NOS Nieuws - Algemeen

Sinds deze week kunnen ouders zich niet meer aanmelden als nieuwe gedupeerde in de Toeslagenaffaire. Na ruim drie jaar komt daarmee de afhandeling van de affaire in nieuw vaarwater.

Dat water is allerminst rustig. Tienduizenden mensen wachten nog op een beoordeling van hun dossier. Het ministerie van Financiën experimenteert nog met manieren om hun schade zo goed mogelijk af te handelen.

De kosten van de zogeheten hersteloperatie werden bijna vier jaar geleden begroot op 310 miljoen. De teller staat nu op ruim 7,2 miljard euro en het einde is nog niet in zicht.

Waar ging dat geld naartoe? En in hoeverre kwam het bij ouders terecht?

De uitvoeringsorganisatie begon klein

In 2020 begon het ministerie van Financiën met het opzetten van een crisisorganisatie om gedupeerde ouders te helpen. Het idee was toen nog dat gedupeerden snel geholpen zouden zijn.

Maar toen toenmalig staatssecretaris Van Huffelen bekendmaakte dat ouders na een eerste toets 30.000 euro compensatie zouden krijgen, liep het aantal aanmeldingen snel op: van 9200 naar 17800 in twee maanden tijd.

Begroting liep ook snel op

Om al die ouders te woord te staan en hun dossiers te beoordelen, waren er veel extra mensen nodig. En dat zie je terug op de begroting: in april 2021 stond de teller op ruim 1,7 miljard euro.

De maand erop besloot het kabinet ook private schulden van gedupeerden over te nemen, de geschatte kosten daarvoor waren toen nog bijna 370 miljoen. De totale begroting kwam dat jaar al uit op ruim 5 miljard euro.

Hoe de begroting voor de hersteloperatie afgelopen jaren opliep:

De jaren daarop breidde het aantal regelingen zich snel uit: gedupeerden konden bijvoorbeeld ook aanspraak maken op juridische bijstand en hulp uit de gemeente. Ook werd besloten dat ex-partners en 80.000 kinderen recht hebben op compensatie.

Intussen groeide de rij van ouders die in afwachting waren van de behandeling van hun dossiers. Tegelijkertijd werden er experimenten gestart om de afhandeling van immateriële schade te versnellen, onder meer door middel van een vaststellingsovereenkomst.

Driekwart extern personeel

Door al die maatregelen zijn er nog meer mensen gaan werken voor de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT), die de hersteloperatie uitvoert. Zo'n driekwart van hen is extern ingehuurd, wat gemiddeld twee keer zoveel kost als vast personeel.

Dat komt mede doordat medewerkers die betrokken waren bij de toeslagenaffaire in principe niet mogen werken binnen het UHT. Ook moesten er volgens het ministerie van Financiën snel mensen worden geregeld, waardoor externe inhuur voor de hand lag.

Allerlei organisaties en bedrijven zijn ingeschakeld om bij de uitvoering te helpen. Het gaat bijvoorbeeld om grote consultancybedrijven als Andersson Eiffers Felix en Boston Consulting Groep, maar ook om Stichting (Gelijk)waardig Herstel van prinses Laurentien. Die stichting ontving dit jaar 4,5 miljoen euro om een nieuwe regeling voor immateriële schade uit te voeren.

Al met al ging 30 procent van de uitgaven voor de hersteloperatie naar de apparaatskosten: de mensen die de uitvoering van de regelingen doen.

Dit zijn de belangrijkste kostenposten van de hersteloperatie.

Of 30 procent aan apparaatskosten veel is, is moeilijk te zeggen. "Het is in ieder geval niet gangbaar in het overheidswezen", zegt Jesse van der Geest, die onderzoek doet naar belastingen aan de Universiteit van Tilburg. "Gemiddeld gaat binnen de Rijksoverheid minder dan 5 procent van de totale uitgaven naar de uitvoering."

Volgens Van der Geest is de hersteloperatie eigenlijk niet goed te vergelijken met dat gemiddelde binnen de Rijksoverheid. Dat komt doordat andere regelingen, zoals de AOW, WW en de belastingheffing, veel simpeler zijn om uit te voeren.

"Hoe meer maatwerk je toepast, hoe duurder het wordt", zegt ook Maarten Allers, hoogleraar Economie van decentrale overheden. "Ook zorgen nieuwe regelingen voor meer kosten. Ook kost het meer als tijdens de uitvoering van een regeling er weer veranderingen worden doorgevoerd."

Dat 30 procent van alle kosten naar uitvoering is gegaan, verbaast de experts dan ook niet. Wel zijn de kosten voor de externe inhuur relatief hoog geweest. "Hoewel enige externe inhuur mij logisch lijkt gezien de complexiteit, had het waarschijnlijk wel goedkoper gekund als er meer vast personeel was geweest", zegt Van der Geest.

Het Taalmuseum in Leiden houdt op te bestaan. Dat maakte directeur Fresco Sam-Sin bekend in het NPO Radio 1-programma De Taalstaat. Het museum heeft geldproblemen. Het is het tweede museum in een week tijd dat dichtgaat.

Het Taalmuseum had geen eigen gebouw. Het was in feite een stichting die de Universiteit Leiden en de gemeente Leiden in 2016 samen hebben opgericht om reizende exposities en activiteiten te organiseren voor anderen, aldus Omroep West.

Een voorbeeld is de tentoonstelling Lieve tante Olga, die vorig jaar onder meer in Rotterdam en Leiden te zien was. Op die tentoonstelling vertelt Tante Olga (1928) in plechtig Nederlands dat zij in 1965 met haar moeder en kinderen uit Suriname naar Nederland vertrok. Hoewel ze al bijna zestig jaar in Den Haag woont, zijn haar taal, keuken, gebruiken en spullen nog onmiskenbaar Surinaams.

De toegang van de tentoonstelling was gratis, tante Olga kreeg meer dan een miljoen Tiktok-views, zegt het museum zelf. Maar het geld om dit soort exposities te organiseren is op. Directeur Sam-Sin zegt dat het pijn doet om het besluit te nemen. "We zitten in een tijd waarbij we het met zijn allen de hele tijd over taal hebben", zegt hij.

Doktershandschriften

Hij doet een oproep aan elke grote erfgoedinstelling of gemeente om zelf tijd en energie te gaan steken in soortgelijke exposities over taal. "Kijk naar je collecties en verzin iets dat te maken heeft met taal", aldus Sam-Sin. "Een gemeentehuis kan iets doen met ambtelijk taalgebruik. Een ziekenhuis kan een expositie doen over doktershandschriften. Een concertzaal over smartlappen. Er zijn zoveel mogelijkheden."

Op 1 januari werd het Louis Couperus Museum in Den Haag gesloten, ook wegens geldgebrek. Eigenaresse Caroline de Westenholz stak sinds de oprichting in 1995 naar eigen zeggen zo'n 30.000 euro per jaar in de collectie en het gebouw dat gewijd was aan een van Nederlands bekendste schrijvers en zijn opvallende taalgebruik. Maar financieel lukt dat haar niet meer, liet De Westenholz vorige week weten. Het gebouw zelf is nu dicht. De website blijft online. De oprichtster geeft zichzelf nog tot 15 mei om oplossingen te vinden.

Het eerste Indiase ruimtevaartuig dat de zon gaat observeren, Aditya-L1, heeft na 126 dagen zijn bestemming bereikt.

Het vaartuig heeft zeven wetenschappelijke instrumenten aan boord die de buitenste laag van de zon en een dunne laag plasma eronder gaan bestuderen.

Adiitya-L1 legde ongeveer 1,5 miljoen kilometer af in ruim vier maanden. Het vaartuig draaide vier keer om de aarde voordat het uiteindelijk op de juiste plek terechtkwam waar het relatief makkelijk kan blijven zonder al te veel brandstof te gebruiken.

Live meekijken

De missie moet ervoor zorgen dat wetenschappers live kunnen meekijken en sneller kunnen zien wat het effect van de zon is op de aarde en ruimteweer beter in de gaten kunnen houden. Onder ruimteweer wordt verstaan dat de zon een stroom geladen deeltjes uitstoot die in sommige gevallen leidt tot verstoringen van elektrische netwerken op aarde.

Indiase ruimtevaartorganisatie ISRO meldt dat sommige instrumenten aan boord al zijn begonnen met het maken van beelden en het verzamelen van gegevens. In december toonde ISRO al beelden die door Aditya-L1 werden gemaakt. Deze konden volgens de organisatie al "inzicht verschaffen in de ingewikkelde details van de fotosfeer en chromosfeer van de zon".

Bekijk enkele beelden die Aditya-L1 maakte van de zon:

De Indiase premier Modi noemt de stap een nieuwe mijlpaal. "Het is een bewijs van de niet aflatende toewijding van onze wetenschappers bij het realiseren van een van de meest complexe en ingewikkelde ruimtemissies", stelt hij. Het land wil een steeds grotere stempel op de ruimtevaart drukken en is zeer actief in de ruimte. Vorig jaar wist India als vierde land ter wereld op de maan te landen.

De Four Freedoms Award 2024 gaat dit jaar naar Save Ukraine. Dat is de hulporganisatie die ontvoerde kinderen uit Rusland en door Rusland bezette gebieden terughaalt naar Oekraïne.

De Roosevelt Foundation werd in 1982 opgericht om het gedachtegoed van de voormalige Amerikaanse president Roosevelt levend te houden. Daarbij hoort een jaarlijkse onderscheiding voor een persoon of organisatie die zich inzet voor 'de vier vrijheden': de vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid, vrijwaring van gebrek en vrijwaring van vrees.

De Foundation zegt dit jaar grote waardering te hebben voor het werk van Save Ukraine, meldt Omroep Zeeland. "De award is tevens een erkenning en waardering voor de moed en enorme veerkracht van alle mensen in Oekraïne die blijven vechten voor hun fundamentele vrijheden, voor een menswaardig bestaan, rechtvaardigheid en democratie."

Duizenden kinderen

Sinds de Russische invasie in Oekraïne, in februari twee jaar geleden, zijn er volgens de Roosevelt Foundation vele duizenden kinderen ontvoerd uit Oekraïne en naar Rusland of naar door Rusland bezette gebieden gebracht. De deportaties zijn volgens de Roosevelt Foundation "ongekend wreed. Ze ontwrichten gezinnen en worden door het Internationaal Strafhof in Den Haag beschouwd als oorlogsmisdaad".

Het Internationaal Strafhof vaardigde in maart een arrestatiebevel uit tegen president Poetin vanwege Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne. Als hoofdreden werd toen het ontvoeren van kinderen in Oekraïne genoemd.

Olena Zelenska, de vrouw van de Oekraïense president Zelensky, zei in september dat er sinds de Russische invasie 19.000 kinderen zouden zijn ontvoerd uit Oekraïne. In april 2023 werden 31 kinderen teruggehaald door Save Ukraine, in september nog eens 386. Begin vorig jaar concludeerde de Amerikaanse universiteit Yale na onderzoek dat er 6000 Oekraïense kinderen worden vastgehouden in Russische heropvoedingskampen. Na hun verblijf zouden de kinderen 'doorstromen' naar jeugdzorg of adoptieouders in Rusland.

Erkenning

In een eerste reactie laat Save Ukraine weten blij te zijn met de toekenning van de award. "Ik wil onze oprechte dank uitspreken voor deze erkenning. Dit inspireert ons om onze missie met nog meer toewijding en inzet voort te zetten," aldus Mykola Kuleba namens de organisatie

Save Ukraine komt met de Four Freedoms Award in een rijtje te staan met mensen die eerder werden onderscheiden, zoals John F. Kennedy, Nelson Mandela, Kofi Annan en Angela Merkel. De Four Freedoms Award wordt op 11 april uitgereikt in Middelburg.

Bijna een jaar geleden maakte Nieuwsuur deze reportage over de ontvoering van Oekraïense kinderen,:

Het binnenvaartschip dat aan het eind van de ochtend vast kwam te zitten in de uiterwaarden van de IJssel, niet ver van Arnhem, is aan het begin van de avond weer losgetrokken. Het schip wordt naar Nijmegen gesleept.

Doordat het schip aan de grond zat was de vaarweg gestremd en moest het scheepvaartverkeer wachten. Aan het begin van de avond lagen er zo'n twintig schepen te wachten. De IJssel is halverwege de avond weer vrijgegeven.

De stremming van de IJssel was extra slecht nieuws schippers omdat ze ook al niet via Amsterdam kunnen (om)varen: de Oranjesluizen bij de hoofdstad zijn sinds woensdagavond gestremd wegens hoogwater in het Markermeer. Het is nog niet bekend wanneer de sluizen weer bediend kunnen worden.

Het schip dat vastliep, een tanker, lag vast bij de IJsselkop bij Westervoort, op het punt waar de rivier aftakt van de Nederrijn, meldt Omroep Gelderland.

Het is onbekend wat er precies gebeurde met de tanker. Of hoogwater een rol heeft gespeeld, is nog onduidelijk. In plaats van een meanderende rivier is sprake van een grote watervlakte. "Schippers moeten in de vaargeul blijven", reageerde een woordvoerder van Rijkswaterstaat. "Je ziet de markeringen nog boven water, maar met een stroming moet je voorzichtig zijn. Waardoor het schip nu vastligt, is nog niet duidelijk."

Ondergelopen weiland

Precies een week geleden liep ook al een binnenvaartschip vast in een ondergelopen weiland naast de IJssel. Dat gebeurde een stukje naar het noorden, tussen Rheden en Lathum.

Ook dat schip belandde door onbekende oorzaak naast de vaargeul. Dat gebeurde toen rond 13.00 uur. Twee uur later werd dat schip door twee andere binnenvaartschepen vlotgetrokken.

De vogelgriep laat diepe sporen na onder vogels in het Waddengebied. De grote stern is in feite uitgestorven als broedvogel in het noorden van Nederland. Ook de slechtvalk gaat het ronduit slecht, staat in de Vogelbalans 2023 van Sovon Vogelonderzoek Nederland.

Albert de Jong van Sovon is somber over de toekomst omdat er bijna geen broedvogels meer zijn. "Het kan wel vijftien tot twintig jaar duren voordat de populatie sterns weer op het oude niveau is", zegt hij bij Omrop Fryslän. "En dat is dan nog het gunstige scenario. Als de vogelgriep aanhoudt, kan het nog veel langer duren."

Het was groot nieuws, vorig jaar juni, toen binnen een paar weken ruim 3500 dode kokmeeuwen, visdieven en noordse sternen werden geteld op het speciaal aangelegde vogelbroedeiland Stern in de Waddenzee. "Je begint met vuilniszakken om de dode vogels in te stoppen, inmiddels gebruiken we kruiwagens", zei Peter de Boer van Sovon toen. "En ja, dan kun je een hele stoere man zijn, maar dit doet mij echt pijn. Ik heb al verschillende keren met tranen in de ogen staan kijken."

Hoogwater

Vrijwel tegelijk kwam in juni 2023 de melding dat ook de broedkolonies van grote sterns in natuurgebied De Petten op Texel én op het onbewoonde eiland de Griend bij Terschelling en Vlieland waren weggevaagd door vogelgriep. Daarmee is de grote stern als broedvogel eigenlijk uitgestorven in het Waddengebied, constateert Sovon. In 2017 al kwam door hoogwater een einde aan de broedkolonie op de Feugelpôlle op Ameland.

De grote stern is een watervogel, die normaal in grote aantallen langs de kust broedt. Ze doen dat heel dicht bij elkaar. Wat dat betreft verbaast het niet dat de vogel zo zwaar is getroffen door het besmettelijke vogelgriepvirus.

Opmerkelijker is dat ook de slechtvalk zwaar getroffen wordt. Sovon schat dat hun aantal in het Waddengebied is gehalveerd. "Ze eten watervogels die besmet zijn, en dan legt zo'n valk ook het loodje", legt Albert de Jong uit.

Overleven

Iets beter gaat het met de brandgans, constateert Sovon in de Vogelbalans 2023. Tussen acht en tien procent van de zwart, wit en grijs getinte ganzen stierf vorig jaar door vogelgriep.

Ook in 2021 was dat al zo. "Twee jaar geleden vonden we al honderden dode brandganzen langs de Friese kust", aldus De Jong. "Afgelopen najaar zien we dat weer. Het aantal meldingen van dode brandganzen is behoorlijk toegenomen." Toch maakt Sovon zich over deze vogel weinig zorgen: "Als soort zal de brandgans het wel overleven: er zijn er heel veel van."

De politie heeft voor de vierde nacht op rij uithalers opgepakt in de haven van Rotterdam. Het ging om elf mannen uit België en Nederland. Zij probeerden vermoedelijk drugs op te halen uit het havengebied.

Op beelden is te zien hoe twee mannen worden opgepakt:

Gisternacht werden negentien mensen opgepakt, onder wie zes minderjarigen. Zij zaten in een lege container die binnen de hekken van de haven was afgeleverd. Ook werd toen voor het eerst een vrouwelijke uithaler aangehouden.

De politie werkte samen met de douane en beveiliging. Het is volgens hen niet te zeggen of de uithalers voor de vierde nacht op rij op zoek waren naar dezelfde lading drugs.

Hardnekkig probleem

Jongeren die gesmokkelde drugs uit containers halen in de haven van Rotterdam zijn een hardnekkig probleem. Cijfers over het afgelopen jaar zijn er nog niet, maar naar verwachting zijn het er veel meer dan in 2022, toen er 251 uithalers werden betrapt. Volgens het Openbaar Ministerie zijn het vooral jongeren uit kwetsbare gezinnen.

De verdachten worden ook gemiddeld jonger. Van de ruim 200 uithalers in de eerste helft van vorig jaar was 63 procent jonger dan 23 jaar. In 2022 was dat 45 procent. Ook het percentage minderjarige uithalers steeg: van 8 naar 15 procent. Bijna altijd gaat het om cocaïne.

In het oosten van Myanmar hebben rebellen een districtshoofdstad in handen gekregen. De verovering van Laukkai, aan de grens met China, is bevestigd door het militaire regime.

De inname van Laukkai is onderdeel van een reeks overwinningen van de rebellen. In de nasleep van de militaire staatsgreep in Myanmar, verhevigde de burgeroorlog in de periferie van het land. Gewapende groeperingen en verzetsbewegingen hebben de handen ineengeslagen.

Sinds de lancering van een offensief in oktober is het regeringsleger uit meerdere dorpen en steden verdreven. Laukkai, een plaats met zo'n 23.000 inwoners, viel vrijdag. De militairen in het daar gevestigde regionale legerhoofdkwartier gaven zich over.

Gokken en oplichting

Laukkai is de hoofdstad van een district met een zekere mate van zelfbestuur in de de noordoostelijke staat Shan. De stad staat bekend als gokparadijs. Ook zouden er veel bendes actief zijn die fortuinen verdienen met oplichting per telefoon en internet. De rebellen zeggen dat ze per direct een einde maken aan deze praktijken.

De criminele activiteiten in Laukkai waren China een doorn in het oog. Peking is een bondgenoot van het militaire regime in Myanmar en wil het belangrijke handelsgebied zo stabiel mogelijk hebben. China roept de strijdende partijen op om gevechten te stoppen.

De verovering van de districtshoofdstad wordt door de rebellen gepresenteerd als een belangrijke zege. Laukkai was voorheen het hoofdkwartier van een gewapende verzetsbeweging.

In een volgepakte Sint-Christoffelkathedraal in Roermond hebben honderden mensen afscheid genomen van emeritus-bisschop Harrie Smeets. Smeets (63) overleed op woensdag 20 december 2023 aan een slopende ziekte.

"Harrie had iets dubbels, hij hield van een dienst met pracht en praal, zoals nu hier in deze kerk", zei studievriend Hans Vermaak ter afscheid. "Aan de andere kant hield hij zijn preek liever kort. Hij hoefde met zijn verhaal niet zo nodig in het middelpunt te staan. Dat blijkt ook uit het feit dat hij de kleinst mogelijke rode auto het meest passende bisschoppelijke voertuig vond."

Naar schatting duizend mensen waren vanochtend aanwezig bij de uitvaartdienst. Volgens 1Limburg waren priesters en gelovigen tot uit India en Colombia naar Roermond getogen om 'bisschop Harrie' de laatste eer te bewijzen. Onder de aanwezigen waren zestien bisschoppen, onder wie kardinaal Willem Eijk. De Limburgse commissaris van de koning Emile Roemer en burgemeester Yolanda Hoogtanders van Roermond waren er ook.

Oefenen als herder

In de kathedraal werd een korte condoleanceboodschap van de paus voorgelezen. Maar de enige spreker die uitgebreid herinneringen ophaalde was Vermaak. Hij memoreerde dat hij Smeets veertig jaar geleden had leren kennen in Utrecht waar de latere bisschop Nederlandse taal- en letterkunde studeerde. "Hij leidde op een gegeven moment studenten rond, zodat ze de stad leerden kennen. Hij oefende toen al als herder", aldus Vermaak.

De studievriend toonde zich niet verbaasd dat Smeets aanvankelijk priester werd en in 2018 tot bisschop werd benoemd. "De wereld beter maken én mensen steunen, daar hadden we het als student al over", zei Vermaak. "Hij heeft voor velen iets betekend. De verbindende schakel en coole oom. Opa Engel voor heel wat kinderen. Talrijke banden met vrienden, collega's en parochianen."

Circus-, kermis- en schippers

Het is dan ook geen toeval dat Smeets in november 2020 binnen de Nederlandse Bisschoppenconferentie referent werd voor het circus-, kermis- en schipperspastoraat. Tegen de Binnenvaartkrant zei hij erg blij te zijn dat zijn collega's hem dit referentschap hadden gegund, omdat hij vond dat het echt bij hem paste. "Ik wil tussen de mensen staan. Ik ben geen type om me de hele dag bezig te houden met bestuurlijke taken of in Den Haag te vergaderen. Daar ben ik niet van. Ik ben van de mensen."

Zijn wapenspreuk was niet voor niets In Gods naam mensen liefhebben, zei studievriend Vermaak vanochtend. Om daar aan toe te voegen dat Smeets de helft van zijn tijd als bisschop ziek is geweest. "Hij had nog zoveel willen doen. Hij had zo graag het verschil gemaakt."

Smeets wordt later vandaag bijgezet in de bisschoppelijke grafkapel op het monumentale Oude Kerkhof (d'n Aje Kirkhoaf) in Roermond.

Het vliegveld bij de Duitse stad Münster heeft vorig jaar voor het eerst in twaalf jaar tijd weer winst geboekt. Het aantal passagiers steeg naar bijna een miljoen, van wie 150.000 uit Nederland.

Directeur Detlef Döbberthin is verbaasd over het snelle herstel na twee magere coronajaren. "We hadden het zelf ook lager verwacht", zegt Döbberthin bij RTV Oost.

Tijdens de coronapandemie ging de luchtvaartwereld ervan uit dat de passagiersaantallen zich niet snel zouden herstellen. Münster slaagde daar wel in en boekt een winst van 250.000 euro. "Velen zijn nog niet terug op het niveau van voor corona, maar in deze regio is het ons al wel gelukt", zegt de directeur.

Flughafen Münster Osnabrúck (FMO) ligt op een uur rijden van Enschede en biedt vooral vluchten aan naar vakantiebestemmingen als Palma de Mallorca, Rhodos en Antalya. Naast Duitse maatschappijen vliegt komend seizoen ook het Nederlandse Corendon op Münster.

Ik mijd Schiphol bewust

In 2022 raakte FMO extra in trek bij Nederlanders. Dat kwam vooral omdat er toen op Schiphol maandenlang problemen waren bij het inchecken van bagage en de veiligheidscontroles. "Ik mijd Schiphol nu bewust", aldus een van de vele Nederlanders toen, op de Duitse luchthaven.

De winst is niet alleen aan het groeiende aantal passagiers te danken. "We hadden meer vluchten dan de jaren ervoor en we hebben kostenbesparingen op de luchthaven gedaan", zegt Döbberthin.

Goed maar niet goed genoeg

Het vliegveld probeert nog meer Nederlanders te lokken. Daarbij is een goede verbinding per trein eigenlijk onontbeerlijk, vindt de directeur. "Het openbaar vervoer van Nederland naar hier is niet optimaal", geeft hij toe. "Je moet nu met de trein vanuit Enschede naar Münster en vandaar met de snelbus naar de luchthaven. Het is goed, maar niet goed genoeg. We werken daar aan, maar het is heel moeilijk."

Van de Duitse overheid hoeft de vliegvelddirecteur voorlopig geen financiële steun te verwachten. "In Duitsland is de regel dat er pas een spoorlijn naar de luchthaven wordt aangelegd, als er minimaal vier miljoen passagiers per jaar zijn. Dat halen we nog lang niet", aldus Döbberthin.

Alaska Airlines houdt tijdelijk alle 737 Max 9-vliegtuigen aan de grond om inspecties uit te voeren. Dat heeft de Amerikaanse vliegmaatschappij besloten nadat een toestel van dit type gisteren een noodlanding had moeten maken. Ongeveer 35 minuten na het opstijgen verloor het vliegtuig een deel van de romp.

Een passagier aan boord van het vliegtuig filmde het incident. Bekijk de beelden hier:

Op een foto van het exterieur van het toestel lijkt te zien te zijn dat een deel in het midden van de cabine is losgeraakt.

Het passagiersvliegtuig was onderweg van Portland in Oregon naar Ontario in Californië. Uit vluchtgegevens blijkt dat het vliegtuig tot bijna 5000 meter geklommen was voordat het terugkeerde naar de internationale luchthaven van Portland. De luchtvaartmaatschappij zei dat het veilig kon landen met 174 passagiers en zes bemanningsleden aan boord. Er zijn geen meldingen gedaan over gewonden.

"Naar aanleiding van de gebeurtenis op vlucht 1282 van vanavond hebben we besloten de voorzorgsmaatregel te nemen om onze vloot van 65 Boeing 737-9-vliegtuigen tijdelijk aan de grond te houden", zegt Ben Minicucci, CEO van Alaska Airlines, in een verklaring. "Mijn hart gaat uit naar degenen die op deze vlucht zaten. Het spijt me dat ze dit hebben meegemaakt."

Nieuwste 737

Elk vliegtuig kan pas weer in gebruik worden genomen na onderhouds- en veiligheidsinspecties. Volgens Minicucci moet dat binnen enkele dagen voltooid kunnen zijn.

Persbureau AP meldt dat de Boeing 737-9 Max van het incident pas twee maanden in gebruik was. Sindsdien zou het vliegtuig 145 vluchten hebben uitgevoerd. De vlucht vanuit Portland was de derde van de dag.

Vliegtuigbouwer Boeing heeft gezegd meer informatie te verzamelen en het onderzoek te willen ondersteunen. De Max is de nieuwste versie van de 737 van Boeing, een tweemotorig vliegtuig met één gangpad dat vaak wordt gebruikt op binnenlandse vluchten in de VS.

Anderhalf jaar aan de grond

De Boeing 737 Max kent een lange reeks veiligheidsproblemen en onderzoeken. De Max stond in maart 2019 anderhalf jaar aan de grond nadat twee toestellen van dit type onder vergelijkbare omstandigheden waren neergestort. De twee crashes eisten in totaal 346 levens.

Om weer te kunnen vliegen onderging elk Max-vliegtuig aanzienlijke aanpassingen, hoewel de veranderingen van buitenaf niet zichtbaar zouden zijn en de passagiers geen enkel verschil zouden merken.

Corendon

De Nederlandse reisorganisatie Corendon heeft twee toestellen van het type Boeing 737-9 MAX, zegt een woordvoerder. Corendon gaat die toestellen niet aan de grond houden. "We volgen de voorschriften van Boeing en houden onze vloot niet aan de grond. Boeing is leidend, er zijn geen indicaties dat wij niet met deze toestellen kunnen vliegen", aldus de woordvoerder.

De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten heeft bezorgd gereageerd op het nieuws over Khalid Kasem. De talkshowpresentator zou vroeger, toen hij strafadvocaat was, hebben geprobeerd een ambtenaar om te kopen. Voorzitter Dennis Wolters spreekt van een heel ernstige zaak, omdat de integriteit van advocaten in het geding is.

"En dan heb je natuurlijk ook gewoon te maken met een strafbaar feit", zegt Wolters in het NOS Radio 1 Journaal. "Misschien gaat ook het Openbaar Ministerie onderzoek doen, maar ik verwacht in eerste instantie zeker een onderzoek van de deken van de Orde van Advocaten." Wolters benadrukt dat er nog niets vaststaat. "Maar het is een zware aantijging, en wij volgen het op de voet."

De deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten laat desgevraagd weten inderdaad een onderzoek in te stellen. Veel inhoudelijks valt daar op korte termijn niet van te verwachten. "Over de inhoud en uitkomst van dat onderzoek zullen, gezien de vertrouwelijkheid, in beginsel geen mededelingen worden gedaan", aldus de orde in een korte verklaring.

Peter R. de Vries

Kasem zou tijdens zijn carrière als advocaat een ambtenaar van de Dienst Justitiële Inrichtingen hebben omgekocht om een cliënt vervroegd vrij te krijgen. Hij zou dat in 2019 hebben verteld aan Peter R. de Vries, met wie hij destijds een advocatenkantoor had. Volgens het AD, dat de kwestie gisteren naar buiten bracht, heeft De Vries gesprekken met Kasem hierover opgenomen. Kasem zelf ontkent en zegt dat de gesprekken verkeerd worden geïnterpreteerd.

De krant zegt die gesprekken onlangs te hebben gekregen. Hoewel de opnames mogelijk onrechtmatig zijn verkregen, heeft de hoofdredactie van het AD besloten om de inhoud te publiceren vanwege het grote maatschappelijke belang ervan.

Uit de gesprekken zou ook blijken dat omkoping binnen de advocatuur aan de lopende band plaatsvindt. Wolters vindt dat moeilijk te geloven. "Ik waag dat te betwijfelen. Er is mij in ieder geval geen enkel geval bekend dat zoiets eerder is gebeurd", aldus Wolters. "Maar laat de deken van de Orde van Advocaten dat ook maar uitzoeken."

Royce de Vries

Royce de Vries werkte in die tijd met zijn vader en Khalid Kasem in het kantoor in Amsterdam. "Indertijd werden wij geconfronteerd met het verhaal dat Khalid een ambtenaar zou hebben omgekocht. Dat omkoping daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, is niet vastgesteld. Het verhaal kwam ons in zijn algemeenheid zeer onwaarschijnlijk voor, ook op basis van andere informatie die wij tot onze beschikking hadden. Nadien heeft Khalid herhaaldelijk naar mij ontkend dat hij zich aan omkoping schuldig heeft gemaakt."

Ook onderzoek bij Dienst Justitiële Inrichtingen

De hoogste baas van het gevangeniswezen, Wim Saris, is geschrokken van het nieuws, zei hij gisteravond in het radioprogramma Het Misdaadbureau van omroep WNL. "Voor ons was dit ook een onbekend verhaal en het staat als een paal boven water dat er geen enkele twijfel mag bestaan over de integriteit van ons personeel. Ook wij gaan hier nader onderzoek naar doen."

Hij zegt dat hij niet naïef is: "Als ik zie hoe de misdaad zich ontwikkelt is het wel degelijk een scenario waar wij ook rekening mee houden. Maar we doen er natuurlijk alles aan om het te voorkomen."

Kasem heeft vanwege de beschuldiging zijn werk als presentator van de tv-talkshow Khalid & Sophie neergelegd. Het programma verhuist in september naar de late avond, werd begin vorige maand bekend.

Het jaar 2023 bracht Oekraïne niet waar het op hoopte. Bezette gebieden werden niet bevrijd, Rusland bleef overeind en westerse steun brokkelde af.

"Niet alles ging zo snel als gewild", geeft president Zelensky deze week toe. "Maar Poetin is zeker niet aan de winnende hand." Want inderdaad, ook Rusland boekte het voorbije jaar nauwelijks vooruitgang.

2024 belooft opnieuw een cruciaal jaar te worden voor Oekraïne. Zowel aan het front en in de lucht als in de binnen- en buitenlandse politiek. Deze uitdagingen staan het land in het komende jaar te wachten.

1. Het slagveld

Het doel van Oekraïne blijft helder: alle bezette gebieden bevrijden. Anders dan vorig jaar spreken Oekraïense regeringslieden geen beloftes of verwachtingen uit. Wel laat Zelensky in een nieuwjaarsinterview met The Economist doorschemeren dat de focus ligt op de Krim en de Zwarte Zee. Terwijl Rusland vooral focust op de Donbas-regio.

Oekraïne lijkt erop gebrand de Krim te isoleren, zegt defensiedeskundige Peter Wijninga van de Haagse denktank HCSS. De afgelopen maanden werden de havens voortdurend bestookt, waardoor de Russische Zwarte Zeevloot gedwongen werd te verkassen. Wat rest is de Krimbrug. "Dat is een doel dit jaar. Als je die verwoest, wordt de Krim afgezonderd van Rusland."

Een nieuw Oekraïens tegenoffensief is absoluut mogelijk, zegt de Oekraïense analist Oleksandr Moesjenko van het Centrum voor Militair-Juridische Studies. "Wanneer is afhankelijk van de toevoer van westerse wapens. En eerst moeten de huidige Russische offensieven in het oosten worden gestopt." Bovendien moeten de benodigde honderdduizenden nieuwe militairen worden opgeleid.

In 2023 bevrijdde Oekraïne kleine stukjes land, maar verloor ook wat:

Het meest kansrijk acht hij een doorbraak aan de oostoever van de Dnjepr bij Cherson. Daar weet Oekraïne al maanden posities vast te houden. "Daar wordt gewacht op betere weeromstandigheden om verder op te rukken, richting de Krim." Ondertussen bouwt Oekraïne aan verdedigingslinies in het oosten en noorden, omdat een nieuw Russisch offensief richting Kyiv een reële dreiging blijft, aldus Moesjenko.

2. De lucht

Het strijdtoneel verplaatst zich steeds meer naar de lucht. "Het wordt meer en meer een rakettenoorlog", zegt Wijninga, verwijzend naar de massale luchtaanvallen van de afgelopen dagen. Andersom werkt ook Oekraïne aan eigen langeafstandswapens. "Moskou is niet veilig."

Daarnaast wachten Oekraïners hoopvol op de levering van F-16's, onder meer door Nederland. "Dat biedt kansen om enerzijds de Krim, de Russische vloot en logistieke routes aan te vallen en anderzijds dient het als luchtverdediging", zegt Moesjenko. Er is wel één maar: "Het effect is afhankelijk van hoeveel munitie wordt geleverd."

3. De eenheid bewaren

Met een voortdurende oorlog komt ook de eenheid onder druk te staan. Er zijn zichtbare spanningen tussen de Oekraïense politieke en militaire top en de voorgenomen uitbreiding van de mobilisatie leidt tot onvrede. Die scheurtjes moeten niet onnodig worden uitvergroot, zegt Moesjenko.

"Rusland probeert onze wil om te vechten te ondermijnen, door aan te sturen op onderhandelingen. Moskou wil het idee laten ontstaan dat een uitputtingsoorlog in het voordeel is van de Russen, omdat ze groter zijn." Moesjenko hoopt dat het doemdenken hierover verdwijnt: "Er zijn nog voldoende kansen voor Oekraïne om terreinwinst te boeken."

Het land kan zich niet neerleggen bij de huidige frontlinie als status quo, stellen onderzoekers van de Amerikaanse denktank ISW. Om tal van redenen zou deze 'nieuwe grens' erg nadelig zijn voor Oekraïne. Te veel cruciale industrieën en grote steden als Odesa en Dnipro liggen dan te dicht op de frontlinie om - in het geval van een wapenstilstand - te kunnen functioneren en floreren, aldus de onderzoekers.

Naast Charkiv in het noordoosten liggen vijf van de tien grootste steden van Oekraïne dicht bij de frontlinie:

4. De bondgenoten

Brede westerse steun is niet langer vanzelfsprekend. Zowel Amerikaanse als Europese steun is bevroren, door Republikeinse en Hongaarse tegenwerking. Kyiv houdt hoop dat beide blokkades worden opgeheven, maar aanstaande verkiezingen versterken de onzekerheid.

De wil om steun uit te breiden lijkt beperkt. Vooral Noord-Europese landen zegden de afgelopen maanden nieuwe steun toe; landen als Frankrijk en Italië blijven achter. Duitsland leidt de Europese steun, maar Berlijn blijft huiverig om bijvoorbeeld de gewenste Taurus-langeafstandsraketten te leveren. Volgens kenners is de huidige steun onvoldoende voor een overwinning.

Moesjenko: "Rusland kan weliswaar veel produceren, maar het heeft alsnog Noord-Korea nodig om te overleven. De Amerikanen en Europeanen kunnen gezamenlijk veel meer produceren, als ze willen."

5. De urgentie behouden

Na bijna twee jaar verdwijnt de oorlog in Oekraïne naar de achtergrond in het Westen, onder meer in de pers en politiek. "Het Westen heeft het gevoel van urgentie verloren en veel Oekraïners het besef van existentiële dreiging", stelt Zelensky bezorgd in het nieuwjaarsinterview.

Maar de Russische dreiging blijft. Poetin laat herhaaldelijk blijken dat zijn honger naar land niet is gestild. Steden als Odesa behoren toe aan Rusland, zei hij vorige maand nog. Ook tegen andere buurlanden, zoals Finland, worden onverholen bedreigingen geuit.

Oekraïne hamert daarom herhaaldelijk op het gevaar van Rusland voor de rest van Europa. Ook West-Europese leiders waarschuwen, in navolging van Centraal- en Oost-Europese leiders, nadrukkelijker voor een oorlog met Rusland. Analist Moesjenko is er helder over: "Als Oekraïne verliest, gaat Rusland verder."

Zelfverwonding is een groeiend probleem onder tienermeisjes en vrouwen tot 30 jaar. Het aantal opnames op de eerste hulp vanwege zelf toegebracht letsel of poging tot suïcide is in negen jaar tijd met 50 procent gestegen, schrijft de Volkskrant.

"Dit is een alarmsignaal", zegt hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Arne Popma tegen de krant. "Dat het met sommige jongeren dusdanig slecht gaat dat ze tot actie overgaan." Prestatiedruk, versterkt door sociale media, geeft hij als mogelijke verklaring voor de zorgwekkende trend.

In 2013 belandden 4000 jonge vrouwen op de eerste hulp vanwege zelfverwonding of een suïcidepoging. In 2022 waren dat er 6000. Bijna de helft van hen werd na behandeling op de spoedeisende hulp opgenomen in het ziekenhuis. De krant baseert zich op een analyse van VeiligheidNL op verzoek van stichting 113 Zelfmoordpreventie.

Uit eerder onderzoek blijkt dat in ongeveer driekwart van de gevallen er sprake was van een vermoedelijke poging tot zelfdoding. In de rest van de gevallen ging het om zelfbeschadiging.

Angstig of ongelukkig

Ook recent onderzoek van de Universiteit Utrecht en het Trimbos-instituut bevatte zorgelijke conclusies over mentale gezondheid van meisjes en jonge vrouwen. Bijna de helft van alle meisjes op de middelbare school piekert veel, is snel angstig en voelt zich vaak ongelukkig. Bij jongens zijn dat er veel minder: 14 procent.

De mentale gesteldheid van jongeren heeft geleden onder de coronalockdowns. Twee jaar later is de eenzaamheid weliswaar afgenomen, maar kampt een aanzienlijk deel van de studenten nog steeds met angstklachten of depressie.

Meisjes gaan veel vaker over tot zelfvergiftiging of het nemen van een overdosis medicatie dan jongens. Volgens het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum betreft het 84 procent van de geregistreerde gevallen. De afgelopen twee jaar is het aantal tieners dat bewust een overdosis medicijnen inneemt sterk toegenomen, blijkt uit cijfers van de NCIC.

Toename suïcide bij jongvolwassenen

Onder tieners is zelfdoding de afgelopen decennia uitgegroeid tot de meest voorkomende doodsoorzaak. Voorheen kwamen de meeste mensen in deze leeftijdscategorie door verkeersongelukken om het leven. Deze trend valt deels te verklaren door de fors toegenomen verkeersveiligheid in een halve eeuw tijd.

Het totale aantal zelfdodingen is sinds 2018 stabiel volgens het CBS. Maar onder jongvolwassenen is er een stijging. Vooral jonge mannen maken einde aan hun leven, blijkt uit cijfers van 113 Zelfmoordpreventie. In de categorie 20 tot 30 jaar was 70 procent man.

Volgens de Volkskrant is dat opvallend omdat vrouwen vaker depressief zijn en vaker een suïcidepoging doen. Een onderzoeker zegt dat dit mogelijk komt doordat mannen vaker zwaardere methoden gebruiken bij een poging tot zelfdoding.

Energiebedrijf Hollandse Energie Maatschappij (HEM) wordt ervan verdacht voor "vele miljoenen" misbruik te hebben gemaakt van het prijsplafond. Dat schrijft de Volkskrant.

Energieleveranciers ontvingen dit jaar een vergoeding in verband met het prijsplafond, dat de overheid voor consumenten had ingesteld. Als de energieprijs hoger was dan dat plafond, kregen leveranciers het verschil uitgekeerd.

Het ministerie van Economische Zaken maakte eind vorige maand bekend dat één energieleverancier met "opvallende tarieven" de subsidie van het prijsplafond van dat kwartaal niet krijgt uitbetaald. Dit omdat uitbetaling zou leiden tot "een te hoog subsidievoorschot".

Op dezelfde dag maakte de ACM bekend dat HEM een van de drie leveranciers was die opvallend hoge prijzen vroegen. Maar of HEM ook de leverancier was die dat kwartaal geen subsidie krijgt, was toen nog niet bekend. Een 'goed ingevoerde bron' die wordt opgevoerd door de Volkskrant bevestigt dat het om HEM gaat.

De krant schrijft dat HEM tarieven rekende die twee keer hoger lagen dan gemiddeld in de markt. Door het prijsplafond merkten de klanten dat niet. HEM zou enkele duizenden huishoudens en bedrijven als klant hebben.

Vergunning intrekken

Eind 2021, toen de energieprijzen zeer hoog waren, gingen meerdere energieleveranciers failliet. Sindsdien controleert ACM of leveranciers voldoende elektriciteit en gas hebben ingekocht voor de winter, om alle consumenten te kunnen voorzien van energie. Vorig jaar kwamen tien leveranciers onder verscherpt toezicht, waaronder HEM.

Vorige maand ging de ACM nog een stap verder door de vergunning voor HEM te wijzigen. Het bedrijf moet klanten die nog geld tegoed hadden snel uitbetalen. Ook moest het bedrijf aantonen dat de vermogenspositie is verbeterd en het goede financiële prognoses heeft. Kan HEM daar niet aan voldoen, dan kan de consumentenwaakhond de vergunning intrekken.

Goedemorgen! Vandaag is de uitvaart van oud-bisschop Harrie Smeets van Roermond. En in Heerenveen is de tweede dag van de EK schaatsen.

Eerst het weer: het is bewolkt en op een klein beetje motregen na droog. In het noordoosten en oosten dwarrelen soms wat sneeuwvlokjes. Er waait een matige noord- tot noordoostenwind. Het is 1 graad in Groningen tot 6 graden in Zeeland, maar door de wind voelt het kouder aan. Vanavond en vannacht kan op meer plaatsen een heel klein beetje sneeuw of motsneeuw vallen.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de wegwerkzaamheden en bekijk hier waar er aan het spoor wordt gewerkt.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De autoriteiten in Bolivia hebben naar eigen zeggen de grootste cocaïnevangst ooit in het land gedaan. In de westelijke regio Oruro werd een partij van meer dan 8800 kilo aangetroffen, die zeer waarschijnlijk bedoeld was voor de export naar Nederland. Vier mensen zijn opgepakt.

De drugs zijn gevonden in een vrachtwagen die houten planken vervoerde. De zending was eigendom van een bedrijf dat in 2007 was opgericht en al vaker spullen heeft geëxporteerd naar het buitenland, onder meer naar Duitsland, China en Frankrijk.

Ander nieuws uit de nacht En dan nog even dit:

De Zamboni werd 75 jaar geleden in Amerika ontworpen door Italiaanse migranten. Zij maakten de eerste versie van een afgedankte legerjeep. Sindsdien is de ijsdweilmachine wereldwijd een begrip. Ook in Thialf wordt de Zamboni veelvuldig gebruikt:

Fijne zaterdag!

In de Rotterdamse wijk Charlois is iemand om het leven gekomen bij een woningbrand, meldt de brandweer. De brand brak rond 02.30 uur uit in een portiekwoning aan de Pleinweg.

Vanwege de brand werden naastgelegen woningen en de portiek van het gebouw door brandweerlieden ontruimd. Volgens Rijnmond werden de bewoners van zestien woningen uit hun huis gehaald en opgevangen op het politiebureau. Vijf mensen zijn vanwege het inademen van rook door ambulancepersoneel onderzocht.

De schade aan de woning is groot. Ook op een verdieping boven de brandende woning moest de brandweer bluswerkzaamheden verrichten.

De brand was een uur later onder controle. Er is niets bekend over de oorzaak. De politie ziet vooralsnog geen tekenen van een misdrijf.

Het dodental als gevolg van de aardbevingen in Japan is opgelopen tot honderd, melden de regionale autoriteiten. Nog altijd worden er ruim 200 mensen vermist.

Het westen van Japan werd op nieuwjaarsdag getroffen door een zware aardbeving met een kracht van 7,6. Nog steeds wordt er met man en macht gezocht naar overlevenden. Er zijn onder meer duizenden militairen ingezet voor het reddingswerk.

De zoektocht wordt wel bemoeilijkt door bergen puin, beschadigde wegen, aardverschuivingen en naschokken. Vooral de prefectuur Ishikawa is zwaar getroffen.

Situatie in evacuatiecentra

Ook zijn er zorgen over de gezondheidssituatie in het gebied. Op sommige plaatsen is er geen toegang tot eten, schoon water, medicijnen en dekens. Ook waarschuwen deskundigen voor de situatie in evacuatiecentra. In die centra verblijven zo'n 34.000 mensen die hun huis zijn kwijtgeraakt door het natuurgeweld. Experts vrezen voor ziektes of zelfs doden.

Tegenover persbureau AP zegt een 67-jarige oesterkweker dat de omstandigheden in het centrum zwaar zijn. Hij moest op de grond slapen met maar één deken. Verwarming was er enige tijd niet. "Dit is een vreselijke, koude plek", zegt hij.

Japanners blikten eerder terug op het moment van de beving:

De autoriteiten in Bolivia hebben naar eigen zeggen de grootste cocaïnevangst ooit in het land gedaan. In de westelijke regio Oruro werd een partij van meer dan 8800 kilo cocaïne aangetroffen. De drugs waren zeer waarschijnlijk bedoeld voor de export naar Nederland, schrijft de Boliviaanse president Arce op X. Vier mensen zijn opgepakt.

De drugs zijn gevonden in een vrachtwagen die houten planken vervoerde. De zending was eigendom van een bedrijf dat in 2007 was opgericht en al vaker spullen heeft geëxporteerd naar het buitenland, onder meer naar Duitsland, China en Frankrijk.

De Boliviaanse autoriteiten schatten de straatwaarde van de partij drugs in Europa op bijna een half miljard euro. Minister van Kabinetszaken Del Castillo van Bolivia zegt dat zijn land "opnieuw geschiedenis" heeft geschreven met de drugsvangst.

Het Amerikaanse federale hooggerechtshof buigt zich volgende maand over de vraag of oud-president Donald Trump kan meedoen aan de presidentsverkiezingen van november dit jaar. Vorige maand oordeelde het hooggerechtshof van de staat Colorado dat Trump van de stemlijst moet worden geweerd vanwege zijn rol bij de Capitoolbestorming in januari 2021. In de staat Maine mag Trump inmiddels ook niet meer op het stembiljet staan.

Trump ging tegen de uitspraak van Colorado in beroep bij het federale hof, dat zich nu dus met de zaak gaat bemoeien. Op 8 februari is de eerste hoorzitting en het oordeel van het hof geldt vervolgens voor het hele land.

Waarschijnlijk wordt de zaak in een snel tempo behandeld, nog voor de voorverkiezingen in verschillende staten. In veel staten gaan mensen op 5 maart naar de stembus tijdens 'Super Tuesday'. Het lijkt erop dat het hof nog voor die tijd uitspraak wil doen.

In Colorado werd Trump van het stembiljet geweerd op grond van een oud grondwetsartikel uit de periode van vlak na de Amerikaanse Burgeroorlog. In dat artikel, sectie 3 van het 14de amendement, staat dat mensen die een politiek ambt bekleden, niet mogen hebben deelgenomen aan een opstand of rebellie.

De verdediging van Trump zegt dat het artikel niet geldt voor presidenten, en dat Trump niet heeft deelgenomen aan een opstand. Het federale hof zal moeten oordelen hoe dat artikel moet worden geïnterpreteerd.