NOS Nieuws - Algemeen

Het waren dokters, onderwijzers en schrijvers. Mensen die net hun diploma hadden gehaald, of net een kind hadden gekregen. Het zijn enkele voorbeelden van Palestijnen die door het Israëlische leger zijn gedood. Na een jaar van oorlog is hun aantal zo groot, dat ze dreigen te verdwijnen in een statistiek van tienduizenden doden.

Door een diepgravend onderzoek komt daar nu verandering in. De onafhankelijke organisatie Airwars, gevestigd in Londen, onderzocht honderden Israëlische luchtaanvallen. Inmiddels hebben de onderzoekers ruim 7000 burgerdoden geïdentificeerd. Van hen weten we nu waar en wanneer ze zijn gedood, ze hebben een naam en gezicht gekregen.

Ze waren thuis of schuilden in scholen, moskeeën en tentenkampen die als doelwit waren aangewezen door het leger. Anderen kwamen om door ziekte en uitputting. Met volgens Palestijnse cijfers bijna 42.000 doden is het een van de bloedigste oorlogen sinds het begin van deze eeuw, twee procent van de bevolking in Gaza is gedood.

Lijst met namen

Het zijn cijfers van het gezondheidsministerie in Gaza, dat onder de politieke tak van Hamas valt. Het ministerie maakt geen onderscheid tussen burgers en militanten. In Israël is herhaaldelijk gezegd dat het aantal burgerdoden niet zo hoog is. In oktober, net na het begin van de oorlog, zei de Amerikaanse president Biden "geen vertrouwen" te hebben in de cijfers.

Kort daarop publiceerde het ministerie een document met de namen, leeftijden en ID-nummers van duizenden doden. "Zover we weten is dat nooit eerder gedaan tijdens een oorlog", zegt Emily Tripp, directeur van Airwars. "De lijst bleek grotendeels accuraat te zijn, er ontbraken ook nog namen van burgers die waren gedood." Ook de ratio klopte: ruim de helft is vrouw en kind.

"Er wordt veel gefocust op de statistieken, maar we wilden elke naam langsgaan en zijn handmatig te werk gegaan", vertelt Tripp. Ze benadrukt dat het onderzoek gebaseerd is op openbare informatie en dus volledig nagetrokken kan worden. "Deze burgerslachtoffers worden afgedaan als collateral damage, als bijkomende schade. Dit is dus wat we daarmee bedoelen."

De onderzoekers werkten aan de hand van informatie op sociale media en nieuwssites en bij hulporganisaties. Daar verschenen foto's van lijkwaden waarop namen waren geschreven. Op Facebook werden overlijdensberichten geplaatst. De zo verzamelde informatie werd naast de lijsten van het ministerie gelegd. De onderzoekers achterhaalden ook de locaties en tijden van luchtaanvallen, en wie daarbij werden gedood.

Het ministerie geeft geen openheid over gedode militanten. Die komen wel terug in de lijst van Airwars, zoals een generaal-majoor van Hamas die samen met zijn achttien familieleden werd gedood, of een commandant van Islamitische Jihad. Het waren er tientallen. "Dat zagen we aan hun foto's op sociale media waarop ze met wapens poseren", zegt Tripp, "of bijvoorbeeld omdat ze in een Hamas-vlag begraven werden."

Het totale aantal doden zal nog veel hoger zijn dan de 42.000 die door het Palestijnse ministerie worden genoemd. Door de verwoesting van ziekenhuizen en andere civiele infrastructuur is er moeilijk zicht te krijgen. Er zijn duizenden vermisten. Soms verdwijnen lichamen zonder identificatie in massagraven. In veel gevallen zijn de raketten die het leger gebruikt zo zwaar, dat er alleen nog ledematen van lichamen te vinden zijn.

Burgers beschermen

Met het onderzoek laat Airwars zien dat het mogelijk is om slachtoffers naam voor naam te identificeren, en dat lokale bronnen te vertrouwen zijn, zegt Jessica Dorsey, universitair docent Internationaal Recht aan de Universiteit Utrecht. "Landen die in oorlog zijn zeggen vaak dat niet te achterhalen is hoeveel burgerslachtoffers er vallen door luchtaanvallen, maar dat kan dus wel."

Daarmee richten de onderzoekers zich ook tot landen die Israël steunen en van wapens voorzien. "Regeringen moeten verantwoordelijkheid nemen en burgers beschermen", zegt Dorsey, die als vrijwilliger betrokken is bij het bestuur van Airwars. In de toekomst kan de informatie dienen bij bijvoorbeeld rechtszaken, zoals de genocidezaak die bij het Internationaal Gerechtshof loopt.

De organisatie hoopt dat het onderzoek bijdraagt aan een betere bescherming van burgers in conflictgebieden in de toekomst, maar dat is niet het enige doel. "Iedereen heeft recht op de waarheid, om te weten wat er gebeurd is met de persoon van wie je hield", zegt Tripp. "Onze documentatie is dus ook een aandenken voor iedereen die iemand verloren is."

Goedemorgen! Deze week worden de Nobelprijzen toegekend, vandaag is dat de Nobelprijs voor Natuurkunde. En in de Eerste Kamer vinden de Algemene Politieke Beschouwingen plaats.

Eerst het weer:

Eerst veel bewolking en naar het noorden wegtrekkende regen. Vanmiddag wisselen zon, wolken en een enkele bui elkaar af bij maxima tussen 16 en 19 graden. De komende dagen blijft het wisselvallig met geregeld regen of een bui. Vanaf vrijdag geleidelijk droger met meer zon en temperaturen rond 13 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. Check hier de dienstregeling voor het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De toezichthouder voor de jeugdzorg, de Jeugdautoriteit, zegt dat het met deze zorg slechter gaat dan vorig jaar. Daardoor is hij minder toegankelijk voor de doelgroep, de jongeren.

Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg. Ze krijgen daar van het Rijk geld voor, maar hebben vaak te maken met bezuinigingen. Grotere jeugdzorgaanbieders hebben een hoog ziekteverzuim en personeel wordt vaak extern ingehuurd

Het ontbreekt volgens de Jeugdautoriteit aan een gezamenlijke aanpak van Rijk, gemeente en aanbieders, waardoor de veranderingen lang duren en efficiëntie uitblijft.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Oud-voetballer en -trainer Johan Neeskens overleed gisteren plotseling op 73-jarige leeftijd in Algerije waar hij was voor de KNVB WorldCoaches. Neeskens geldt als een icoon van het Nederlandse voetbal.

Neeskens ontfermde zich in 1978 tijdens het WK in Argentinië over de kleine jongen Miguel Alejandro Pons, die uitgroeide tot mascotte van Oranje.

Fijne dag!

Een Russische rechtbank heeft een Amerikaan veroordeeld tot zes jaar en tien maanden gevangenisstraf omdat hij als huurling in Oekraïne heeft gevochten.

De 72-jarige Stephen Hubbard zou na de Russische inval in februari 2022 een contract hebben getekend met het Oekraïense leger. Daarmee vocht hij in de oorlog tegen Rusland.

Na twee maanden werd hij gevangengenomen door het Russische leger.

Gesloten deuren

De zaak vond plaats achter gesloten deuren en Rusland weigerde de VS consulaire toegang. Daardoor is er weinig bekend over de zaak.

In een verklaring zegt het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het teleurgesteld is over de gang van zaken en dat het de zaak op de voet volgt.

Hubbard is zover bekend de eerste Amerikaan die is veroordeeld voor het vechten als huurling voor Oekraïne. Volgens Russische media bekende hij schuld en kreeg hij daarom een lagere straf.

De afgelopen jaren zijn meer Amerikanen in Rusland gearresteerd. Waarschijnlijk arresteert Rusland Amerikanen om te ze kunnen ruilen voor Russen die in de VS zijn veroordeeld.

Alphabet, het bedrijf achter Google, moet meer ruimte geven aan concurrenten in zijn appwinkel Google Play. Dat heeft een rechter in San Francisco bepaald. Ook moet Alphabet Android-apps beschikbaar stellen via andere platformen.

De zaak werd aangespannen door de maker van het populaire videospel Fortnite, Epic Games. Die beschuldigde Alphabet van machtsmisbruik en stelde dat de regels en de tarieven van Google Play de concurrentie en betalingen binnen apps van andere partijen belemmerden.

Eind vorig jaar oordeelde een jury in dezelfde zaak dat Alphabet een illegaal monopolie heeft met zijn appwinkel. De jury zei toen dat de handelswijze "oneerlijk" is voor ontwikkelaars van games en apps.

Google heeft aangekondigd in beroep te gaan tegen de beslissing. Het bedrijf zegt dat de beslissing van de rechter schadelijk zal zijn voor onder meer consumenten en ontwikkelaars van apps.

De Amerikaanse zangeres Cissy Houston is op 91-jarige leeftijd overleden. Dat meldt haar familie op sociale media. Cissy Houston is de moeder van de wereldberoemde zangeres Whitney Houston, die al in 2012 op 48-jarige leeftijd overleed.

Cissy Houston was achtergrondzangeres van onder anderen Elvis Presley, Aretha Franklin, Ook was ze te horen op nummers van Beyoncé, Jimi Hendrix en Paul Simon.

Solocarrière

Naast een carrière als achtergrondzangeres had Houston een solocarrière. Zo won ze onder meer twee Grammy Awards voor beste soul- en gospelalbum in 1997 en 1998.

Houston leed aan Alzheimer. In de Amerikaanse staat New Jersey werd ze in een hospice verzorgd. Daar overleed ze in het bijzijn van haar familie.

Herman Finkers heeft de publieksprijs van Edison Klassiek gewonnen. De 69-jarige cabaretier kreeg de prijs tijdens de uitreiking van de Edisons Jazz en Klassiek.

Finkers won zijn Edison met de door hem gecomponeerde Missa Sancti Georgii, uitgevoerd door Capella Amsterdam en Holland Baroque.

Publieksprijs Edison Jazz

Zanger Dennis van Aarsen won de publieksprijs in de categorie jazz. De oud-winnaar van de talentenshow The Voice of Holland kreeg de prijs voor zijn album Just Call It Love, een samenwerking met componist-pianist Jeff Franzel.

Saxofonist Benjamin Herman (jazz) en pianist Ronald Brautigam (klassiek) kregen allebei een oeuvreprijs. De jury noemt Herman "al meer dan drie decennia lang een van de meest productieve muzikale persoonlijkheden van de Lage Landen".

Ook werd hij geroemd omdat hij met verschillende muziekstijlen uit de voeten kan. "Herman is een onconventionele, omnivorische, innovatieve, iconische en uiterst sympathieke persoonlijkheid en muzikant", zo schrijft de jury.

De jeugdzorg staat er slechter voor dan vorig jaar. Dat concludeert de Jeugdautoriteit in een nieuw rapport. Daarmee komt de continuïteit van de jeugdzorg onder druk te staan en is zorg minder toegankelijk voor jongeren, zegt de toezichthouder.

Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg. Dat varieert van hulp bij opvoedproblemen of dyslexie tot complexe zorg bij zware mentale problemen of uithuisplaatsingen. Gemeenten krijgen hier geld voor van het Rijk, maar hebben vaak te maken met bezuinigingen.

Daarom kwam de sector vorig jaar met een verbeterpakket voor de jeugdzorg. In deze Hervormingsagenda staan plannen om de jeugdzorg efficiënter te maken. Het kabinet hoopt dat het in 2025 door deze plannen 500 miljoen euro kan bezuinigen op de jeugdzorg.

In het rapport staat dat rond de 30 procent van de zorgaanbieders kampt met acute financiële problemen. De kosten stijgen flink, terwijl het gebruik van jeugdzorg bijna niet toeneemt. Ook kampen de grotere jeugdzorgaanbieders met een hoog ziekteverzuim, wordt personeel vaak extern ingehuurd en stijgen de tarieven niet evenredig mee met inflatie en loonstijgingen.

Meer samenwerking

Deze problemen waren al bekend. Volgens de directeur van de Jeugdautoriteit, Kees van Nieuwamerongen, is er ook al veel gedaan om de jeugdzorg te verbeteren, maar "ontbreekt het aan een gezamenlijke aanpak van het Rijk, gemeente en aanbieders", waardoor de veranderingen lang duren en efficiëntie uitblijft.

Het is volgens de Jeugdautoriteit nu nog zo dat "gemeenten en aanbieders vaak ieder voor zich het wiel opnieuw uitvinden." Het rijk, gemeenten en zorgaanbieders moeten beter samenwerken om de continuïteit van de Jeugdzorg te bewaren, vindt Van Nieuwamerongen.

Toch ziet hij ook positieve ontwikkelingen. "De sector staat niet stil. Gemeenten hebben al meer zorgkennis en er wordt beter gecommuniceerd tussen gemeenten en zorgaanbieders."

Volgens hem biedt de Hervormingsagenda aanknopingspunten voor verbetering van het stelsel en het waarborgen van de continuïteit. Daarnaast kan de jeugdzorgsector leren van andere zorgsectoren op het gebied van bedrijfsvoering en het bieden van passende zorg, zegt de Jeugdautoriteit.

Branchevereniging herkent zorgen

Branchevereniging Jeugdzorg Nederland herkent de zorgen van de Jeugdautoriteit en vindt dat het verbeteren van de zorg begint met het werken aan de veerkracht van gezinnen en kinderen. "Dat vraagt om een heldere visie en lef om anders te denken", zegt bestuurslid Eddy de Bruin.

Hij vindt net als de Jeugdautoriteit dat het belangrijk is dat de sector kritisch naar zichzelf kijkt. "Er valt inderdaad een wereld te winnen in de professionalisering van de sector." Alle betrokken partijen moeten zich volgens De Bruin verantwoordelijk voelen. "Zo kunnen we de zorg voor de kinderen en gezinnen in Nederland duurzaam verbeteren."

Autofabrikanten willen uitstel van strengere CO2-uitstootregels. Het verzoek is onder meer afkomstig van Stellantis ( Fiat, Chrysler, Citroën, Peugeot, Dodge en Opel). Ook Duitse en Franse bedrijven roepen de Europese Unie ertoe op de regels te versoepelen.

Automerken moeten aan steeds strengere Europese CO2-doestellingen voldoen. De grens gaat geleidelijk omlaag. Vanaf 1 januari 2025 zakt de grens en worden de uitstootregels strenger. Het idee is dat de grens in 2035 op 0 ligt. Dan moeten in de EU alle nieuw verkochte auto's zonder emissie zijn.

Maar deze regels brengen de auto-industrie schade toe, zeggen Stellantis en andere automakers. "Consumenten wijzen elektrische auto's af, onder meer vanwege de prijs en het bereik", staat in een brief aan de voorzitter van de Europese Unie.

Boetes van miljarden euro's

Ook de Europese Vereniging van Autofabrikanten (ACEA), het Franse Renault en het Duitse Volkswagen willen soepelere regels. Als fabrikanten zich niet aan de CO2-doelstellingen houden, riskeren zij boetes die in de miljarden euro's kunnen lopen, zei Renault CEO Luca de Meo. De boete wordt berekend aan de hand van het aantal gram CO2 dat een fabrikant per verkocht voertuig gemiddeld te veel uitstoot.

Veel autofabrikanten halen de CO2-doelstelling waarschijnlijk niet, zegt ook Rico Luman, sectoreconoom transport en automotive van ING. Dit komt met name door de stagnerende vraag naar elektrische auto's. "Deze zijn voor veel consumenten te duur. Daarom zijn subsidies, maar ook een betere laadinfrastructuur nodig."

Toch wil niet iedereen uitstel. "Volvo is een voorloper en heeft al een vrij lage uitstoot", zegt Luman. Hij kan niet zeggen of het verzoek tot uitstel in Brussel zal worden gehonoreerd. "Hoe dan ook: fabrikanten moeten investeren in innovatie om hun concurrentiepositie te behouden."

Industrie in zwaar weer

De Europese autobranche worstelt al langer met teleurstellende verkoopcijfers. Vorige week kwam Stellantis met een winstwaarschuwing, waarna de beurskoers in Milaan en Parijs kelderde. Ook Volkswagen, Mercedes-Benz en BMW kwamen met tegenvallend nieuws.

Het Europees parlement debatteert dinsdag over de crisis waarin de industrie verkeert. Zo wordt het verbeteren van de concurrentiepositie en het behouden van banen besproken.

Tegelijkertijd worden Chinese merken op de Europese markt steeds populairder. In de afgelopen vier jaar nam het aandeel van net geen 2 procent toe naar ruim 14 procent.

De Europese Unie wil voorkomen dat China op een "oneerlijke manier" te dominant wordt op de automarkt en daarom zijn er tijdelijke importtarieven opgelegd. Hierdoor betalen consumenten nu meer voor een Chinese elektrische auto.

Als gebaar van dankbaarheid voor de bevrijding van Welberg in de Tweede Wereldoorlog, doen de inwoners van het Brabantse dorp een bronzen klok cadeau aan hun Canadese bevrijders. Deze klok moet bij herdenkingsmomenten van de oorlog gaan luiden.

Daarmee zal de klok tegelijkertijd klinken met die in Welberg. Daar staat het Oorlogsmonument De Klok, ter herinnering aan de bevrijding van het dorp in november 1944. Dat monument is opgericht als eerbetoon aan de Canadezen. Nu wil de Welbergse gemeenschap dat eerbetoon ook laten zien in Canada zelf.

Edmonton

Tien jaar geleden gaf Welberg daarom al een klok cadeau aan de Canadese eenheid uit Edmonton, die bij die bevrijding betrokken was. Sindsdien worden deze twee klokken tweemaal per jaar tegelijkertijd geluid: bij de landelijke herdenking op 4 mei, en bij de herdenking in Welberg begin november.

Vanaf dit jaar komt daar dus nog een klok bij, in Ontario - honderden kilometers ten oosten van Edmonton. Het is een bevrijdingsgeschenk voor de eenheid daar, die ook hielp bij de bevrijding in 1944, schrijft Omroep Brabant.

Prachtexemplaar

De klok had jarenlang dienst gedaan bij een zorginstelling in Roosendaal, voordat hij in handen kwam van Stichting Bevrijdingsmonument Welberg. Angelo Somers, verbonden aan die stichting, was al langer op zoek naar een klok om naar het regiment in Ontario te sturen.

Hij was dan ook enorm blij dat deze klok, gemaakt in 1950, die kant op mag. "We kunnen de soldaten, die veelal het vuile werk moesten opknappen, hiermee de eer geven die ze verdienen", zei hij eerder dit jaar tegen de regionale omroep. "Het is echt een prachtexemplaar."

Prachtig, maar wel wat gedateerd. Daarom heeft een aantal vrijwilligers zich de afgelopen maanden ingezet om het object nieuw leven in te blazen. Zij installeerden een nieuw luidmechanisme en maakten een demontabele klokkenstoel die bestaat uit losse onderdelen om ruimte te besparen bij de transport.

Voordat de klok naar Canada wordt verscheept, wordt 'ie eerst nog geluid op bij de herdenkingsceremonie voor 80 jaar vrijheid in Welberg, op 2 november. "De klok wordt geluid als gebaar van vrede en verbondenheid over de oceaan", zegt Somers.

Na de herdenking gaat de klok de oceaan over. Dat zal waarschijnlijk in een container op een vrachtschip zijn. Het is de bedoeling dat de klok op 4 mei voor het eerst klinkt op zijn nieuwe plek in Ontario.

De overheid wil een grens kunnen stellen aan de prijs die huishoudens betalen voor het gebruik van een warmtenet. Dat schrijft minister Hermans van Klimaat en Groene Groei aan de Tweede Kamer. Wijziging van de Wet Collectieve Warmte moet burgers beschermen tegen "excessief hoge leveringslasten".

Vanwege de hoge kosten voor huishoudens die gebruik maken van een warmtenet, ook wel bekend als stadsverwarming, liggen veel projecten op dit moment stil. De vier grote steden liggen overhoop met energiebedrijven en woningcorporaties over de kosten.

Waar warmtenetten op korte termijn duur zijn voor zowel de exploitant als de gebruiker, is het toch van belang dat ze er komen, schrijft de minister. Als woningcorporaties afzien van een warmtenet en met elektrische warmtepompen gaan werken, neemt de druk op het elektriciteitsnet nog verder toe. Warmtenetten zijn een goede manier om minder goed geïsoleerde huizen zonder al te kostbare verbouwing duurzaam te verwarmen.

Financiering nog niet rond

Het is aan de overheid om samen met energiebedrijven een manier ter vinden om warmtenetten voor huishoudens betaalbaar te houden. De oplossingen hier voor kosten allemaal geld, dat grotendeels nog gevonden moet worden, schrijft de minister.

Ook de financiering van een mogelijk prijsplafond voor warmtenetten is nog niet geregeld. Bij het prijsplafond voor de energierekening in 2023 nam de overheid het verschil tussen het plafond en de werkelijke prijs voor zijn rekening. Hoe het verschil tussen een door de overheid afgedwongen limiet en de kostprijs voor een warmtenet betaald moet worden, is nog niet duidelijk.

De minister waarschuwt in de brief ook dat mensen zich niet rijk moeten rekenen met de relatief lage gasprijs op dit moment. Niet alleen kunnen geopolitieke omstandigheden die gasprijs weer heel snel laten stijgen, ook nieuwe regels zullen leiden tot een prijsstijging. Over een paar jaar zullen ook energiebedrijven CO2-rechten moeten kopen voor de levering van gas.

Nu geldt deze zogenoemde Europese ETS-regeling alleen voor de industrie en de lucht -en scheepvaart. De rechten die energiebedrijven voor de verkoop van gas moeten kopen, zullen doorberekend worden in de prijs voor de consument. Op termijn worden warmtenetten daarom waarschijnlijk financieel aantrekkelijker, staat in de Kamerbrief.

De Tweede Kamer bespreekt dit najaar de Wet Collectieve Warmte. Niet alleen de prijs van warmte speelt een rol in het debat. De wet schrijft voor dat de overheid - in dit specifieke geval de gemeenten - een meerderheidsaandeel in de exploitatie van warmtenetten moet hebben.

Het vorige kabinet wilde hiermee de belangen van de burgers die afhankelijk zijn van een warmtenet beschermen. Ondertussen dreigen de grote energiebedrijven die ervaring hebben met warmtenetten zich hier nu van af te keren. Vattenfall en Eneco voelen er weinig voor om risicovolle investeringen te doen in warmtenetten zonder dat ze er zeggenschap over hebben.

Orkaan Milton die richting Mexico en de Amerikaanse staat Florida raast, neemt snel in kracht toe. Dat stelt het Amerikaanse meteorologisch instituut.

Milton heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een storm van de zwaarste categorie (categorie 5) en bereikt aanhoudende windsnelheden van zo'n 250 kilometer per uur. De verwoestende orkaan Helene, die twee weken geleden aan land kwam, had destijds een categorie 4.

De orkaan komt waarschijnlijk dinsdagavond of woensdagochtend lokale tijd aan land in Florida. Daarna buigt hij af naar de Atlantische Oceaan en worden andere Amerikaanse staten waarschijnlijk gespaard.

Inwoners van Florida moeten zich voorbereiden op de grootste evacuatie in jaren. "Je kunt helpen door weg te gaan", stelt de brandweer. "Wie thuisblijft brengt zichzelf en reddingswerkers in gevaar."

Orkaan Helene richtte enorme verwoestingen aan. In zes Amerikaanse staten kwamen in totaal zeker 215 mensen kwamen om het leven. Daarmee is Helene de dodelijkste die het vasteland van de VS heeft getroffen sinds Katrina in 2005.

Met honderden mensen die het slachtoffer werden van Helene is nog geen contact geweest. Veel mensen zitten nog zonder elektriciteit en telefoon. Er zijn 6700 reservisten uit zestien staten ingezet om te helpen. Daarnaast zijn er nog eens duizend militairen naar het omvangrijke rampgebied gestuurd.

De burgemeester van Tampa, een stad in Florida die zwaar werd getroffen door Helene, noemt Milton "the real deal". Hij denkt dat Milton nog gevaarlijker is dan Helene.

In de Rav Aron Schuster Synagoge in Amsterdam zijn vanavond de terreuraanslagen van Hamas in Israël herdacht, vandaag een jaar geleden.

De herdenking was georganiseerd door de Israëlische ambassade en het Centraal Joods Overleg. Onder de ongeveer vierhonderd gasten waren premier Schoof, VVD-leider Yesilgöz, PVV-leider Wilders, BBB-leider Van der Plas en een aantal ministers. Familieleden van Israëliërs die een jaar geleden werden ontvoerd hielden een toespraak, evenals de ambassadeur van Israël.

"Zoals elke dag in het afgelopen jaar denken wij aan de meer dan 1200 slachtoffers van 7 oktober en aan de 251 mensen die op die dag zijn gegijzeld. Wij bidden voor de terugkeer van de 101 mensen die nog altijd worden gegijzeld", zei Chanan Hertzberger, de voorzitter van het Centraal Joods Overleg.

In zijn toespraak stond hij stil bij antisemitisme, dat sinds de aanslag vorig jaar en de daaropvolgende oorlog in Gaza is toegenomen. Hij sprak van een "giftige mix van extreemrechtse racisten, extreemlinkse fanatici en fundamentalistische moslims" die Israël volgens hem weg zetten als agressor en genocidepleger en die oproepen tot vernietiging van de staat Israël.

Het aantal meldingen van antisemitisme nam bij de politie toe van 549 in 2022 naar 880 in 2023.

'Iedere dag is 7 oktober'

Op video vertelden overlevenden over de aanslag en de nasleep. De Israëlische ambassadeur Ephraim zei dat het in Israël nog elke dag 7 oktober is, doelend op de gijzelaars die nog altijd vastzitten en op de tienduizenden mensen uit Noord-Israël die door de raketaanvallen van Hezbollah ontheemd zijn. Hij noemde de aanslag van Hamas een "Palestijnse aanval, die werd uitgevoerd door aanhangers met dezelfde ideologie als terreurorganisatie IS".

Ephraim bedankte de Nederlandse regering voor de steun aan Israël. "Israël en Nederland zijn al 75 jaar goede vrienden. Uw steun is ontzettend belangrijk voor ons."

Op de herdenking werd ook gebeden en was er muziek:

De kleindochter van Shlomo Mantzur, die op 7 oktober werd gegijzeld en nog steeds in Gaza wordt vastgehouden, sprak ook. "Sinds 7 oktober staat mijn leven stil. Ik weet nog steeds niet hoe het met mijn opa gaat", zei ze. Ze vroeg de aanwezigen om alles op alles te zetten om een akkoord met Hamas tot stand te brengen voor vrijlating van de resterende gijzelaars.

Yotam Cohen, wiens broer Nimrod gegijzeld werd op 7 oktober, richtte zich direct tot premier Schoof. "Je bent een bondgenoot van Israël, en ik ga ervan uit dat dat ook zo blijft. Alleen een deal kan de rest van de gijzelaars redden", zei hij.

Even daarvoor zei hij dat er niet genoeg gedaan is om de gijzelaars terug te krijgen. "Zonder de schuld bij een individu neer te leggen, kan ik met zekerheid zeggen dat er niet genoeg is gedaan."

"Iedereen met enig moreel besef zou zich een beetje schuldig moeten voelen", vervolgde hij. "Het is aan ons om van de wereld een betere plek te maken. Dat er nog steeds gijzelaars vastzitten in Gaza en dat er nog iedere dag mensen sterven door deze bloedige oorlog, maakt de wereld lelijker."

'Geraakt door toespraak'

Even na de herdenking zei premier Schoof dat de woorden van Cohen hem hebben geraakt. Hij zei te willen kijken hoe de Nederlandse initiatieven voor het terughalen van gijzelaars "intensief kunnen worden voortgezet". "Zolang ze niet vrijkomen hebben we niet genoeg gedaan", zei de premier.

De premier noemde 7 oktober "een dag van blinde haat, van onbeschrijflijk wreed geweld". "Mijn wens vandaag bestaat uit één woord: sjalom - vrede, harmonie."

Herdenkingen en pro-Palestijnse demonstraties

Ook op andere plekken waren vandaag herdenkingen. De organisatie Christenen voor Israël organiseerde meerdere bijeenkomsten. Zo was er in Barneveld een herdenkingsbijeenkomst waar meer dan duizend mensen op afkwamen.

Op de Dam in Amsterdam kwamen honderden mensen bijeen voor een pro-Israël-manifestatie met toespraken. Ook werd er een grote Israëlische vlag uitgerold. De bijeenkomst werd kort verstoord door pro-Palestijnse demonstranten, die even verderop een plek hadden gekregen voor een tegendemonstratie. Op last van burgemeester Halsema werd daar een einde aan gemaakt vanwege "wanordelijkheden".

Pro-Palestijnse demonstranten waren vandaag op verschillende plekken in het land op de been. Ze protesteerden tegen de verwoestingen in de Gazastrook en wezen op de duizenden Palestijnen die in het oorlogsgeweld zijn gedood. Op verschillende stations waren sit-ins, zoals in Den Haag, Leiden, Leeuwarden, Rotterdam en Amsterdam. Mensen riepen leuzen als 'Free Palestine' en droegen Palestijnse vlaggen.

Nederland krijgt donderdag mogelijk te maken met zware windstoten en veel regen, waarschuwt het KNMI. Dat is een gevolg van orkaan Kirk, die nu over de Atlantische Oceaan trekt. Kirk neemt weliswaar in kracht af, maar kan in West-Europa nog steeds tot zeer onstuimig weer leiden.

Hoe hard de windstoten worden en hoeveel regen er gaat vallen, is nog onzeker. Dat hangt volgens het KNMI af van de precieze route die de storm aflegt. In verschillende weermodellen tekent zich nog geen duidelijk beeld af.

Kirk bevindt zich nu midden op de oceaan. Voor het weekend groeide hij uit tot een orkaan van categorie 4, het een na hoogste niveau. Inmiddels is hij afgezwakt tot een zogenoemde ex-orkaan, eentje die zijn tropische kenmerken steeds meer kwijtraakt.

Afzwaaier

Volgens de laatste berekeningen komt Kirk via het noorden van Spanje woensdagavond aan land boven West-Frankrijk. Daar kunnen windstoten voorkomen van boven de 100 kilometer per uur. Ook wordt daar veel regen verwacht. Daarna zet Kirk koers richting Duitsland.

In eerdere modellen leek de storm ook over Nederland te trekken, maar de koers is zuidelijker komen te liggen. Toch kan het ook bij ons hard gaan waaien en regenen, zegt het KNMI. Ook zal de middagtemperatuur donderdag en vrijdag dalen tot een graad of 10.

Het gebeurt niet vaak dat een orkaan die is ontstaan in de buurt van het Caribisch gebied Europa bereikt. Door klimaatverandering kunnen er makkelijker 'afzwaaiers' ontstaan die onze kant op trekken, in plaats van richting de Verenigde Staten. De intensiteit en hoeveelheid neerslag in de stormen nemen ook toe, schrijft het KNMI.

Wetenschappers hebben een opmerkelijke ontdekking gedaan: twee gewonde exemplaren van de Amerikaanse ribkwal kunnen met elkaar versmelten tot een enkel, gezond individu. Ze versmelten niet alleen, binnen twee uur synchroniseren zelfs hun spiersamentrekkingen, net als hun spijsvertering.

De ribkwallen leken geen nadeel te ondervinden van de samensmelting. "Er waren geen tekenen dat de twee delen elkaar gingen afstoten, de gefuseerde individuen bleven gezond en actief", zegt hoofdonderzoeker Kei Jokura. Het onderzoek werd na drie weken beëindigd, maar "ik denk dat ze wel een jaar hadden kunnen blijven leven". Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology.

Het versmelten van organismen was wel eerder gezien, onder meer in dieren die samenleven in een kolonie. Maar de eenwording van hun spijsverteringsstelsel en de aansturing van hun spieren lijken een unicum. "Dat is nooit eerder is waargenomen in andere dieren", zegt Jokura.

In de video hieronder zie je hoe twee kwallen een enkel organisme zijn geworden. De kwal wordt rechtsonder aangeraakt, waarop de spieren linksboven reageren:

Dit wonderlijke vermogen duidt erop dat deze dieren op geen enkele manier onderscheid maken tussen zichzelf en hun soortgenoten. De afwezigheid van deze zogenoemde allorecognitie maakt het mogelijk om een ander organisme te accepteren als onderdeel van zichzelf.

Toevallige vangst

De wetenschappers kwamen op het idee voor hun onderzoek nadat ze een kwal hadden gevangen waarvan ze het sterke vermoeden hadden dat die uit een fusie van twee individuen bestond. Het exemplaar was ongewoon groot en leek twee achterkanten te hebben. Daarop besloten de onderzoekers een aantal kwallen handmatig in tweeën te delen, en de delen van verschillende individuen samen te brengen.

Dat deden ze tien keer, wat in negen gevallen tot gezonde, gefuseerde kwallen leidde. Dat hoge succespercentage duidt erop dat het proces de dieren makkelijk af gaat. De onderzoekers denken dan ook dat het proces zich ook 'in het wild' relatief makkelijk kan voordoen.

Overlevingsvoordeel

Over het algemeen geldt het als een voordeel voor een organisme om een duidelijk onderscheid te maken tussen zichzelf en al het andere. Dat maakt het makkelijker om jezelf te beschermen tegen gevaren van buitenaf. Maar in het geval van de Amerikaanse ribkwallen kan het gebrek aan dat onderscheid wel eens een evolutionair voordeel hebben, vermoeden de onderzoekers. "Het succes van ribkwallen is wellicht deels te danken aan het feit dat ze niet over allorecognitie beschikken", speculeert Jokura.

De onderzoekers zijn inmiddels bezig met vervolgprojecten om meer inzicht te krijgen in het versmeltingsvermogen van kwallen. Ze proberen bijvoorbeeld om de elektrische signalen in het zenuwstelsel zichtbaar te maken. Dat moet meer inzicht opleveren in het mechanisme achter de versmeltingen.

Gedragsdeskundigen van het Pieter Baan Centrum (PBC) adviseren de rechtbank verdachte Bretly D. tbs met dwangverpleging op te leggen. Dat blijkt uit een inleidende zitting in de rechtbank in Rotterdam. D. wordt onder meer verdacht van de moord op de Rotterdamse psychiater Jean van Griensven in oktober vorig jaar.

De 25-jarige D. heeft niet meegewerkt aan het onderzoek in het PBC. Toch zijn de gedragsdeskundigen tot een diagnose gekomen. Over wat deze dan precies inhoudt en welke persoonlijkheidsstoornis bij D. is vastgesteld, is tijdens de zitting niks gezegd. Het was de vierde inleidende zitting in de zaak, D. was opnieuw niet aanwezig.

Op de vlucht

Justitie verdenkt D. van de moord op de 60-jarige Van Griensven uit Rotterdam. Het slachtoffer was van dichtbij in het voorhoofd geschoten en had een overdosis methamfetamine in zijn bloed. D. zou daarna het appartement van de man in brand hebben gestoken.

Ruim een week later zou hij, nog altijd op de vlucht, in Zutphen hebben geprobeerd een man te wurgen. Dagenlang wist D. uit handen van de politie te blijven, die een klopjacht op hem had geopend. Bij een hotel in Amsterdam werd D. uiteindelijk gearresteerd.

D. is behalve voor moord ook aangeklaagd voor vuurwapenbezit en brandstichting. De volgende zitting is op 18 december, ook deze is weer inleidend. Wanneer de zaak inhoudelijk dient, is nog niet bekend.

Drie mannen zijn veroordeeld voor seksuele straatintimidatie. Ze kregen een geldboete opgelegd. Toen een van de verdachten aangaf dat hij niet in staat is die boete te betalen, kreeg hij in plaats daarvan twee dagen celstraf.

Seksuele straatintimidatie is sinds 1 juli strafbaar. Hierbij gaat het volgens de nieuwe wet om het seksueel benaderen van iemand in het openbaar op een manier die "vreesaanjagend, vernederend, kwetsend of onterend" is. In Den Haag en Rotterdam werd al eerder iemand veroordeeld, in Utrecht gebeurde dat vandaag voor het eerst. Twee zaken gingen over het intimideren van een vrouwelijke buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) of politieagent, de ander over een 18-jarige vrouw.

Kwetsend en vernederend

De eerste zaak was die van een 46-jarige man uit Amersfoort, Hij viel in de nacht van zaterdag 6 op zondag 7 juli twee vrouwelijke agenten lastig. Zij ontfermden zich op dat moment over een dronken man die op straat lag. "Ik ga jou beffen", riep hij meermaals naar de agenten, ook nadat ze hem hadden gearresteerd.

De agenten verklaarden dat ze dat als kwetsend en vernederend hebben ervaren. De Amersfoorter werd veroordeeld tot een geldboete van 350 euro, waarvan 200 euro voorwaardelijk.

De andere zaak ging over een 50-jarige man uit Utrecht. Hij werd op 21 augustus staande gehouden door een boa, die zag dat hij drugs gebruikte. De man weigerde zijn legitimatiebewijs te laten zien en wilde alleen met de politie praten, schrijft RTV Utrecht. Vervolgens benaderde hij de boa seksueel door verschillende opmerkingen en gebaren. Hij pakte daarbij zijn geslachtsdeel vast.

Tegen de man was eigenlijk een geldboete geëist, maar hij gaf aan die niet te kunnen betalen. Daarom besloot de kantonrechter hem een celstraf van twee dagen op te leggen. De Utrechter moet wel een schadevergoeding van 150 euro betalen aan de boa die hij heeft geïntimideerd.

En de derde zaak die vandaag werd behandeld ging over een 19-jarige man zonder vaste woon- of verblijfplaats. Hij viel op 17 juli een 18-jarige vrouw lastig in de trein van Amsterdam naar Utrecht. Hij probeerde haar onder meer te zoenen. Tegen hem is een geldboete van 280 euro geëist, maar het is de vraag of hij die gaat betalen, aangezien het op dit moment niet bekend is waar hij nu is.

Eerdere zaken

Vorige week vonden de eerste twee rechtszaken plaats over seksuele straatintimidatie. In Rotterdam kreeg een 33-jarige man een boete van 280 euro opgelegd, waarvan 180 euro voorwaardelijk. Hij pakte in de avond van 9 augustus een vrouw tegen haar wil bij haar heupen op het Schouwburgplein in Rotterdam. Dat werd opgemerkt door een undercover boa. Deze handhavers in burger zagen dat de vrouw "afwerende bewegingen" maakte.

En in Den Haag werd een man vijf dagen hechtenis opgelegd. Hij had een minderjarig meisje in Lisse lastiggevallen.

Rotterdam is naast Utrecht en Arnhem een van de steden waar een pilot loopt met undercover boa's. Zij proberen plegers van straatintimidatie op heterdaad te betrappen.

Een van die undercover boa's is Bryan. Hij legt uit hoe ingewikkeld het is om daadwerkelijk tot een aanhouding over te gaan:

Een Mexicaanse burgemeester is vermoord nadat hij minder dan een week geleden werd benoemd. Het slachtoffer, Alejandro Arcos, vervulde zes dagen zijn functie als burgemeester van Chilpancingo, een stad in Guerrero, zo'n 270 kilometer ten zuiden van Mexico-Stad.

Op WhatsApp gingen foto's rond van wat zijn afgehakte hoofd zou zijn. Die beelden zijn niet onafhankelijk geverifieerd.

De gouverneur van Guerrero bevestigde zijn dood. De moord op Arcos vond kort na een andere politieke moord plaats. Drie dagen eerder werd stadsbestuurder Francisco Tapia doodgeschoten. De gouverneur spreekt namens de stad haar verontwaardiging en rouw uit over de opeenvolgende aanslagen.

De Mexicaanse oppositieleider Alejandro Moreno vroeg het landelijke Openbaar Ministerie om de zaak verder te onderzoeken. Hij noemt Guerrero inmiddels "onbestuurbaar".

In Chilpancingo zijn drugsgeweld en criminaliteit aan de orde van de dag. Vooral politici en journalisten zijn daar geregeld het doelwit van geweld. Velen van hen kwamen zo al om het leven.

Achter de aanslagen zitten vaak drugskartels, die strijden om territorium en politieke macht. Dat is vooral een prominent probleem in het zuiden van Mexico. Het zuidelijke Guerrero is samen met Michoacán een van de gewelddadigste staten van Mexico.

Een Britse huisarts heeft bekend dat hij de partner van zijn moeder wilde doden met gif, dat hij onder het mom van een coronaprik wilde toedienen. De moordpoging mislukte, maar de man liep wel ernstig letsel op. De rechtszaak tegen de huisarts is inmiddels bezig.

Het motief is waarschijnlijk ruzie over een testament. De moeder van de dader had laten vastleggen dat haar partner haar huis erft als ze overlijdt. Daar was de zoon het niet mee eens. Daarom beraamde hij volgens het Openbaar Ministerie een plan om hem uit de weg te ruimen. "Soms is de waarheid nog gekker dan fictie", zei de officier van justitie.

Vermomming

De 53-jarige Thomas Kwan had zich voor zijn moordplan voorgedaan als verpleger. Met een nepbrief had hij een thuisbezoek aangekondigd voor een medische controle. Hij vertrok onder een valse naam en met valse nummerplaten naar een hotel in Newcastle, waar zijn moeder en haar partner wonen.

Op de dag van de moordpoging vermomde Kwan zich en ging hij naar het huis van zijn moeder. Om geen argwaan te wekken, nam hij ook bij haar bloed af. Ze had niet door dat de 'arts' haar zoon was. Toen de partner aan de beurt was, diende Kwan de gifprik toe. Daarna ging hij ervandoor.

Het 71-jarige slachtoffer voelde na de prik een "vreselijke pijn". In het ziekenhuis bleek dat hij een aandoening had, waardoor delen van zijn arm werden aangetast. Hij is voor het leven getekend, zegt het Openbaar Ministerie.

Gifstoffen en chemicaliën

Het is nog steeds niet duidelijk waarmee de arts zijn slachtoffer injecteerde. De verdachte wil dat niet zeggen en onderzoekers hebben het niet met 100 procent zekerheid kunnen vaststellen. Volgens wetenschappers gaat het vermoedelijk om het zeer giftige joodmethaan.

Bij Kwan thuis heeft de politie tal van gifstoffen en andere chemicaliën gevonden. Ook lagen er boeken over de werking van gif. Kwan verklaarde eerst dat hij zijn slachtoffer alleen pijn wilde doen. Toen de officier zei dat er overweldigend bewijs tegen hem is, kwam hij alsnog met een volledige bekentenis.

Er zijn vier snelwegtrajecten "in beeld" waar mogelijk ook overdag weer 130 kilometer per uur kan worden gereden. Minister Madlener (PVV) van Infrastructuur en Waterstaat schrijft aan de Tweede Kamer dat er wel eerst meer onderzoek nodig is naar de stikstofneerslag in beschermde natuur, voordat het gaspedaal ook daadwerkelijk verder ingetrapt mag worden.

Het gaat maar om een beperkt aantal kilometers Nederlandse snelweg: een stuk van de A6 tussen Lelystad Noord en de Ketelbrug, het grootste deel van de Afsluitdijk, de A7 tussen het Groningse Zuidbroek en de grens met Duitsland, en een paar kilometer van de A37 in Drenthe tussen de knooppunten Holsloot en Zwartemeer.

Dit zijn de vier trajecten:

Het nieuwe kabinet heeft beloofd dat de maximumsnelheden weer verhoogd zouden worden waar dat kan. Maar het was al duidelijk dat het niet mogelijk zou zijn om overal weer 130 te rijden waar dat voor 2020 ook al het geval was. Toen werd de maximumsnelheid verlaagd, vanwege de te hoge stikstofuitstoot.

Volgens Madlener zijn de vier trajecten die nu in beeld zijn gekozen omdat daar mogelijk geen extra maatregelen voor stikstofdepositie of geluid nodig zijn. Er mag daar nu in de nacht ook al harder gereden worden. Toch waarschuwt hij dat het nog niet zeker is dat op alle vier de plaatsen de snelheid echt op korte termijn weer naar 130 gaat. Daarvoor is dat extra onderzoek nodig.

Hij wil in het eerste kwartaal van volgend jaar een beslissing nemen over deze vier trajecten. Daarna wil de minister kijken of er nog andere stukken snelweg zijn waar de maximumsnelheid weer verhoogd kan worden.

Partijen in de Tweede Kamer willen dat minister Wiersma van Landbouw een nieuwe brede uitkoopregeling voor veehouders eerder gaat openstellen dan ze van plan was. Wiersma zei eerder dat ze denkt dat boeren zich in 2026 voor zo'n regeling kunnen melden, maar veel partijen in de Kamer willen dat naar voren halen.

Onder meer de ChristenUnie, VVD, CDA, SP, GroenLinks-PvdA, D66 en NSC vinden dat de tijd dringt. Per volgend jaar komen veel veehouders door enorme mestoverschotten in de problemen. Als er niet tijdig een goede regeling komt dreigt een harde koude sanering, vrezen de partijen.

Nederlandse boeren mogen per volgend jaar minder mest uitrijden over het land. In de toekomst moet er daarom minder vee overblijven, vindt ook minister Wiersma, maar ze wil regelingen om uit te kopen wel zorgvuldig doen. Maar door de enorme dreigende mestoverschotten dringt de tijd, zeggen partijen in de Tweede Kamer.

In 2025 gaan eerst de landelijke plafonds voor mest omlaag. Een jaar later, in 2026, verdwijnt de Nederlandse uitzonderingspositie op basis waarvan boeren meer mest mogen uitrijden dan Europees eigenlijk is toestaan. De vrees is dat als er geen goede regelingen komen een "generieke korting" dreigt, waarbij alle boeren moeten krimpen om de mestoverschotten op te lossen.

Koude sanering voorkomen

Het vorige kabinet had een transitiefonds in het leven geroepen van ruim 20 miljard euro om natuur te herstellen en boeren uit te kopen. De huidige coalitie schrapte dat fonds en stelt in totaal 5 miljard beschikbaar. Van dat geld moeten de brede uitkoopregelingen komen, maar als het aan de Kamer ligt niet per 2026.

Dat is volgens NSC-Kamerlid Holman "echt te laat". ChristenUnie-Kamerlid Grinwis noemt het jaartal 2026 "bizar laat". CDA-Kamerlid Vedder zegt zeer gefrustreerd te zijn. "De brede regeling had er allang moeten zijn. Het nieuwe kabinet heeft de beschikbare pot zo hupsakee uit het raam gegooid". Het CDA wil wel dat er voor jonge boeren een uitzondering komt.

D66-Kamerlid Podt roept Wiersma op haar verantwoordelijkheid te nemen voor de agrarische sector. "Doet ze dat niet dan gaat deze BBB-minister het boekje in als een minister van de koude sanering."

Volgens Partij voor de Dieren-Kamerlid Ouwehand is de Kamer nu "goed doordrongen van de problemen" en is het nu de vraag "waar de minister staat". Volgens haar hebben de plannen van Wiersma wel "iets van krimp" in zich, maar zijn ze niet genoeg om koude sanering te voorkomen.

In deze video leggen we de mestcrisis uit:

Minister Wiersma zegt in het debat in een reactie "alles op alles te zetten" om de uitkoopregelingen naar voren te halen maar garanties kan ze niet geven. Ze wil het allemaal zorgvuldig doen, zo zegt ze. Het moet volgens haar ook allemaal goed uitgewerkt worden en in een groter geheel met Brusselse regels bekeken worden.

Het ziet ernaar uit dat de Kamer later in meerderheid een motie van de ChristenUnie en VVD gaat aannemen die de minister oproept een grote mestcrisis te voorkomen door "alles in het werk te stellen" de brede uitkoopregeling zo snel mogelijk open te stellen.