NOS Nieuws - Algemeen

Blijft de rechterlijke macht Shell verplichten om de CO2-uitstoot verder te verlagen dan de overheid op dit moment doet? Daarover doet het gerechtshof morgenochtend in hoger beroep uitspraak.

Die uitspraak is niet alleen van cruciaal belang voor Shell, maar ook voor tal van andere bedrijven. En niet alleen in Nederland. De hele wereld kijkt mee naar het oordeel van het gerechtshof in Den Haag.

In eerste aanleg werd de zaak tegen Shell drie jaar geleden gewonnen door Milieudefensie, tot verrassing van vriend en vijand. Niet alleen moet het olie- en gasbedrijf de eigen CO2-uitstoot in 2030 met 45 procent hebben teruggebracht ten opzichte van 2019, de rechter legde het bedrijf ook een "zwaarwegende inspanningsverplichting" op om de uitstoot van klanten van Shell met dezelfde factor omlaag te brengen.

Waar gaat het over?

Ook al beweert Shell deze uitstootdoelen zelf te omarmen, het bestrijdt de dwang die het bedrijf wordt opgelegd door de rechter. De regels waaraan bedrijven op dit gebied moeten voldoen moeten worden geformuleerd door het kabinet en de Tweede Kamer, vindt het bedrijf. Daarnaast zou het contraproductief zijn om alleen Shell hogere normen op te leggen: andere bedrijven zullen dan de rol van Shell overnemen en daar zou het klimaat alleen maar slechter van worden.

Aan de andere kant staat Milieudefensie, en een groot aantal sympathiserende milieu- en klimaatorganisaties. Hun redenering is dat het recht van de mens op een wereld die niet door klimaatverandering wordt geteisterd, belangrijker is dan de spelregels die de overheid aan het bedrijfsleven oplegt. Dat is volgens Milieudefensie verankerd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Mede vanwege de positie van Shell als een van de grotere vervuilende bedrijven vindt Milieudefensie dat het olie- en gasbedrijf een directe verantwoordelijkheid heeft om de CO2-uitstoot versneld omlaag te brengen. En ook al zegt Shell zelf hier wel aan te werken, Milieudefensie stelt vast dat Shell in de praktijk afremt als het gaat om investeringen in duurzame energie ten faveure van winsten uit de opbrengst van olie en gas.

Wat doet het hof?

Als het gerechtshof het eerdere vonnis van de rechtbank in zijn geheel bekrachtigt, heeft dat enorme gevolgen, zegt Frans Everts, president-directeur van Shell Nederland. Die gevolgen beperken zich volgens hem niet tot Shell, maar treffen het hele Nederlandse bedrijfsleven.

Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW maakt zich zorgen over de jurisprudentie die kan ontstaan bij zo'n uitspraak. Milieudefensie heeft namelijk ook ING en bedrijven als Ahold-Delhaize en KLM op de korrel.

Als het hof Shell in het gelijk stelt, zal de domper bij Milieudefensie groot zijn. In andere landen spelen honderden van dit soort rechtszaken tegen grote bedrijven. Die zaken zijn juridisch niet allemaal identiek, maar wel gaan veel zaken, net als die in Den Haag, over de vraag of de rechter bevoegd is om bedrijven beleid voor te schrijven buiten de directe milieuwet- en regelgeving om.

Behalve een eenzijdig gelijk voor een van de twee betrokken partijen zijn er ook andere uitspraken denkbaar. Bijvoorbeeld dat de uitspraak over Shell zelf blijft staan, maar dat de (inspannings)verplichting voor de klanten van tafel gaat. Ook kan het hof de uitspraak ten principale laten staan maar het opgelegde percentage verminderen.

Cassatie bij de Hoge Raad

Vanwege het grote principiële karakter van de zaak is de kans groot dat een of beide partijen na de uitspraak in cassatie gaan bij de Hoge Raad. In dat geval zal het hoogste juridische orgaan zich buigen over de vraag of de rechter een individueel bedrijf zo'n milieuverplichting mag opleggen.

De vraag is dan wel of cassatie een schorsende werking heeft voor het arrest van het gerechtshof. Oftewel: moet Shell zich in afwachting van een oordeel van de Hoge Raad wel of niet aan de uitspraak van het hof houden?

In Noord-Duitsland is een 17-jarige jongen aangehouden op verdenking van het voorbereiden van een terroristische aanslag. Hij wordt ervan verdacht dat hij op een kerstmarkt wilde inrijden met een vrachtwagen, meldt de Duitse krant Bild.

Het Openbaar Ministerie in de deelstaat Sleeswijk-Holstein doet onderzoek naar de zaak. Het zou gaan om een Turks-Duitse jongen. Hij werd medio vorige week aangehouden in de plaats Elmshorn.

De Duitse autoriteiten zouden zijn getipt door een Amerikaanse inlichtingendienst. Volgens Bild gaat het OM uit van een radicaal-islamitisch motief. Details over de geplande aanslag ontbreken. Het Openbaar Ministerie is van plan om morgen meer over de zaak bekend te maken.

Eerdere aanslagen

De plannen waarover Bild schrijft, lijken op de aanslag die in 2016 in Berlijn werd gepleegd. Toen reed een vrachtwagen in op een grote kerstmarkt, waarbij twaalf mensen om het leven kwamen en tientallen bezoekers gewond raakten.

Eind augustus vielen in het Duitse stad Solingen drie doden bij een mesaanval tijdens een feest rond het 650-jarig bestaan van de stad. Ook raakten daarbij acht mensen gewond. De verantwoordelijkheid voor deze aanslag werd opgeëist door Islamitische Staat.

Premier Schoof pleit voor een harde aanpak van mensen die zich schuldig maken aan antisemitisch geweld. Het kabinet komt vrijdag met een uitgewerkte 'brede' antisemitisme-strategie, maar Schoof wil nog niet vooruitlopen op concrete maatregelen. Het afnemen van een Nederlands paspoort van daders van antisemitisch geweld die een dubbele nationaliteit hebben, sluit hij niet uit. Dat zou betekenen dat die persoon het land uit moet.

Op zijn persconferentie na de ministerraad benadrukte de premier dat "we in het land verder moeten met elkaar" na de gebeurtenissen in Amsterdam. In de nacht van donderdag op vrijdag werden na de voetbalwedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv Israëlische supporters aangevallen, mishandeld en opgejaagd.

Schoof nam opnieuw in felle bewoordingen afstand van wat er in Amsterdam gebeurd. "Er is gejaagd op Joden. Het was onversneden antisemitisme", zei Schoof. Hij schaamt zich naar eigen zeggen dat dit in Nederland is gebeurd. Schoof noemde de gebeurtenissen "onverteerbaar", "stuitend", "Nederland onwaardig" en de daders "moreel volstrekt ontaard".

'Geen enkel excuus'

Schoof erkende dat ook sommige Maccabi-supporters zich misdragen hebben. "De oorlog in Gaza en de Israëlische bombardementen zijn geen enkel excuus voor het gedrag, vindt hij. "Niets is een excuus voor het jagen op Joden."

Kijk hier naar de premier over de onrust in Amsterdam:

Schoof heeft vrijdag met Joodse organisaties gepraat en daar bleek dat Joden in Nederland zich niet meer veilig voelen. "Het beeld was, ook internationaal, dat je hier veilig bent. Dit is niet meer zo en daarom hebben wij met elkaar als Nederland gefaald."

Er is veel kritiek op het optreden van de Amsterdamse burgemeester Halsema, maar Schoof spreekt juist zijn waardering voor haar uit. "In een stad als Amsterdam is de rechtstaat nooit een rustig bezit. En ik geef het iedereen te doen om onder zo'n hoogspanning zaken in goede banen te leiden."

Integratieprobleem

De ministerraad heeft vandaag gesproken over het geweld in Amsterdam en verschillende bewindslieden van het kabinet en ook fractievoorzitters van coalitie- en oppositiepartijen zeggen nu dat Nederland een integratieprobleem heeft.

Premier Schoof deelt die mening. "Zonder al te veel moeite kun je constateren dat er een integratieprobleem is. Dat heeft zich de afgelopen vijftig jaar ontwikkeld."

De integratie moet volgens het kabinet beter, en dat zal onder meer betekenen dat er zaken anders aangepakt moeten worden in het onderwijs en in de opvoeding. Schoof sprak van een zaak van lange adem. Hij wil eerst met concretere maatregelen tegen antisemitisme aan de slag en praat daar dinsdag over met Joodse organisaties.

PVV-leider Wilders wil onder meer dat jongeren met een dubbele nationaliteit bij antisemitisme hun Nederlands paspoort verliezen. Nu kan dat alleen bij terrorisme, maar in het regeerprogramma staat al dat deze maatregel misschien uitgebreid moet worden.

De wet moet dan aangepast worden en Schoof sluit dat niet uit. "We gaan kijken of het kan, dat durf ik niet te zeggen." Hij wil eerst van de Tweede Kamer horen wat de ideeën daarover zijn en dat gebeurt hoogstwaarschijnlijk woensdag in een debat over de gebeurtenissen in Amsterdam.

Kijk hier wat er in Amsterdam gebeurde:

De Tweede Kamer debatteert deze week nog over de gebeurtenissen in Amsterdam, mogelijk woensdag.

Voor het eerst sinds 2001 begon het Sinterklaasjournaal vanavond niet met Dieuwertje Blok. Ze wordt in het nieuwe seizoen als presentatrice vervangen door Merel Westrik, omdat ze ziek is.

Het onderdeel 'kort nieuws' in de eerste aflevering besteedde er aandacht aan. Westrik zei: "We kregen vandaag een wenskaart, waarop staat: Beste Merel, we vinden het heel fijn dat je het Sinterklaasjournaal wil presenteren nu Dieuwertje ziek is en we wensen je veel succes."

Westrik noemde dat "hartstikke lief" en zei dat ze ontzettend haar best gaat doen. Blok presenteert het Sinterklaasjournaal niet, omdat haar neus vanwege huidkanker moest worden geamputeerd.

In de video leest Merel het kaartje voor waarin ze veel succes gewenst wordt:

Ondanks de andere presentator verliep het programma verder als vanouds. Er waren direct problemen: een zieke Sinterklaas, een brug die niet opengaat, en een nieuwe stuurman, die een routekaart kreeg op 'hoofdlijnen'.

Tekeningen helpen

Afgelopen week waren er al promovideo's te zien voor het Sinterklaasjournaal. Daarin belde Blok met Westrik.

Blok zei daarin dat ze iedereen wilde bedanken voor alle "heel lieve brieven en tekeningen, die naar mij zijn opgestuurd omdat ik ziek ben. Dat heeft heel erg geholpen."

Hier zie je een van de video's waarin Westrik met Blok belt:

Volgend jaar hoopt Blok het Sinterklaasjournaal weer te presenteren. Eerder zei ze daarover: "Helaas komt Sinterklaas iets te vroeg voor mij. Ik ben heel blij dat Merel mij dit jaar aan de desk én bij de intocht in Vianen wil waarnemen."

De jaarlijkse intocht van Sinterklaas is komende zaterdag in het Utrechtse stadje Vianen, een plaats met ruim 16.000 inwoners. De NTR zendt de intocht uit.

Een Nederlandse vrouw is om het leven gekomen bij de overstromingen in de Spaanse provincie Valencia. Dat melden het AD en De Telegraaf. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt het bericht te onderzoeken.

De 53-jarige Silvana Lochi, woonachtig in het dorp Turis, had op 29 oktober voor het laatst contact met vrienden en familie toen ze 's avonds naar huis zou rijden vanuit een nabijgelegen dorp, zo'n 45 minuten verderop.

Daarna is er niets meer van haar vernomen, zoekacties naar de vrouw bleven zonder resultaat. Tot nu. Haar lichaam werd gevonden op het strand bij El Saler, 45 kilometer ten oosten van Turis.

Tientallen vermisten

Eind oktober veroorzaakten hevige hagel- en regenbuien dodelijke overstromingen. Er kwamen ruim 200 mensen om het leven. Naar verwachting zal dit aantal verder stijgen, er zijn nog tientallen vermisten.

Afgelopen weekend deden 130.000 mensen mee aan een protestmars tegen de regiopresident Carlos Mazón. Volgens de demonstranten is hij verantwoordelijk voor de falende hulpverlening.

De Italiaanse politie heeft naar eigen zeggen een internationale bende opgerold die zich bezighield met het vervalsen van kunstwerken. De bende vervalste zeker 2000 werken van grote namen als Banksy, Pablo Picasso en Andy Warhol.

Er zijn aanklachten ingediend tegen 38 verdachten. Ze waren actief in Italië, Spanje, Frankrijk en België. De verdachten worden aangeklaagd voor vervalsing en handel in gestolen goederen, meldt het Europees agentschap voor justitiesamenwerking Eurojust.

Begint bij huiszoeking

De zaak kwam aan het rollen toen de politie anderhalf jaar geleden 200 vervalsingen vond tijdens een huiszoeking bij een ondernemer in Pisa. Een van de nepkunstwerken was van de bekende Italiaanse kunstenaar Amedeo Modigliani.

Sindsdien werden de online verkoopplatforms van veilinghuizen in de gaten gehouden. Dat leidde tot de identificatie van de vervalsers en hun ateliers.

Hun netwerk bleek actief in meer landen dan Italië. De vervalsingen waren vooral van kunstenaars uit de negentiende en twintigste eeuw. Behalve om werken van Banksy, Picasso en Warhol ging het bijvoorbeeld om Monet, Kandinsky, Van Gogh en Dalí.

200 miljoen euro

De vervalsers waren van plan om de werken te laten veilen. Met het oprollen van de bende is dat voorkomen, zegt Eurojust.

Alle stukken zijn overgedragen aan de Italiaanse autoriteiten voor nader onderzoek. Ze hadden volgens Eurojust bij elkaar zo'n 200 miljoen euro kunnen opleveren.

Tentoonstelling met nepkunst

In Venetië en Toscane werden Banksy-tentoonstellingen gehouden met vervalste werken, met bijbehorende catalogi. Op die manier probeerden de criminelen zo geloofwaardig mogelijk over te komen bij hun eventuele klanten, zeggen de onderzoekers.

De vertegenwoordiger van de Britse kunstenaar heeft nog niet gereageerd op het nieuws. Wel wordt op zijn website in het algemeen gewaarschuwd voor vervalsingen van zijn werk.

Voormalig RAF-lid Daniela Klette is in Duitsland aangeklaagd voor poging tot moord, diefstal en wapenbezit. De vrouw werd begin dit jaar opgepakt na tientallen jaren op de vlucht te zijn geweest.

De 66-jarige Klette was in de jaren 80 en 90 betrokken bij de extreemlinkse terreurgroep Rote Armee Fraktion (RAF). Die terreurgroep pleegde in Duitsland bankovervallen, bomaanslagen en moorden met als doel ontwrichting van de 'imperialistische' samenleving.

De aanklachten gaan over de periode na 1998, toen de RAF was ontbonden en Klette onder een schuilnaam in Berlijn leefde. Ze wordt ervan beschuldigd dat ze tussen 1999 en 2016, met twee andere oud-RAF-leden, overvallen pleegde om aan geld te komen.

Bij overvallen in geldtransportwagens en supermarkten zou meer dan 2,7 miljoen euro zijn buitgemaakt. De poging tot moord was volgens justitie bij een overval in Stuhr in 2015.

Sporen van handlangers

Klette zou meestal de chauffeur van de ontsnappingsauto zijn geweest, terwijl haar twee handlangers met wapens overvallen pleegden. Dit tweetal, Ernst-Volker Staub en Burkhard Garweg, is nog steeds voortvluchtig.

Na de aanhouding van Klette werden in haar huis sporen gevonden van zowel Staub als Garweg. Zo werd er een foto gevonden waarop Garweg bij haar thuis op de bank zit tussen twee honden. Wat voor sporen van Staub werden gevonden, is niet bekendgemaakt.

Klette, Garweg en Staub behoorden tot de derde generatie RAF-leden. Deze generatie was een stuk minder actief dan de eerste en tweede generatie.

Een terugblik op de terreurgolf door de eerste en tweede generatie RAF-leden:

De Surinaamse mensenrechtenactivist Stanley Rensch is gisteren op 84-jarige leeftijd overleden. Dat meldt de nieuwswebsite Waterkant. Rensch stond samen met schrijver Theo Para bekend als 'het geweten van Suriname' omdat hij zich inzette voor mensenrechten van Surinamers.

Hij werd geboren in 1940 in een groep die bij de Marrons hoort. De Marrons zijn mensen die afstammen van tot slaaf gemaakten, die op de vlucht sloegen naar de binnenlanden van Suriname.

Rensch studeerde pedagogiek in Utrecht, waar hij zijn Nederlandse vrouw ontmoette. Na zijn studie keerde Rensch in 1973 terug naar Suriname om daar te gaan werken op het ministerie van Onderwijs. Hij wilde het onderwijssysteem helpen verbeteren voordat het land (in 1975) onafhankelijk werd.

Na de staatsgreep in 1980 en de Decembermoorden in 1982, waarbij 15 kritische Surinamers werden gemarteld en vermoord, begon Rensch zich uit te spreken tegen het militaire regime van Desi Bouterse.

Moiwana '86

In 1986 werden in het dorp Moiwana tijdens de Binnenlandse Oorlog minstens 39 Marrons, onder wie vrouwen en kinderen, vermoord. In reactie op de moorden richtte Rensch de mensenrechtenorganisatie Moiwana '86 op, waarmee hij en vele vrijwilligers burgers hielpen die problemen hadden met schendingen van mensenrechten.

De mensenrechtenactivist werd vanwege zijn werk voor Moiwana '86 regelmatig geïntimideerd door het regime. Hij maakte in januari 1988 bekend dat vlak daarvoor, op oudejaarsdag, zes Marrons waren vermoord. Nadat hij dit wereldkundig maakte, werd hij opgepakt en urenlang verhoord.

Vanwege de bedreigingen en intimidaties van het regime woonde de mensenrechtenactivist af en aan in Suriname en in Nederland. In 1989 werd zijn huis, waar ook het kantoor van Moiwana '86 was gevestigd, beschoten. Hij raakte bij de aanval lichtgewond en enkele dagen na de beschieting werd hij door het Surinaamse leger beschuldigd van een overval. Uit angst voor arrestatie, vluchtte hij met enkele medewerkers naar Nederland.

In 1990 keerde Rensch terug naar Suriname, waar hij na het vredesakkoord van Kourou onderzoek bleef doen naar de moorden in Moiwana. Ook startte hij verschillende sociale projecten in de binnenlanden van Suriname en nam hij het op voor de binnenlandse bevolking.

Vanwege zijn gezondheid stopte Rensch halverwege de jaren 90 als directeur van Moiwana '86. Mede dankzij zijn inspanningen zijn de moorden in Moiwana internationaal erkend als een ernstige mensenrechtenschending.

De vier verdachten die vastzitten voor de ongeregeldheden rond de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv, vorige week donderdag, blijven nog twee weken in de cel. Ze worden verdacht van openlijke geweldpleging, heeft het Openbaar Ministerie bekendgemaakt.

Het gaat om twee minderjarigen van 16 en 17 jaar uit Amsterdam, een man van 19 uit Monnickendam en een 26-jarige Amsterdammer. De minderjarigen worden verdacht van het mishandelen van een onbekende man en het gooien van vuurwerk naar de mobiele eenheid.

De man uit Monnickendam zou stenen naar een ME-bus hebben gegooid. Ook had hij illegaal vuurwerk bij zich.

De 26-jarige man uit Amsterdam is als enige van de vier vrijdag aangehouden, de dag na de ongeregeldheden. Hij is opgepakt op basis van camerabeelden. Daarop is te zien dat hij op een oudere man afrent die hij met een riem lijkt te slaan.

Onderzoek inspectie

De Inspectie Justitie en Veiligheid stelt een onderzoek in naar de gewelddadige gebeurtenissen. Het onderzoek spitst zich toe op het functioneren van de politie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Daar is toe besloten vanwege "de ongeregeldheden die tot veel maatschappelijke onrust hebben geleid, zowel nationaal als internationaal", zegt een woordvoerder.

Specifiek wordt onderzocht hoe de politie, NCTV en andere betrokkenen hebben gecommuniceerd en samengewerkt. De inspectie bekijkt ook waarom de politie bepaalde besluiten heeft genomen en welke informatie vanuit de NCTV is gedeeld over mogelijke dreigingen.

Het komt niet vaak voor dat de inspectie onderzoek doet naar het handelen van de politie. In 2023 deed de inspectie onderzoek naar het optreden van de politie bij een demonstratie van Kick Out Zwarte Piet in Staphorst. Daaruit bleek dat de politie betogers niet goed had beschermd tegen relschoppers.

De gemeenteraad van Amsterdam komt morgen om 12.00 uur bijeen voor een spoeddebat over de ongeregeldheden van vorige week.

Zo'n tienduizend studenten en oud-studenten krijgen geld terug van het kabinet, omdat ze op basis van een discriminerend algoritme zijn gecontroleerd op fraude met studiefinanciering. Minister Bruins van Onderwijs trekt 61 miljoen euro uit om de zaak recht te zetten.

Tussen 2012 en 2023 hanteerde DUO, dat de studiebeurzen verstrekt, een fraude-selectieprocedure waarbij uitwonende studenten met een migratieachtergrond eerder in beeld kwamen dan autochtone studenten. Een beurs voor uitwonenden is hoger dan die voor thuiswonende studenten.

Nadat NOS op 3 en Investico over de zaak publiceerden, zette toenmalig minister Dijkgraaf het fraudesysteem stop. Hij liet een onderzoek doen, waaruit bleek dat de aanpak "onbedoeld en onbewust tot indirecte discriminatie" had geleid. Hij bood daarvoor zijn excuses aan.

NOS op 3 maakte deze video over de fraudeopsporing van DUO:

Zijn opvolger Bruins gaat de boetes en terugvorderingen die op basis van het systeem zijn opgelegd, terugbetalen aan de betrokken studenten. Ze zijn gebaseerd op onrechtmatig verkregen bewijs, zeggen juristen van het ministerie, en worden daarom teruggedraaid.

Bij de controles op de uitwonendenbeurs zijn er zaken niet goed gegaan, zegt Bruins. "Dat is oneerlijk en we willen niet dat studenten bij het aanvechten van de besluiten in een juridisch moeras belanden. Ook willen we als kabinet leren van eerdere hersteloperaties, zoals bij het toeslagenschandaal. Daarom repareren we dit voor de studenten."

Ook bij ingetrokken beurs

Ook studenten van wie na controle de uitwonendenbeurs is ingetrokken en omgezet naar een thuiswonendenbeurs krijgen compensatie. Als ze op hetzelfde adres zijn blijven wonen krijgen ze het verschil tussen de thuiswonenden- en uitwonendenbeurs alsnog uitgekeerd.

Hoe en wanneer de boetes en terugvorderingen worden terugbetaald, moet nog worden uitgewerkt, zegt de minister. Op de website van DUO komt meer informatie.

Door de aangekondigde staking van werknemers van ProRail rijden er woensdagochtend tussen 06.00 uur 09.00 uur geen NS-treinen in Noord-Holland en in delen van Flevoland en Utrecht, meldt de NS.

Werknemers van ProRail staken voor een betere cao. De onderhandelingen tussen vakbond FNV en ProRail zijn vastgelopen. Daarom gaat de vakbond actie voeren. Bij de verkeersposten van ProRail in Amsterdam en Alkmaar wordt het werk neergelegd, en dit heeft ook gevolgen voor treinverkeer in Flevoland en Utrecht.

Ook later uitval

"Werknemers van ProRail hebben het recht om te staken", meldt NS. "Tegelijkertijd baalt NS van de hinder die reizigers hierdoor ondervinden." Na 09.00 uur wordt de dienstregeling weer opgestart, maar omdat dat tijd kost, vallen er in de rest van de ochtend mogelijk ook nog treinen uit of zijn die vertraagd.

Naar Schiphol rijden er woensdag tijdens de staking alleen treinen tussen Amsterdam Centraal en Schiphol Airport (vier keer per uur). Bij eerdere stakingsacties eiste de FNV dat ook het treinverkeer naar de luchthaven stil zou worden gelegd, maar daar stak de rechter meerdere malen een stokje voor.

Vrijdag is er opnieuw een werkonderbreking bij ProRail, dan in Utrecht/Amersfoort. Ook volgende week zijn er nog drie actiedagen.

Reden voor de stakingen is de FNV-eis van een loonsverhoging van 13 procent voor ProRail-personeel. Volgens de vakbond is die verhoging nodig omdat de vorige cao net voor een enorme inflatiepiek was afgesloten.

ProRail weigert aan die eis te voldoen en noemt die "niet realistisch". Het bedrijf bood tijdens de onderhandelingen een loonsverhoging van tot 8 procent. Vakbond CNV ging wel akkoord met dat eindbod.

De Koninklijke Marechaussee gaat met ingang van 9 december extra grenscontroles uitvoeren om mensensmokkel en illegale migratie tegen te gaan. Het kabinet heeft bepaald dat het vrije verkeer van mensen en goederen binnen Europa voorlopig voor een half jaar wordt ingeperkt.

Hoe intensief er gecontroleerd gaat worden is niet duidelijk. De marechaussee krijgt in ieder geval geen extra mensen om de controles uit te voeren, laat minister Faber (Asiel) weten. Of er dan minder marechaussees beschikbaar zijn op Schiphol? Het is volgens Faber een kwestie van prioriteiten stellen: "Dat kun je per dag of week bekijken."

Lidstaten van de EU mogen alleen weer grenscontroles invoeren als er sprake is van onvoorziene omstandigheden of in urgente gevallen. Het kabinet stelt dat er sprake is van een hoge instroom van asielzoekers en noemt de grenscontroles daarom gerechtvaardigd.

Duitsland doet het al

Op dit moment voert de marechaussee alleen steekproefsgewijs controles uit rond grensovergangen. Verschillende EU-lidstaten willen net als Nederland het grenstoezicht intensiveren. Duitsland heeft dat al gedaan om terrorisme en illegale immigratie tegen te gaan.

Ook Frankrijk doet het. Het gaat daarbij steeds om een tijdelijke maatregel van zes maanden, die eventueel verlengd kan tot maximaal twee jaar.

De grenscontroles werden al aangekondigd in het hoofdlijnenakkoord en maken ook onderdeel uit van de asieldeal die de coalitiepartijen vorige maand sloten. Verschillende deskundigen, en ook veel oppositiepartijen, betwijfelen of de uitzondering op de Europese regels voor deze situatie bedoeld is.

Economisch verkeer niet hinderen

Minister Faber heeft direct na het besluit van de ministerraad Brussel en de andere lidstaten geïnformeerd. Dat moet volgens EU-richtlijnen vier weken van tevoren, en dus kunnen de grenscontroles pas op 9 december beginnen.

De controles zullen zo plaatsvinden, dat ze het economisch verkeer en het forensenverkeer in de grensregio's zo min mogelijk hinderen. Op Schiphol en andere luchthavens wordt alleen gecontroleerd op risicovluchten.

De Koninklijke Marechaussee zegt nog niet inhoudelijk op het besluit te kunnen reageren, omdat de plannen nog worden bestudeerd.

Op het vliegveld bij de Duitse stad Leipzig heeft de douane veertien slangen in beslag genomen. Ze zaten verstopt in speelgoedvrachtwagens. Een van de slangen heeft de reis niet overleefd, meldt de Duitse douane.

De slangen waren vorige week woensdag gevonden in een zending vanuit Indonesië naar een adres het Verenigd Koninkrijk. Het gaat om negen kleine slakkenetende slangen (Pareas) die in een aanhanger van een speelgoedvrachtwagen zaten. In een andere speelgoedaanhanger zaten vijf jonge Pacifische boa's (Candoia paulsoni en aspera). Deze slangensoorten zijn voor de mens niet giftig.

Beide slangensoorten staan niet op de lijst van bedreigde diersoorten. Slangenexperts van het Senckenberg Instituut in Frankfurt werden geraadpleegd om te achterhalen om welke soorten het ging. De brandweer werd ingeschakeld om de dieren veilig weg te halen.

De slangen zijn inmiddels overgebracht naar de dierengeneeskundefaculteit van de Universiteit van Leipzig.

De bekende Britse tv-kok Jamie Oliver trekt zijn nieuwste kinderboek terug na kritiek vanwege stereotyperingen over de Australische inheemse bevolking. Ook de Nederlandse uitgave, Billy en de grandioze ontsnapping, wordt uit de handel gehaald, zegt uitgeverij VBK Media tegen de NOS.

De kritiek richt zich onder meer op een stuk waarin een inheems Australisch meisje uit een pleeggezin wordt ontvoerd door de slechterik in het verhaal. Voor de inheems Australische bevolking rakelt dit trauma's uit het koloniale verleden op.

In Australië werden tussen 1910 en 1970 zo'n 100.000 inheemse kinderen door de overheid, welzijnsorganisaties en de kerk onder dwang bij hun familie weggehaald. Deze kinderen kwamen in tehuizen of bij witte gezinnen terecht voor gedwongen assimilatie.

Communiceren met planten en dieren

Verder zegt het personage in Billy and the Epic Escape dat ze de gedachten van mensen kan lezen en met dieren en planten kan communiceren omdat dat "de inheemse manier" is. Daarnaast staan in het kinderboek van Oliver fouten door het mixen van verschillende inheemse talen.

Zo gebruikt het ontvoerde meisje dat uit Mparntwe of Alice Springs komt, woorden die juist uit het Gamilaraay komen. "Het getuigt van volstrekte minachting voor de enorme verschillen tussen de talen, culturen en gebruiken van de inheemse bevolking", zegt Sharon Davis van de belangrijkste Australische instantie voor inheems onderwijs tegen de BBC.

Excuses

Na de publicatie van het kinderboek riep die organisatie Oliver op om het boek uit de handel te halen. Ook prominente schrijvers die behoren tot de Australische inheemse bevolking spraken zich uit over het boek.

"We moeten hiervan leren en maatregelen nemen", zegt Penguin Random House. De uitgeverij heeft in overleg met Oliver besloten het boek uit de handel te halen. De Britse krant The Guardian schrijft dat de wereldberoemde tv-kok zijn excuses heeft aangeboden. " Het is nooit mijn bedoeling geweest om deze enorm pijnlijke kwestie verkeerd te interpreteren", zegt Oliver.

Amsterdam kijkt terug op, om met burgemeester Femke Halsema te spreken, gitzwarte dagen. Met niet alleen oplopende spanningen tussen bevolkingsgroepen, maar ook tussen politiek Den Haag en bestuurlijk Amsterdam. Na eerdere incidenten bij de opening van het Holocaustmuseum, de UvA-protesten en de herdenking van 7 oktober neemt de druk op Halsema toe.

Politiek verslaggever van het Parool David Hielkema vertelt in deze podcast hoe in Amsterdam de kritiek op Halsema inmiddels van alle kanten komt: vanuit de joodse gemeenschap, vanuit de moslimgemeenschap, vanuit rechtse én linkse politieke partijen.

Daarnaast is er de druk die vanuit Den Haag wordt opgevoerd, met PVV-leider Geert Wilders voorop. NOS-collega Nouschka van der Meijden vertelt wat er in de Haagse politiek nu gebeurt en wat de positie van premier Schoof daarin is. Zowel maatschappelijk als politiek vraagt dit moment om iemand die boven de partijen gaat staan. Maar is Schoof er in dit gepolariseerde debat wel voor álle Nederlanders?

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: IJsbrand Terpstra en Lars Hulshof

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren op allerlei platformen en hier via NPO Luister. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

NOS Amerika Kiest: iedere week praten de correspondenten van Bureau Washington je bij over het laatste nieuws rond de presidentsverkiezingen.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

Na de grote brand op een parkeerterrein in Rijsenhout is het onderzoek naar de oorzaak in volle gang. De politie heeft nog geen verdachten aangehouden.

Vannacht brandden tientallen auto's uit op het parkeerterrein bij Schiphol. Werknemers van een aangrenzend bedrijf zeggen tegen de NOS dat ze op camerabeelden twee mensen hebben gezien die met jerrycans over het terrein liepen en de auto's in brand staken. Volgens hen is er sprake van een zakelijk conflict.

Ook het parkeerterrein zelf hangt vol met camera's. De politie zegt dat er camerabeelden zijn veiliggesteld, maar wil niets zeggen over wat erop te zien is. Een woordvoerder roept mensen met meer beelden of informatie op om zich te melden.

Bij daglicht is te zien dat de auto's totaal uitgebrand zijn:

In de nasleep van het geweld tegen Israëliërs in Amsterdam heeft Israël gisteravond een opvallende waarschuwing uit laten gaan. Israëliërs wordt geadviseerd de komende weken in het buitenland geen sport- of cultuurevenementen bij te wonen. Israël zegt aanwijzingen te hebben dat die mogelijk worden aangegrepen om landgenoten aan te vallen.

In een verklaring noemt de Israëlische veiligheidsraad bijeenkomsten in Britse steden, Brussel, Amsterdam en Parijs. De ogen zijn nu vooral gericht op de Franse hoofdstad, waar het Israëlische nationale voetbalteam donderdag speelt tegen Frankrijk.

In Parijs nemen mensen al voorzorgsmaatregelen:

De Franse minister van Binnenlandse Zaken Bruno Retailleau heeft gezegd dat de wedstrijd doorgaat. "We mogen ons niet laten afschrikken", sprak hij, om eraan toe te voegen dat er een scala aan veiligheidsmaatregelen zal gelden.

Massale politie-inzet

De Parijse politie zet 4000 agenten in. 2500 van hen zullen rond het stadion opereren, de andere 1500 op andere plekken in de stad, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer. Verder worden nog eens 1600 begeleiders ingezet bij de wedstrijd.

Politiechef Laurent Nuñez van Parijs zegt dat geweld niet zal worden geaccepteerd. Rond het stadion zal een gebied worden aangewezen waarin de strengste anti-terreurmaatregelen gelden. Dat betekent onder meer grootschalig fouilleren en het doorzoeken van tassen.

In Amsterdam ging het juist mis nadat de Israëlische fans na de wedstrijd tegen Ajax weer waren teruggekomen in het centrum.

President Macron is van plan om de wedstrijd donderdag in Parijs bij te wonen. Volgens een van zijn medewerkers moet zijn aanwezigheid gezien worden als "een boodschap van broederschap en solidariteit na de onacceptabele antisemitische acties" in Amsterdam.

Lone wolves

In Israël worden geregeld waarschuwingen gegeven om alert te zijn in het buitenland, maar de waarschuwing van nu is opvallend breed geformuleerd. "Pro-Palestijnse/terrorisme-supporters", zoals de Israëlische autoriteiten het verwoorden, zouden onder het mom van protesten en demonstraties geweld willen plegen tegen Israëliërs. Ook zouden eenlingen, of 'lone wolves', te midden van protesten kunnen toeslaan, staat in de verklaring.

Het advies is niet alleen om weg te blijven van evenementen en protesten, maar ook om niet zichtbaar te zijn als Israëliër of jood. Zo wordt geadviseerd niet zelf op eigen naam een taxi te bestellen maar dat te doen via bijvoorbeeld het hotel waar iemand verblijft.

De wedstrijd van donderdag is niet het enige evenement in Parijs waar zorgen over zijn. De dag ervoor is er een gala van een pro-Israël-organisatie die banden heeft met extremistische Israëlische kolonisten. Ook heeft de rechtse Israëlische zionistische jeugdvereniging Betar Joden opgeroepen die dag juist te protesteren tegen antisemitisme.

Op de gastenlijst van het gala staat ook de ultrarechtse Israëlische minister van Financiën Smotrich, die er openlijk voor uitkomt dat hij Palestijnen wil verdrijven van door Israël bezette gebieden. Hij is fel tegenstander van een overeenkomst met Hamas en wil dat Israël doorvecht, ook als dat ten koste gaat van de gijzelaars. Vorig jaar riep hij op tot de vernietiging van een Palestijns dorp op de bezette Westoever, nadat Hamas daar twee kolonisten had gedood. De Israëlische krant Haaretz omschreef hem als oorlogsmisdadiger.

De bijeenkomst waarvoor Smotrich is uitgenodigd is besloten, maar in Frankrijk is vanuit de Joodse gemeenschap een oproep aan hem gedaan om weg te blijven. In een artikel in de krant Le Monde veroordelen vertegenwoordigers van religieuze en culturele joodse organisaties Smotrich' komst naar Parijs. Of Smotrich daadwerkelijk komt, is onduidelijk.

Nederlandse banken en andere financiële instellingen moeten zich beter voorbereiden op minder wereldhandel en meer cyberaanvallen. Daarvoor waarschuwt De Nederlandsche Bank (DNB).

De wereldhandel wordt belemmerd omdat landen in toenemende mate hun eigen industrie en economie willen beschermen. Dat protectionisme heeft invloed op de economie en het financiële systeem en leidt tot onzekerheid, staat in het rapport.

"Het geopolitieke klimaat is de afgelopen jaren aanmerkelijk guurder geworden," zegt Steven Maijoor, directeur Toezicht van DNB.

Cybersecurity

DNB waarschuwt ook voor een toename van het aantal cyberaanvallen. Maijoor: "Landen zetten tegen elkaar uiteenlopende middelen in om hun invloed op het wereldtoneel te behouden of vergroten, besluitvorming in andere landen te beïnvloeden of toegang te krijgen tot kennis en technologie."

DNB benadrukt dat financiële instellingen niet alleen hun cybersecurity op orde moeten hebben, maar ook goed moeten kijken met welke softwareleveranciers ze werken. Ook een goede back-up van de systemen is belangrijk zodat, als het mis gaat, de financiële dienstverlening weer veilig kan worden opgestart.

Trump

Na de kredietcrisis in 2009 vielen wereldwijd banken om. Een aantal grote banken werd door overheden van de ondergang gered. In de jaren daarna zijn er daarom internationale afspraken gemaakt over om banken stabieler te maken.

Toch is DNB ook op dit punt bezorgd, met name over het beleid dat de komende Amerikaanse president Trump mogelijk gaat voeren: "Er zijn internationale afspraken over wat banken wel en niet mogen, maar die zijn gebaseerd op het idee dat de Verenigde Staten meedoen. We weten dat Trump een dereguleringsagenda heeft."

In een woning in Heerhugowaard is de politie bezig met onderzoek in verband met een vermissingszaak uit 2021. De destijds 67-jarige Albert Visser wordt sinds februari 2021 vermist. Hij woonde in het huis dat nu wordt onderzocht.

Visser werd pas in oktober, negen maanden later, door een vriend als vermist opgegeven. Sindsdien is er niets meer van hem vernomen. Zijn vermissing werd toen zorgwekkend geacht, maar de politie ging niet direct uit van een misdrijf.

De politie gaat er inmiddels van uit dat hij door een misdrijf om het leven is gebracht, onder meer omdat er al jaren niets meer van hem is vernomen. "Het gaat om een volwassen man die financiële problemen had. Hij kon ook naar het buitenland zijn vertrokken", zegt een woordvoerder van de politie tegen de regionale zender NH.

'We willen alles uit de kast halen'

In en rond de woning doet de politie de komende dagen uitgebreid onderzoek. We gaan ook in de tuin graven, want je weet maar nooit. We willen alles uit de kast halen", zegt de woordvoerder.

"Ten tijde van zijn vermissing in 2021 zaten we in een lockdown. Hij was destijds dus veel thuis en er waren ook weinig mensen op straat. Het onderzoeken van de woning geeft ons hopelijk meer aanwijzingen."

Er is ook een verdachte in de zaak, maar die is nog niet aangehouden. "Je kunt mensen formeel aanmerken als verdachte, maar je moet wel voldoende aanleiding hebben om iemand aan te houden", zegt de woordvoerder. "We onderzoeken nog of die verdachte een mogelijke rol heeft gespeeld."

Gemeenten lijken weinig van elkaar te leren als het gaat om ongeregeldheden tijdens de jaarwisseling, meldt Omroep Gelderland na onderzoek. Gemeenten waar het vaak misgaat, informeren vooral bij buurgemeenten over hun aanpak maar kijken niet naar andere gemeenten in het land met vergelijkbare problemen.

Een van die plekken waar het tijdens oud en nieuw vaak uit de hand loopt, is het Gelderse dorp Hedel in de gemeente Maasdriel. Afgelopen nieuwjaarsnacht kwam de Mobiele Eenheid meermalen in actie. Agenten en hulpverleners zijn toen bekogeld met zwaar vuurwerk, glas en stenen. Agenten liepen gehoorschade of een hersenschudding op en deden aangifte van poging tot doodslag,

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) deed in 2017 onderzoek naar de veiligheidsrisico's tijdens de jaarwisseling en had toen ook enkele aanbevelingen. Zo werd gemeenten aangeraden om ideeën uit te wisselen. "Zorg ervoor dat gemeenten van elkaar leren door beter gebruik te maken van elkaars ervaringen en goede voorbeelden."

Vooral in contact met buurgemeenten

Jaren later lijken gemeenten dat advies volgens Omroep Gelderland niet over te nemen. De omroep deed navraag bij negen gemeenten verspreid over het hele land waar tijdens oud en nieuw ongeregeldheden zijn: Alphen aan den Rijn, Altena, Hoeksche Waard, Koggenland, Maasdriel, Noardeast-Fryslân, Rhenen, Woudenberg en Zuidplas.

Uit reacties van de gemeenten blijkt dat ze vooral contact hebben met buurgemeenten, maar niet kijken naar gemeenten met vergelijkbare problemen elders in het land. Maasdriel probeert bijvoorbeeld de kunst af te kijken bij Zaltbommel. Alphen aan de Rijn laat zich informeren via gemeentekoepel VNG.

Twee gemeenten hebben aangegeven wel het land in te gaan. Zo vraagt de Utrechtse gemeente Rhenen Urk, Staphorst en Altena om advies en informeert Noardeast-Fryslân bij diverse gemeenten in de noordelijke provincies.

'Succesverhalen niet of nauwelijks uitgewisseld'

"Je zou verwachten dat gemeenten met elkaar ervaringen delen, maar dat doen ze niet", zegt Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit. "Ze zijn wanhopig aan het nadenken terwijl ze, als ze gehoord hadden dat in een andere gemeente een bepaalde aanpak werkt als een trein, dat zo hadden kunnen kopiëren. Dat ze dat niet doen is verbazingwekkend."

Ook veiligheidsdeskundige Jelleke van Rantwijk van Veiligheidsinstituut COT weet dat er succesverhalen van gemeenten zijn die niet tot nauwelijks worden uitgewisseld. Als voorbeeld noemt ze vuurwerk- of droneshows in gemeenten waar een vuurwerkverbod geldt. "Deze initiatieven hebben vaak veel bezoekers en dragen bij aan rust", zegt ze.

Met elkaar om tafel gaan

Tweede Kamerleden die de omroep sprak vinden het belangrijk dat gemeenten beter moeten samenwerken om ongeregeldheden tijdens de jaarwisseling te voorkomen. "We zien veel gemeenten worstelen met de aanpak en op te veel plekken gaat het ieder jaar hartstikke fout. Een voor de hand liggende oplossing is om ervaringen uit te wisselen", reageert Michiel van Nispen (SP).

Joost Eerdmans van JA21: "Deze gemeenten zijn elke keer bezig en ze proberen van alles, maar proberen ieder voor zich het ei van Columbus te vinden." Songül Mutluer van GroenLinks-PvdA pleit voor een vuurwerkverbod. "Tot die tijd is een betere communicatie en een brede samenwerking tussen gemeenten noodzakelijk, zodat iedereen kan leren van succesverhalen."

Eerdmans vindt dat minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) moet organiseren dat gemeenten met elkaar om tafel gaan om ervaringen uit te wisselen. Ook Van Nispen vindt hulp hierbij gewenst.