NOS Nieuws - Algemeen

Terwijl morgen in Washington de Israëlische premier Netanyahu en de Amerikaanse president Trump elkaar ontmoeten voor overleg over een mogelijk staakt-het-vuren in Gaza, speelt zich achter de schermen een belangrijk spel af: de strijd om diplomatieke invloed in het Midden-Oosten. Voor bemiddelaar Qatar is een akkoord tussen Hamas en Israël een uitgelezen kans om zich opnieuw te bewijzen als de bemiddelaar in de regio.

Qatar is een van de Arabische Golfstaten die graag de belangrijkste bemiddelaar in geopolitieke conflicten willen worden. Naast het feit dat de olierijke staten economische grootmachten zijn, veroverden ze de afgelopen jaren ook terrein in de diplomatieke wereld.

Daarbij lopen Qatar en Oman voorop, zegt Midden-Oosten-deskundige Paul Aarts. Zij profileren zich volgens hem als neutrale en betrouwbare bemiddelaars.

Oman was de gastheer voor onderhandelingen tussen de VS en Iran over het Iraanse nucleaire programma. Saudi-Arabië ontving dit jaar Russische en Amerikaanse functionarissen voor gesprekken over de oorlog in Oekraïne.

Maar welke belang hebben de Golfstaten eigenlijk bij een rol als bemiddelaar? En welk land kan in de toekomst de belangrijkste geopolitieke rol gaan spelen?

Neutraliteit

Het grootste belang dat de Golfstaten hebben bij diplomatie is het bewaken van stabiliteit. Dat is van essentieel belang voor onder meer de economie. "Oorlog of turbulentie in de regio zou de broodnodige stabiliteit daar ernstig verstoren", zegt Aarts.

Van de drie Golfstaten heeft Qatar als bemiddelaar de grootste staat van dienst, zegt Midden-Oostenkenner en journalist Abdou Bouzerda. "Qatar beschikt over de meest ervaren diplomaten en gebruikt zijn rol als bemiddelaar vooral als instrument van soft power en voor prestige."

Het land boekte eerder grote successen in onder meer Jemen, Libanon en Djibouti. De succesformule: goede banden onderhouden met zowel westerse landen als met regionale groeperingen zoals de Moslimbroederschap en Hamas. Daardoor kon het land optreden als bruggenbouwer.

"Oman heeft niet alleen aspiraties om bemiddelaar te zijn - het land wil niets anders dan dat," stelt hoogleraar Aarts. "Dat gaat terug naar de tijd van de vorige sultan, die zichzelf de rol had toebedeeld van neutrale partij die zich niet mengt in conflicten."

Anders dan veel andere Arabische landen, bleef Oman ook neutraal in conflicten met Iran. "Daarin heeft het een uitstekende reputatie opgebouwd en weten te behouden. Dat er recent gesprekken tussen Teheran en Washington plaatsvonden, zegt alles over de rol van het land als bemiddelaar", zegt Aarts.

'New kid on the block'

Hoewel het een relatieve nieuwkomer is op het gebied van diplomatieke bemiddeling, maakt Saudi-Arabië volgens deskundigen de grootste kans om uit te groeien tot de belangrijkste speler onder de Golfstaten. "Op papier in elk geval. Het is het grootste land in de regio op alle fronten, het onderhoudt uitstekende betrekkingen met de VS, en het heeft goede relaties met Iran. Ook praat het met Israël", zegt Aarts.

De groeiende ambitie van Saudi-Arabië om te bemiddelen is vooral te verklaren vanuit het oogpunt van machtspolitiek. Bouzerda: "Het is een vorm van 'diplomacy washing'. Door vrede te stichten in de regio kan het land zijn imago oppoetsen."

Saudi-Arabië heeft veel potentie, benadrukt Bouzerda. "Het is een new kid on the block. Het is verreweg het rijkste land en maakt op geopolitiek vlak een grote inhaalslag. Het heeft uiterst capabele mensen op topposities - ook vrouwen - die in het buitenland getraind zijn. Daarnaast is er een sterke politiek wil om te excelleren."

Hoewel de Golfstaten zeer nauw samenwerken en ook op persoonlijk vlak vaak goede banden hebben, strijden ze economisch en geopolitiek met elkaar. In regionale conflicten steunen ze regelmatig tegenovergestelde partijen.

"De concurrentie speelt ook op economische terrein, waar sprake is van een soort wedloop op het gebied van AI-technologie. De staten wedijveren met elkaar om de grootste datacenters te bouwen. Elk van de landen wil de belangrijkste hub zijn in deze rijke regio", zegt Bouzerda.

Hierbij spiegelen ze zich niet aan het rijke, neutrale Zwitserland dat naam maakte als bemiddelaar,- hun ambitie reikt verder, zegt Bouzerda. Volgens hem positioneren de Golfstaten zich als 'het Singapore van het Midden-Oosten'. Dat wil zeggen als een strategisch gelegen en economisch vooruitstrevende hub in Azië met een sterke focus op handel en diplomatieke invloed. De blik is gericht op de VS en Azië. Europa zien ze meer als een investeringsblok, zegt Bouzerda.

In Nederland en 25 andere landen zijn er gisteren zeker 964.000 peuken van straat gehaald in het kader van een internationale actiedag. Dat is meer dan de 600.000 van vorig jaar, meldt de organisatie van de actie Plastic PeukMeuk. Op meer dan honderd locaties in Nederland gingen mensen de straat op om aan de actie mee te doen.

Organisator Bernadette Hakken laat weten blij te zijn met de opkomst en het enthousiasme van de deelnemers. "Maar deze dag maakt pijnlijk duidelijk dat dit probleem niet uit de wereld te helpen valt zonder regelgeving."

Het Plastic Peuken Collectief begon in 2019 in Nederland met de eerste jaarlijkse actiedag om aandacht te vragen voor het zwerfafval. Het is een landelijk samenwerkingsverband van onder meer milieuorganisaties en individuele peukenrapers. Hakkers startte de actie in Nederland, maar er zijn inmiddels ook kleinere initiatieven in andere landen.

Volgens de organisatie belandt het merendeel van de verkochte peuken op straat of in het water. Het kunststof in de filters valt dan uiteen in microplastics. Ook lekken de peuken stoffen die het bodem- en waterleven verstoren. De groep pleit daarom ook voor een internationaal verbod op plastic filters.

Wereldwijde actie

Het grootste gedeelte van de peuken wordt geraapt in Nederland, zegt mede-organisator Anton Damen, die zichzelf online de 'Plandelman' noemt. Plandelen is een samenvoeging tussen plastic rapen en wandelen. "Het is een Nederlands initiatief, maar het verspreidt zich via sociale media."

Deelnemers wordt gevraagd de aantallen geraapte peuken te delen met de organisatie. De aantallen kunnen dus nog oplopen, benadrukt Damen. "Vanuit sommige tijdzones komen de aantallen nu nog binnen."

Meer kennis

Het was dit jaar veel beter weer dan vorig jaar, maar het initiatief slaat ook steeds meer aan, zegt Damen over het groeiend aantal deelnemers. "De afkeer tegen filters groeit, en ook de kennis is veel wijder verspreid." Bij de start van het initiatief wisten mensen vaak niet dat de filters van plastic gemaakt waren, zegt hij. "Nu beginnen ze zelf over hoe een sigarettenfilter 1000 liter water kan vervuilen."

Ook het feit dat er steeds meer wetgeving komt op het gebied van wegwerpartikelen zorgt voor meer bekendheid en enthousiasme voor de actie, denkt hij. Binnen de EU is sinds 2021 de Europese Single-Use Plastic (SUP) Richtlijn van kracht, waarmee de EU het gebruik van wegwerpartikelen aan banden wil leggen. De EU noemt sigarettenpeuken als een van de tien zaken die moeten worden aangepakt.

Geen schoonmaakactie

Volgens de meest recente cijfers van het ministerie van Financiën werden er in 2021 In Nederland 8,5 miljard sigaretten verkocht. De actie is dan ook niet bedoeld als schoonmaakactie, maar als oproep om de plastic filters te verbieden, zegt de organisatie in een persbericht. "En zelfs als negentig procent van de gebruikte sigarettenfilters in de vuilnisbak zou belanden, zou dat nog steeds betekenen dat er dagelijks honderden miljoenen filters in het milieu terechtkomen."

Hakken: "Want al zouden we 365 dagen per jaar een PeukMeuk-dag houden, dan is dat met de miljarden op de Nederlandse straat achtergelaten peuken nog steeds geen eerlijke wedstrijd."

In Rio de Janeiro is de top begonnen van de BRICS-landen. De groep bestaat op dit moment uit tien grote opkomende economieën en werd in 2009 opgericht, als tegenwicht tegen de G7, de groep van rijke westerse industriële landen.

Naar verwachting zullen onder meer de oorlog tussen Israël en Iran, de humanitaire crisis in Gaza en de door de Amerikaanse president Trump afgekondigde handelstarieven op de agenda staan.

Grote afwezigen

Grote afwezigen op de top zijn de Russische president Poetin en de Chinese president Xi. Poetin vermijdt reizen naar het buitenland vanwege een internationaal arrestatiebevel. Het internationaal strafhof wil Poetin berechten vanwege de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne. Hij doet wél mee via een videoverbinding.

Xi is voor het eerst sinds hij in 2012 president werd niet aanwezig op de jaarlijks BRICS-top. Wel is de Chinese premier Li erbij. Waarom Xi thuis is gebleven is niet duidelijk.

De groep BRICS-landen is de laatste twee jaar flink uitgebreid. Vorig jaar traden Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten toe bij de oprichters Brazilië, Rusland, China, India, en Zuid-Afrika. Dit jaar kwam daar ook nog Indonesië bij. De groep landen vertegenwoordigt nu meer dan de helft van de wereldbevolking.

Invloed

De verwachting is dat met de uitbreiding van het aantal landen de invloed van BRICS in de wereld groter wordt. Toch zien experts ook dat het steeds moeilijker wordt voor de betrokken landen om het eens te worden over controversiële geopolitieke kwesties.

In de slotverklaring worden dan ook geen stevige standpunten verwacht over bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne en de conflicten in het Midden-Oosten. Landen als Rusland en China willen dat de BRICS-groep feller stelling neemt tegen het Westen. Brazilië en India willen juist de deur open houden voor onder meer de Europese Unie.

De Amerikaanse president kijkt met argusogen naar de top. Hij heeft al gedreigd om de deelnemende landen extra invoerrechten op te leggen als er stappen worden gezet om de dollar te ondermijnen. Om minder afhankelijk te worden van de dollar kwamen de BRICS-landen vorig jaar met een plan om een alternatief financieel systeem op te richten. Dat plan kwam echter tot nu toe niet van de grond.

Voor de kust van Scheveningen is vanmiddag een groep leerlingen van een zeilschool door reddingsmaatschappij KNRM en de reddingsbrigade in veiligheid gebracht. Dat gebeurde nadat de groep met hun catamarans in de problemen was gekomen. Een van de leerlingen is met onderkoelingsverschijnselen naar het ziekenhuis gebracht.

Volgens een woordvoerder van de KNRM ging het in totaal om tien kinderen en hun begeleiders, in vier lesbootjes en twee rubberen motorboten die als begeleiding mee waren.

De hulpdiensten werden gealarmeerd toen een van de begeleidingsboten motorpech kreeg. "De groep was te onervaren om zelfstandig terug te varen", zegt een woordvoerder van de KNRM tegen Omroep West.

De boten zijn onder begeleiding van de reddingsdiensten terug naar de wal gebracht. "We hebben ze op sleeptouw genomen en aan land gebracht", zegt de woordvoerder. Twee kinderen zijn ter plekke behandeld door ambulancepersoneel. Een derde is naar het ziekenhuis gebracht.

Er werden onder meer schepen van de KNRM en de Reddingsbrigade ingezet om de opvarenden in veiligheid te brengen. Ook diverse hulpdiensten waren op het strand aanwezig.

In Turkije is een man gewond geraakt toen hij werd gegrepen door een leeuw. Het dier was ontsnapt uit Land of Lions, een safaripark met veel wilde dieren, in Manavgat. Dat is een stad aan de Turkse Middellandse Zeekust, iets ten oosten van Antalya.

Leeuw Zeus slaagde er door onbekende oorzaak in om uit zijn kooi te ontsnappen. Een paar uur later viel hij een man van 53 aan die buiten lag te slapen, nadat hij de pistachebomen op zijn land water had gegeven.

De boer vertelde aan een Turks persbureau dat hij een soort gefluister hoorde. "Toen ik mijn deken optilde, dook de leeuw op me", zei Suleyman Kir. "Er ontstond een worsteling. Toen ik de nek van de leeuw greep, liet hij los." De man raakte gewond aan zijn hoofd en schouder en is naar een ziekenhuis gebracht.

Doodgeschoten

Politieteams gingen, geholpen door drones, naar de leeuw op zoek en vonden hem niet veel later in de buurt van een aantal hotels. Leeuw Zeus is later doodgeschoten.

Land of Lions adverteert dat het park de grootste leeuwenfamilie ter wereld heeft. Het park heeft ook tijgers, beren en wolven.

China sluit Europese bedrijven uit van Chinese overheidsorders voor medische producten als beademingsapparatuur, rolstoelen en verbandmiddelen als met die orders meer dan 5,3 miljoen euro is gemoeid.

Het reageert hiermee op een soortgelijk besluit van de Europese Commissie vorige maand om de import van Chinese medische producten in te perken. De Commissie kondigde aan dat Chinese aanbieders van medische producten niet meer mee kunnen doen aan aanbestedingsrondes in Europa als daarmee meer dan 5 miljoen euro is gemoeid.

De Chinese uitsluiting geldt uitsluitend voor producten die in Europa gemaakt zijn, producten die door Europese bedrijven in China zijn gemaakt vallen erbuiten. Dat laatste geldt ook voor producten uitsluitend die in Europa kunnen worden aangeschaft. De maatregel gaat per direct in.

Antwoord op Europees besluit

De Europese maatregel was een reactie op beperkingen die China aan Europese bedrijven oplegt bij het betreden van de Chinese markt, schreef de Europese Commissie. China zou Europese bedrijven en met name Europese medische producten discrimineren.

Het zou Europese bedrijven met de dezelfde openheid moeten behandelen als de EU doet met Chinese, aldus de Commissie. Verzoeken om dat te doen zouden niets hebben opgeleverd.

Mogelijk zijn de maatregelen maar tijdelijk. Eind deze maand ontmoeten Europese en Chinese leiders elkaar in China. Ze vieren dan ook dat de EU en China dan 50 jaar diplomatieke betrekkingen onderhouden.

Ruim een jaar geleden moesten supermarkten eraan geloven: de verkoop van sigaretten en andere rookwaren werd verboden. Van tevoren werd er flink gespeculeerd over de gevolgen, vooral voor supermarkten in kleinere plaatsen die relatief veel omzet haalden uit de verkoop van tabak. Maar voorzichtig positief nieuws: de gevolgen lijken vooralsnog mee te vallen.

Marktonderzoeker Locatus zocht voor de NOS uit dat er ten opzichte van begin vorig jaar in 27 plaatsen supermarkten zijn verdwenen. Hierbij gaat het om dorpen met minder dan 5000 inwoners waar maar één supermarkt is of was. In totaal waren dat er 542.

"Dat valt mij nog mee", reageert supermarktdeskundige Laurens Sloot. "Want het verdienmodel van buurtsupermarkten stond ook voor het tabaksverbod zwaar onder druk. Buurtsupers houden wat betreft winst vaak minder dan 1 procent over van hun jaarlijkse omzet."

Sloot vertelt dat met het wegvallen van tabak ook zo'n 10 à 15 procent van de omzet wegviel bij de buurtsupermarkten. "Bij grote supermarkten ging het om enkele procenten", vult hij aan. Daarnaast valt voor rokers ook simpelweg een reden weg om naar de lokale supermarkt te gaan. "Als je toch naar de nabije stad moet rijden voor een aparte tabakswinkel, waarom dan ook niet daar gelijk je boodschappen doen."

Verwachting: honderden supermarkten dicht

Maar het tabaksverbod is niet het enige probleem van de (kleine) supermarkten, zegt Peter ter Hark, supermarktdeskundige bij Retail Prospect. "Het tabaksverbod is een extra klap. Daarnaast kampen ze ook met stijgende personeelskosten, automatiseringskosten en een marge die onder druk staat."

Al jaren sluiten buurtsupers her en der de deuren. De experts verwachten dat deze trend de komende jaren voortduurt. "Het is een trend die moeilijk te keren valt", zegt Ter Hark. "Vaak zie je op langere termijn ook pas de effecten", aldus Sloot,

Hij maakte de vergelijking met de opkomst van online winkels. "Toen viel speelgoedketen Bart Smit ook niet gelijk om. Uit een recente branchestudie komt naar voren dat waarschijnlijk nog zo'n 15 procent van de supermarkten de komende 10 jaar de deuren moet sluiten, dat zijn dan vooral de buurtsupers." Het gaat volgens hem om 700 winkels.

Bakker en slager

Ondertussen zitten supermarktondernemers niet stil en zijn ze op zoek gegaan naar nieuwe inkomstenbronnen. Zo'n voorbeeld is de buurtsuper in het Friese Wijnjewoude. De zaak wordt gerund door John van der Veen en Heidie Talsma.

"Door dat tabaksverbod viel zo'n 14 procent van onze omzet weg. Heel vervelend. We zaten er echt mee. Hoe moet je dat oplossen?", erkent Van der Veen. Maar toen kwamen de nieuwe initiatieven. "En ik kan je vertellen dat we nu alweer op hetzelfde omzetniveau zitten."

"Het eerste wat we hebben toegevoegd, was vlees van een slager een dorp verderop. Verkochten we eerst 500 euro aan vlees van een fabrikant, nu is dat 2500 euro. Met een goeie marge ook op bijvoorbeeld verse maaltijden. Ook hebben we het broodassortiment uitgebreid en verkopen we meer gebak. Van een echte bakker, hè. Dat gaat ook hartstikke goed."

Ook liggen er sinds kort proteïneproducten in het schap. "Hartstikke populair bij de jeugd."

Volgens de Friese ondernemer was de winstmarge op rookwaren laag, zo'n 6 à 7 procent. "De omzet bedroeg pakweg 200 euro in de week. Dát moesten we dus zien te compenseren."

En de buurtsuper gaat slim om met de personeelskosten die almaar toenemen. Heidie Talsma: "Ik ben bezig een aantal medewerkers te regelen met een beperking. Die komen hier dan werken onder begeleiding. Ze krijgen een uitkering van het Rijk, dat scheelt ons dus duizenden euro's aan loonkosten. Daarmee zijn we ook een sociaal middelpunt in Wijnjewoude. Mooi toch?"

"Ondernemers moeten gewoon ondernemen. Creatief zijn", aldus Van der Veen. "Elke nieuwe situatie vraagt om een reactie. Dus doe dat."

In Wezep heeft een automobilist vannacht flinke schade aangericht nadat hij met zijn auto tegen een verkeerslicht was gebotst. De politie heeft de man aangehouden op verdenking van rijden onder invloed.

Het incident gebeurden rond 01.00 uur op de Stationsweg. Hoe het ongeluk kon gebeuren is niet bekend. Ooggetuigen zeggen tegen een 112-verslaggever dat de man nog probeerde door te rijden, maar dat dit niet lukte vanwege de schade.

Vervolgens zou hij zijn uitgestapt met een blik bier en ging hij op de stoep zitten.

Glas en brokstukken

Ambulancepersoneel heeft de man onderzocht, maar hij hoefde niet mee naar het ziekenhuis. Niemand raakte gewond, maar de schade is groot. De weg kwam vol te liggen met glas en brokstukken. Ook het verkeerslicht raakte zwaar beschadigd.

De politie heeft de man aangehouden. Op het politiebureau zal nader onderzocht worden of hij daadwerkelijk onder invloed was tijdens het ongeluk.

De spiritueel leider van de Tibetaanse boeddhisten, de dalai lama, is vandaag 90 jaar geworden. Een week die in het teken stond van vragen over de opvolging van Tenzin Gyatso werd afgesloten met festiviteiten.

In zijn traditionele geel-rode gewaad betrad hij de tempel in zijn verblijfplaats in het Indiase stadje Dharamsala, onder luid geklap van duizenden aanwezige monniken en volgers. Ondersteund door monniken werd hij naar het podium gebracht, waar hem traditionele Tibetaanse zang en dans werd voorgeschoteld.

"Als ik terugkijk op mijn leven, kan ik concluderen dat ik mijn tijd niet verspild heb", sprak de dalai lama tegen zijn aanwezige volgers, die de stromende regen moesten trotseren. "Ik leef mijn leven in dienst van andere voelende wezens."

Knuffel van Richard Gere

Naast hem zaten onder meer westerse diplomaten, Indiase ministers en acteur Richard Gere. Die is al jaren toegewijd aan het Tibetaanse boeddhisme en voorzitter van mensenrechtenorganisatie International Campaign for Tibet. Hij noemde het een "vreugdevolle dag om dit bijzondere leven van Zijne Heiligheid de dalai lama te vieren".

In de video zie je hoe Gere de dalai lama toesprak:

Gere gaf de spiritueel leider ook een kus op zijn hand en een knuffel, waarop die het hoofd van de acteur aaide.

Na twee uur verliet Gyatso abrupt de ceremonie, na het eten van een stuk verjaardagstaart. Een bron zegt tegen persbureau AP dat hij zich al voor de festiviteiten niet helemaal lekker voelde.

De dalai lama liet gisteren weten dat hij hoopt 130 jaar te worden, ouder nog dan de 113 jaar die hij eerder wilde bereiken. Deze week gaf hij antwoord op de vele vragen over de toekomst van de positie van de dalai lama, door duidelijk te maken dat er na zijn dood toch een opvolger komt. Eerder was dat nog onduidelijk.

Die opvolger zal volgens hem worden gekozen door een stichting die hijzelf tien jaar geleden heeft opgericht, de Gaden Phodrang-stichting in Zürich. In het verleden zei hij al eens dat de volgende leider geboren zal worden in de "vrije wereld", waarmee hij bedoelde buiten China. Dat land zei woensdag dat de opvolger eerst door China moet worden goedgekeurd.

De Tibetanen en Chinezen leven al generaties op gespannen voet, zeker sinds China het land in 1950 binnenviel. De huidige dalai lama vluchtte in 1959 met een deel van zijn volgelingen naar India en ging daar in ballingschap. Voor de Tibetaanse boeddhisten is het voornamelijk belangrijk dat China niet de volgende dalai lama aanwijst.

Peking wil de volledige controle over de Tibetanen in Tibet, maar ook over de Tibetanen die met de geestelijke naar India zijn gevlucht. De Amerikaanse regering tikte deze week Peking op de vingers vanwege wat het noemt de inmenging in de opvolging van de dalai lama.

Steunbetuigingen

Bij de ceremonie van vandaag kreeg de dalai lama allerlei steunbetuigingen. Zo werden er videoboodschappen getoond van de Taiwanese president Lai, leiders van Indiase staten die grenzen aan Tibet en drie voormalige presidenten van de VS: Obama, Bush en Clinton.

De Indiase premier Modi feliciteerde hem met een bericht op sociale media, "namens 1,4 miljard Indiërs". "Hij is een blijvend symbool van liefde, medeleven, geduld en morele discipline."

Een dalai lama wordt aangewezen na reïncarnatie en moet dus eerst sterven. Daarna wordt de nieuwe incarnatie, vaak in een jong kind, geïdentificeerd na een zoektocht. Dat proces duurt kan jaren duren omdat de volgende leider eerst nog geboren moet worden.

Romeinse keizers mochten er al graag vertoeven, paus Clemens XIV reed er in volle galop paard en Johannes Paulus II liet er een zwembad aanleggen. Castel Gandolfo gold eeuwenlang als het zomerverblijf van de paus, tot Franciscus het met andere pontificale weelde afwees. Leo XIV keert nu weer terug naar de traditie.

Met de komst van de nieuwe paus naar zijn zomerresidentie eindigt vandaag voor Castel Gandolfo een winterslaap van twaalf jaar. Inwoners hopen dat Leo weer wat reuring en meer toeristen brengt naar het plaatsje op een half uur rijden van Rome.

Castel Gandolfo met zijn 9000 inwoners is al sinds 1596 eigendom van het Vaticaan, toen de eigenaar met de overdracht van zijn kasteel een grote schuld aan de paus inloste. Urbanus VIII was in 1626 de eerste paus die er zomerde. Veel van zijn opvolgers verruilden in de heetste maanden van het jaar Rome voor het idyllische plaatsje ten zuidoosten van de stad.

De paus heeft in Castel Gandolfo meerdere villa's, een eigen sterrenwacht, hectares aan weelderige tuinen en een volwaardige boerderij waar onder meer olijfolie, mozzarella en honing worden geproduceerd. Paus Benedictus XVI was er zo op gesteld dat toen hij als eerste paus in een half millennium aftrad, hij enkele maanden zijn intrek nam in het Apostolisch Paleis aldaar.

Benedictus' opvolger Franciscus taalde er niet naar, net zoals hij de luxueuze pauselijke vertrekken in het Vaticaan liever verruilde voor een eenvoudiger onderkomen. "Het past niet bij mij", legde hij uit. "Ik rust liever thuis uit."

Hoewel de toeristensector van Castel Gandolfo met lede ogen aanzag dat hun publiekstrekker wegbleef, maakte Franciscus dat in 2016 goed door de pauselijke villa als museum open te stellen. Daar leek het voor bezoekers of de in 2022 overleden Benedictus elk moment kon terugkeren: op het bureau van de Duitse paus prijkt nog altijd een Beiers vlaggetje; ook zijn 12-delige Lexikon für Theologie und Kirche ligt er nog voor het grijpen.

Tennissen en bijlezen

Omdat het Apostolisch Paleis vooralsnog een museum blijft, neemt Leo zijn intrek in de aangrenzende Villa Barberini. Hij nam er eerder deze week al een kijkje.

De Amerikaan kan er gebruikmaken van de tennisbaan die er al lag of het nieuwe padelveld dat net is opgezet; hij houdt er naar verluidt van om een balletje te slaan. Zijn agenda is in ieder geval voor de komende weken grotendeels schoongeveegd: tot 23 juli staan er alleen een incidenteel angelusgebed of mis in de kerk daar gepland.

Toch zal Leo niet alleen uitrusten. Hij heeft nog wat zaken te regelen die er sinds zijn uitverkiezing begin mei nog niet van zijn gekomen. Zo moet hij nog besluiten wie onderdeel zal gaan uitmaken van zijn hofhouding, met als belangrijkste functie zijn kardinaal-staatssecretaris, zeg maar de premier van het Vaticaan.

Ook zal hij zich willen inlezen in de grootste hoofdpijndossiers die hem als paus wachten, de financiële problemen van het Vaticaan en de misbruikschandalen binnen de Rooms-Katholieke Kerk. In dat laatste dossier kan hij sinds gisteren overleggen met de Franse bisschop Thibault Verny, die hij benoemd heeft als hoofd van het adviescomité dat kinderen binnen de kerk moet beschermen.

Daarnaast zal hij misschien knopen willen doorhakken over de eerste buitenlandse reizen die hij kan maken. Zijn voormalige thuislanden Peru en de VS hebben hem al uitgenodigd, maar ook bijvoorbeeld Oekraïne zou hem graag zien komen.

Waarschijnlijker is het dat Leo ervoor kiest de laatst toegezegde reis van Franciscus over te nemen: een bezoek aan Turkije voor het 1700-jarig jubileum van het Eerste Concilie van Nicea, een belangrijke mijlpaal in de vroege christelijke kerk.

In de Australische stad Melbourne is een man gearresteerd die wordt verdacht van brandstichting in een synagoge vrijdag. De 34-jarige man, die werd aangehouden in het centrum van de stad, is afkomstig uit Sydney. Hij is voorgeleid en wordt ervan verdacht mensenlevens in gevaar te hebben gebracht.

De brand in het joodse gebedshuis ontstond nadat iemand een brandbare vloeistof over de toegangsdeur had gegooid en in brand gestoken. Binnen waren zo'n 20 mensen voor een maaltijd ter gelegenheid van de joodse rustdag sjabbat. Ze konden het gebouw via een andere deur verlaten en raakten niet gewond.

Over een mogelijk motief van de verdachte is niets duidelijk. Er wordt onderzocht of er sprake is van terrorisme.

Andere incidenten

Er wordt ook gekeken of de brandstichting verband heeft met twee incidenten kort daarvoor. Zo werd een Israëlisch restaurant in het centrum van de stad door zo'n twintig demonstranten bestormd. Ze riepen leuzen als 'Dood aan het IDF', het Israëlische leger, en richtten vernielingen aan.

Bij het tweede incident, in een voorstad van Melbourne, werden auto's in brand gestoken bij een gebouw dat eerder doelwit was van pro-Palestijnse betogers. Er is een bedrijf gevestigd dat onderdelen maakt voor de wapenindustrie. Het gebouw werd met rode verf besmeurd.

Australië heeft sinds 7 oktober 2023, de dag dat Hamas in Israël een grote terreuraanval uitvoerde, vaker te maken met antisemitische incidenten. Zowel in Israël als in Australië hebben politici de aanslag op de synagoge veroordeeld.

De Iraanse leider Khamenei (86) heeft zich voor het eerst sinds de twaalf dagen durende oorlog met Israël en de VS aan het publiek vertoond. Hij woonde een plechtigheid bij ter gelegenheid van Asjoera, de afsluiting van een tiendaagse rouwperiode voor de sjiitische islam.

De Iraanse staats-tv liet zien hoe Khamenei een ruimte betrad waar een enthousiaste menigte op hem wachtte en hem begroette door "Leeuw, leeuw" en "Het bloed in onze aderen is een geschenk voor onze leider" te scanderen.

Hij nam het minzaam glimlachend in ontvangst. Voor zover bekend heeft hij niet gesproken.

Doelwit

Tijdens de oorlog liet Khamenei zich niet zien, om te voorkomen dat zijn verblijfplaats zou uitlekken en hij doelwit van een Israëlische of Amerikaanse aanval zou worden.

De Israëlische defensieminister Katz bekende dat dat inderdaad de bedoeling was, maar dat Israël hem niet heeft kunnen lokaliseren. "Hij ging heel diep onder de grond, verbrak het contact met de commandanten. Dus uiteindelijk was het niet realistisch", aldus Katz.

President Trump zei tijdens de oorlog dat de Amerikanen de verblijfplaats kenden, maar geen plannen hadden om hem te doden, "in ieder geval op dit moment niet".

Overwinning

Nadat de aanvallen waren gestopt, claimde Khamenei in een videoboodschap de overwinning, maar zijn land liep zware schade op. Het Iraanse atoomprogramma is hard geraakt, hoe hard precies is niet bekend. Meer dan 900 Iraniërs kwamen om, duizenden raakten gewond.

Een sterk vermagerd bruinviskalfje dat gistermiddag op Texel werd gevonden, kon niet meer worden gered. Volgens SOS Dolfijn was het kalf nog "zeer jong" en volledig afhankelijk van de moeder, waardoor opvang niet mogelijk was.

Het jonge dier werd in het zuidelijke deel van natuurgebied De Slufter gevonden. De vinders sloegen alarm, waarna onder andere SOS Dolfijn werd ingeschakeld, schrijft de regionale omroep NH.

Volgens de organisatie was er "geen andere optie dan het kalfje te laten inslapen", omdat het dier nog te jong was. "De zeer vette moedermelk is niet goed na te bootsen."

Het kadaver gaat voor onderzoek naar de Faculteit Diergeneeskunde Utrecht. Het bruinviskalfje was ongeveer 80 centimeter lang.

De opvang laat weten dat vanwege de harde wind langs de kust het de komende dagen vaker kan gebeuren dat een kalfje de moeder kwijtraakt. "Duw het dier nooit zomaar terug", raadt SOS Dolfijn vinders aan, "maar bel direct SOS Dolfijn".

Overlevenden van de hevige overstromingen in de Amerikaanse staat Texas zijn vol ongeloof over wat ze meegemaakt hebben. Velen zeggen dat ze nog nooit zo'n overstroming hebben gezien en dat het voelde alsof het waterpeil elke paar minuten met een meter steeg.

Volgens persbureau AP zijn er zeker 51 mensen om het leven gekomen, onder wie 15 kinderen. Een groep van 27 meisjes die een zomerkamp hield naast een rivier waarvan het water razendsnel steeg, wordt nog altijd vermist.

Van hun Camp Mystic bleef bijna niets over. Informatie over het aantal overige vermisten hebben de autoriteiten vooralsnog niet. Meer dan 800 mensen zijn sinds vrijdag gered.

In de video vertellen twee overlevenden wat ze hebben meegemaakt:

De meeste slachtoffers vielen in Kerr County, een gebied in het zuiden van de staat. Daar steeg het water van de rivier Guadalupe na zware regen in korte tijd met maar liefst acht meter. Mensen, huizen en auto's werden erdoor meegesleurd.

In Ingram, in Kerr County, werd Erin Burgess midden in de nacht wakker door het onweer en de harde regen. Kort daarna stroomde het water haar huis binnen en moest ze een boom in klimmen met haar tienerzoon om de nacht te overleven.

"Daar hingen we een uur lang aan, terwijl we mijn partner en onze hond zagen wegdrijven. Die waren we een tijdje kwijt, maar we hebben ze kunnen terugvinden."

Ook Barry Adelman had de schrik van zijn leven, zegt hij tegen persbureau AP. Alle leden van zijn gezin, onder wie zijn 94-jarige oma en 9-jarige kleinkind, vluchtten naar de zolder, in het huis van drie verdiepingen. "Ik keek mijn kleinzoon in de ogen en zei hem dat alles zou goedkomen, maar eigenlijk was ik doodsbang."

Doodgebloed

De 27-jarige Julian Ryan wist zijn gezin te redden van de overstromingen, maar moest dat met zijn leven bekopen. Toen het water in de vroege ochtend op vrijdag hun huis in stroomde, barricadeerden ze de deur om te voorkomen dat de woning zou overspoelen. Na 20 minuten stonden ze tot hun knieën in het water.

Daarop sloeg hij een raam in zodat zijn verloofde Christina, hun kinderen en zijn moeder het dak op konden klimmen. Maar daarbij haalde hij zijn slagader open. Hij bleef maar bloeden, zegt Christina tegen de lokale tv-zender KHOU. Ze bleven het alarmnummer bellen, "maar niemand kwam om hem te redden". Een paar uur later was hij doodgebloed.

"Sorry, maar ik ga het niet halen", waren volgens zijn verloofde zijn laatste woorden. "Ik hou van jullie allemaal." Zijn lichaam spoelde weg en werd pas uren later weer gevonden.

Tonia Fucci kwam haar oma bezoeken vanuit Pennsylvania toen het noodlot toesloeg. In de nacht hoorde ze niet alleen regen en onweer, maar ook een hard krakend geluid. "Het is niet te beschrijven hoe hard dat klonk. Het bleken enorme cipressen (bomen) te zijn die door de rivier werden meegesleurd."

"Ik heb nog nooit zoiets gezien. Puin, meubels en campers die wegdreven. Je wist meteen dat er een tragedie was gebeurd", zegt Fucci tegen persbureau Reuters. "Ik hoop dat alle vermisten weer gevonden worden. Maar eigenlijk weet je dat dit geen goede afloop zal hebben. Het is onmogelijk dat mensen de snelle stroom van de rivier hebben kunnen overleven."

Dag van gebed

Gouverneur Abbott heeft toegezegd dat de hulpdiensten dag en nacht blijven zoeken naar getroffenen. Nu het water is gezakt, kan op steeds meer plekken worden gezocht.

Abbott heeft deze zondag uitgeroepen tot een dag van gebed. "Ik roep elke Texaan op om zich bij mij aan te sluiten in gebed voor de levens die verloren zijn gegaan, voor degenen die nog steeds vermist zijn, voor het herstel van onze gemeenschappen en voor de veiligheid van degenen aan het front", zegt hij in een verklaring.

Ondertussen ontstaan vragen over hoe de lokale autoriteiten zijn omgegaan met weerwaarschuwingen. Het nationale weerbureau NWS en het particuliere AccuWeather hadden gewaarschuwd voor een kans op flash floods, plotselinge overstromingen na zware regenval. Inwoners van het gebied noemen het ook wel "flash flood alley", dus het was bekend dat het water daar snel kon stijgen.

"Deze waarschuwingen hadden de autoriteiten voldoende tijd moeten geven om kampterreinen als Camp Mystic te evacueren en mensen in veiligheid te brengen", zegt AccuWeather in een verklaring.

Langs de Guadalupa-rivier stonden kampterreinen en campings vol. Vrijdag was het in de VS Onafhankelijkheidsdag, een nationale feestdag, en daarom hebben Amerikanen een lang weekend vrij.

De hoogste gekozen functionaris van Kerr County zegt dat iedereen werd verrast door de intensiteit van de regen en de overstromingen. "We weten dat we hier regen krijgen, we weten dat de rivier stijgt. Maar niemand zag dit aankomen."

Met tien uur lang knallende drums en snerpende gitaren hebben hardrockbands en metalfans gisteren een slotakkoord gezet achter de live-carrière van Ozzy Osbourne. Zijn band Black Sabbath kwam er voor het eerst in 20 jaar speciaal voor bij elkaar, in de volledige bezetting.

"Laat de gekte beginnen", verkondigde de Britse rocker zelf vanaf zijn uiteraard met schedels en vleermuizen versierde zwarte troon. "Het voelt zo verdomd goed om hier op het podium te zijn."

Optreden is moeilijk voor de 76-jarige Osbourne, die in 2020 bekendmaakte dat hij aan parkinson lijdt. Toeren zal geen optie meer zijn, gaf hij eerder al toe. "Ik wil niet ergens in een hotelkamer sterven. Ik wil de rest van mijn leven bij mijn gezin doorbrengen."

Voorprogramma

Om hem het afscheid te gunnen dat hij als peetvader van de heavy metal verdient, waren de grootste rocknamen naar Birmingham gekomen voor het Back to the Beginning-concert. Anthrax, Guns N' Roses, Slayer, Pantera, Alice in Chains, Lamb of God en Metallica waren bereid het voorprogramma te zijn voor een soloset van Osbourne zelf en vier klassiekers met Black Sabbath.

"Zonder Sabbath was er geen Metallica geweest", verzekerde zanger James Hetfield. "Bedankt dat jullie ons een doel in het leven hebben gegeven." Zijn band speelde naast eigen nummers als Master of Puppets en For Whom the Bell Tolls ook Sabbath-werk als Hole in the Sky en Johnny Blade.

Pantera-zanger Phil Anselmo beaamde Hetfields woorden. "Zonder hen waren we allemaal andere mensen geweest. Ik had in ieder geval hier niet gestaan met een microfoon in mijn handen." Hij sprak net na een optreden van een gelegenheidssupergroep met Rolling Stone Ronnie Wood, Aerosmith-zanger Steven Tyler, Billy Corgan (Smashing Pumpkins) en Tom Morello van Rage Against the Machine. Zij voerden Sabbath-nummers op, gemengd met ander hard werk als Breaking the Law (Judas Priest) en Whole Lotta Love (Led Zeppelin).

Zie hier een deel van dat optreden:

Osbourne zelf verscheen na Guns N' Roses en Metallica op het podium bij dit "Live Aid voor Metal". Hij zong vijf solonummers over voor hem vertrouwde thema's als duivelsaanbidding, waanzin en depressie, waaronder Mr. Crowley, Crazy Train en Suicide Solution. Over dat laatste nummer voerde de Britse band ooit een rechtszaak in de VS, omdat het een tiener tot zelfdoding zou hebben aangezet.

Hierna heette Osbourne zijn bandleden Tony Iommi, Geezer Butler en Bill Ward welkom. Die laatste, de drummer, had nog ontbroken bij een eerder reünieconcert in 2017 en had ook niet meegewerkt aan het slotalbum 13.

Iommi had vooraf al opgebiecht dat vanwege hun hoge leeftijd de rockers slechts vier nummers zouden spelen. De band koos voor klassiekers als War Pigs, Iron Man, N.I.B. en natuurlijk Paranoid, het nummer waarmee Black Sabbath in 1970 zijn naam vestigde.

Beelden van het concert zijn op YouTube terug te vinden:

Zo hard en soepel als Osbourne destijds zong, kon hij gisteravond niet meer opbrengen, maar dat maakte het publiek er niet minder enthousiast om. In stadion Villa Park waren er ruim 40.000 fans en wereldwijd keken miljoenen via een stream mee. De opbrengsten van het concert gaan naar twee kinderzorginstellingen in Birmingham en de Britse parkinsonstichting.

Nadat de laatste klanken van Paranoid waren weggestorven in Birmingham liet Osbourne zich met uitgestrekte handen toejuichen door het publiek. Toen het vuurwerk losbarstte boven het stadion verdween de Prins der Duisternis uit het zicht in de rook op het podium.

Goedemorgen! In Brazilië gaat de BRICS-top van start. En terwijl de mannen zijn begonnen aan de Tour de France, stappen de wielrensters op voor de Giro.

Eerst het weer: vandaag is het onstuimig zomerweer. Het is vaak bewolkt, er staat een stevige zuidwestenwind en verspreid over het land komen buiengebieden voor. Het wordt maximaal 19 of 20 graden. Ook na het weekend is het eerst nog wisselvallig, vanaf woensdag is het weer warmer.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Elon Musk heeft de smaak van de politiek te pakken; hij begint een nieuwe politieke partij die The American Party gaat heten. Op zijn eigen platform X peilde hij of er draagvlak voor is. 1,2 miljoen volgers brachten hun stem uit, meer dan 65 procent was positief.

Een belangrijk doel van van de partij wordt het bestrijden van wat hij Musk als verspilling van overheidsgeld en corruptie beschouwt. Zelfs als de partij van de grond komt en het goed doet, is het uitgesloten dat hij ooit president wordt. Daarvoor moet je in de VS zijn geboren.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Op het EK hebben de Oranje Leeuwinnen een zege van 3-0 op Wales behaald. Vivianne Miedema behaalde tijdens de wedstrijd haar honderdste goal in het Nederlandse elftal.

De Nederlandse fans waren vol en tevreden over het behaalde resultaat:

Fijne zondag!

In de historische binnenstad van Bergen op Zoom heeft zaterdagnacht een grote brand gewoed in een horecapand, zo meldt Omroep Brabant. Het vuur woedde op de Grote Markt, het oudste deel van de stad.

Het vuur ontstond rond 2.00 uur in het dak van een monumentaal horecapand dat leeg staat, naast theater De Maagd. Er waren geen mensen aanwezig in het getroffen pand, maar een nabijgelegen hotel moest wel ontruimd worden. De gasten kunnen vannacht niet terug naar hun kamers, meldt de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Sommigen van hen zijn naar huis gegaan, anderen zijn opgevangen in een andere vestiging van het hotel.

De brandweer bestreed het vuur met veel materieel, zowel van binnen het gebouw als van buitenaf, via een hoogwerker. Iets voor 3.00 uur 's nachts was de brand onder controle, maar moest er nog nageblust worden. Hoe groot de schade uiteindelijk is en hoe de brand kon ontstaan, is niet duidelijk.

De Verenigde Staten hebben acht migranten uit Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen uitgezet naar Zuid-Sudan. De mannen waren ruim een maand geleden al vanuit de VS overgebracht naar het Afrikaanse Djibouti, waar ze op een Amerikaanse militaire basis werden vastgehouden.

Pogingen van hun advocaten om uitzetting naar het politiek instabiele Zuid-Sudan te voorkomen liepen deze week op niets uit, toen het Hooggerechtshof oordeelde dat de Amerikaanse regering het recht heeft om mensen te deporteren die een gevaar vormen voor het land. Alle acht uitgezette mannen zijn veroordeeld voor gewelddadige misdrijven zoals moord, verkrachting en zware mishandeling.

Wortels in andere landen

Een lagere rechter in Boston oordeelde in mei dat ze het recht hadden om voor een Amerikaanse rechter te beargumenteren dat de uitzetting hun leven in gevaar zou brengen, maar het Hooggerechtshof veegde dat bezwaar afgelopen week van tafel.

Opvallend is dat geen van de uitgezette mannen een band heeft met Zuid-Sudan, op één na: de Zuid-Sudanees Dian Peter Domach (33) werd in de VS tot tientallen jaren celstraf veroordeeld voor onder meer beroving en verboden wapenbezit. De andere mannen komen uit Cuba, Mexico, Vietnam, Laos en Myanmar.

Negatief reisadvies

Het is onduidelijk waar ze nu gaan wonen, en of ze dat in vrijheid mogen doen of in de cel. Ze komen bovendien terecht in een land waarvoor de Amerikaanse regering zijn eigen burgers een negatief reisadvies geeft, vanwege een grote kans in aanraking te komen met "misdaad, kidnapping en gewapende strijd."

De regering-Trump heeft er een punt van gemaakt om migranten die zijn veroordeeld voor gewelddadige misdrijven uit te zetten naar andere landen dan hun geboorteland, zelfs als ze niets met dat land te maken hebben. Zo werden in maart zo'n 250 mannen uitgezet naar El Salvador die tot een bende zouden behoren, maar daar zaten ook veel Venezolanen tussen.

In het oude stadion van SC Cambuur in Leeuwarden zijn zaterdagavond grote vernielingen aangericht. Ruiten werden ingegooid, stoelen van tribunes gerukt en er werd een overkapping langs het veld gesloopt.

De eerste melding van de vernielingen kwam rond zeven uur, vlak nadat Cambuur de eerste wedstrijd speelde in het gloednieuwe Kooi Stadion, aan de andere kant van de stad. In het oude stadion besloten tientallen mannen vernielingen aan te richten. Ook werd er vuurwerk afgestoken. Wie dat zijn en waarom ze dat deden, is niet duidelijk.

De politie wist de situatie te de-escaleren na een gesprek met een aantal vandalen, zegt een woordvoerder tegen de Leeuwarder Courant. Volgens de krant zijn er geen boetes uitgedeeld.

Nieuw stadion

Het nieuwe stadion van Cambuur werd zaterdag officieel geopend. Na optredens van onder anderen Mental Theo en een vuurwerkshow werd een oefenwedstrijd gespeeld tegen Feyenoord. De Rotterdamse club won ruimschoots met 4-1.

Wat er met het oude Cambuurstadion gaat gebeuren is niet bekend. Het is nu eigendom van een vastgoedontwikkelaar.

Techmiljardair Elon Musk heeft op X de oprichting van een nieuwe politieke partij in de Verenigde Staten aangekondigd. De partij krijgt de naam The America Party.

Vrijdag, op de Amerikaanse onafhankelijkheidsdag, vroeg Musk zijn volgers op X in een poll of zij een nieuwe partij wilden of niet. De eigenaar van X heeft op het platform ruim 221 miljoen volgers. Ruim 1,2 miljoen mensen brachten hun stem uit; meer dan 65 procent toonde zich positief over een nieuwe politieke partij.

"Als het aankomt op het bankroet maken van ons land met verspilling en corruptie, leven we in een eenpartijsysteem, niet in een democratie", schrijft Musk erbij. "Vandaag is The America Party opgericht om u uw vrijheid terug te geven."

Musk was vorig jaar tijdens de verkiezingscampagne en dit jaar aan het begin van de tweede ambtsperiode van president Trump een belangrijke bondgenoot. De miljardair kreeg de leiding over de taskforce DOGE, waarmee hij flink moest snoeien in de overheidsuitgaven.

Ruzie met Trump

Eind mei stopte Musk als adviseur van de Amerikaans regering en hoofd van DOGE. Daarna ruzieden Musk en Trump openlijk via sociale media met elkaar. Aanleiding was het nieuwe wetsvoorstel van Trump, dat hij de 'big beautiful bill' noemt, met daarin enorme belastingverlagingen die het Amerikaanse begrotingstekort flink zouden laten oplopen.

Dat was tegen het zere been van Musk, die als hoofd van DOGE juist als taak had om de overheidsuitgaven sterk terug te dringen. Musk noemde het voorstel van Trump op X dan ook een "walgelijk gedrocht".

Ruzie over de begroting bleek het einde van de 'bromance' van Trump en Musk: