemeentebudget. Driekwart van de gemeenten dreigt hierdoor in de rode cijfers te belanden. Gemeenten hebben gewaarschuwd dat dat gevolgen kan hebben voor woningbouw, zorg en andere voorzieningen.

"Gemeenten vrezen enorme tekorten", zegt André de la Porte van Eigen Huis. "Sommige steden kunnen parkeertarieven verhogen, maar kleinere gemeenten hebben alleen de ozb als inkomstenbron. Als ze die verhogen, betalen huiseigenaren, winkels en bedrijven de rekening. Maar een huis bezitten zegt niets over hoeveel geld iemand heeft. Veel huiseigenaren leven van een uitkering of een bescheiden inkomen, en toch stijgen hun lasten flink."

Eigen Huis roept het kabinet op om in de voorjaarsnota maatregelen te nemen om verdere belastingverhogingen te voorkomen.