Klimaattop in Brazilië van start na jaar vol vertragingen en tegenvallers
Vandaag begint in Brazilië de klimaatop in Belém, op de rand van de door klimaatverandering bedreigde Amazone. De teleurstelling van de vorige top in Azerbeidzjan ligt nog vers in het geheugen: toen liepen wekenlange onderhandelingen over klimaatfinanciering uit op een kater voor ontwikkelingslanden. Ook dit keer is succes zeker niet verzekerd.
VN-chef Guterres en president Lula van Brazilië riepen de aanwezigen bij de opening op om alle beloftes van de afgelopen jaren nu echt om te zetten in actie. Brazilië richt een internationaal fonds op voor de bescherming van regenwouden en heeft daar al in de eerste dagen enkele miljarden voor opgehaald, waarvan 5 miljoen euro van Nederland.
Het is een concreet resultaat op een bijeenkomst met een stroeve aanloop. Want al begin dit jaar werd bijvoorbeeld duidelijk dat veel landen niet stonden te dringen om hun klimaatambities kenbaar te maken, tien jaar na het klimaatakkoord van Parijs.
De meeste landen kwamen de afspraak niet eens na om klimaatplannen tot 2035 in te dienen, ook niet na uitstel. Zeker de rijke landen, die historisch de meeste opwarming van de aarde hebben veroorzaakt, kwamen schoorvoetend of helemaal niet over de brug.
Europees doel verwaterdDe EU kwam pas vorige week met de klimaatambities voor 2040. En ook al ziet de EU op klimaatgebied een voortrekkersrol voor zichzelf weggelegd, dat doel was wel afgezwakt. Na lang steggelen besloten de lidstaten om op de klimaattop uit te spreken dat ze de uitstoot van broeikasgassen met 66,25 procent tot 72,5 procent willen terugbrengen in 2035.
"Het is minder dan verwacht, maar het effect is niet heel groot", reageert Michel den Elzen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) over de EU-plannen. Hij is een van de onderzoekers die meeschreef aan het rapport waarin de VN concludeert dat de wereld niet op koers ligt om de klimaatdoelen van Parijs te halen. "De verwatering is jammer, maar het verschil is niet heel groot. De Europese uitstoot is 6 procent van het totaal."
Geen extra ambitie ChinaGroter is de impact van de opstelling van de Verenigde Staten en China, ziet Den Elzen. Die zijn samen goed voor ongeveer 40 procent van de mondiale broeikasgassenuitstoot.
"De plannen van China vallen wel enigszins tegen", vindt de onderzoeker. "Wat ze hebben ingediend is eigenlijk richting het huidige beleid." Dat wil dus zeggen: de Chinezen halen deze doelen sowieso wel, daar hoeven ze niets extra voor te doen. Bij het sluiten van het Parijsakkoord was het juist de afspraak om alsmaar ambitieuzere doelen te stellen.:
Een land dat wel op tijd was met zijn plannen was de VS. Al onder Biden kwamen de Amerikanen met een ambitieus plan (tussen de 61 en 66 procent minder uitstoot in 2035). Maar een van de eerste wapenfeiten van Bidens opvolger Trump was dat hij de VS terugtrok uit het Parijsakkoord. Bidens klimaatplannen zullen onder Trump dus ook niet tot landelijk klimaatbeleid leiden.
Sowieso hangt de schaduw van Trump over de hele top. "De VS is wel de grootste tegenvaller dit keer", gaat Den Elzen verder. "Het Amerikaanse vertrek komt neer op een toename van 2 gigaton CO2 in 2035. De toename van die Amerikaanse uitstoot zal een deel van de extra inspanning van andere landen teniet doen."
MutirãoDe vertragingen en tegenvallers leiden bij voorbaat al tot een sfeer die anders is dan in Parijs in 2015, ziet Den Elzen. "Toen was er een hele andere dynamiek. Ver van tevoren kwamen China en de VS al met een aangescherpte doelstelling." En ook in 2021, in Glasgow, brachten landen plannen mee om uiteindelijk op netto nul broeikasgassenuitstoot te komen.
Hoe anders is het nu. Er zijn aanscherpingen, maar die schieten nog altijd ruim tekort. En nog tijdens de top moeten nieuwe doorrekeningen verschijnen van de klimaatplannen die veel te laat zijn ingediend.
Om de moed erin te houden heeft Brazilië de top tot een mutirão gedoopt, vrij vertaald een collectieve inspanning met een gemeenschappelijk doel. Of die collectieve inspanningen en het gemeenschappelijke doel niet te zwaar onder druk staan door de geopolitieke werkelijkheid, zal de komende twee weken blijken.