NOS Nieuws - Algemeen

Koud, onherbergzaam en, ondanks de enorme hoeveelheid ijs, kurkdroog: de Zuidpool is voor planten een van de meest ongastvrije plekken op aarde. Alleen aan de randen en op bergtoppen die boven het ijs uitsteken, groeien (korst)mossen, schimmels en planten. En daarop leven weer geharde soorten insecten en wormen.

Door klimaatverandering breiden die groene plukjes zich razendsnel uit, schrijft een team van Britse wetenschappers in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Geoscience. Op basis van satellietwaarnemingen concluderen zij dat de oppervlakte aan mos tussen 1986 en 2021 ruim elf keer zo groot werd.

Sceptisch

Het is duidelijk dat de Zuidpool vergroent. Maar de veranderingen die de Britten zien, zijn zo ingrijpend dat poolonderzoekers die niet betrokken waren bij het onderzoek sceptisch reageren. "Ik ken dit gebied redelijk goed en heb moeite dit te geloven", zegt Stef Bokhorst, ecoloog aan de Vrije Universiteit, gespecialiseerd in de poolgebieden.

Vooral de schatting van de bedekking met mos in 1986 lijkt hem aan de lage kant. Ook in de jaren 70 en 80 beschreven wetenschappers dat grote gebieden met mos waren begroeid.

Oorzaak van de vergroening is klimaatverandering. Op grote stukken van het werelddeel is hier nog weinig van te merken. Maar op het Antarctisch schiereiland, dat de Britten nu hebben onderzocht, wordt het wel natter en warmer. Dit is het meest noordelijke deel van de Zuidpool dat uitsteekt richting Zuid-Amerika.

Bokhorst was sinds 2003 elf keer voor veldwerk op het schiereiland. "De afgelopen twintig jaar heb ik zo'n snelle uitbreiding zelf gewoon niet gezien." In experimenten warmde Bokhorst bovendien lokaal mos op in broeikastjes. De planten groeiden inderdaad sneller, maar het effect was bescheiden.

Bokhorst vermoedt dat de satellieten snelgroeiende algen hebben waargenomen, geen mossen. Dat zou ook verklaren waarom de metingen van jaar tot jaar variëren.

Strenge eisen

De bedenkingen van Bokhorst komen niet onverwacht voor de wetenschappers die betrokken waren bij het onderzoek. "We hadden sceptische reacties verwacht", zegt Thomas Roland, onderzoeker aan de Universiteit van Exeter. Aanvankelijk waren ze ook zelf verbaasd. Voor de zekerheid hebben ze hun analyse herhaald. Zelf zijn ze er nu van overtuigd: de vergroening is echt.

Volgens Roland zijn ze heel zorgvuldig geweest. Zo is er niet gekeken naar met ijs en sneeuw bedekt land, omdat daar wel algen maar geen mos kan groeien. Bovendien moesten satellietmetingen van land aan strenge eisen voldoen voordat het als groen werd beoordeeld. Daarvoor gebruikten ze waarnemingen van een collega die ter plekke was geweest.

Zijn mede-onderzoeker Oliver Bartlett van de University of Hertfordshire vermoedt dat de vergroening deels is te verklaren doordat mossen gezonder zijn dan vroeger. "Mogelijk was veel mos niet gezond genoeg om te zien op satellietbeelden. Inmiddels neem je ze wel waar."

Er zijn diverse uitdagingen voor dit soort onderzoek. Zo is er veel bewolking boven het schiereiland. Ook worden mossen vaak omgewoeld door pinguïns en pelsrobben. Verder zijn de Britten voor dit onderzoek niet op Antarctica geweest. Uitsluiten dat het gaat om algengroei kunnen ze daarom niet. In een vervolgonderzoek willen ze ter plekke hun resultaten vergelijken met de satellietdata.

Langer groeiseizoen

Bokhorst betwist niet dat de Zuidpool vergroent. Door de opwarming is er steeds meer ijs- en sneeuwvrij land voor planten. En door minder barre omstandigheden is er een langer groeiseizoen met meer beschikbaar (smelt)water.

Eerder onderzoek liet zien dat mossen hierdoor sneller groeien. En dat het Antarctisch parelmoerkruid en Antarctische smele, de enige 'echte' planten op de Zuidpool, hun leefgebied langzaam uitbreiden. Bokhorst: "Maar ik denk dat deze veranderingen veel langzamer gaan dan de Britten stellen."

Hoe dan ook zal de Zuidpool door klimaatverandering lokaal minder vijandig worden voor leven. Zowel Bokhorst als Roland zijn bezorgd dat hierdoor nieuwe plantensoorten voet aan de grond krijgen. Zeker nu er steeds meer toeristen komen, die op hun schoenen en kleding zaden kunnen meenemen.

Pinguïnpoep

"We hebben laboratoriumexperimenten gedaan met zaden van Europese planten op grond van Antarctica", zegt Bokhorst. "Zelfs bij lage temperaturen blijken ze te ontkiemen." Zeker in gebieden waar pinguïns leven die grond bemesten met hun poep, kan een plant zich dan snel verspreiden.

Circa 2,5 tot 5 miljoen jaar geleden was de Zuidpool overigens pas echt groen. Er groeiden zelfs bossen. Zo ver zijn we nog lang niet, zegt Roland, maar dat het werelddeel er op de lange termijn anders uit gaat zien, lijkt volgens hem onvermijdelijk.

Wie TikTok of Instagram opent, kan er zeker op Werelddierendag niet omheen: duizenden video's van dieren, de ene nog zoeter dan de andere. Ook de afgelopen maanden gebeurde het geregeld dat dieren viraal gingen op sociale media.

Wat is het geheim achter het succes van Pesto de pinguïn, dwergnijlpaard Moo Deng en Sunny de bulldog? "Wezentjes met ronde vormen werken online heel goed", aldus UvA-docent Maarten Reesink, gespecialiseerd in mens-dierrelaties.

De uit de kluiten gewassen pinguïn Pesto in Australië is een van de dieren die de afgelopen weken volop rondgingen op sociale media. Het pinguïnkuiken van negen maanden oud en 21 kilo trekt in het aquarium van Melbourne veel bekijks. Op TikTok zijn video's te vinden van een heen en weer waggelende Pesto. Een aantal video's kreeg meer dan drie miljoen likes.

Of neem het jonge dwergnijlpaardje Moo Deng in Thailand, waarvan de video's miljoenen keren werden bekeken. Ook Nederland kent zulke voorbeelden. De bulldog Sunny ging viraal nadat hij in Amsterdam had "gepraat" tegen voorbijgangers in het openbaar vervoer en een livestream van zeehonden in Pieterburen ging deze zomer als een raket in Japan.

Moo Deng is razend populair in Thailand en daarbuiten:

Het succes achter zulke dierenvideo's zit hem niet alleen in het algoritme, weet ook UvA-wetenschapper Reesink. De fascinatie voor dieren door mensen is eeuwenoud. Dat komt vooral doordat dieren ons doen denken aan mensen. "Pinguïns bijvoorbeeld, die lopen als een kelner en doen ons vanwege de kleurencombinatie ook daaraan denken", vertelt Reesink. "Daardoor worden het wezens waarmee we ons kunnen identificeren."

Ook helpt het als een dier in zo'n video een ronde vorm heeft, aldus Reesink. "En als ze ons dan aankijken en hoge piepgeluidjes maken, dan is dat natuurlijk helemaal schattig." Volgens hem is dat ook de reden waarom katten- en hondenvideo's het online zo goed doen en video's over amfibieën en insecten veel minder.

Pesto de pinguïn gaat viraal op sociale media:

Er kleven ook nadelen aan het feit dat we ons identificeren met ronde, schattige dieren, denkt Reesink. Het gevaar dreigt dat we ze daardoor soms ook echt als mensen gaan zien. "Dan kleden we ze bijvoorbeeld aan met poppenkleding om het nog schattiger te maken. We moeten dieren wel vooral blijven zien als dieren, niet als baby's."

Aan de roem van sociale media zitten ook niet alleen maar voordelen. Nijlpaard Moo Deng wordt permanent beveiligd: bezoekers gingen dingen naar haar gooien zodat ze haar "kunstje" zou vertonen.

Het is een moment van reflectie voor Joden wereldwijd, reflectie op een heftig jaar: Rosj Hasjana, het Joods nieuwjaar. De viering begon woensdag en duurt tot en met vanavond. Dit jaar is de viering extra beladen, want het is bijna een jaar geleden dat terreurorganisatie Hamas een grote aanslag in Israël uitvoerde. Na tientallen jaren van bezetting van de Palestijnse gebieden door Israël en meerdere grote oorlogen, was 7 oktober 2023 het begin van een periode waarin het conflict tussen Israël en de Palestijnen, en gaandeweg in een groter deel van het Midden-Oosten, opnieuw escaleerde.

Onder Nederlandse Joden zullen er deze keer ook andere gesprekken gevoerd worden bij de vieringen. Lievnath Faber is programmadirecteur bij de Joodse culturele organisatie Oy Vey. Ze merkte het afgelopen jaar dat mensen om haar heen zich onveiliger zijn gaan voelen. "Ze ervaren dat als je Joods bent er meteen de link wordt gelegd met Israël, Palestina en de oorlog. Mensen zien een davidster of Hebreeuwse letter aan een ketting hangen en vragen dan gelijk of je zionistisch bent."

Oy Vey zelf krijgt veel verzoeken van allerlei maatschappelijke en politieke organisaties om gesprekken te voeren waar verbinding en oplossingen centraal staan, zegt Faber. "Dat gebeurt te weinig en er is veel behoefte aan."

Nati Banet kijkt uit naar Rosj Hasjana. Hij is medevoorzitter van de Joodse studentenvereniging IJAR. "Voor mij betekent het dat ik met familie kan zijn, er veel lekker eten is en we kunnen reflecteren en vooruitblikken."

Ook hij kijkt met gemengde gevoelens terug op het afgelopen jaar. "Er zijn zeker positieve dingen gebeurd, zo heb ik bijvoorbeeld mijn bachelorstudie gehaald, maar de oorlog brengt veel moeilijke dingen met zich mee. Het is verschrikkelijk wat daar gebeurt en heel naar om daar de hele tijd aan te denken."

Ook Banet voelt zich in Nederland niet altijd meer veilig sinds 7 oktober: "Een maand geleden ben ik heel erg geïntimideerd. Er kwam iemand achter me fietsen die "Free Palestine!" en "Hamas, Hamas, Joden aan het gas!" schreeuwde en daarna deed alsof hij me wilde neerschieten. Dat heeft mijn gevoel van veiligheid wel veranderd. Ik ben me nu veel bewuster van mijn omgeving."

Joden ervaren in Nederland meer antisemitisme dan in andere Europese landen. Onderzoek van het Europees Bureau voor de Grondrechten wees dit jaar uit dat 83 procent van de ondervraagde Joden in Nederland denkt dat het aantal gevallen van antisemitisme is toegenomen in de afgelopen vijf jaar.

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) onderzocht het aantal daadwerkelijke meldingen van antisemitisme in Nederland. Daaruit kwam dit jaar naar voren dat er 1550 meldingen binnenkwamen bij het centrum, waarvan er 379 aan de definitie voldeden. Dat is bijna 2,5 keer zoveel als in 2022. Met antisemitisme doelt het CIDI op uitingen die beledigend zijn voor Joden als bevolkingsgroep; kritiek op Israël valt daar dus niet onder.

Anders naar de oorlog kijken

Zowel Faber als Banet ziet ook de pijn aan de Palestijnse kant. Faber: "We moeten elkaars pijn erkennen en medemenselijkheid zien om elkaar te kunnen opzoeken in gesprek - want daar zitten de oplossingen die niet ten koste gaan van de ander. De huidige situatie duwt ons allemaal in een van de extreme polen waar er inderdaad geen oog is voor de ander; het midden verdwijnt. Dit is een gevaarlijke dynamiek en helpt niemand."

Banet is het afgelopen jaar anders naar de oorlog gaan kijken: "Ik heb gemengde gevoelens bij het beleid van premier Netanyahu. Israël moet zich kunnen verdedigen maar ik heb ook gezien wat er nu in Gaza en Libanon gebeurt en dat is gewoon verschrikkelijk. Er gaan zo veel onschuldige mensen dood."

Ondanks al het leed vond Banet het afgelopen jaar vooral leerzaam: "De oorlog zorgt ook voor veel verbinding in de Joodse gemeenschap. Zo zie ik veel meer aanmeldingen voor activiteiten van onze studentenvereniging, maar ik ben ook voor het eerst in mijn leven meer in gesprek gekomen met mensen die heel anders naar de oorlog kijken."

In Rusland is een Nederlandse man opgepakt vanwege het slaan van een politieagent. Dat melden diverse Russische media. De aanleiding zou onenigheid over een omgevallen verkeersbord zijn geweest.

Het zou gaan om de 64-jarige Harry van W. Hij zou de agent in zijn gezicht geslagen hebben in de buurt van Smolenskaya, een metrostation in het centrum van Moskou.

Russische media schrijven dat W. struikelde over een verkeersbord, dat hij vervolgens een schop gaf om zijn woede af te reageren. Toen een politieagent hem daarop aansprak, zou hij de klap hebben uitgedeeld. De Russische autoriteiten hebben een strafzaak geopend.

Amerikaan die politieagent sloeg nog vast

Afgelopen augustus werd in Moskou een Amerikaanse man opgepakt voor het slaan van een politieagent. Even daarvoor zou hij het personeel van het hotel waar hij verbleef hebben mishandeld. Hij kreeg in eerste instantie vijftien dagen celstraf voor 'hooliganisme' vanwege het incident met het hotelpersoneel.

Later werd een nieuwe strafzaak geopend voor het aanvallen van de politieagent. Daarvoor kan hij een celstraf van maximaal vijf jaar krijgen. De Amerikaan zit nog altijd vast.

Partijleider Thierry Baudet van Forum voor Democratie (FvD) is verhoord door de politie omdat er aangifte is gedaan om twee video's die dit jaar en vorig jaar november door zijn partij zijn gebruikt.

Baudet is vandaag samen met zijn advocaat en voormalig fractiegenoot in de Tweede Kamer Theo Hiddema naar een politiebureau in Amsterdam gegaan voor het verhoor. De twee kondigden dat zelf aan op X.

In de uitnodiging van de politie staat dat FvD wordt verdacht van groepsbelediging en aanzetten tot haat. De brief is door Baudet online gezet.

Spreidingswet

De eerste video gaat over de spreidingswet, de wet waarmee asielzoekers evenwichtiger moeten worden verspreid over het land. Het filmpje is in het voorjaar meerdere keren uitgezonden in de Zendtijd voor Politieke Partijen op televisie.

De tweede video gaat over transgender en non-binaire personen. Dat is gebruikt op de Instagrampagina van Forum voor Democratie. Vanwege de filmpjes is drie keer aangifte gedaan.

Reactie Openbaar Ministerie

Het OM meldt in een persbericht dat het de twee video's als strafbaar heeft beoordeeld. "Het eerste filmpje beoordeelt het OM als een uiting die aanzet tot haat tegen asielzoekers en groepsbelediging, de andere video als een uiting die aanzet tot haat tegen lhbtiq+-ers en als een discriminatoire belediging van een persoon."

In een toelichting bevestigt een woordvoerder van het OM de inhoud van de politiebrief. In eerste instantie worden de drie bestuursleden van de partij verhoord, zegt de woordvoerder. "Thierry Baudet is van hen de eerste. Wij willen van de bestuursleden weten wat hun bedoeling is geweest met deze video's. Daarna nemen we een beslissing of zij worden vervolgd of niet."

Zendtijd voor politieke partijen

Het filmpje over de spreidingswet was een campagnevideo die werd uitgezonden op een publieke tv-zender. Hoe veel zendtijd een politieke partij krijgt en wanneer een video wordt uitgezonden bij de publieke omroep, wordt bepaald door het Commissariaat voor de Media (CvdM).

"De rol van het Commissariaat bij de zendtijd voor politieke partijen is zorgen voor een evenwichtige en gelijkwaardige verdeling van deze zendtijd", zegt Gert-Jan Hartlief van het CvdM. "Hiervoor wordt een onafhankelijk notaris ingeschakeld, die de loting verricht waarmee de zendtijd wordt ingedeeld."

Zowel de NPO als het Commissariaat voor de Media heeft geen invloed op de inhoud van de campagnevideo's. Ook worden de video's niet van tevoren bekeken door de NPO of het CvdM. "Het Commissariaat gaat niet over de inhoudelijke beoordeling, de inhoud van de filmpjes is aan de politieke partijen zelf", stelt Hartlief.

Tot nu toe was onduidelijk welke locatie Vincent van Gogh vereeuwigde op het schilderij Populierenlaan bij zonsondergang. Onderzoek van de Texas State University en twee Nederlandse sterrenkunde-amateurs heeft daar verandering in gebracht, schrijft de Volkskrant. Op het schilderij van 13 of 14 november 1884 is de Weverstraat in Nuenen te zien, concluderen de onderzoekers.

De Eindhovense Weer- en Sterrenkundige Kring kreeg begin 2022 een mail van Donald Olson van de Texas State University. Hij vroeg om assistentie bij zijn onderzoek naar de datum en precieze locatie van Populierenlaan bij zonsondergang. Duidelijk was al wel dat het rond Van Goghs toenmalige woonplaats Nuenen moest zijn.

De vrijwilligers Ferry Zijp en Louis Verbraak wilden daar graag bij helpen. "Het is een heel uitzoekwerk geweest", zegt Verbraak in het NOS Radio 1 Journaal. De mannen fietsten rond in de omgeving van Nuenen om de juiste straat te vinden. "We keken of er meer wegen waren met een hoek van tussen de 240 en 244 graden."

Op zochten ze op oude kaarten naar wegen waar in de tijd van Van Gogh populieren stonden. Zo kwamen de mannen uiteindelijk uit bij de Weverstraat.

Ook probeerden Zijp en Verbraak te achterhalen wanneer Van Gogh het schilderij had gemaakt. "Om te beginnen kun je zien dat de bomen kaal waren, dus het was in de herfst." Olson berekende dat de afgebeelde zonsondergang zich rond half november voordeed. Uit gegevens van het KNMI bleek dat de kunstenaar het op 13 of 14 november geschilderd moest hebben, want alleen toen was het niet bewolkt.

De twee sterrenkunde-amateurs probeerden ook om de zon te fotograferen in de Weverstraat. "Dat is gelukt, alleen op 9 november, en toen stond de zon eigenlijk nog iets te hoog", zegt Verbraak. "Maar het is moeilijk om zo'n foto te maken, want het moet natuurlijk niet bewolkt zijn."

De gemeente Den Haag wil opvang gaan organiseren voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Dat is besloten in de Haagse gemeenteraad, net nu het kabinet heeft aangekondigd te stoppen met het financieren van de zogenoemde bed-bad-brood-regeling.

Den Haag had zo'n opvang nog niet, maar wil nu "samen met de regio haar verantwoordelijkheid pakken", zei fractievoorzitter Judith Klokkenburg (Christenunie/SGP). Haar partij diende een motie in om de mogelijkheden voor lokale opvang te onderzoeken en die is aangenomen.

De bed-bad-brood-regeling krijgt vanaf volgend jaar geen subsidie meer van de rijksoverheid. Minister Faber van Asiel en Migratie heeft gezegd dat ze wil inzetten op "terugkeer in plaats van gesubsidieerde opvang".

Dilemma

In een bed-bad-brood-opvang worden asielzoekers die terug moeten naar hun thuisland op sobere wijze opgevangen. Daarmee wordt voorkomen dat ze op straat gaan rondzwerven en mogelijk overlast veroorzaken terwijl ze wachten op terugkeer. Vijf gemeenten bieden op dit moment zulke opvang: Amsterdam, Eindhoven, Groningen, Utrecht en Rotterdam.

Het stoppen van de financiering van het rijk leidt bij deze gemeenten tot een dilemma: de opvang per 1 januari zelf gaan betalen of de deuren sluiten. Rotterdam besloot tot dat laatste. Verantwoordelijk wethouder Achbar (Denk) dringt bij het rijk aan op een gepaste oplossing, maar zegt dat de verantwoordelijkheid voor financiering van de opvang niet bij de gemeente ligt.

De andere vier gemeenten denken daar anders over. Zij gaan na 1 januari zelf verder met de opvang van de uitgeprocedeerde asielzoekers. "Wij willen mensen niet zonder enig perspectief op straat hebben", zei de Groningse burgemeester Koen Schuiling daarover. "Want dan kan men werkelijk geen kant meer op, letterlijk en figuurlijk. Dat moet je niet willen."

Aanzuigende werking

Ook Haagse gemeenteraadsleden denken dat het stoppen van de landelijke financiering de problemen in de steden alleen maar groter maakt. CU/SGP-raadslid Klokkenburg: "Als mensen onder de radar verdwijnen, is het veel moeilijker om hen te helpen met het terugkeren naar het land van herkomst."

Hart voor Den Haag, de grootste partij in de Haagse coalitie, is kritisch op de motie en stemde tegen. Raadslid Rachid Guernaoui vreest dat het opzetten van een bed-bad-brood-opvang een aanzuigende werking heeft en dat meer asielzoekers naar Den Haag komen, schrijft Omroep West. "En gaat Den Haag nu elk kabinetsbesluit niet uitvoeren?", vroeg hij zich af in de raad.

Daarop zei Klokkenburg geen lak te hebben aan landelijke regelgeving. "Maar wij hebben straks te maken met mensen die op straat belanden. Mensen die hier verblijven, moeten we op een humane manier behandelen."

Overstromingen en aardverschuivingen in Bosnië en Herzegovina hebben het leven gekost aan zeker negentien mensen. Het natuurgeweld is het gevolg van hevig noodweer dat het land afgelopen nacht trof.

Vooral in het midden en zuiden van Bosnië en Herzegovina stormde en regende het vannacht hard. Het stadje Jablanica, zo'n 70 kilometer van de hoofdstad Sarajevo, is met name zwaar getroffen. Daar viel ook het merendeel van de slachtoffers. Volgens de hulpdiensten is Jablanica nagenoeg onbereikbaar geworden.

Dit zijn beelden uit het centraal gelegen Jablanica:

Huizen zijn ingestort door aardverschuivingen en wegen en bruggen zijn verwoest. Er wordt gezocht naar een plek om de dakloos geraakte inwoners op te vangen. Verder is de elektriciteit op meerdere plaatsen uitgevallen en is mobiel telefoonverkeer niet mogelijk.

'Het is echt onwerkelijk'

Het leger is opgeroepen om te helpen. Meerdere mensen zijn vermist. Gevreesd wordt dan ook dat het aantal doden nog oploopt. "Elk uur krijgen we nieuwe informatie dat er nieuwe slachtoffers zijn", zei minister Helez van Defensie vanmiddag.

Minister Konakovic van Buitenlandse Zaken heeft het rampgebied bezocht en zegt dat het een van de ergste taferelen is die hij in zijn leven heeft gezien. "Het ene deel van het dorp staat volledig onder water, het andere deel is compleet bedolven onder het puin. Het is echt onwerkelijk. Eerlijk gezegd verwacht ik niet dat er nog levenden onder het puin vandaan worden gehaald."

Het noodweer heeft ook de buurlanden Kroatië, Servië en Montenegro getroffen. De autoriteiten in die landen hebben hun inwoners gewaarschuwd voor overstromingen. Ook hebben ze gezegd bereid te zijn om hun Bosnische collega's te hulp te schieten.

De hoogste leider van Iran, ayatollah Khamenei, heeft de Iraanse raketaanval op Israël "volkomen legaal en gelegitimeerd" genoemd. Het was een "minimale straf" voor Israëls "ongelooflijke misdaden", zei hij tegen een enorme mensenmassa die was samengekomen voor het vrijdaggebed in Teheran.

Het was de eerste publieke reactie van Khamenei op de aanval van dinsdagavond, waarvoor hij volgens persbureau Reuters persoonlijk opdracht heeft gegeven. De raketten werden afgevuurd als vergelding voor de dood van Hezbollah-leider Nasrallah en ook nog voor de dood van Hamas-leider Haniyeh eind juli.

Door de Iraanse aanval met een kleine 200 raketten ontstond op verschillende plekken in Israël schade en liepen enkele Israëliërs lichte verwondingen op. Een Palestijnse man in Jericho was het enige dodelijke slachtoffer. Hij kwam om het leven toen hij werd geraakt door een brokstuk van een raket.

Het is uitzonderlijk dat Khamenei het vrijdaggebed leidde. De laatste keer was in 2020, kort nadat de VS de belangrijke Iraanse generaal Soleimani had gedood. De keer daarvoor was in 2012.

Dit keer sprak hij niet alleen Perzisch, maar ook Arabisch, in een overduidelijke boodschap aan de regio:

In zijn preek zei Khamenei dat moslimlanden "van Afghanistan tot Jemen" in Israël een gezamenlijke vijand vinden. Hij zei dat Irans strijd tegen Israël doorgaat, maar ook dat het land niets overhaast zal doen.

Voordat Khamenei de menigte toesprak, had hij met andere hoogwaardigheidsbekleders Hassan Nasrallah herdacht. Iran is de belangrijkste bondgenoot van Hezbollah, de militante beweging in Libanon.

Om de band met Libanon kracht bij te zetten, kwam de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Araghchi vanochtend aan in de hoofdstad Beiroet. Hij sprak daar met waarnemend premier Mikati. Ook bracht hij hulpgoederen mee voor ontheemde Libanezen. Over gesprekken met Hezbollah is niets bekendgemaakt.

Het socialemediabedrijf Meta mag op zijn platforms niet zomaar persoonlijke data van mensen verzamelen, opslaan en gebruiken om gerichte advertenties aan te bieden. Dat heeft het Europese Hof van Justitie bepaald.

Het oordeel van het hof volgt op een rechtszaak die privacy-activist Max Schrems in Oostenrijk had aangespannen tegen Meta. Hij kreeg advertenties te zien op Meta-platform Facebook die gericht waren op homoseksuele personen, terwijl hij op zijn Facebook-profiel nooit iets over zijn seksuele geaardheid had gedeeld.

Dat had hij wel gedaan in een openbaar discussiepanel. Omdat Meta de persoonsgegevens van Facebook-gebruikers verzamelt op zowel het eigen sociale netwerk als daarbuiten, met behulp van plug-ins en cookies, had het ook gegevens over de geaardheid van Schrems vergaard.

Het Hooggerechtshof van Oostenrijk had het Europese Hof gevraagd te beoordelen of Meta die informatie zomaar mocht gebruiken. Dat is dus niet het geval, oordeelt het hof in Luxemburg, ook al had Schrems zelf zijn geaardheid naar buiten gebracht bij een discussiepanel.

Instellingen en tools

"Een online sociaal netwerk zoals Facebook kan niet alle verkregen persoonsgegevens gebruiken voor gerichte reclame, zonder beperking in tijdsduur en zonder onderscheid in de soort gegevens", aldus het hof. De rechters verwezen hierbij naar de EU-privacyregels die zijn ondergebracht in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Meta zegt in een reactie dat het juist veel heeft geïnvesteerd om de privacy voor gebruikers te waarborgen. Ook zou het geen gegevens in aparte categorieën zetten om advertenties te personaliseren. "Iedereen die Facebook gebruikt, heeft toegang tot een breed scala aan instellingen en tools waarmee wordt vastgelegd hoe we de informatie van mensen gebruiken", zei een woordvoerder van Meta.

De advocaat van Schrems zei in een verklaring dat volgens de uitspraak van het EU-hof alleen een klein deel van de data van Meta mag worden gebruikt voor advertenties, ook als gebruikers toestemming geven voor advertenties. "Deze uitspraak geldt ook voor elk ander online advertentiebedrijf dat geen strikte regels voor het verwijderen van gegevens hanteert", zei ze.

De grootste vervuilers in de Nederlandse industrie zijn niet groener geworden, maar juist vervuilender. Dat concludeert de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa). De uitstoot van CO2 is tussen 2021 en 2023 gedaald, maar dat komt vooral doordat bedrijven minder hebben geproduceerd. Per afgeleverd product is er meer CO2 uitgestoten.

Een half jaar geleden meldde de Emissieautoriteit dat de uitstoot vorig jaar met ruim 13 procent was gedaald. "De cijfers die we nu hebben, bevestigen wat we toen al vermoedden: een lagere productie die maar beperkt het gevolg is van verbeterde en schonere productiemethoden", zegt directeur-bestuurder Mark Bressers.

Wanneer een bedrijf minder produceert, betekent dat dus niet direct dat daarmee de uitstoot wordt teruggedrongen. "Een fabriek moet ook op temperatuur worden gehouden", legt Bressers uit. Daar is brandstof voor nodig en daarbij komt ook CO2 vrij.

Toch zijn er ook bedrijven die het wel goed hebben gedaan. Van de 282 onderzochte bedrijven heeft iets meer dan de helft de uitstoot minder vervuilend kunnen maken. "Maar dat zijn de kleine bedrijven, de grote gaan verder achteruit."

Meer fossiele brandstoffen

Over het geheel genomen is de industrie slechter gaan presteren. Dat zit ook in een toename van het gebruik van fossiele brandstoffen. Die toename heeft mogelijk te maken met het overvolle stroomnet.

Veel bedrijven die willen overstappen op elektriciteit en een aanvraag hebben gedaan voor een aansluiting, staan op een wachtlijst. Netbeheerders zijn nog druk bezig met het uitbreiden en verzwaren van het elektriciteitsnet. Dat kan nog jaren duren.

Volgens de emissieautoriteit moet nu vooral worden ingezet op vernieuwing. "Dat is de enige weg vooruit. We moeten zorgen dat we dezelfde producten kunnen maken met minder CO2-uitstoot."

Oekraïense vluchtelingen in Nederland hebben niet in elke gemeente toegang tot de psycholoog. Dat signaleert Opora, de stichting waar Oekraïners met psychische problemen zich kunnen melden en die Oekraïense psychologen aandraagt.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten herkent het beeld dat niet in elke gemeente het juiste aanbod beschikbaar is, zegt een woordvoerder: "Gemeenten hebben er ook zorgen over en proberen een goed aanbod te organiseren. Soms lukt dat, bijvoorbeeld door de inzet van Oekraïense psychologen, maar de taal en cultuurbarrière zijn een beperking in het vinden van het juiste aanbod."

Ook in de reguliere ggz er te weinig aanbod, benadrukken de gemeenten, en dat is voor Oekraïners niet anders. Wat wel anders is: ggz-instellingen beslissen per regio zelf of ze wel of geen contracten aangaan met Oekraïense therapeuten, terwijl Nederlandse psychologen door heel Nederland beschikbaar zijn.

Vooral kinderpsychologen nodig

Het inhuren van Oekraïense psychologen gebeurt stelselmatig te weinig, zegt het Loket Ontheemden Oekraïne Psychosociale hulp (LOOP), het centrum waar vragen van lokale overheden en welzijnsorganisaties binnenkomen over psychische hulp aan Oekraïners. De ggz-instellingen ervaren de nodige administratie en financiële barrières om Oekraïense psychologen in te huren; die regels zouden simpeler moeten.

Het merendeel van de Oekraïners is getraumatiseerd door de oorlog en nu vaak aangewezen op online-therapie, zegt de Oekraïense psycholoog Marina Rozhnyatovskaya van Opora. Vooral kinderpsychologen zijn er te weinig, zegt ze. "Online therapie is lang niet voor iedere leeftijd en voor ieder type trauma geschikt."

In totaal zijn er in Nederland zo'n 200 psychologen die in Oekraïne zijn opgeleid. Zo'n 30 van hen hebben de papieren om hier in de ggz te kunnen werken. Nog eens 60 werken er voor gemeenten en andere welzijnsorganisaties. Zij kunnen wel psychosociale hulp bieden, maar mogen geen therapie geven.

Topje van de ijsberg

In totaal zijn er nu ruim 116.000 Oekraïners geregistreerd in Nederland. Wekelijks komen daar nog zo'n 300 nieuwe vluchtelingen bij. Onder hen zijn zo'n 20.000 schoolgaande kinderen.

Opora kreeg de afgelopen anderhalf jaar meer dan 2900 vragen van hulporganisaties en Oekraïners in Nederland. Het LOOP kreeg er 946. In 46 procent van de gevallen was het degene die om hulp vroeg niet gelukt om op een andere plek in Nederland hulp te krijgen.

Volgens Olav de Maat, projectleider van het LOOP, komt dat vooral door de taalbarrière: "Sommige instellingen weigeren Oekraïners bij voorbaat als ze geen Engels of Nederlands spreken." Volgens Opora zijn deze cijfers maar het topje van de ijsberg omdat Oekraïners niet altijd de weg weten naar een psycholoog in Nederland en er in Oekraïne een taboe op rust.

Eind vorig jaar signaleerde het WODC al dat er relatief veel mentale gezondheidsproblemen zijn onder Oekraïners. "Desondanks wordt er nog niet veel gebruik gemaakt van geestelijke gezondheidszorg. Europees onderzoek wijst ook op een relatief lage levenstevredenheid onder Oekraïense vluchtelingen," is te lezen in een WODC-rapport.

Die lage 'levenstevredenheid' heeft er volgens het onderzoek mee te maken dat Oekraïners vaak onderbetaald werk doen onder hun opleidingsniveau, dat ze vaak moeten verhuizen en soms al langer dan twee jaar met kinderen in een gemeentelijke opvanglocatie verblijven zonder privacy.

Politieke keuze

Ook GGD-organisaties merken dat de mentale problemen bij kinderen toenemen. Oorlogstrauma's, zorgen over familie en onzekerheid over hun toekomst op de lange termijn leiden tot slaap- en concentratieproblemen en depressieve klachten, met name onder tieners. Er zijn zorgen over kinderen die overdag alleen achterblijven in de opvang.

Gemeenten moeten de zorg voor de Oekraïense jongeren financieren met geld dat is bedoeld voor de opvang en zorg van ontheemden. Niet alle gemeenten spreken dat geld voldoende aan, zegt Olav de Maat van het LOOP. "Dat is ook een politieke keuze."

Hij denkt dat er veel meer coördinatie nodig is tussen gemeenten bij de inkoop van de zorg en inventarisatie van de zorgvragen. Ook zouden ggz-instellingen meer Oekraïense psychologen in dienst moeten nemen en moet het voor Oekraïense zorgverleners makkelijker worden om in Nederland te werken.

Het wordt duurder om een Chinese elektrische auto in de Europese Unie te verkopen. EU-landen geven groen licht voor het invoeren van importheffingen op elektrische auto's uit China om de eigen industrie te beschermen.

Het gaat om heffingen tussen de 7,8 en 35,3 procent. Het plan ervoor komt van de Europese Commissie. Die maakt zich zorgen over de groeiende verkoop van auto's uit China die met hulp van de Chinese overheid worden geproduceerd.

Van alle elektrische auto's is 14 procent afkomstig uit China. Dat marktaandeel groeit snel. In 2020 was het iets minder dan 2 procent. Ook de Verenigde Staten en Canada hebben importheffingen ingevoerd op elektrische auto's uit China.

Duitsland stemt tegen

De uitkomst van de stemming van de Europese landen is niet openbaar gemaakt. Volgens internationale media stemden tien landen voor de heffingen, waaronder Nederland. Vijf landen stemden tegen. Ook Duitsland is tegen. Autofabrikanten zoals Mercedes verkopen steeds meer auto's in China en vrezen eventuele tegenmaatregelen die China wil opleggen. Twaalf landen onthielden zich van stemming.

De heffingen leiden tot hogere kosten bij Chinese autofabrikanten. Of klanten dat ook gaan merken in de prijzen bij de dealers is afwachten. Fabrikanten kunnen ook beslissen om de verkoopprijs niet te verhogen en genoegen te nemen met minder winst.

Varkensvlees en cognac

In een reactie op de stemming zegt het Chinese ministerie van Handel dat het zich verzet tegen de "onredelijke protectionistische praktijken". Het land hoopt in gesprekken met de Europese Unie de heffingen te voorkomen en zegt dat het maatregelen paraat heeft om de belangen van Chinese bedrijven te beschermen.

Het land heeft eerder tegenmaatregelen aangekondigd. Het land overweegt heffingen in te voeren op varkensvlees en cognac. Ook heeft het land een klacht ingediend bij de Wereldhandelsorganisatie.

De voorgenomen stakingen tussen 14 en 20 oktober voor het behoud van het vroegpensioen gaan mogelijk niet door. Vakbond CNV schort de stakingsplannen op en vakbond FNV bespreekt vanavond met de stakingsleiders of zij zich hierbij aansluiten.

Volgens het CNV geven de gesprekken over een nieuwe vroegpensioenregeling met het ministerie en werkgevers voldoende vertrouwen. "Op dit moment vinden er constructieve gesprekken plaats tussen de sociale partners en de minister van Sociale Zaken," zegt CNV-voorzitter Piet Fortuin.

Het FNV wil nog geen mededelingen doen over de inhoud van de gesprekken, maar zegt wel dat er vanavond met de stakingsleiders wordt gesproken over de voortgang ervan. Als daaruit blijkt dat er voldoende vertrouwen is, worden de stakingen opgeschort tot 1 december.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW vindt ook dat er constructieve gesprekken zijn gevoerd en is blij dat de stakingen waarschijnlijk niet doorgaan. Ook het ministerie van Sociale Zaken heeft het over goede gesprekken. "We hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid om tot een oplossing te komen voor mensen die niet op een gezonde manier het pensioen halen", zegt minister Van Hijum.

Permanente regeling

Per 2026 stopt een tijdelijke regeling die vroegpensioen mogelijk maakt. De bonden eisen nu een permanente regeling, waarbij het voor mensen met een zwaar beroep mogelijk moet blijven om drie jaar eerder te stoppen met werken.

Minister Van Hijum zegt ervoor open te staan, maar wil voorkomen dat er te veel mensen met vroegpensioen gaan. Hij wil daarom een inkomensgrens invoeren.

De discussie over het vroegpensioen loopt al lang. In december 2023 klapte het overleg erover. Tot Prinsjesdag dit jaar volgden vele stakingen en acties van agenten, schoonmakers en OV-personeel.

Na Duitsland, Groot-Brittannië en Bulgarije is nu ook Nederland begonnen met het repatriëren van burgers uit Libanon. Vanmorgen rond 09.20 uur vertrok een toestel van Defensie vanaf de luchtmachtbasis in Eindhoven naar het vliegveld in Beiroet.

Er worden Nederlanders opgehaald "omdat de situatie in Beiroet snel verandert", vertelt ambassadeur Frank Mollen vanuit Libanon in het NOS Radio 1 Journaal. "We merkten dat steeds meer andere landen dit gingen doen en dat steeds meer Nederlanders wilden vertrekken."

Dat het gevaarlijker is geworden in het land, is ook vanuit de ambassade te zien, zegt Mollen: "Je ziet meer aanvallen op het zuiden in de stad. Als ik hier uit het raam kijk, zie ik de rookpluimen en hoor ik de knallen."

400 aanmeldingen

Mensen die in aanmerking wilden komen voor de vlucht konden zich tot gisteren aanmelden. Dat waren er zo'n 400. Na controle van de documenten mogen er zo'n 200 mensen mee en de verwachting is dat 150 van hen ook echt op het vliegtuig stappen.

Het toestel heeft 250 zitplaatsen, de overige plekken zijn voor andere Europeanen die het land uit willen. De rol van de ambassade is daarbij cruciaal.

Het defensietoestel vertrok vanmorgen:

Nederlanders die straks inchecken voor hun vlucht, kunnen zich melden bij de Nederlandse vlag die op het vliegveld hangt. Daar lopen ook mensen rond met oranje hesjes, die de Nederlanders helpen inchecken. "We kijken daar of alles in orde is", vertelt Mollen. "En als dat vliegtuig er eenmaal is, helpen we ze zo snel en veilig mogelijk om op het vliegtuig te komen."

Morgen nog een kans

Wie vandaag niet mee kan met het Nederlandse toestel heeft morgen mogelijk nog een kans: ook dan vertrekt er een vliegtuig vanuit Nederland voor de repatriëring. Het is nog niet duidelijk hoeveel Nederlanders er dan op de vlucht zitten. Volgens de ambassade gaan er ook nog commerciële vluchten, al zitten die wel snel vol.

De verwachting is dat het vliegtuig dat vandaag naar Beiroet gaat in de loop van de middag aankomt en anderhalf uur daarna weer vertrekt naar Nederland. In de loop van de avond moet het toestel terug in Nederland zijn.

Ondanks de dreigende situatie in het land, zijn er ook Nederlanders die blijven. "Dat verschilt per persoon, maar ik kan me voorstellen dat niet iedereen huis en haard wil verlaten en bijvoorbeeld ook huisdieren wil achterlaten. Want die mogen niet mee op de vlucht", aldus de ambassadeur.

Nieuwsuur sprak met Nederlanders die twijfelen of ze gebruik moeten maken van de repatriëringsvluchten:

Een 84-jarige man uit 's-Gravenzande in het Westland is overleden, nadat hij in een openstaande put was gevallen in een parkeergarage. In de put stond water en de man kon er zelf niet uit komen, zegt een woordvoerder van de politie.

Dat gebeurde gisteravond tussen 18.00 en 19.00 uur, schrijft Omroep West. Het gaat om de parkeergarage van een appartementencomplex. De put bevindt zich aan de onderkant van de helling waar auto's de garage in- en uitrijden en lag open.

"Het gaat om een drainageput", zegt een woordvoerder van de brandweer. "De man was daar iets aan het doen en is voorover gevallen." Wat de man daar precies deed, is onduidelijk. Het is ook niet bekend of de man een bewoner was van het appartementencomplex.

Noodlottig ongeval

Verschillende diensten schoten te hulp en haalden de man uit de put. "We hebben nog geprobeerd hem te reanimeren, maar dat mocht niet baten", zegt de brandweerwoordvoerder. De politie spreekt van een noodlottig ongeval en doet geen verder onderzoek naar de zaak.

Een van de geruchtmakendste moordzaken uit de VS komt mogelijk opnieuw voor de rechter. De hoofdaanklager in Los Angeles heeft bekendgemaakt dat hij de sensationele Menendez-moordzaak, die door een Netflix-serie opnieuw onder de aandacht is gebracht, gaat bekijken.

Hiermee is de kans toegenomen dat de broers Menendez, om wie de zaak draait, vervroegd worden vrijgelaten, meldden verschillende Amerikaanse media.

Lyle en Erik Menendez vermoordden in 1989 hun ouders in hun huis in Beverly Hills en kregen daarvoor een levenslange gevangenisstraf. De rechtszaak uit de jaren 90 was een van de eerste die dagelijks wereldwijd op televisie door miljoenen mensen werden gevolgd.

De broers, destijds 18 en 21 jaar oud, lopen op een avond in 1989 met jachtgeweren de studeerkamer van het landhuis van de familie binnen en schieten tot zestien keer op hun vader en moeder, die op dat moment op de bank een film zitten te kijken. Kitty, een voormalige schoonheidskoningin, en Jose, een platenbaas, worden door de kogelregen volgens politierapporten onherkenbaar toegetakeld.

Koelbloedige moordenaars

De broers vertellen aan de politie dat ze ten tijde van de moord niet thuis waren. Twee filmkaartjes moeten aantonen dat ze in de bioscoop zaten. Als ze daarna in korte tijd bijna een half miljoen dollar van hun erfenis uitgeven aan zaken als sportauto's, Rolex-horloges en privé-tennisleraren krijgen de autoriteiten argwaan.

Daarna bekent Erik aan zijn psycholoog dat hij en zijn broer zijn ouders hebben omgebracht en dat ze nadat ze de filmkaartjes hadden gekocht, snel de bioscoop uit zijn geslopen om de moord te plegen. De psycholoog vertelt het vervolgens aan zijn minnares en als de psycholoog die relatie verbreekt, stapt zij in een vlaag van woede naar de politie om over de bekentenis van Erik te vertellen.

In de rechtbank worden de broers afgeschilderd als hebzuchtige, koelbloedige moordenaars, die uit waren op het geld van hun ouders. Hun advocaten stelden daartegenover dat ze jarenlang seksueel misbruikt waren door hun vader en hem uit angst hebben vermoord. Dat verweer loopt op niets uit. Ze krijgen in 1996 een levenslange gevangenisstraf opgelegd.

Nieuw begrip

Dat George Gascón, de hoofdaanklager in Los Angeles, de zaak nu opnieuw bekijkt, heeft ook te maken met een nieuwe Netflix-serie: Monsters: The Lyle and Erik Menendez Story. Dat geeft Gascón zelf ook toe in verklaringen aan de Amerikaanse pers. Door de aandacht die de serie genereerde, kreeg zijn kantoor veel telefoontjes over de zaak.

De advocaten van de broers hebben Gascón gevraagd de zaak te herzien, wat zou kunnen leiden tot hun vrijlating, aangezien ze al tientallen jaren in de gevangenis hebben doorgebracht. Aanklager Gascón laat weinig los, maar het lijkt erop dat het vermeende seksueel misbruik een van de aspecten is die hij onder de loep neemt.

"Het is belangrijk om te erkennen dat zowel mannen als vrouwen het slachtoffer kunnen zijn van seksueel misbruik", zei Gascón op een persconferentie donderdag. Ook de advocaten van de broers hebben in gerechtelijke stukken aangegeven dat er in 2024 "een geëvolueerd begrip van seksueel misbruik bestaat."

Ook hebben de advocaten een brief ingediend waarin twintig familieleden, onder wie zussen van Kitty en Jose, oproepen om de zaak opnieuw voor de rechter te brengen. Ze vinden dat er geen reden is om de broers langer vast te laten zitten.

Nog een serie

De Netflix-serie over de Menendez-zaak is gemaakt door dezelfde mensen achter de serie van de streamingdienst over de Amerikaanse seriemoordenaar Jeffrey Dahmer, die ook tot veel ophef en boze reacties leidde. Dat is nu niet anders: Erik Menendez en andere leden van de Menendez-familie noemen de serie grotesk en zeggen dat die vol met onwaarheden zit.

Ryan Murphy, een van de makers, verdedigt de serie in gesprek met The Hollywood Reporter en vindt dat de broers hem dankbaar moeten zijn voor de aandacht die zijn serie heeft gecreëerd voor de zaak. "Ze zouden me bloemen moeten sturen", zei hij.

Overigens staat er nog een ander Netflix-project in de planning: een documentaire getiteld The Menendez Brothers. Uit de trailer blijkt dat ze daarin vanuit de gevangenis zelf hun verhaal doen.

Bij een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking in Eindhoven is bij twee mensen mpox geconstateerd. Het gaat om een milde variant van het virus en de kans op verdere verspreiding is laag, zegt de GGD.

De besmettingen zijn gevonden op de woonlocatie Eckartdal van de instelling Lunet. Contact met andere groepen en locaties wordt vermeden en er zijn "beschermingsmiddelen ingezet" om verdere verspreiding te voorkomen, meldt de zorginstelling.

Mpox is een virusinfectie die vaak begint met koorts, hoofdpijn, spierpijn, gezwollen lymfeklieren, rillingen en vermoeidheid. Het belangrijkste symptoom is huiduitslag in de vorm van pokken.

Milde variant

Mpox komt voor bij jong en oud, vooral in Afrikaanse landen. Daar komt een erg besmettelijke, en gevaarlijke vorm van mpox voor. In Nederland duikt het virus ook af en toe op, maar dan gaat het om een mildere variant. Sinds april 2022 heeft het RIVM bij meer dan 1300 mensen die variant vastgesteld.

Het virus wordt overgebracht door nauw of intiem contact. In Europa komt het voornamelijk voor bij mannen die seks hebben met mannen, maar het kan ook bij de dagelijkse verzorging en verpleging overgaan van mens tot mens.

Minister Agema van Volksgezondheid hoopt dat het bij deze twee gevallen blijft. Op verzoek van de Tweede Kamer heeft ze een deel, zo'n 13.000 doses, van de Nederlandse voorraad (100.000 doses) aan Afrika gestuurd en daarom is er nu minder voorraad in Nederland. Over enkele maanden komt er een nieuwe levering, maar een datum heeft de minister niet.

Bron- en contactonderzoek

De GGD Brabant-Zuidoost heeft tests afgenomen, schrijft Omroep Brabant. "We voeren ook bron- en contactonderzoek uit", zegt een woordvoerder. Dat betekent dat wordt onderzocht waar de besmettingen in Eindhoven vandaan komen en wie er mogelijk nog meer besmet kunnen zijn.

In twee Vietnamese dierentuinen zijn bijna 50 tijgers en drie leeuwen gestorven aan de vogelgriep. De dieren raakten besmet in augustus en september, in dierentuinen in Ho Chi Minh-stad. Een specialistisch team vernietigt de kadavers.

Ruim dertig dierentuinmedewerkers hebben tijdens hun werk contact gehad met de dieren, maar zij zouden geen gezondheidsklachten hebben gemeld.

Volgens lokale media proberen Vietnamese gezondheidsautoriteiten te voorkomen dat het virus zich verder verspreidt. De dierentuinen zijn deels afgesloten voor bezoekers en de andere dieren zijn geïsoleerd.

Volgens dierenrechtenactivisten is de uitbraak alarmerend. Zij noemen het toenemende aantal vogelgriepgevallen een tragisch gevolg van het gevangen houden van dieren. Dierenrechtenorganisatie Peta (People for the Ethical Treatment of Animals) benadrukt dat "als de gezondheid van dieren in het geding is, mensen ook in gevaar komen".

Vogelgriep

Door het H5N1-virus ofwel de vogelgriep sterven vaak vogels, maar ook steeds vaker zoogdieren. Een infectie bij mensen kan ernstige gevolgen hebben, maar dat is relatief zeldzaam.

In de VS raakten de afgelopen jaren een aantal mensen besmet met het virus. De meesten hadden vanwege hun werk intensief contact met dieren. Finland vaccineerde als eerste land mensen uit voorzorg tegen de vogelgriep.

Bekijk deze video over de vogelgriep en de risico's voor mensen:

De grote staking van havenpersoneel langs de Amerikaanse oostkust en in de Golf van Mexico is opgeschort. Tienduizenden medewerkers hadden dinsdag het werk neergelegd, omdat de vakbonden en rederijen het niet eens konden worden over nieuwe arbeidscontracten. Inmiddels is er een overeenkomst bereikt, meldt de vakbond International Longshoremen's Association (ILA).

De bond heeft volgens Amerikaanse bronnen een voorlopige deal gesloten over een loonsverhoging van 62 procent over een periode van zes jaar. De vakbond had aangedrongen op een verhoging van 77 procent.

De staking is nu opgeschort tot halverwege januari, dan moet de overeenkomst verder zijn uitgewerkt. Er moeten nog afspraken worden gemaakt over hoe banenverlies door automatisering kan worden voorkomen.

Wachtende schepen

Aan de staking deden ruim 45.000 medewerkers in 36 havens mee, waaronder die van Boston, New York en Houston. Het was de eerste staking in tijden: de vorige staking van de vakbond was in 1977.

Ongeveer de helft van de zeevracht in de VS werd erdoor getroffen. Containers met auto's, kleding en levensmiddelen bleven op de kade of in schepen staan. Op dit moment liggen nog zo'n 54 schepen buiten de havens te wachten om gelost te worden. Daardoor kan het nog enige tijd duren voordat de scheepvaart weer op gang komt.

Vrees voor gevolgen

In Nederland werd gevreesd voor de gevolgen van de staking. "Als de staking een week duurt zal de impact beperkt blijven voor de rest van de wereld, maar als het langer gaat duren, zal er zeker impact zijn", zei econoom Rico Luman van ING eerder tegen NOS.

Ook de haven in Rotterdam hield rekening met de staking, maar omdat die nu korter dan een week duurde, had het geen gevolgen voor de goederen die verscheept moeten worden, aldus persbureau ANP.

President Joe Biden reageerde opgelucht op de onderhandelingsovereenkomst. "Collectieve onderhandelingen zijn cruciaal voor het opbouwen van een sterkere economie van binnenuit en onderop", aldus Biden tegen ABC News.