Voor Oekraïners was het vanochtend opnieuw een verrassing, de taal die uit het Witte Huis kwam. Tijdens een persconferentie met de Britse premier Keir Starmer sloeg de Amerikaanse Trump ineens een andere toon aan.
Vorige week noemde Trump de Oekraïense president Zelensky nog twee keer een dictator. Bovendien zou Oekraïne zelf de oorlog begonnen zijn, niet Rusland. Zelensky waarschuwde dat Trump vastzit in een 'desinformatiebubbel'.
De Amerikaanse leider had nu opeens weer "heel veel respect" voor Zelensky. En de uitlatingen dat de Oekraïense president een dictator zou zijn? "Dat kan ik mij niet meer herinneren", kapte Trump een verslaggever af. "Volgende vraag."
De aanvankelijk scherpe woorden en de ommekeer die erop volgde hebben alles te maken met de veelbesproken grondstoffendeal die Trump en Zelensky later vandaag naar verwachting gaan ondertekenen. Het is een 'raamwerk' voor verdere economische samenwerking tussen de twee landen. In Oekraïne hopen ze dat het zowel op diplomatiek als economisch gebied veel kan brengen.
Geven en nemen
Volgens Trump zal de overeenkomst met Oekraïne ervoor zorgen dat Amerika terugbetaald wordt voor de "honderden miljarden" die Oekraïne ontvangen zou hebben. Het eerder genoemde bedrag van 500 miljard dollar aan grondstoffen die de VS zou willen krijgen, staat niet meer in de overeenkomst.
Trump noemde dat een eerlijke betaling voor de hulp die Oekraïne tot nu toe heeft gekregen. Dit bedrag was volgens de Oekraïners totaal uit de lucht gegrepen en onacceptabel. Wel komt er een fonds waar 50 procent van de opbrengsten in gestopt wordt. Dat fonds zal gebruikt worden om verder te investeren in de Oekraïense industrie.
Zelensky heeft steeds gehamerd op veiligheidsgaranties. Die zijn niet in de huidige deal vastgelegd; de Oekraïense leider had wel door dat hij Trump iets moest geven wat hij tegenover zijn aanhang kon verkopen als een goede deal.
Maar als de VS extra gaat investeren in Oekraïne, zo is het idee, dan zullen ze die investeringen ook blijven beschermen tegen mogelijke Russische agressie in de toekomst. Onlangs werd nog een belangrijke lithiummijn in de Donbas veroverd door Rusland.
Al is er ook wat onduidelijkheid over waar Trump nu precies op aast. Regelmatig sprak hij over "bijzondere aardmetalen" in Oekraïne. Dat is een kleine groep metalen waarvan niet duidelijk is of en in hoeverre ze ook aanwezig zijn in de Oekraïense bodem. Amerikaanse vertegenwoordigers zeggen tegen CNN dat er geen concrete aanwijzingen zijn dat deze grondstoffen op grote schaal gevonden kunnen worden in Oekraïne.
Dit zijn de bodemschatten van Oekraïne:
Wat Oekraïne wel heeft, zijn substantiële reserves aan zogenoemde 'kritieke grondstoffen' zoals titanium, uranium en lithium. Op dat vlak kan de samenwerking met de VS veel opleveren, zegt Jegor Perelygin, voormalig topman van een van de grootste titaniummijnbedrijven van Oekraïne.
"Dit is precies wat Oekraïne nu nodig heeft", zegt Perelygin tegen de NOS. "Hiermee kunnen we onze industrieën die de afgelopen 30 jaar zijn uitgekleed en zijn geraakt door de oorlog met Rusland, weer opbouwen."
Oekraïne heeft veel potentie als het gaat om kritieke grondstoffen, zegt hij. Behalve Noorwegen zijn er geen andere Europese landen met grote titaniumreserves. Tegelijkertijd heeft de VS belangrijke kennis en expertise, bijvoorbeeld als het gaat om het verwerken van titaanerts. Dus op die manier kunnen de twee landen elkaar verder helpen.
Al is misschien wel het belangrijkste resultaat na de tumultueuze week de aandacht die deze industrieën hebben gekregen. "De verhitte discussie tussen de twee presidenten tijdens de onderhandelingen, hoe alles is gelopen, is een goede ontwikkeling geweest", concludeert Perelygin. "En onze president heeft tegelijkertijd laten zien dat hij een onderhandelingspositie heeft."
Wapenleveranties
Zelensky heeft duidelijk gemaakt dat hij bij tekenen van de grondstoffendeal van Trump wil horen wat zijn plannen zijn met Oekraïne. Of de Amerikaanse wapenleveranties doorgaan en of er later bij een vredesdeal veiligheidsgaranties in zitten. En hoe die er dan uit moeten zien.
Daarbij zal de Oekraïense leider de woorden van de Amerikaanse president zeker na alle eerdere uitspraken met het nodige wantrouwen aanhoren. Want Trump heeft ook geopperd dat hij een grondstoffendeal met een ander land wil sluiten: Rusland.